ဢေႃးၼၼ်ႇတႃႇ၊ ၸဝ်ႈ

လုၵ်ႉတီႈ ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး ဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၼၼ်ႉမႃး

ၸဝ်ႈဢေႃးၼၼ်ႇတႃႇ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

ၸဝ်ႈဢေႃးၼၼ်ႇတႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸႃႇတိ ဝၢၼ်ႈၽၢႆ တူင်ႇဝဵင်းမိူင်းမိတ်ႈယဝ်ႉ။ ဝၢၼ်ႈၽၢႆ မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ဝဵင်းသေ ယၢၼ်ဝဵင်း မွၵ်ႈသီႇလၵ်းၸူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1273 ၼီႈသေ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ‘’’ၸၢႆးသႃႇၸၢမ်ႇ’’’ ၼႆယဝ်ႉ။ ထိုင်တီႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ယူႇၵျွင်းမႃးၵွတ်ႇ ၸိုဝ်ႈၵျွင်းမၼ်းၸဝ်ႈ ၸင်ႇၸပ်းဝႃႈ “ၸဝ်ႈဢေႃးၼၼ်ႇတႃႇ” ၼႆယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈပေႃႈမႄႈမၼ်းၸဝ်ႈ ပဵၼ် လုင်းထုၼ်းဢွင်ႇ ဢွၵ်ႇၶမ်းမၢတ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈၼွင်ႉမၼ်းၸဝ်ႈ လႆႈႁူႉဝႃႈပဵၼ် ၸၢႆးၵေႃးလိယ၊ ၼၢင်းၸၼ်ႉ၊ ၼၢင်းမျဢိင်ႇလႄႈ ၼၢင်းမိၼ် ၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႆး တင်းၼမ်တင်းလၢႆၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈဢေႃးၼၼ်ႇတႃႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၸဝ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ တႅမ်ႈဝႆႉ လိၵ်ႈႁူၵ်းၽိုၼ် ၸွမ်းၼင်ႇ တီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

  1. ၼၢင်းႁေႃၶမ်း ၵူတ်ႉဢၢႆႈတုတ်ႈ (ပေႃႉ)
  2. ၶမ်းသိပ်းသွင်ၽုင်ႇ (ဢမ်ႇပေႃႉ)
  3. မွၵ်ႇၵဝ်ႈၶူဝ်ႈ (ဢမ်ႇပေႃႉ)
  4. ဢလွင်းယိုဝ်းလၢဝ် (ဢမ်ႇပေႃႉ)
  5. လိၵ်ႈသၢင်းၵျၢၼ်ႇ (ဢမ်ႇပေႃႉ)
  6. ပရိတ်ႈလူင် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၼႂ်းၵႃႈ လိၵ်ႈႁူၵ်းၽိုၼ်ၼႆႉ ၼင်းႁေႃၶမ်း ၵူတ်ႉဢၢႆႈတုတ်ႈ၊ ၶမ်းသိပ်းသွင်ၽုင်ႇ၊ မွၵ်ႇၵဝ်ႈၶူဝ်ႈ လႄႈ ဢလွင်းယိုဝ်းလၢဝ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်လိၵ်ႈဝွၵ်းသေ လိၵ်းသၢင်းၵျၢၼ်ႇလႄႈ ပရိတ်ႈလူင်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်လင်ႇၵႃႇလူင်ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပရိတ်ႈလူင်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇတၼ်းထိုင် တီႈသုတ်းယွတ်ႈ ႁွတ်ႈပၢႆ။ မၼ်းၸဝ်ႈ လွၼ်ႇၵႂႃႇပႅတ်ႈ မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈ ပီၵေႃးၸႃႇ 1303 ၼီႈ ၼႂ်းလုၵ်ႈလိူၼ်သၢမ် ၸူဝ်ႈၼႆႉ ၼႆယဝ်ႉ။

လွၵ်ႈဝွၵ်းမၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းမၼ်း ထဝ်ႇလီ၊ ပုင်ႈလီ၊ ပႅင်ႈၼင်ႇ ၶႂ်ႈဝႃႈၼၼ်ႉ မေႃဝၢၵ်ႇ မေႃဝႃႈ ထိုင်တီႈလီတႄႉတႄႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၼႂ်းလိၵ်ႈ ၼၢင်းႁေႃၶမ်း ၵူတ်ႉဢၢႆႈတုတ်ႈ တီႈတွၼ်ႈဢၼ် ၼၢင်းႁေႃၶမ်း ၶိုၼ်းတုမ်ႉတွပ်ႇၶိုၼ်း ၵႂၢမ်းဢၢႆႈတုတ်ႈ လွင်ႈဝႃႈ လႆႈၸၢမ်ႇၸေးၸိမ်ႇ ၼႂ်းႁၢင်ႈၼႂ်းႁေႃၼႆႉ ယွၼ်ႉၸိူင်ႉၼၢင်း ၼမ်လႄႈ ဢမ်ႇၵျေႃႇၸႂ်၊ လႆႈယူႇၸွမ်းသူၼႆႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်တႃႇၵေႃႉလဵဝ်လႄႈ လီၵျေႃႇၸႂ်ၼႆ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈတႅမ်ႈဝႃႈ “လႆႈၵိၼ်ၼိူဝ်ႉသႃႈပႃၸီႇ ၵျီးမီႇၸုင်ႇလၢင်ႇ ၽိူၼ်တၢင်ႇ မေႃႇလမႅင်ႇပုင်ႇ ပွႆးယူင်ႇသတ်ႉတၢင်ႇတႃႈၼႆၵေႃႈ ႁိုဝ်သမ်ႉမိူၼ် လႆႈၵိၼ်ယွတ်ႈၼၵ်းၼွင်ႈၼႅင်းဢွၼ်ႇ ပူၵ်းပၢႆႉ ဝႂ်ယွတ်ႈၽၵ်းၼွႆး၊ ၵိၼ်ယုမ်ႉ ၵိၼ်ယုမ်ႉ တူၺ်းၼႃႈၶီၼႃႈၵႅၼ်း ၼႃႈၽၢၼ်ၼႃႈငႅၼ်းဢွၼ်ႇ မွင်သဝ်ႈသႃးၺူဝ်ႇ ႁူဝ်ယုင်ႈႁၢင်းၵႃၼႆႉ” ၼႆလူင်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။

လိူဝ်သေၼၼ်ႉ တီႈဢၼ်လူဝ်ႇတႅမ်ႈ ဝၢၵ်ႇ လွင်ႈပိူဝ်ႉ လွင်ႈၼႆႈၼႆၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႉၵႂၢမ်းဝူၺ်ႇၵႂၢမ်းႁင်ႈ၊ ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၵႂၢမ်းယဵၼ်ႇငႄႈ ဢဝ်ပိူင်တဝ်ႉ ပိူင်တႅၵ်ႈသေ ဝႃႈၵႂႃႇလႄႈ လႆႈဝႃႈပဵၼ် လွင်ႈဢၼ်လီဢၢမ်း တၢင်းမေႃမၼ်းၸဝ်ႈ ပိူင်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ တီႈဢၼ် မၼ်းၸဝ်ႈ ဝၢၵ်ႇၶိူဝ်း ၼၢင်းႁေႃၶမ်း လူင်းလူင်းလဵၼ်ႈ ဢၢႆႈတုတ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ဝႃႈ “ႁဵတ်းၼၼ် ထၢၼ်ႈပေႃးႁိုင်ၼႃႇ ၵျႃႇတၢင်ႇ ၼၢင်းႁၢၼ်ႇတေႇဝီႇ မႁေႇသီႇၶၢမ်ႇ ၺႃႇတေႃႇၸၢမ်ႇ လူင်းၵူတ်ႉဢၢႆႈတုတ်ႈ ႁဵတ်းၶိူင်ႈပွႆး ဢၢၼ်ႇၸႃႇၵျူၺ်ႇ သိူင်းၼိုင်ႈယွမ်းသၢမ်” ၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၼႆႈၼႆႉ လႆႈဝႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈ မေႆဢဝ်ၵႂၢမ်းၸူၺ်ႉ ဢၼ်ဢမ်ႇဝူၺ်ႇဢမ်ႇႁင်ႈသေ တၢင်ႇလၢတ်ႈၼႄၵႂႃႇ လွင်ႈဝူၺ်ႇႁင်ႈ ဢၼ်ၼၢင်းႁေႃၶမ်း လူင်းယူႇၸွမ်း ဢၢႆႈတုတ်ႈ ၽွင်းၵၢင်ၶိုၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၼႂ်းလိၵ်ႈ ဢလွင်းယိုဝ်းလၢဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁၼ် ၼမ်ႉၵႂၢမ်းမၼ်းၸဝ်ႈ လဝ်းလီ၊ လီလူ၊ လီထွမ်ႇ၊ မေႃဝၢၵ်ႇ၊ မေႃဝႃႈ ႁႂ်ႈထိုင်တီႈလီတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ႁုပ်ႈမၼ်းတႄႉ လွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈဝွၵ်း၊ လိၵ်ႈလင်ႇၵႃႇၼုမ်ႇၼႆႉ လႆႈဝႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈပဵꧣ် ၸဝ်ႈဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ လႅၼ်ႇၽၢႆဝႆႉတႄႉတႄႉ ၸဝ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈလိၵ်ႈလင်ႇၵႃႇလူင် မၼ်းၸဝ်ႈတႄႉ ပႆႇတွၼ်ႉယၢမ်ႈႁၼ်မႅၼ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်ၸိမ်သေ လၢတ်ႈၸွမ်း။

ၽိုၼ်ဢိင်[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

  • ၸဵင်ၶမ်းလႅင်း မၢႆ (9)၊ ၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး ၸဝ်ႈဢေႃးၼၼ်ႇတႃႇ၊ ၸုမ်းၸဵင်ၶမ်းလႅင်း၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 145-147၊ ပီ 2001။