014 ဝႃႇတမိၵ၊ ၸၢတ်ႈ

14- ၸၢတ်ႈဝႃတမိၷ

(ဝႃတမိၵ = တိုင်မိၼ်) ၸွမ်းလင်လိၼ်ႉၸႂ်ၽၢၼ်၊ ၶႂ်ႈၵိၼ်ဝၢၼ်တူၵ်းၵိၼ်း

ဝတ်ႉထုပၸ်ႉၸုပၼ်ႇ

ၽွင်းမိူဝ်ႈ မုၼ်ၶမ်းၽြႃး တိုၵ်ႉယူႇသဝ်း တမ်ႈတီႈ မိူင်းရႃႇꩡၷႁ တီႈဝတ်ႉဝေႇꩮုဝၼ်ႇၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လႆႈငိၼ်းထွမ်ႇ တြႃးၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသေ လုၵ်ႈၸၢႆးသထေး ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ “တိသ်ႉသ”ၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီး ၸႂ်ယုမ်ႇယမ်သေ ဢွၵ်ႇၵၢင်ၸႂ် ၶႂ်ႈမႃးပဵၼ် ရႁၢၼ်းယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇယွၼ်းၶႂၢင်း တမ်ႈတီႈ ပေႃႈမႄႈမၼ်းသေတႃႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးလဵဝ်လႄႈ ဢမ်ႇပၼ်ၶႂၢင်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸၢႆးတိသ်ႉသ ဢမ်ႇယွၼ်ႇၸႂ်။ မၼ်း ၶၢမ်ႇဢိုပ်း တၢင်းၵိၼ် ၸဵတ်းဝၼ်းသေ ၼႄၵၢင်ၸႂ်မၼ်းယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈၶႂၢင်ႉသေ မႃးပဵၼ် ရႁၢၼ်းလႄႈ ၸင်ႇၸွမ်း မုၼ်ၶမ်းၽြုႃး ၵႂႃႇတီႈ ဝတ်ႉꩡေႇတဝၼ်ႇယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ မိူင်းသႃႇဝတ်ႉထိၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းဢွၼ်ႇၼႆႉ တိုဝ်းၵမ်ꩪုတင်ႇ သိပ်းသၢမ်ပိူင်သေ ၵၢင်ၼႂ်တင်းၼႂ် ၵႆႉလေႇႁႃတုင်း သွမ်း ၸွမ်းထႅဝ်ႁိူၼ်းယူႇ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၼႂ်းသႃႇသၼႃႇမုၼ်ၶမ်းၽြႃးၼႆႉ ၸိုဝ်ႈဢၼ်ဝႃႈ “ၸူꩮပိၼ်ꩦပႃတိၵတိသ်သ”ၼႆၼၼ်ႉ ၵေႃႉဢမ်ႇႁူႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈမီး။ ဝၼ်းၼိုင်ႈ တီႈမိူင်းရႃႇꩡၷႁၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပွႆးၼၵ်ႈၶတ်ႈလႄႈ ဝၼ်းၼိုင်ႈ ဢူႈမႄႈၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶုၵ်းၸႂ်လႆႈ လုၵ်ႈၸၢႆးၶဝ်ႁႅင်းၼႃႇသေ ၸင်ႇတေဢဝ်ၶူဝ်းငိုၼ်းၶူဝ်းၶမ်း ဢၼ်မၼ်းၼုင်ႈၼၼ်ႉ သႂ်ႇသွင်းငိုၼ်းသွင်းၶမ်း ဢုမ်ႈႁွပ်ႇသေ ႁႆႈႁႆႈႁွင်ႉႁွင်ႉ ၸွမ်းၵၢင်ပၢင်ပွႆးၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ မႄႈမွၵ်ႇယႃႈၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸင်ႇၵႂႃႇႁိမ်းၸမ် ၼၢႆးသထေးၼၼ်ႉသေ ထၢမ်လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်လႆႈႁႆႈၼၼ်ႉလႄႈ ၼၢႆးသထေးၵေႃႈ ၸင်ႇလၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈတၢင်းမၼ်းယဝ်ႉ။

ၸွမ်းၼင်ႇ ၼၢႆးသထေးလၢတ်ႈၼႄလႄႈ မႄႈမွၵ်ႇယႃႈၼၼ်ႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ လုၵ်ႈၸၢႆးသထေးၼၼ်ႉ မၼ်းမၵ်ႉ ၶဝ်ႈလီၽၵ်းဝၢၼ်ၼႆလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ “သင်ဝႃႈ ပၼ်မၼ်း ၶူဝ်းၶွင်ၸီးၸိမ်ႇ တင်းသဵင်ႈ ၼႆၸိုင် တေႁွင်ႉပၼ် လုၵ်ႈၸၢႆး ႁႂ်ႈၶိုၼ်းလႆႈ” ၼႆယဝ်ႉ။ ၼၢႆးသထေးလူင်ၵေႃႈဝႃႈ “လီယဝ်ႉ”ၼႆသေ ၸင်ႇတေ ဢဝ်ၸဵမ် ၶႃႈၸႂ်ႉၵူၼ်းသွႆ ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉ ပၼ်ၵႂႃႇၸွမ်း တဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈယဝ်ႉ။ မႄႈမွၵ်ႇယႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁူမ်ႈလူၺ်ႈတင်း ၶိူင်ႈၸႂ်ႉၶူဝ်းတိုဝ်း ၵူၼ်းၸႂ်ႉၵူၼ်းသွႆ မႃးယူႇသဝ်း တမ်ႈတီႈ မိူင်းသႃႇဝတ်ႉထိသေ ၸင်ႇပၢင်းဢဝ် ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼၼ်ႉ မႃးၼင်ႈတုင်းသွမ်း ၼႂ်းႁိူၼ်းသေ ႁဵတ်းလူႇႁဵတ်းတၢၼ်း ၶဝ်ႈၽၵ်း ဢၼ်ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းပႃးၼၼ်ႉ မၵ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပေႃးဝႃႈ ၶၢဝ်းမၼ်းႁိုင်မႃး လႆႈႁူႉဝႃႈ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼၼ်ႉ ၸပ်းပႅၼ်းတၢင်းၵိၼ်လီဝၢၼ် ပဵၼ်ရသတၼ်ႁႃယဝ်ႉၼႆ မႄႈမွၵ်ႇယႃႈၼၼ်ႉ ႁဵတ်းၵဵင်ႈ ဢမ်ႇယူႇလီသေ ယူႇဝႆႉၼႂ်းလုၵ်းၼွၼ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ဢမ်ႇလႆႈႁၼ် မႄႈမွၵ်ႇယႃႈၼၼ်ႉၼႆ ၸဝ်ရႁၢၼ်း ၸင်ႇထၢမ်လႄႈ ၸင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ မၼ်းၼၢင်း ဢမ်ႇယူႇလီသေ ၶႂ်ႈႁၼ်ၶႂ်ႈဝႆႈ ၸဝ်ႈႁဝ်းၼႆလႄႈ ၸင်ႇၶဝ်ႈၵႂႃႇတူၺ်း ၼႂ်းလုၵ်းၼွၼ်းယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ မႄႈမွၵ်ႇယႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇမွၵ်ႇလၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈတၢင်းၵူႈၸိူဝ်ႉၵူႈပိူင် ႁႂ်ႈၸဝ်ႈရႁၢၼ်း သိၵ်းသေ ၶိုၼ်းႁွင်ႉမိူဝ်း မိူင်းရႃႇꩡၷႁယဝ်ႉ။

လွင်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၶဝ်လႆႈႁူႉသေ တမ်ႈတီႈ ပၢင်ၵုမ်သင်ႇၶႃႇ တီႈၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် လၢတ်ႈလွင်ႈၼၼ်ႉယူႇ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ မုၼ်ၶမ်းၽြႃး ၽႅဝ်မႃးလႄႈ လႆႈမႃးႁူႉထိုင် လွင်ႈဢၼ် ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၶဝ် လၢတ်ႈၸႃယူႇၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇလၢတ်ဝႃႈ “မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၵေႃႈ မႄႈမွၵ်ႇယႃႈၵေႃႉၼႆႉ ယၢမ်ႈဢဝ် ရသတၼ်ႁႃသေ ႁူၺ်းဢဝ် ႁႂ်ႈပႃးၵႂႃႇ ၽၢႆႇမၼ်းမႃးယဝ်ႉ”ၼႆသေ ႁေႃးၼႄ လွင်ႈꩡၢတ်ႈၵွၼ်ႇဝၼ်းလင် ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ-

ဝတ်ႉထုဢတိတ်ႉ

တီႈမိူင်း ၿႃႇရႃႇၼသီႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽွင်း ၶုၼ်ၿြႁ်မၻတ်ႈ ပဵၼ်ၶုၼ်ယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼိုင်ႈ တိုင်မိၼ် တူဝ်ၼိုင်ႈ လႆႈႁၼ်သၺ်ႇꩡယ ၵူၼ်းပႂ်ႉသူၼ်သိူဝ်း ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းသေ ၼႅတ်ႈဢႅၼ်ႇပၢႆႈယဝ်ႉ။ သၺ်ႇꩡယ ဢမ်ႇလွၵ်ႇဢမ်ႇလိုပ်ႈမၼ်းသင်။ တိုင်မိၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵမ်းၵမ်းမႃးႁႃၵိၼ်ယူႇ ၸွမ်းသူၼ်သိူဝ်း ၶုၼ်ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းပႂ်ႉသူၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်မွၵ်ႇမၢၵ်ႇသေ ၵႂႃႇသူင်ႇပၼ်ႁေႃၶမ်း ၵူႈဝၼ်းဝၼ်းယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼိုင်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ၸင်ႇထၢမ် တီႈသူၼ်သိူဝ်း ၸွင်ႇမီး၊ ဢမ်ႇမီး လွင်ႈလၢၵ်ႇလၢႆးသင် ၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းပႂ်ႉသူၼ်ၵေႃႈ တွပ်ႇဝႃႈ လွင်ႈတၢင်းလၢၵ်ႇလၢႆး တၢင်ႇၸိူဝ်ႉတၢင်ႇပိူင် ဢမ်ႇမီးသင် ၵူၺ်းလႆႈ ႁၼ်မီး တိုင်မိၼ်တူဝ်ၼိုင်ႈ ၵႆႉမႃးႁႃၵိၼ်ႁႃယႅမ်ႉ တီႈသူၼ်သိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ ၶုၼ်လူင်ထၢမ်ဝႃႈ ၸွင်ႇတေ ၸၢင်ႈတီႉၺွပ်းႁိုဝ်ၼႆလႄႈ ၵူၼ်းပႂ်ႉသူၼ်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇဝႃႈ ပေႃးလႆႈၼမ်ႉၽိုင်ႈ ဢိတ်းၼိုင်ႈၼႆလႄႈ တေၸၢင်ႈၺွပ်းလႆႈယူႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ၶုၼ်လူင်ၵေႃႈ ၸင်ႇဢဝ်ၼမ်ႉၽိုင်ႈပၼ် ၵူၼ်းပႂ်ႉသူၼ်သေ ႁႂ်ႈတီႉၺွပ်း တိုင်မိၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းပႂ်ႉသူၼ်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢဝ်ၼမ်ႉၽိုင် တႃးယိူဝ်ႈယႃႈသေ ယူႇတီႈလပ်ႉယုမ်း လွမ်တူၺ်းယဝ်ႉ။ ထႅင်ႈပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၼႄႁၢင်ႈၽၢင်ၵူၼ်း ႁိမ်းႁွမ်းမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼႆ တိုင်မိၼ်ၼၼ်ႉ ငႄႈမႃးလွႆးလွႆးသေ ၵမ်းလိုၼ်းမႃး ငႄႈလွမ်ႈလွမ်ႈ မႃးဢဝ်ၵိၼ်ယိူဝ်ႈယႃႈ ၼႂ်းမိုဝ်းယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ်ၼၼ်မႃး ၵူၼ်းပႂ်ႉသူၼ် ၸင်ႇႁႂ်ႈဢဝ် သၢတ်ႇ ၵင်ႈသွင်ၽၢၵ်ႇၶၢင်ႈတၢင်း တေႃႇထိုင်ဝၢင်းႁေႃ၊ ဢဝ်ၽိူဝ်မႆႉ ဢၼ်တႃးၼမ်ႉၽိုင်ႈ ဝၢင်းတမ်းပၼ် ၵမ်းဢိတ်းဢိတ်း၊ တီႈၼႂ်းမိုဝ်းၵေႃႈ ယိပ်းတင်း ဢုမ်ၼမ်ႉၽိုင်ႈသေ ဢွၼ်ဢဝ်တိုင်မိၼ်ၼၼ်ႉ ၵႂႃႇၽႅဝ် တမ်ႈတီႈ ဝၢင်းႁေႃယဝ်ႉ။

တိုင်မိၼ်ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸႂ်ၸပ်းပႅၼ်း တီႈၼိူဝ် ရသတၼ်ႁႃလႄႈ ၸင်ႇၸွမ်းလင် ၵူၼ်းပႂ်ႉသူၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇၽႅဝ်ၵႂႃႇ တမ်ႈတီႈၵၢင်ဝၢင်းႁေႃ ပေႃးပိူၼ်ႈ ဢိုတ်းၽၵ်းတူပႅတ်ႈၼႆ ၸင်ႇလႆႈႁၼ် ၵူၼ်းတင်းၼမ်လႄႈ ၵူဝ်ၵူဝ်ႁႄႁႄသေ ဢႅၼ်ႇဢႅၼ်ႇလႅၼ်ႈလႅၼ်ႈ ၵႃႈပွင်ႇၵႃႈပဵၼ်ယူႇ။ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ယူႇၼိူဝ် ပြသၢၻ်ႈတူၺ်းၵႂႃႇ လႆႈႁၼ် တိုင်မိၼ်တူဝ်ၼၼ်ႉ ၵူဝ်ၵူဝ်ႁႄႁႄ ထဝ်ႇၵႂႃႇထဝ်ႇၶိုၼ်း ၼင်ႇၼၼ်သေ “တိုင်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ တီႈဢၼ် ၶဝ် ႁၼ်ၵူၼ်းၼၼ်ႉ ၸဵတ်းဝၼ်း၊ တီႈဢၼ်ပိူၼ်ႈ လွၵ်ႇၶဝ်လိုပ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ တေႃႇၸူဝ်ႈတေႃႇပၢၼ် ၶဝ်ဢမ်ႇပွၵ်ႈမႃးၶိုၼ်းၵူၺ်း။ တိုင်ထိူၼ်ႇတူဝ်ၼႆႉတႄႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸႂ်ၸပ်းပႅၼ်း ရသတၼ်ႁႃလႄႈ ၸင်ႇတေၽႅဝ်မႃး တီႈၼႆႈယဝ်ႉ။ ၼႂ်းလေႃးၵလူင်ၼႆႉ ဢၼ်ယုတ်ႈၸုတ်ႈတႅမ်ႇသေ ရသတၼ်ႁႃၼႆႉ ဢမ်ႇမီးသင်ယဝ်ႉ”ၼႆ ပဵၼ်ၺၢၼ်ႇသံႇဝေႇၵသေ ၸင်ႇႁေႃးလွတ်ႈ ၷႃႇထႃႇတီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

ပႃႇꩮိ

• 14- ၼ ၵိရတ်ထိ ရသေႁိ ပႃပိယေႃ၊ ဢႃဝႃသေႁိ ဝ သၼ်ꩪဝေႁိ ဝႃ။

ဝ တမိၷံ ၷႁၼၼိသ်သိတံ၊ ဝသမႃၼေသိ ရသေႁိ သၺ်ꩡယေႃ။

ပိၼ်ႇတႆး

ဢူဝ်း သူၶဝ်ဢိူၺ်း... လွင်ႈၸပ်းပႅၼ်း ရသႃႇႁူၵ်းပိူင်ၼၼ်ႉ သၽေႃးတြႃး ဢၼ်ယုတ်ႈၸုတ်ႈတႅမ်ႇသေ ရသတၼ်ႁႃၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးသင်ယဝ်ႉ။ ရသတၼ်ႁႃၼႆႉ ၸုတ်ႈယုတ်ႈတႅမ်ႇသေ လွင်ႈၸပ်းပႅၼ်း တီႈယူႇတီႈသဝ်းငဝ်းႁူမ်ႈၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ လွင်ႈၸပ်းပႅၼ်း တီႈၼိူဝ် ဢူၺ်းၵေႃႉဢူၺ်းသေႈၼၼ်ႉ လႄႈသင် မၼ်းယုတ်ႈၸုတ်ႈတႅမ်ႇ ပၢၵ်ႇပုၼ်ႈ ႁဵင်ပုၼ်ႈ မိုၼ်ႇပုၼ်ႈ သႅၼ်ပုၼ်ႈ ဢမ်ႇၵႃးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းပႂ်ႉသူၼ် သၺ်ႇꩡယၼႆႉ ဢဝ်ရသႃႇ(ယိူဝ်ႈတႃးၼမ်ႉၽိုင်ႈ)သေ ႁူၺ်းဢဝ် တိုင်ဝႃႇတမိၷ ဢၼ်ယူႇၼႂ်းထိူၼ်ႇပႃႇ ၸွမ်းၼင်ႇၵၢင်ၸႂ်မၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

• ႁူမ်ႈꩡၢတ်ႈ ။ ။ ၶုၼ်ၿြႁ်မၻတ်ႈ မႃးပဵၼ် ၽြႃး။

• တိုင်မိၼ်ၼၼ်ႉ မႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈၸူႇꩮပၼ်ꩦပႃတိၵ။

• ၵူၼ်းပႂ်ႉသူၼ် မႃးပဵၼ် မႄႈမွၵ်ႇယႃႈ။

• တိုင်ၵႃႇꩮ မႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈၻေႇဝၻတ်ႈ။

• ၵၼ်သွၼ် ။ ။ (1) ၸွမ်းလင်လိၼ်ႉၸႂ်ၽၢၼ်၊ ၶႂ်ႈၵိၼ်ဝၢၼ်တူၵ်းၵိၼ်း။

• ပႃႇရမီႇ ။ ။ ပၺ်ႇၺႃႇပႃႇရမီႇ(ၺၢၼ်ႇသံႇဝေႇၵ)။

• မင်ႇၷလႃႇ ။ ။ “ဢတ်တသမ်မႃ ပၼိꩪိ မင်ၷလႃ”။