ပၢင်တိုၵ်းၵူဝ်းရီးယႃး
ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Korean War ၵူဝ်းရီးယႃး ) ဢမ်ႇၼၼ် ပၢင်တိုၵ်း 6.25 ( Korean: 6.25 전쟁 ) ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်း ဢၼ် ၵူဝ်းရီးယႃးၸၢၼ်း လႄႈ ၵူဝ်းရီးယႃးႁွင်ႇ တိုၵ်းၵၼ် တီႈ ၵုၼ်ယွၼ်ႇ ၵူဝ်းရီးယႃး မိူဝ်ႈပီႊ 1950 တေႃႇထိုင် 1953 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပၢင်တိုၵ်းၼႆႉ တႄႇပဵၼ်မႃး မိူဝ်ႈ 25/06/1950 သေ လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်း ၵိုတ်းတိုၵ်းၵၼ် မိူဝ်ႈပီ 1953 ။ ပၢင်တိုၵ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ မိူဝ်ႈ 27/07/1953 သေတႃႉ သိုၵ်းယဵၼ် တိုၵ်ႉသိုပ်ႇပဵၼ်ယူႇလႄႈ ပၢင်တိုၵ်းၵူဝ်းရီးယႃး ပႆႇယဝ်ႉတူဝ်ႈ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။ [1] [2] လႅတ်ႉတီႇတုတ်ႉပွတ်းႁွင်ႇ 38 တီႇၵရီႇ ၼႂ်းၵႄႈသွင်ၽၢႆႇ တီႈလႅၼ်လိၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇမီးသိုၵ်း ၸွမ်းသၢႆ 100 တီႇၵရီႇၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉၵႆႉပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် ၵမ်းၵမ်းယူႇ။
ဝၢႆး သိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈၵမ်းသွင် ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ၊ ၽွင်း ၶၢဝ်း သိုၵ်းယဵၼ် ၼၼ်ႉ ၵူဝ်း ရီးယႃးႁွင်ႇလႄႈ ၵူဝ်းရီးယႃးၸၢၼ်း ၼႆႉ မီးလၢႆလၢႆမိူင်း ယူႇၽၢႆႇလင်သေ ၶဝ်ႈၵႄႈၵၢင် ၸိမ်ၸွမ်းသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတိုၵ်ႉသိုပ်ႇပဵၼ် ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်ယူႇ။ ၵူဝ်းရီးယႃးႁွင်ႇ ၽွင်းသိုၵ်း ယဝ်ႉၵေႃႈ မိူင်းၶႄႇ လႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉ ယူႇၽၢႆႇလင် ၵမ်ႉၸွႆႈ မိူင်းၵူဝ်းရီးယႃးႁွင်ႇ၊ ၽၢႆႇမိူင်းၵူဝ်းရီးယႃး ၸၢၼ်းသမ်ႉ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ (ပိူင်လူင်မၼ်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ) ၵေႃႉ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်း။
ၵုၼ်ယွၼ်ႇၵူဝ်းရီးယႃး ဢၼ်ယူႇတႂ်ႈဢႃႇၼႃႇ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ ၼၼ်ႉ ဝၢႆးသေ ၵျႃႇပၢၼ်ႇၶဝ် ဝၢင်းၶိူင်ႈ မိူဝ်ႈသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပွၵ်ႈၵမ်းသွင် ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ လႆႈလွတ်ႈဢွၵ်ႇမႃး တီႈတႂ်ႈဢႃႇၼႃႇ ၵျႃႇပၢၼ်ႇၶဝ်ယဝ်ႉ။ ၵုၼ်ၵူဝ်းရီးယႃးၼႆႉ ဢဝ် 38 တီၵရီႇသေ သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉ လႄႈ ဢမႄႇရီႇၵၼ်ႇၶဝ် ၶတ်းၸႂ် ၵုမ်းၵမ် ၼႃႈလိၼ်ၼၼ်ႉ လူၺ်ႈ ၸႅၵ်ႇပဵၼ် သွင်တွၼ်ႈ ၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်း ဢၼ်ၶဵင်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၶႅၼ်ႈၵၼ် ယဝ်ႉ သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉ ဢုပ်ႇၽၢႆႇႁွင်ႇ၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်းၼႆႉသမ်ႉဢမႄႇရီႇၵၼ်ႇ ၽွင်းငမ်းဝႆႉ။ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၵူဝ်းရီးယႃးၼႆႉ တႄႇတင်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီႊ 1919 ၽွင်းတိုၵ်ႉယူႇတႂ်ႈ ဢႃႇၼႃႇ ၵျႃႇပၢၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈ ဝဵင်းသျၢၼ်းႁၢႆး မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ လႆႈၶွတ်ႇၽွတ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းၼွၵ်ႈသေ ၽွတ်ႈၶိုၼ်ႈမႃး လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉ ၸွမ်ၸိုင်ႈ ပဵၼ် ယီႇသူၼ်ႇမၢၼ်ႇ ။ ဝၢႆးသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈသွင်ယဝ်ႉ မိူဝ်ႈပီႊ 1945 ၼၼ်ႉ ဢမႄႇရီႇၵၼ်ႇၶဝ် တိၺွပ်းလႆႈ ယီႈသုၼ်ႇမၢၼ်ႇသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ လႆႈထုၵ်ႇပူတ်းပႅတ်ႈ။ ထိုင်မႃး 1948 ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၼႆႉ ၸင်ႇၸတ်းႁဵတ်း ၶိုၼ်းမႃး ဢဝ်ယူႇယဝ်ႉ။
ၵူဝ်းရီးယႃးႁွင်ႇ၏ ယဝ်ႉၵေႃႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် သူဝ်းဝီးယႅတ်ႈ လႄႈ မၢဝ်ၸိူဝ်တူင်း ၊ မိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ၵိူတ်ႇမႃး ၼႂ်းပိူင်ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႈၼၼ်ႉ ၸုၵ်းမၼ်ႈမၼ်ႈၵိုမ်း။ ဝၢႆးသေ တႄႇၶဝ်ႈတိုၵ်းယဝ်ႉ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ သႄႉသွမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၽျူင်းယၢင်း တီႈပွတ်းႁွင်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ယွၼ်ႉသူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉၶဝ် သၢၼ်ၶတ်း ၶေႃႈမုၼ်းတင်းၼမ်လႄႈ ငဝ်းလၢႆး ၸင်ႇၶဵင်ႈၶႅင်မႃး။ မိူင်းဢမႄႇရီႇၵၼ်ႇ ဢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၼ်း ယွမ်းလူင်းၵႂႃႇ ဝၢႆးသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်ၼၼ်ႉ တႃႇတေသူင်ႇသိုၵ်းၵႂႃႇတိုၵ်းၼၼ်ႉ လႆႈထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇတေႉတေႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ဢမႄႇရီႇၵၼ်ႇ ၸိူဝ်းဢမ်ႇမီးပၢင်သွၼ် ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈၶၢမ်ႇတၢမ်ႇ မိူဝ်ႈတႄႇပၢင်တိုၵ်း ႁၢဝ်ႈႁႅင်းသေ ၵူၼ်းသိုၵ်း လႆႈတၢႆၵႂႃႇတင်းၼမ်။ ဝၢႆးသေ ပၢင်တိုၵ်းၵူဝ်းရီးယႃးယဝ်ႉ ၸိုင်ႈမိူင်းတင်းလုမ်ႈၾႃႉ ႁူႉထိုင်ဝႃႈ လူဝ်ႇလႆႈၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ ႁႅင်းသိုၵ်းၶဝ် တႃႇသေႇၼႆယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ မိူင်းၵူဝ်းရီးယႃးၸၢၼ်းၵေႃႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ၽူႈၸၢႆး ဢၼ်ယႂ်ႇမႃး ဢၼ်မီးႁႅင်းတူဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈႁဵတ်းသိုၵ်း ၼႆယဝ်ႉ။
ပၢင်ၵုမ် ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်း ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်းတီႈ ဝဵင်းမွတ်ႇသၵူဝ်ႇ မိူဝ်ႈလိူၼ်တီႇၸိမ်ႇပိူဝ်ႇ ပီႊ 1945 ၼၼ်ႉ တႅပ်းတတ်းဝႃႈ တေၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၵူဝ်းရီးယႃးႁွင်ႇ လႄႈ ၵူဝ်းရီးယႃးၸၢၼ်းသေ တေလႆႈဢဝ် မိူင်းဢဵၼ်ႁႅင်း 4 မိူင်း ၸတ်းႁဵတ်း ၶၢဝ်းတၢင်း 5 ပီႊပၢႆ။ [3] မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ မိူင်းၵူဝ်းရီးယႃး လႆႈထုၵ်ႇ ၶွမ်ႇသျိၼ်ႇႁူမ်ႈ သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉ လႄႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ဢုပ်ႉပိူင်ႇဝႆႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပၢႆးဝူၼ်ႉ သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉ လႄႈ ဢမႄႇရီႇၵၼ်ႇ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်လႄႈ ၶူင်းၵၢၼ်ၼႆႉ လႆႈလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ လွင်ႈၵူၼ်းမိူင်းၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢၼ်ၽွင်းငမ်း သုၵ်ႉယုင်ႈ။
ၵူဝ်းရီးယႃးႁွင်ႇ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ၽိုၼ်ဢိင်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]- ↑ "ကိုရီးယားစစ်ပွဲ ပုံရိပ်များ".[ႁဵင်းၵွင်ႉဢၼ်တၢႆ]
- ↑ "ကိုရီးယားစစ်ပွဲ အဆုံးသတ်ကြောင်း ကြေညာရန် တောင်ကိုရီးယား၏ တောင်းဆိုမှုသည် အချိန်မတန်သေးဟု မြောက်ကိုရီးယား ပြောကြား".
- ↑ George M. McCune (March 1947). "Korea: The First Year of Liberation". Pacific Affairs 20 (1). University of British Columbia. doi:.