မွၵ်ႇယွတ်ႈယုမ်ႉ ၸဵင်ၶမ်းလႅင်း

(1) ဢမ်ႇၸႂ်ႈလွင်ႈမၼ်း

မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၼၼ်ႉ၊ တီႈမိူင်းၼိုင်ႈ၊ မီႈတၵႃႇၵေႃႉၼိုင်ႈ လႄႈ မုၼ်ၸဝ်ႈပႃးၼိုင်ႈ ၶဝ်ထၢမ်တွပ်ႇၵၼ်။

တၵႃႇ- ၸဝ်ႈသြႃႇ၊ ၼိပ်ႉပၢၼ်ႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယႃႇႁႂ်ႈ လႆႈပႅတ်ႈလုၵ်ႈမေး ၸေးၸိမ်ႇၶူဝ်းၶွင်သေ ဢမ်ႇမီး လၢႆးၵျၢင်ႉၵမ်ႁႂ်ႈႁွတ်ႈထိုင်လႆႈၶႃႈႁႃႉ?။

မုၼ်ၸဝ်ႈ- မီးၽႅဝ်ဢိူဝ်ႈမေႃႉ။

တၵႃႇ- ႁဵတ်းႁိုဝ်တီႈၶႃႈ။

မုၼ်ၸဝ်ႈ - ဢဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ်လုၵ်ႈယႂ်ႇယႂ်ႇ မတ်ႉႁွႆႈၶေႃးသေ ဝႅၼ်တူၵ်းၼမ်ႉလိုၵ်ႉလိုၵ်ႉဢိူဝ်ႈ။

တၵႃႇ - ဢလူဝ်ႉ ! ဢမ်ႇၸႂ်ႈလၢႆးမၼ်းၶႃႈသႄႈ။

မုၼ်ၸဝ်ႈ - ဢိူဝ်ႈ ! မႂ်းထၢမ်ၵဝ် တမ်ႉဢမ်ႇၸႂ်ႈလၢႆး မၼ်း ၼင်ႇၵဝ်ႇၼႃႇ။

• မေႃႈမၢင်ႈၵေႃႈ ၵၢၵ်ႇမိင်ႈ

(2) ပေႃးၼၼ်လုၵ်ႈဢမ်ႇတွပ်ႇ ဢူႈယဝ်ႉ

မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၼၼ်ႉ၊ တီႈဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈ မီးၶိင်းမဝ်းသေႇ ၵေႃႉၼိုင်ႈ။ မၼ်းမီးလုၵ်ႈၸၢႆးလုၵ်ႈယိင်းတၢင်းၼမ် ပေႃးမၼ်းမဝ်းမႃးၼႆၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်လမ်သေ ႁဵတ်းႁုၵ်း ႁဵတ်းႁၢႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ ၵူၺ်းမၼ်းၸၢင်ႈၵႂၢမ်းၼမ်သေ ဝႃႈႁင်း လုၵ်ႈၸၢႆး လုၵ်ႈယိင်းမၼ်းၵေႃႈ ပေႃးမၼ်းမဝ်းသေ မႃးဝႃႈၼႆ သမ်ႉဢမ်ႇဢဝ်ၵႂၢမ်းမၼ်း၊ တွပ်ႇထဵင်ၶိုၼ်းမၼ်းလႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ထိုင်ၼင်ႇ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ မၼ်းတေႃႉတႄႉမဝ်းမႃး တၢၼ်ႇတၢၼ်ႇသေ မႃးဝႃႈႁင်းလုၵ်ႈၸၢႆး လုၵ်ႈယိင်းမၼ်း တီႈႁိူၼ်းလႄႈ လုၵ်ႈၸၢႆး လုၵ်ႈယိင်းမၼ်း သမ်ႉတွပ်ႇထဵင် ၶိုၼ်းမၼ်းယဝ်ႉ။ ယၢမ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၸင်ႇဝႃႈႁင်းလုၵ်ႈ မၼ်းၶိုၼ်းဝႃႈ “သူယႃႇပေဝႃႈယၢပ်ႇသေ တွပ်ႇထဵင်ဢူႈလေႃႇမေႃႉ၊ ပေႃးသူဝႃႈယၢပ်ႇသေ တွပ်ႇထဵင်ဢူႈ ႁဵတ်းၼၼ်ၼႆ ၶူၼ်ႁူဝ်ဢူႈၼႆႉ ႁွၵ်ႇမႃးၸွမ်းသူတွပ်ႇထဵင်ဢူႈ တိၵ်းတိၵ်းဢိူဝ်ႈ” ၼႆယဝ်ႉ။ ယၢမ်းၼၼ် လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၵေႃႉလိုၼ်း (ဢၼ်လဵၵ်ႉသေပိူၼ်ႈ)ၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ “ပေႃးၼၼ် ဢၼ်ၶူၼ်ႁူဝ်ၶိင်းႁဝ်း ႁွၵ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢူႈဝႃႈယၢပ်ႇသေ တွပ်ႇထဵင် ၶိင်းႁဝ်းၶိုၼ်းဢိူဝ်ႈၼေႃႈ” ၼႆယဝ်ႉ။

• ၵၢင်သႆးဢမ်ႇဢိုတ်းၵူၼ်ႈ

• မူၼ်ႈသွၵ်ႈၵိၼ်တၢင်းၼႂ်း။

(3) ပုမ်ၵဝ်တေတႅၵ်ႇယဝ်ႉ

မိူဝ်ႈဝၼ်းပုၼ်ႉ၊ တီႈဝဵင်းဝဵင်းၼိုင်ႈ၊ မီးၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ မၼ်းလိူၵ်ႈႁႃ မုၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်မီးသိၼ်သေ လူႇတၢၼ်း၊ ၼပ်ႉယမ်ဝႆႈသႃယဝ်ႉ။ မုၼ်ၸဝ်ႈၸိူဝ်းဢၼ်မၼ်း ဢမ်ႇၵျိူၵ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇတွၼ်ႉလူႇ တွၼ်ႉဝႆႈသေပွၵ်ႈ မုၼ်ၸဝ်ႈမဵဝ်းဢၼ်မၼ်းၶႂ်ႈလူႇ ၶႂ်ႈဝႆႈၼၼ်ႉၸမ်ႉ - (1) ယႃႇႁႂ်ႈ ပေႃးၵႆႉဢုပ်ႇၵႆႉလၢတ်ႈ။ (2) ႁႂ်ႈယူႇ တဵင်ႈတဵင်ႈ ၼိမ်ၼိမ် မီးဢိင်ႇတရေႇၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ်ၼၼ် မၼ်းၼပ်ႉယမ်ဝႃႈ “ပဵၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈ မီးသိၼ်မီးထမ်း” ၼႆယဝ်ႉ။ ထိုင်ၼင်ႇဝၼ်းၼို်င်ႈ၊ မၼ်းလႆႈႁၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈပႃး ၼိုင်ႈ၊ ႁွပ်ႇသီႇပိတ်ႈသေ မႃးတုင်းသွမ်းၼႃႈႁိူၼ်းမၼ်း။ ပေႃးၼၼ်ၵေႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇၵၢင်ၸႂ်မၼ်း ၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ၼၼ်ႉ ႁၼ်ပဵင်းၸႂ်မၼ်းဝႆႉလႄႈ မၼ်းၸင်ႇဢဝ်ၶဝ်ႈသွမ်း ၽၵ်းသွမ်းမၼ်း ၵႂႃႇလူႇသေလႄႈ ၶုပ်ႉဝႆႈလီလီငၢမ်းငၢမ်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးမၼ်းမႃး မုၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်မၼ်း လူႇတၢၼ်းဝႆႈသႃၼၼ်ႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ “ပဵၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈဢႃႉသေဢမ်ႇၵႃး သမ်ႉပၢႆယွင်ႇ” ၼႆလႄႈ မၼ်းပဵၼ်ဢၼ်လီဢၢႆဢူၺ်းၵေႃႉ မၼ်းဢၼ်ႁၼ်မၼ်း မိူဝ်ႈမၼ်းလူႇတၢၼ်းသေ ဝႆႈသႃ ၼၼ်ႉတေႉတေႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ မၼ်းလိူၵ်ႈၼႃႇ တၢၼ်ႇၼၼ်ႉလႄႈ သမ်ႉၵႂႃႇၺႃးၼင်ႇၼၼ်ၼၼ်ႉ ၼင်ႇ ႁိုဝ်ဢူၺ်းၵေႃႉမၼ်း တေဢမ်ႇလၢတ်ႈၼႄပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းလၢတ်ႈဢူၺ်းၵေႃႉမၼ်းဝႃႈ “လွင်ႈၵဝ်လိူၵ်ႈ မုၼ်ၸဝ်ႈ ၽိတ်းၼႆႉမႂ်းယႃႇလၢတ်ႈၽႂ်ၼႃႈ၊ ၵဝ်ပၼ်မႂ်း ငိုၼ်းၶၼ်ၼိုင်ႈ” ၼႆယဝ်ႉ။ ဢူၺ်းၵေႃႉမၼ်းၵေႃႈ “ဢိူဝ်ႈ’ ၼႆသေ ႁပ်ႉဢဝ်ငိုၼ်းမၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးမၼ်းမႃးယူႇဢမ်ႇလႆႈ၊ ၶႂ်ႈၶူဝ်တိၵ်းတိၵ်း၊ ဢွၵ်ႇၸႂ်ၶႂ်ႈ လၢတ်ႈပိူၼ်ႈတိၵ်းတိၵ်းလႄႈ မၼ်းၸင်ႇၵႂႃႇၸူး ဢူၺ်းၵေႃႉမၼ်းသေ ၶိုၼ်းဝႃႈ “ယေႃႈ၊ ငိုၼ်းမႂ်းၶၼ်ၼိုင်ႈဢဝ်ၶိုၼ်းလႃႈ၊ ၵဝ်ဢမ်ႇယိူၼ်ႉလႆႈယဝ်ႉ။ ပေႃးၵဝ်ဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈ ၼႄပိူၼ်ႈၼႆ ပုမ်ၵဝ်တေတႅၵ်ႇယဝ်ႉ” ၼႆယဝ်ႉ။

• ၼမ်ႉသၢမ်ႁူးဢိုတ်းလႆႈ၊ သူပ်းႁူးလဵဝ်ဢမ်ႇဢိုတ်းလႆႈ

(4) မူတ်းသႂ်မီးတီႈႁူႉ

မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၼၼ်ႉ မီးမုၼ်ၸဝ်ႈပႃးၼိုင်ႈယူႇၼႂ်း ထိူၼ်ႇၼႂ်းလွႆသေ ၵျၢင်ႉၵမ်တြႃး ႁင်းၵူၺ်းမၼ်းၸဝ်ႈယူႇ။ မၢင်ပွၵ်ႈ ၼင်ႈတြႃးၼႂ်းထမ်ႈ၊ မၢင်ပွၵ်ႈ ၼင်ႈတြႃး တႂ်ႈႁူမ်ႈမႆႉ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယူႇ။ ထိုင်ၼင်ႇဝၼ်းၼိုင်ႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ၼင်ႈတြႃးယူႇ တႂ်ႈႁူမ်ႈမႆႉတီႈၼိုင်ႈ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၽူႈလၵ်ႉၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸုင်ဝူဝ်း လတ်းၵႂႃႇ ႁိမ်းမၼ်းၸဝ်ႈၼင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽူႈဢၼ် ၸုင်ဝူဝ်းမႃးၼႆႉ လႅပ်ႈတေပဵၼ် ၽူႈလၵ်ႉဝူဝ်းပိူၼ်ႈ မႃးၵူၺ်းၼႆ မၼ်းၸဝ်ႈ ၶၢတ်ႈတူၺ်းဢၵႄးသေ လၢမ်းႁူႉယူႇ။

ၵမ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈ “ပေႃးၸဝ်ႈဝူဝ်း ၶဝ်ၸွမ်းၶႆႈ မႃးထူပ်းၵဝ်သေ ထၢမ်ဝႃႈ ၸွင်ႇႁၼ် ၵူၼ်း ၸုင်ဝူဝ်းမႃးတၢင်းၼႆႉ” ၼႆၸိုင် ပေႃးၵဝ်ဝႃႈ “ႁၼ်ဢိူဝ်ႈ” ၼႆ ၶဝ်တေလမ်းၶိုတ်းၶိုတ်းသေ ၶိုၼ်းႁိမ်ဢဝ်ဝူဝ်း၊ ၽူႈလၵ်ႉ တေသုမ်းဝူဝ်းၵွပ်ႈၵဝ်။ ပေႃးၵဝ်ဝႃႈ “ဢမ်ႁၼ်”ၼႆ ၸိုင်သမ်ႉတေပဵၼ် မုသႃႇဝႃႉတ၊ သိၼ်ၵဝ်တေလု” ၼႆသေ ၶၢႆႉၵႂႃႇၼင်ႈ တႂ်ႈတူၼ်ႈမႆႉ ထႅင်ႈတၢင်ႇတူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇႁိုင် ဢမ်ႇၼၢၼ်း ၸဝ်ႈဝူဝ်းၶဝ် ၸွမ်းမႃးၶႆႈဝူဝ်း ထူပ်းၺႃးမၼ်းၸဝ်ႈတႄႉယဝ်ႉ။ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၽူႈလၵ်ႉၼႆႉ လီထၢမ်မုၼ်ၸဝ်ႈ ဢမ်ႇလီထၢမ် မုၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈဝူဝ်းၶဝ်ဢမ်ႇႁူႉ၊ ၶဝ်ၵူၺ်းႁူႉ တႃႇတေလႆႈၶိုၼ်း ဝူဝ်းၶဝ်ၼၼ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၸင်ႇထၢမ်ဝႃႈ “ၸွင်ႇၸဝ်ႈႁဝ်း ႁၼ်ၽူႈလၵ်ႉ ပႃးဝူဝ်းမႃးတၢင်းၼႆႉ” ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇတွပ်ႇဝႃႈ “ၸူဝ်ႈၵဝ်မႃးၼင်ႈ တႂ်ႈ တူၼ်ႈမႆႉၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇႁၼ်” ၼႆယဝ်ႉ။

• လီၸႃႉမီးတီႈၸႂ် မူတ်းသႂ်မီးတီႈႁူႉ

ၽူႈၵဵပ်းႁွမ် ဢၢႆႈတုတႄႉ