ငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးမိူဝ်ႈ ပၢၼ်တွင်ႇဢူႇ(1486-1536)

လုၵ်ႉတီႈ ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး ဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၼၼ်ႉမႃး

မိူဝ်ႈပၢၼ် 1486 ထိုင် 1536 ၼႆႉမိင်းၵျီးၺူဝ်ႇလႄႈ တပိၼ်ႇသူၺ်ႇထီးၽွင်းငမ်းမႃး။ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးမိူဝ်ႈ ပၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ သုၵ်ႉသၢၵ်ႉတေႉတေႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉမိူင်းတႆးၼႆ့ ပဵၼ်ပိၵ်ႇထိူၼ်ႇလႅၼ်ႊမိူင်းတႃႇမိူင်းဢႃႇဝႃႉ တေၵႃႉၶၢႆတေႃႇမိူင်းၶႄႇ ပၢၼ်သိုပ်ႇၶိူဝ်း ၶုၼ်မိင်(Ming dynasty)။ မိူင်းတႆးၼႆ့ ၵွပ်ႈလႆႈၵႃႉၶၢႆ သႅင်ၶဵဝ် ဢိၵ်ႇၶူဝ်းၶွင်တၢင်ႇမဵဝ်းလႄႈ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမုၼ်း ႁိူဝ်ႈႁိူင်းဝႆ့။ ၵွပ်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမုၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ႁိူဝ်ႈႁိူင်းဝႆႉလႄႈႁူဝ် ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈလႆႈၼမ်မႃး ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸၢင်ႊၵမ်ႉႁႅင်းသိုၵ်း၊ ႁႅင်းသတ်း၊ ႁႅင်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းပီႊ ၁၄၈၀ပၢႆပၢႆၼၼ့် ႁႅင်းပွင်ႊမိူင်းတႆးသွင်မိူင်း ဢၼ်ပဵၼ်မိူင်းယၢင်းလႄႈ မိူင်းမိတ်ႈၼၼ့် လႆႈသဵင်ႇၵၼ် သေၵႅၼ်ႇၶႅင်မႃး၊ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ၵွပ်ႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆတင်း မိူင်းၶႄႇယဝ့်။ မိူင်းမိတ်ႈသမ့် ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းၵွပ်ႈသဵင်လႅင် ဢၼ်ဢွၵ်ႇတီႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ၊ မိူင်းမိတ်ႈသူင်ႇၶွၼ်ႇၸူးတေႃႇၶႄႇမိင်ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီႊ ၁၄၀၇။ မိူင်းယၢင်းသမ့် ၸိုဝ်ႈလိုဝ်ၵွပ်ႈ သႅင်လိူင်(amber) လႄႈ သဵင်ၶဵဝ်။ မိူင်းသႅၼ်ဝီလႄႈ မိူင်းသီႇပေႃႉတႄႉၵေႃႈ ပဵၼ်မိူင်းၶႅၼ်ႈၵႄႈ မိူင်းၶႄႇလႄႈ မိူင်းမၢၼ်ႊ။ မိူင်းသီႇပေႃႉသမ့် ပဵၼ်မိူင်းဢူၺ်းလီၵၼ်တင်း မိူင်းဢႃႇဝႃႉမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ ၁၅ ပုၼ်ႈသေ၊ လႅပ်ႈဢမ်ႇမီးလွင်ႈၵွင့်ၵၢႆႇတင်းမိူင်းၶႄႇမႃးသေပွၵ်ႈ၊ ၵွပ်ႈၼႂ်းမၢႆတမ်းၶႄႇၵေႃႈ ဢမ်ႇတူၵ်ႇထိုင်လွင်ႈမိူင်းသီႇပေႃႉ။ မိူင်းသႅၼ်ဝီၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းတႆးဢၼ်ယႂ်ႇသေ ပိူၼ်ႈ ဢၼ်မိူင်းၶႄႇမၵ်းမၼ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႊဝၢႆးလင်ၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ ၁၅ ၼၼ့်မႃး မိူင်းမိတ်ႈၵေႃႈၽၢတ်ႈဢွၵ်ႇ တႂ်ႈမိူင်းသႅၼ်ဝီသေ မိူင်းၶႄႇမိင်ၵေႃႈတႄႇမၵ်းမၼ်ႈ မိူင်းမိတ်ႈ ပဵၼ်မိူင်းႁင်း ၶေႃမႃး။ မိူင်းယၢမ်းၵၢင် ၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ ၁၅ ၼၼ့် ၶုၼ်ၵႂၢၼ်းၶႄႇဢၼ်မႃးငမ်းမိူင်းသႅၼ်ဝီၼၼ့် ဢဝ်လုၵ်ႈယိင်းမၼ်း ၼၢင်း ႁၢၼ်ၼုင်း သွၼ့်မိင်ႈတင်းၸဝ်ႈမိူင်းမိူင်းမိတ်ႈ။ မၼ်းၼၢင်းလႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း တူၺ်းထိုင်မေႃသႅင် မိူင်းမိတ်ႈသေလိုၼ်းသုတ်းမႃး လႆႈပဵၼ်ၸဝ်ႈမိူင်း မိူင်းမိတ်ႈယူႇယဝ့်။ တင်ႈတႄႇဢဝ်ပီႊ ၁၄၅၀ မႃးၼၼ့် ၼၢင်းႁၢၼ်ၼုင်းၵေႃႈ ဢိင်ဢဝ်ၵၢၼ်ၵႃႉသႅင်တေႃႇမိူင်းၶႄႇ ႁဵတ်းၼင်ႇသိၵ်ႈၶူဝ်လႆသေယဝ့် ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇပႃႈတႂ်ႈမိူင်း သႅၼ်ဝီ။ ဢၼ်ၾၢႆႇမၢၼ်ႊၶဝ် ၶၢႆႉၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းယၢင်း ၵႂႃႇတီႈတႃႈၵွင်ႊ ဢၼ်ၸမ်တင်းမိူင်းသႅၼ်ဝီသေ လူၺ်ႈ ဢမ်ႇပႃးၾၢႆႇၶႄႇၶဝ်ႁပ့်ႁူႉႁၼ်ၸွမ်း။ တႃႈၵွင်ႊၼႆ့ မီးႁိမ်းၾင်ႇၼမ့်ၵဵဝ်၊ မီးပႃႈႁွင်ႇမၢၼ်ႈမေႃႈ။ လွင်ႈၼႆ့ ဝၢႆးမႃးပဵၼ်တိုဝ့်တၢင်းလီ တႃႇမိူင်းယၢင်း ဢၼ်တပ့်သိုၵ်းၵႂႃႇၸိင်းတိုၵ်းသေ ယိုတ်းဢဝ် မၢၼ်ႈမေႃႈႁိမ်း ႁွမ်းပီႊ ၁၅၀၀ ၼၼ့်။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလႆႈတိူဝ်းၸမ်မိူင်းမၢၼ်ႊသေဢမ်ႇၵႃး၊လုၵ့်တီႈတႃႈáဝ်းမၢၼ်ႈေမႃေသႁႂ်ႈ ၸၢင်ႊလႆႈၵႃႉၶၢႆၸွမ်းၶႄႇ ဢၼ်လွင်ႈႁိူဝ်းလူင်းၸွမ်းၼမ့်ၵဵဝ်။ မၢၼ်ႈမေႃႈၼႆ့ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်သဵၼ်ႈ တၢင်းၵႃႉၶၢႆ လုၵ်ႉမိူင်းၶႄႇ မႃးၸပ်းသႂ်ႇတီႈၼမ်ႉၵဵဝ်သေတေလူင်းၸူးမိူင်းမၢၼ်ႊ။ ၸွမ်းၼင်ႇၼႂ်းၽိုၼ်ၽူးတွင်းၶိူဝ်းၶုၼ်ၶႄႇမိင်ႈ လႄႈ ၼႂ်းရႃႇၸဝၢင်ႇမၢၼ်ႊဝႃႈၼႆ မီးၶေႃႈဢၼ်လၢတ်ႈပႃးဝႃႈ ၸဝ်ႈလူင် မိူင်းယၢင်း လႆႈသိမ်းဢဝ်လႆႈလိၼ်မိူင်းဢႃႉဝႃႈ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ Tingzhun ၼႂ်းၵၢပ်ႈပၢၼ် Cheng-hua(၁၄၆၅-၈၇)သေ ၾၢႆႇမၢၼ်ႊတႄႉ လႅပ်ႈတေပဵၼ် “တႃႈၵွင်း” ဢၼ်မီး ယူႇတီႈႁိမ်းၾင်ႇၼမ်ႉၵဵဝ် (MSL ၂၈ Sep ၁၄၉၉; UKII: ၉၈)။ ၵွပ်ႈၾၢႆႇၶႄႈၶဝ် သိုပ်ႇသၢၼ်ၶတ်းဢမ်ႇ ထၢတ်ႇဢမ်ႇဝၢႆးတိၵ်းတိၵ်းလႄႈ လွင်ႈဢၼ်တႆးမႄႇၶႂၢၵ်ႈမိူင်းၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းလႅၼ်ႊလိၼ်ၶႄႇ-တႆးၼၼ်ႉၵေႃႈလႆႈ ၵိုတ်း ၵႂႃႇမိူဝ်ႈမွၵ်ႈပီႊ ၁၅၀၃ ၼၼ်ႉယူႇ။ ၵူၺ်းၼႃႇ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈလွင်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမုၼ်းတႄႉၵေႃႈ ယင်းတိုၵ်ႉပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈဝႆႉယူႇ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၾၢႆႁေႃၶႄႇၶဝ် မီးၶေႃႈႁၢမ်ႇသၢၼ်ၶတ်း ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ၸိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ်ၵႅဝ်ႈသႅင်သေဢမ်ႇၵႃး၊ ပႃးထႅင်ႈတင်း လွင်ႈၵူၼ်းၵႃႉၶႄႇၶဝ်ၵေႃႈသမ်ႉလႆႈ ထွၼ်ဢွၵ်ႇ မိူဝ်းၵႂႃႇသေယဝ်ႉလႄႈ တႃႈႁိူဝ်းတီႈမၢၼ်ႈမေႃႈၵေႃႈလွင်ႈလမ်ႇလွင်ႈမၼ်းလႆႈဢေႇၵႂႃႇ။ ၸွမ်းၼင်ႇ Sun Laichen ၾၢင်ႉၵႅမ်းႁၼ်တႄႉၸိုင် “မီးလွင်ႈၶုၼ်တွၼ် (ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းၵႃႉ)ၶဝ် လႆႈထွၼ် ဢွၵ်ႇ တီႈလိၼ်ၸိၼ်ႇၶျီႉ-ထိူင်ၶျူင်း(Jinchi-Tengchong)လႄႈ ဢိၵ်ႇတင်း ၸေႊလူင် မိူင်းယူႇၼၢၼ်ႇ ၵႂႃႇ မိူဝ်ႈပီႊ ၁၅၂၂လႄႈ ၁၅၃၀။ မိူဝ်ႈၵၢပ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈဝွင်ႉ Jiajing (၁၅၂၂-၁၅၆၆)ၼႂ်းပီႊ ၁၅၂၅လႄႈ ၁၅၃၁ၼၼ်ႉႁဝ်းလႆႈႁၼ်ဝႃႈၼႂ်းႁေႃ ၶႄႇမိင်ႈၼၼ်ႉ သႅင်ၶဵဝ်လႆႈ ၶၢတ်ႇဢေႇၵႂႃႇ” (SLC ၁၄၃)။ ပေႃးတေႁုပ်ႈလၢတ်ႈၵေႃႈ ပီႊ ၁၅၀၃ ၼီႈၼႆႉ ပဵၼ်ပီႊလႅၵ်ႈလၢႆႈယႂ်ႇလူင် တႃႇဢႃႇၼႃႇၸၢၵ်ႈမိူင်းတႆး ၸွမ်း ၸိူဝ်းလႅၼ်ႊမိူင်းတႆး-ၶႄႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ မိူင်းဢႃႇဝႃႉ လႆႈတူၵ်းသုမ်းၵႂႃႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၶိူဝ်းၶုၼ်မၢၼ်ႊၵမ်ႈၼမ်ၼမ်ၵေႃႈပၢႆႊၵႂႃႇၸူး မိူင်းပြူင်ႈလႄႈမိူင်းတူင်ႇဢူႇ ပႃးၸဵမ်ၸိူင်ႉၸဵမ်ၼၢင်း လႄႈ ၵူၼ်းၸွမ်းၶဝ်။ မၢင်ႊၸိူဝ်းသမ်ႉ သိုပ်ႇယူႇ တႂ်ႈတႆးသေ လႆႈၶိုၼ်းတႃႊၶုၼ် လႄႈလွင်ႈမၢၵ်ႈမီးၶဝ်ၶိုၼ်း။ မိူဝ်ႈ၁၅၂၄ၼၼ်ႉလွင်ႈဢၼ် မိူင်းယၢင်းၵိုင်ႉၵၢင်ႉ ႁၢင်ႈသိုၵ်းၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းထုင်ႉ ၼမ်ႉၶျိၼ်း တႂိၼ်းသေယဝ်ႉ တႄႇလူင်းၵႂႃႇၸွမ်း မႄႈၼမ်ႉၶျိၼ်းတႂိၼ်းလႄႈမႄႈၼမ်ႉၵဵဝ်၊ တိုၵ်းတေႃးဢဝ်တီႈယူႇ တီႈၵိၼ်ၸွမ်း ၸိူဝ်းမႄႈၼမ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉမႃး ၼၼ်ႉၵေႃႈယွၼ်ႉၵၢၼ်ၵုမ်းၵႂၼ်းသဵၼ်ႈတၢင်း ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵေႃႈပႃးၼႆယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ၵုမ်းၵႂၢၼ်းသဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၼႆၼၼ်ႉတႄႉလႅပ်ႈ ပဵၼ်ယိူင်းဢၢၼ်းၾၢႆႇပၢႆးမၢၵ်ႈမုၼ်းတႃႇၾၢႆတႆး တေလူင်း ၸိင်းတိုၵ်းမိူင်းမၢၼ်ႊပွတ်းၼိူဝ်ယူႇ။ မိူဝ်ႈဢၼ်တပိၼ်ႇသူၺ်ႇထီး လူင်းတိုၵ်းမိူင်းမွၼ်းရႃႇမၺ ပွတ်းတၢင်း ၸၢၼ်း ၼႂ်းပီႊ ၁၅၃၅ တေႃႇ ၁၅၃၉ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပႃးယိူင်းဢၢၼ်းမိူၼ်ၼႆၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၸွမ်း “သဵၼ်ႈတၢင်းမႆႈလၢႆႈပွတ်းၸဵင်ႇ ၸၢၼ်းဝၼ်းတူၵ်း” တင်ႈဢဝ်မိူင်းယူႇၼၢၼ်ႇလူင်းၵႂႃႇၼႃႈတၢင်းၸၢၼ်းလႄႈ ၵႂႃႇၸူးဢေးသီးယႂ်းၸဵင်ႇ ၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈယႂ်ႇလူင်တေႉတေႉၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵႃႉၶၢႆ ပိူၵ်ႇႁွၺ်ဢၼ် ဢွၵ်ႇတီႈဢၢဝ်ႇပၢင်ႇလၢႆႇပႅင်းၵေႃႈၸူးတေႃႇမိူင်းယူႇၼၢၼ်ႇ၊လႄႈလွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းပိူၵ်ႇႁွၺ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၼင်ႇသူဝ်ႇငိုၼ်းၼႂ်းၵၢၼ်ၵႃႉၵူႊၵၼ် တေႃႇပေႃးထိုင်ၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ ၁၇ ၼၼ်ႉၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်လွင်ႈ လမ်ႇလွင်ႈလူင်ဢၼ်ၼိူင်ႈ တွၼ်ႊတႃႇၵၢၼ်တႃႉၶၢႆၸူးတေႃႇတင်းမိူင်းၶႄႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၵႃႉ ၼိူဝ်ၵုင်းၼၼ်ႉ မီးယူႇသွင်သဵၼ်ႈ။ သဵၼ်ႈထီႈၼိူင်ႈ “လုၵ်ႈတၢင်းယူင်း သၢင်ႈ တေႃႇမိူင်းမႅၼ်း(ပဝ်းသၢၼ်း)၊ လတ်းၶၢမ်ႈၼမ်ႉၵဵဝ် ၵႂႃႇတၢင်းမိူင်းၵွင်း၊ ၶိုၼ်းၶိုၼ်ႈၵႂႃႇတၢင်းႁွင်ႇ လတ်းထုင်ႉႁူဝ်ၵွင်း၊ လတ်းၶဝ်ႈၼႂ်းသၼ်လွၺ် ပၢတ်ႇၵႆႇသေယဝ်ႉ ၶဝ်ႈၸူးထိုင်ၵႂႃႇၼႂ်းထုင်ႉၼမ်ႉပြမ်ႇမႃႉပုတ်ႉတြႃႉ”။ သဵၼ်ႈတၢင်းထီႈသွင်ၸမ်း “လူင်းၸွမ်းၼမ်ႉ မၢဝ်း(သူၺ်ႇလီႇ)၊ လတ်းၶၢမ်ႈၼမ်ႉၵဵဝ် တီႈတႃႈၵွင်း၊ သိုပ်ႇၶိုၼ်ႈၸွမ်းၼမ်ႉၶျိၼ်းတႂိၼ်းၵႂႃႇတၢင်းႁွင်ႇ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ လတ်းၶၢမ်ႈၵႂႃႇၸူးမိူင်းမၼီႉပူႇရ”။ ပေႃးၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵုင်းၸမ်း ၼွၵ်ႈသေဝႃႈထိူင်းသေသဵၼ်ႈတၢင်း ၼမ်ႉယဝ်ႉ ၼၼ်ႉ သမ်ႉၸၢင်ႊၺႃးၽေးၸူၼ်၊ ၽေးသိုၵ်းသိူဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၵႃႉ သဵၼ်ႈထီႈသၢမ်ၸမ်း လတ်းမိူင်း မၢၼ်ႊပွတ်းၼိူဝ်သေ ၵမ်ႈၼမ်ၼမ်တႄႉ လႆႈၸႂ်ယႂ်ႇတေႃႇတၢင်ႇၸွမ်းၼမ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းထီႈသၢမ်တႄႉ “တႄႇတီႈ ၸွမ်းၸိူဝ်းၼမ်ႉၵဵဝ် တီႈတႃႈၵွင်ႊ၊ ဢႃႇဝႃႉ၊ ဢမ်ႇၼၼ်တီႈဝဵင်းပူးၵမ်ႇသေယဝ်ႉ ၸင်ႇသမ်ႉလုၵ်ႉတၢင်းမိူင်းပြူင်ႇသေ လတ်းၵႂႃႇၸူး တၢင်းသၼ်လွႆမိူင်းရၶႅင်ႇ(ယၶႅင်ႇယူဝ်းမႃႉ)။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၶႂ်ႈၵုမ်းၵႂၢၼ်းၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၵႃႉၸိူဝ်းၼႆႉ သေ ၸင်ႇလႆႈၶဝ်ႈတိုၵ်းၸွမ်းၸိူဝ်းထုင်ႉၼမ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႊပွတ်းၼိူဝ်ၵေႃႈ ပဵၼ်လႆႈယူႇယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇသင်ၵေႃႈပေႃးၵုမ်း ၵႂၢၼ်းလႆႈၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၵႃႉ ၼိူဝ်ႈမႄႈၼမ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉၼႆ ၸၢင်ႊၵဵပ်းလႆႈသူၺ်ႇ လႆႈၶွၼ်ႇၶဝ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်းယူႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈမိူင်း တွင်ႇဢူႇမီးဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းယႂ်ႇမႃးၼၼ်ႉၸမ်း ပဵၼ်ယွၼ်ႉဝႃႈ မၼ်းၵႆႉၵႆႉ တိုၵ်းတေႃး မိူင်းတႂ်ႈမိူင်းၼိူဝ်သေ ၵႂၢတ်ႇတွၼ်ႈၵူၼ်းမႃးသေလႄႈသင်၊ သမ်ႉထႅင်ႈပဵၼ်တီႈဢၼ်ပိူၼ်ႈသွၼ်ႈ ပၢႆႊၽေးသိုၵ်းမႃး ၶၢဝ်းတၢင်းႁႃႈသိပ်းပီႊမိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈသင် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ လႆႈတၢင်းငမ်းယဵၼ် ၽေးသိုၵ်းသိူဝ်မႃး ၶၢဝ်းတၢင်းႁိုင်ၼၢၼ်းၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈလႅၼ်ႊမိူင်းတွင်ႇဢူႇလူင်ၼၼ်ႉ မီးႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ၼမ်မႃး ထိုင်တီႈပေႃးၸၢင်ႊၽွတ်ႇလႆႈတပ်ႉသိုၵ်းလူင်သေ လူင်းတိုၵ်းမိူင်းမွၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်ႇလွင်ႈမၢၵ်ႈမီး လီပဵၼ် မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉမွၼ်း ဢၼ်မီးၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႅပ်ႈတေထိုင် ၵႂႃႇတီႈၼႂ်း ႁေႃၶမ်းမိူင်းတွင်ႇဢူႇသေယဝ်ႉ မိူင်းတွင်ႇဢူႇၵေႃႈ ၸင်ႇဝူၼ်ႉသွၼ်ႇဝႃႈ တႃႇဢဝ်လွင်ႈ မၢၵ်ႈမီးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တမ်းပဵၼ် ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းၶဝ်မႃး။ မိူင်းတွင်ႇဢူႇ လႅပ်ႈတေႁူႉဝႃႈ ထုင်ႉသူပ်းၼမ်ႉပွတ်းတၢင်းတၵ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈ ဢၼ်မီး ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၼမ် တႃႇဢဝ်မႃးႁဵတ်းႁႅင်းသိုၵ်းလႆႈ၊ ပဵၼ်တီႈဢၼ်မီးၶဝ်ႈလိူင်ႇၼမ်ႉလိူင်ႇ၊ လႄႈပဵၼ်တီႈ ဢၼ်ၸၢင်ႊဝမ်ႉဢဝ်လႆႈ ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းတွင်း မဵဝ်းၸၢင်ႊတေႃႉၵႂႃႇလႆႈ ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းႁၢင်ႈသိုၵ်းၵႂႃႇၼႃႈ တၢင်းတူၵ်းၼၼ်ႉ မိူင်းတွင်ႇဢူႇ လတ်းၽၢၼ်ႇဝဵင်းဢၼ်ပဵၼ်ဝဵင်း တႃႈႁိူဝ်းလိုဝ်းလင်ႊၼၼ်ႉယူႇသွင်တီႈ။ ၼၼ်ႉ ၸမ်းဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ လႄႈဝဵင်းပသဵင်ႇ။ ပဵၼ်တီႈဢၼ်ပိူၼ်ႈမႃးၵႃႉမႃးၶၢႆသေ ယေႊပီႊၼႆႉ မီးႁိူဝ်းလူင်သီႇႁႃႈလမ်း လုၵ်ႉမိူင်းပင်းၵလႃးမႃးသေ ၵႃႉၶၢႆၽႃႈၽႅၼ်ႇတီႈၼၼ်ႉ။ ႁိူဝ်းလူင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မႃးသိူၵ်ႈတီႈတႃႈၼႆႉ ၽွင်းၼႂ်းလိူၼ် March လႄႈ April ။ ပေႃးထိုင်လိူၼ် June သုတ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇပွၵ်ႈၶိုၼ်း။ ၶဝ်ဢဝ်ၶူဝ်းၶဝ်ၼၼ်ႉ မႃးလႅၵ်ႈၵူးဢဝ် ၶူဝ်းငိုၼ်း ဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇၼႂ်းမိူင်းပႃႇၵိူဝ်။ မေႃႈငိုၼ်းၵေႃႈမီးၼႂ်းမိူင်းပႃႇၵိူဝ်ႇလႄႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇလႆႈတင်း ၼမ်တေႉတေႉ။ ၶူဝ်းငိုၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်လီလီမၼ်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းၵႃႉၶၢႆၵႂႃႇတၢင်ႇမိူင်း။ တီႈမိူင်းပႃႇ ၵိူဝ်ႇၼၼ်ႉ မီးပႃးထႅင်ႈမေႃႈၶမ်းသေ ဢွၵ်ႇမီးၼမ်ႉဝႆႉတေႉတေႉ (Cortesao, 1944, 109, 111 qouted in SLC 178-9)။ မိူင်းတွင်ႇဢူႇၵေႃႈတေလႆႈဝႃႈ မီးႁႅင်းပွင်ႊၵုမ်းၵမ်လႆႈၸွမ်းၵူတ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇမႃးသေယဝ်ႉ လႆႈတိုဝ်ႉတၢင်း ၶဝ်ႈထိုင်လႆႈၶိူင်ႈ လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈၸၢဝ်း ယူးရူပ်ႉၶဝ်၊ လႆႈမီးၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၼမ်လၢႆ၊ လႆႈမီးပေႃႇတူႇၵီႇသိုၵ်းၵိၼ်ၸၢင်ႈလႄႈ သိုၵ်းမုၼ်ႇသလိမ်ႇၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉမႃးပႃး။

ၽိုၼ်ဢိင်[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]