ၵေႃတႆး

မုၵ်ႉၸုမ်းၵေႃတႆး
ၽူႈၵပ်းသၢၼ်ၵၢၼ် မုၵ်ႉၸုမ်း	ၸၢႆးၽူင်းၶွင်ႇ
ပီႊၵေႃႇတင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်း	2002 ၼီႈ
ၶူင်းၵၢၼ်မုၵ်ႉၸုမ်း ၶူင်းၵၢၼ် ၵၢၼ်ယုၵ်ႉလမ်ႉၵတ်ႉၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး (ၵႃလီႉ) ၶူင်းၵၢၼ် ၵၢၼ်ယုၵ်ႉလမ်ႉၵတ်ႉလိၵ်ႈဢင်းၵိတ်ႉ(တႃႈၵုင်ႈ) ၶူင်းၵၢၼ် လွင်ႈတူင်ႇၵူၼ်းၽိင်ႈလီလႄႈသုၼ်ၵၢင်ႊတီႈပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉ(လႃႈသဵဝ်ႈ)

ပိုၼ်းပွတ်း ၵၢၼ်ၵေႃႇတင်ႈၸုမ်းၵေႃတႆး

မိူဝ်ႈ 1992 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးယၢၼ်မိူင်း ၸိူဝ်းမီးယူႇတီႈၵဵင်းမႂ်ႇလႄႈၼွၵ်ႈမိူင်း လႆႈႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် ၽွတ်ႈမႃးမုၵ်ႉၸုမ်းတႆး ႁွင်ႉဝႃႈ "မုၵ်ႉၸုမ်းလူင်ၸိုင်ႈတႆး"(Shan State Organization)။ မိူဝ်ႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းၼၼ်ႉ ၽူႈၶဝ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၵေႃတႆးၵမ်ႈၽွင်ႈ လႆႈၶဝ်ႈပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈတူင်ႉၼိုင်ၸွမ်းမႃး။ လိုၼ်းလင်ၼၼ်ႉမႃး မိူဝ်ႈပီႊ 1993 ၽူႈၶဝ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းသွင်ၵေႃႉ ၵႂႃႇယူႇတီႈမႄႈႁွင်ႈသွၼ်သေ သူၼ်းတုမ်ႊလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼုမ်ႇတႆးၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းၸိုင်ႈထႆး - မႄႈႁွင်ႈသွၼ်၊ ၵဵင်းမႂ်ႇ၊ မိူင်းၵွၵ်ႇ ၶိုၼ်းၽွတ်ႈ မုၵ်ႉၸုမ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းၼုမ်ႇၸိုင်ႈမိူင်းသယၢမ်ၼႆသေ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃးၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်ၸိုင်ႈတႆးမႃးယူႇ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၸုမ်းၼႆႉ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်ၸိုင်ႈတႆးၼႆမႃးယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၸၢႆးသႅင်ၾႃႉ(ၼမ်ႉၶူၵ်ႉ) ၵေႃႉပဵၼ်ၽူႈႁူမ်ႈၵေႃႇတင်ႈ ၵေႃတႆး) မီးတိုဝ်ႉတၢင်းၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်း ၼႂ်းပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ ၵၢၼ်သၢင်ႉတၢင်ႉႁႅင်းၵူၼ်းမိူင်းတီႈ Burma Issues(BI)မိူင်းၵွၵ်ႇသေ လႆႈႁူႉမႃးလွၵ်းလၢႆးၵၢၼ်သၢင်ႈတၢင်ႉႁႅင်းၵူၼ်းမိူင်း ပွၵ်ႈၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း။ ထိုင်ဝႃႈဢမ်ႇပႆႇၸၢင်ႊႁဵတ်းၵၢၼ်တူဝ်ထူပ်းသေတႃႉ မၼ်းပဵၼ်သဵၼ်ႈသၢႆၵပ်းသၢၼ် တႃႇတေႁဵတ်းၵၢၼ်သူၼ်းတုမ်ႊ ၸွမ်းၵူၼ်းမူိင်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးမိူဝ်းၼႃႈထႃႇလိုၼ်းမႃးတေႉတေႉယူႇယဝ်ႉ။ လင်သေၼၼ်ႉ ၼႂ်းပီႊ 1997 ၽူႈၶဝ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်း ထႅင်ႈသွင်ၵေႃႉ ၵေႃႉပဵၼ်ၸၢႆးၽူင်းၶွင်ႇလႄႈၼၢင်းၸွမ်ဢူ(ၸၢမ်) ၸင်ႇလႆႈမီးတိုဝ်ႉတၢင်း ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ ၼိူဝ်ႁူဝ်ၶေႃႈ ၵၢၼ်သၢင်ႈတၢင်ႉႁႅင်းၵူၼ်းမိူင်း ထႅင်ႈတီႈ BI ထႅင်ႈသေ ၸင်ႇႁႃတိုဝ်ႉတၢင်း ၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃးၼႂ်းမူိင်းတႆး တႃႇတေႁဵတ်းၵၢၼ်ထူပ်းမိုဝ်း ၼႂ်းၵၢၼ်သၢင်ႈတၢင်ႉႁႅင်းၵူၼ်းမူိင်း။ ၸၢႆးၽူင်းၶွင်ႇ လႆႈၵပ်းသၢၼ်တင်း ႁူဝ်ပဝ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်ၸိုင်ႈတႆး ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်းသေ မၼ်းၸဝ်ႈလႆႈတႅမ်ႈပၼ် လိၵ်ႈၵမ်ႉထႅမ်ထိုင်တီႈ ၸုမ်းႁူဝ်သိူဝ် လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး(SSA)တႃႇတေႁဵတ်းပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ ၵၢၼ်သၢင်ႈတၢင်ႉႁႅင်းၵူၼ်းမိူင်း ၼႂ်းမိူင်းတႆး ပုၼ်ႈတႃႇၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇ ၽူႈသူၼ်းတုမ်ႊၵူၼ်းမူိင်း ပွၵ်ႈၵမ်းၼိူင်ႈ ၼႂ်းပီႊ 1999 ၼီႈ။

ဝၢႆးသေပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉယဝ်ႉ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၼႂ်းပၢင်သွၼ် ႁူမ်ႈႁွမ်းၽွၼ်ႉၸႂ်ၵၼ်သေ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်း တႃႇသၢင်ႈတၢင်ႉႁႅင်းၵူၼ်းမိူင်း ႁိၵ်ႈႁွင်ႉ မုၵ်ႉၸုမ်းၵေႃႁူမ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းတႆး(လွႆၶူင်း)ၼႆမႃး။ ၼႃႈၵၢၼ်မုၵ်ႉၸုမ်းတႄႉ လူင်းဝၢၼ်ႈ ပၼ်တၢင်းႁူႉၵူၼ်းမူိင်း၊ သၢင်ႈယေးၶၢဝ်ႇ၊ ၵၢၼ်ၵပ်းသၢၼ် ၼႂ်းၵႄႈၵူၼ်းလူင်တႆး ၸိူဝ်းတူင်ႉၼိုင် ၼႂ်းမူိင်းလႄႈၸိူဝ်းတေႃႈသူႈယူႇ တၢင်းၼွၵ်ႈမူိင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ပေႃးမုၵ်ႉၸုမ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်မႃး ႁိုင်မွၵ်ႈသၢမ်ပီႊ ၵွပ်ႈလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈသေ လႆႈၶိုၼ်းမႄးလၢႆႊၸိုဝ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းပဵၼ် ၸုမ်းၵေႃႁူမ်ႈမုၵ်ႉတႆး(ၵေႃတႆး)မႃး မိူဝ်ႈပီႊ 2002 ၼီႈၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

ဢိင်ၼိူဝ်ၵၢၼ်ထတ်းသၢင်ၸၵ်းယွၺ်ႈငဝ်းလၢႆးၵူႊလွင်ႈလွင်ႈ တူဝ်ထူပ်းဢၼ်လႆႈတူင်ႉၼိုင်မႃးၸွမ်းၵူၼ်းမူိင်း ပီႊယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်၊ ၵၢၼ်ႁူမ်ႈသၢင်ႈၸွမ်းမုၵ်ႉၸုမ်းၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ၵေႃတႆး ၸင်ႇလႆႈႁုၼ်ႈမုၼ်း တႃႈမုင်ႊႁၼ်(vision) ဢၼ်ဝႃႈ တႆးသိုပ်ႇပဵၼ်တႆး(ယၼ်ၼိူဝ်လွင်ႈၵတ်းယဵၼ်)မႃး။

ၼႃႈၵၢၼ်ၵေႃတႆး

လိုၼ်းလင် ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈပဵၼ်ၵေႃတႆးမႃး၊ မုၵ်ႉၸုမ်းၸင်ႇဝႆႉ ယိူင်းဢၢၼ်း "ၵၢၼ်သၢင်ႉတၢင်ႉႁႅင်းၵူၼ်းမိူင်း" သေ ၼႃႈၵၢၼ်ၸမ်း ....

1. ၵၢၼ်ယူတ်းယႃပၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်လႄႈၵၢၼ်ပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉပၢႆးယူႇလီ၊
2. ၵၢၼ်ၵဵပ်းၶေႃႈမုၼ်းလွၼ်ႉၶၢဝ်ႇ၊
3. ၵဵပ်းႁွမ်တွမ်ႊၶူဝ်းၶွင်လႄႈ တၢင်းႁူႉၵူၼ်းမူိင်း၊ မၢႆမီႈၽိင်ႈထုင်း (customary law and intellectual properties)ၵူၼ်းမိူင်း၊
4. ၵၢၼ်ႁႃငိုၼ်းၵွင်ၵၢင်ႊ၊
5. ၵၢၼ်ၵပ်းသၢၼ်၊
6. ၵၢၼ်ပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉၵူၼ်းမိူင်း၊
7. ၵၢၼ်သၢင်ႈလမ်ႉၵတ်ႉၵူၼ်းၼုမ်ႇ၊
8. ၵၢၼ်ယုၵ်ႉၼမ်ႉၵတ်ႉဢိင်းၵလဵတ်ႈ၊
9. ၵၢၼ်သၢင်ႈတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၽိင်ႈလီ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်

သဵၼ်တၢင်းတႆးလႄႈပၢႆးဝူၼ်ႉၵေႃတႆး၊ ပီႊ 2015၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 84- 85 ။