ၵွင်းမူး ၸဝ်ႈသၢမ်တႃ

ၵွင်းမူးၸဝ်ႈသၢမ်တႃၼႆႉ မီးတီႈ ႁူဝ်ဝဵင်းၼမ်ႉတီး ၽၢႆႇတူၵ်းတၢင်းၵႃး ဢၼ်ၶဝ်ႈဝဵင်းၼမ်ႉတီး ႁိမ်းႁူင်းၸၢၵ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၼမ်ႉတီးၼႆႉ ပႃးၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵွင်းသေ တင်ႈတမ်းဝႆႉ ၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉၾႆး ဢၼ်လုၵ်ႉဝဵင်းလိူဝ်ႇ ၵႂႃႇမျိတ်ႉၵျီးၼႃး တီႈမၢႆလၵ်း 307 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၼမ်ႉတီးၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းဢွၼ်ႇသေတၵေႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ပဵၼ် ဝဵင်းၵူၼ်းၵိုၼ်း ငိုၼ်းၶွၼ်ႈလႄႈ လႆႈဝႃႈ ပဵၼ် ဝဵင်းဢၼ်လီယူႇလီသဝ်းတႄႉတႄႉ။

ဝဵင်းၼမ်ႉတီးၼႆႉ ဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ “ၼမ်ႉတိုင်း” ၼႆယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၼမ်ႉ ဢၼ်လႆလူင်းမႃး ႁိမ်းဝဵင်းၼၼ်ႉ မႃးပဵၼ်တိုင်းၼ်ႉလိုၵ်ႉဝႆႉ၊ ၵူၼ်းဢွၼ်ၵၼ်မႃးယူႇသဝ်း ႁိမ်းတိုင်းၼမ်ႉၼၼ်ႉလႄႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ၼမ်ႉတိုင်းၼႆသေ ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်မႃး ၸင်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈႁွင်ႉဝႃႈမႃး “ၼမ်ႉတီး” ၼႆယဝ်ႉ။

ၵႃႈၵွၼ်ႇပူၼ်ႉမႃး ၵႃႈတီႈ ဝဵင်းၼမ်ႉတီးၼႆႉ မီးဝႆႉ ဝၢၼ်ႈလူင်ၵဝ်ႈဝၢၼ်ႈ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ “မတူင်းၵဝ်ႈဝၢၼ်ႈ” ၼႆၼၼ်ႉ ယူႇႁူမ်ႈၸမ်ၵၼ်သေ လင်ႁိူၼ်းမီးမွၵ်ႈ သွင်မိုၼ်ႇလိူဝ်လိူဝ်ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်း ဢၼ်ယူႇသဝ်း ၼႂ်းဝၢၼ်ႈလူင် ၵဝ်ႈဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်တႆးလၢႆလၢႆလႄႈ ယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ် ၵိူဝ်းလီ သႃႇသၼႃႇပုတ်ႉထၸဝ်ႈ တႄႉတႄႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၵွင်းမူးၵဝ်ႇ ၵွင်းမူးႁၢမ်း ဢၼ်ၵိုတ်းမီးဝႆႉယူႇ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ၼႄဝႆႉ လၵ်းထၢၼ်သၢၵ်ႈသေႇမၼ်း တေႃႇႁၢၼ်ႉယၢမ်းလဵဝ်ယူႇ။ ယၢမ်းမိူဝ်ႈ ဝၢၼ်ႈလူင်ၵဝ်ႈဝၢၼ်ႈ တိုၵ်ႉႁိူင်းယူႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆး မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ဝဵင်းၸေႈလၢၼ်ႉ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈသၢမ်တႃၼၼ်ႉ တိုၵ်းသိုၵ်း ၽူႈၶဵၼ်ၶဝ်သေ ႁွတ်ႈလူင်းမႃး တီႈဝၢၼ်ႈလူင်ၵဝ်ႈဝၢၼ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် ဝဵင်းၼမ်ႉတီး မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသၢမ်တႃၼႆႉ ပဵၼ်ၼွင်ႉၸၢႆး ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ မိူင်းမၢဝ်းယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်သိုၵ်းလူင်သေ ၶီႇသိုၵ်းၵႂႃႇ မိူင်းဝေႇသႃႇလီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈသၢမ်တႃၼႆႉ ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၼႃႇ ဢူမုၼ်ၽုင်းငဝ်းမၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ ယႂ်ႇတႄႉတႄႉ။ မီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ႁၼ်ထိုင်တၢင်းၵႆ မိူၼ်ၼင်ႇ မၢၵ်ႇတႃၽီၶဝ်ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈသဵင်ဝႃႈ ၸဝ်ႈသၢမ်တႃၼႆၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ လီဢၢမ်းတႄႉတႄ။ ၼႂ်းၵႄႈၵၢင် ႁူၺ်ႇတႃမၼ်းၸဝ်ႈ သွင်လုၵ်ႈၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇၶူၼ်သဵၼ်ႈၼိုင်ႈ ယၢဝ်းယၢဝ်းသေ ၶူတ်းငေႃးဝႆႉလႄႈ တူၺ်းႁၢင်ႈလီတႄႉတႄႉ။ တူၺ်းပေႃး ဢမ်ႇဢိမ်ႇလႆႈၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးတူၺ်းၸိုင် မိူၼ်ႁၢင်ႈမီးဝႆႉ မၢၵ်ႇတႃသၢမ်လုၵ်ႈလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ “ၸဝ်ႈသၢမ်တႃ” ၼႆယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈသၢမ်တႃၼႆႉ တိုၵ်းသိုၵ်းၽူႈၶဵၼ်ၶဝ် ဢွင်ႇပႄႉလီငၢမ်းယဝ်ႉ ၵမ်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ဢဝ် လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄးမၼ်းၸဝ်ႈ တင်းသဵင်ႈ ဝၢႆႇပွၵ်ႈမႃးမိူဝ်းၶိုၼ်း ဝဵင်းၸႄႈလၢၼ်ႉ ဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇမိူင်းလင်လႄႈ ထိုင်တီႈပွတ်းတၢင်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် မေးပီႈဢၢႆႈမၼ်းၸဝ်ႈ ၵေႃႉပဵၼ် ပီႈလူဝ်းမၼ်း ဢၼ်မီးယူႇ တီႈဝဵင်းၸႄႈလၢၼ်ႉၼၼ်ႉ လႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇယဝ်ႉသေ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ မီးတၢင်းၸႂ်ၵူတ်ႉၸႂ်ယွၵ်း မီးၸႂ်ဢမ်ႇထုၵ်ႇ ၼိူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈလႄႈ ၸင်ႇဢဝ်သိၼ်ႈမႄႈယူႇၾႆး (မႄႈၵိူတ်ႇလုၵ်ႈ) ၼၼ်ႉ မႄးယႃႉ ဢဝ်မႆမၼ်းသေ မႄးတေႃးႁဵတ်း ၽႃႈၸဵတ်ႉၼႃႈယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇၸႂ်ႉႁႂ်ႈၵူၼ်းမၼ်း ဢဝ်မႃးတွၼ်ႈ ၸဝ်ႈသၢမ်တႃ ၵႃႈတီႈ ပွတ်းတၢင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသၢမ်တႃၵေႃႈ ၸူမ်းၸူမ်းသိူဝ်းသိူဝ်း ႁပ်ႉဢဝ်ၽႃႈၸဵတ်ႉ ဢၼ်ပီႈလူဝ်းမၼ်းၸဝ်ႈ တွၼ်ႈမႃးၼၼ်ႉသေ ၽိူဝ်ႇမၼ်းၸဝ်ႈ ဢဝ်မႃးၸဵတ်ႉ ၼႃႈမၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉ ၶူၼ်ဢၼ်ဢွၵ်ႇ တီႈၵႄႈၵၢင်မၢၵ်ႇတႃမၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇၵမ်းလဵဝ်ၼႆယဝ်ႉ။

ၵမ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ ထၢမ်တူၺ်း လွင်ႈတၢင်းမၼ်း လီလီငၢမ်းငၢမ်း ပေႃးဝႃႈ လႆႈႁူႉၸႅင်ႈၸႅင်ႈလႅင်းလႅင်းယဝ်ႉၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ၸင်ႇတႅပ်းတတ်း ၸႂ်မၼ်းၸဝ်ႈဝႃႈ “ၵဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီမိူဝ်းၶိုၼ်း တၢင်းဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇ မိူင်းလင်ၵဝ်ယဝ်ႉ” ၼႆသေ ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်း ဢွၼ်ဢဝ် လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄးမၼ်းၸဝ်ႈ တင်းသဵင်ႈ ႁူၼ်လင်ဝၢႆႇပွၵ်ႈလူင်းမႃးၶိုၼ်း တၢင်းဝၢၼ်ႈလူင်ၵဝ်ႈဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ ဢွၼ်ၵၼ် မႃးယူႇသဝ်း တီႈဝၢၼ်ႈလူင်ၵဝ်ႈဝၢၼ်ႈသေ ၸဝ်ႈသၢမ်တႃၵေႃႈ ၸင်ႇဢွၼ် လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄးမၼ်းၸဝ်ႈ ၵေႃႇႁဵတ်းတႄႇဝႆႉ ၵွင်းမူးၸဝ်ႈ သူႇၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈ ၵေႃႇႁဵတ်းၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇပေႃးသူႇယႂ်ႇ၊ ပဵၼ်ၵွင်းမူး သူႇလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇၵူၺ်း။ ပေႃးတႄႇၵွင်းမူးယဝ်ႉတူဝ်ႈ လီငၢမ်းယဝ်ႉ ၸဝ်ႈသၢမ်တႃၵေႃႈ ယူႇသဝ်း တီႈႁိမ်းဝၢင်းၵွင်းမူးၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်တၢင်းလီ ဝူၺ်ႇယႃႇဝတ်ႉၸ လုမ်းလႃးၵွင်းမူးယူႇ ၵူႈဝၼ်းၵူႈဝၼ်းယဝ်ႉ။

မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ ၸင်ႇယွၼ်းသူး တိူင်ႇၵၢဝ်ႇဝႃႈ “ၼင်ႇဢၼ် လႆႈလုမ်းလႃး ၵွင်းမူး ႁဵတ်းၵၢၼ်တၢင်းလီ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၽွၼ်းလီမၼ်းၼၼ်ႉၸိုင် ၶူၼ်ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်းၵႄႈတႃၶႃႈ ဢၼ်ႁၢႆၵႂႃႇၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈမီးမႃးၶိုၼ်း မိူၼ်ၵဝ်ႇသေၵမ်းတီႈၶႃႈ” ယွၼ်းသူးၼင်ႇၼႆလႄႈ ၶူၼ်ၵႄႈၵၢင်တႃ ၸဝ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းဢွၵ်ႇမႃး မိူၼ်ၵဝ်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၵွင်းမူးၸဝ်ႈသူႇၼႆႉ ႁွင်ႉဝႃႈ “ၵွင်းမူး ယွၼ်းသူးတဵမ်ထူၼ်ႈ” ၼႆယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈသၢမ်တႃၼႆႉ ၸူမ်းၸူမ်းသိူဝ်းသိူဝ်း ႁႃတီႈလၢတ်ႈ ပေႃးဢမ်ႇမီးယဝ်ႉလႄႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ၸင်ႇသမ်ႉတိတ်ႉထၢၼ်ႇသတ်ႉၸႃႇဝႆႉဝႃႈ “ၵွင်းမူးသူႇၼႆႉ ပေႃးဝၢႆးလိုၼ်းမႃး သင်ဝႃႈ မၼ်းလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇ ပေႃးဢမ်ႇၸိုဝ်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး မႃးမႄးၵုမ်းလုမ်းလႃးၶိုၼ်းၼၼ်ႉ ၽူႈလႂ်ၽႂ်ၵေႃႈ ယႃႇႁႂ်ႈမႃးမႄးၵုမ်း လုမ်းလႃးလႆႈ၊ သင်ဝႃႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး မႃးမႄးၵုမ်း လုမ်းလႃးသေ ယဝ်ႉတူဝ်ႈ လီငၢမ်း တၢင်ႇထီးမၼ်းယဝ်ႉ ပေႃးၼႆၸိုင် တီႈႁိမ်းႁွမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ႁႂ်ႈပဵၼ် တီႈၵူၼ်းၵိုၼ်း ငိုၼ်းၶွၼ်ႈသေၵမ်း” ၼႆ တိူင်ႇၵႂၢမ်းသတ်ႉၸႃႇဝႆႉ ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈသၢမ်တႃၵေႃႈ ယူႇသဝ်း တီႈႁိမ်းၵွင်းမူး ႁဵတ်းၵၢၼ်တၢင်းလီ လူႁၼ်လုမ်းလႃး ၵွင်းမူးသေ တေႃႇထိုင် မၼ်းၸဝ်ႈ ပေႃးသဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ တီႈၼၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၶုမ်ပႃႇႁဵဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ ဢွၼ်တၢင်းၼႆႉ ၵေႃႇဢုတ်ႇသေ မီးဝႆႉ ၼႂ်းဝၢင်းၵွင်းမူးၼၼ်ႉ ဝႃးၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ ဢမ်ႇႁၼ်ယဝ်ႉ။

ဝၢၼ်ႈလူင်ၵဝ်ႈဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ဝၢႆးလိုၼ်းမႃး ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၵၢပ်ႈႁၢႆႉလူင် တူၵ်းထိုင်မႃးလႄႈ ၵူၼ်းၼႂ်းဝၢၼ်ႈၶဝ် မၢင်ၸိူဝ်း ဢွၵ်ႇပၢႆႈႁင်းၽႂ်မၼ်းသေ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶိုၼ်းမႃးယဝ်ႉ။ ဝၢၼ်ႈလူင်ၵဝ်ႈဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ထူၼ်ပဵၼ်ၶိူဝ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပႆႇမႃးတင်ႈ ႁူင်းၸၢၵ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ် မွပ်ႈပီမိူင်း သၢမ်သိပ်းလိူဝ်လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်ႈဝၢၼ်ႈလူင်ၵဝ်ႈဝၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ၵိုတ်းယူႇ တီႈဝၢၼ်ႈၵုင်းမၢၵ်ႇမူင်ႈ လင်ႁိူၼ်းၵႆၵႆၼိုင်ႈလင်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် မႄးတီႇႁုၵ်ႉ တီႈယုမ်း ႁိမ်းၵွင်းမူး မႄးပတ်းမႄးၽဵဝ်ႈသေယဝ်ႉ ၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈ ဢဝ်ထီးၸေႈ တၢင်ႇလူႇႁဵတ်းပွႆးတၢင်ႇသွမ်းယူႇ ၵူႈပီၵူႈပီသေ ဝၢႆးလိုၼ်းမႃး ၵွပ်ႈၵူႈလွင်ႈလွင်ႈလႄႈ ဢမ်ႇပဵၼ်လုမ်းလႃး ႁဵတ်းပွႆးသင်သေယဝ်ႉ. ၵွင်းမူးၸဝ်ႈသၢမ်တႃၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၵွင်းမူးႁၢမ်းၵႂႃႇ ထႅင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ထိုင်မႃး မိူဝ်ႈပီ 1957 ၼီႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းမၢၼ်ႈ မႃးတင်ႈႁူင်းၸၢၵ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်လႄႈ မိူဝ်ႈၽွင်း ဢဝ်ၸၢၵ်ႈထႆလိၼ် မႄးႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၼႃႈလိၼ်ပဵင်းသေ တေတႄႇတင်ႈ ႁူင်းၸၢၵ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ၵွင်းမူးၵဝ်ႇ ၵွင်းမူးႁၢမ်း ၸဝ်ႈသၢမ်တႃ ဢၼ်မီးယူႇ တီႈၼႂ်းပႃႇႁူၵ်ႉပႃႇယိူဝ်ႈယႃႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢၢဝ်ဢဝ် ၸၢၵ်ႈထႆပႅတ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ ငူးလူင်တူဝ်ၼိုင်ႈ ယူႇၼႂ်းၵွင်းမူးၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇမႃးသေ ငႃတေသၵ်း ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈဝဵၼ်ႉဝႆႉ ၼႃႈလိၼ် တီႈႁိမ်းၵွင်းမူးႁၢမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တႄႇႁူင်းၸၢၵ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်သေယဝ်ႉ ႁိုင်မႃးသိပ်းပီ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်း ႁူင်းၸၢၵ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ် ဢူးလငူၺ်ႇ (ဢိၼ်ႇၵျိၼ်ႇၼီႇယႃႇ)၊ ဢူးၽၸဵင်ႇလႄႈ ၵေႃးပၵ တိူၵ်ႈဝၢၼ်ႈႁိမ်းၸမ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ် တႃႇတေမႄးၵုမ်း လုမ်းလႃးၶိုၼ်း ၵွင်းမူးၸဝ်ႈသၢမ်တႃၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ် မႃးတၢင်ႇလဝ်ႈထိုင် တီႈသြႃႇၸဝ်ႈသံၶမႁႃႇၼႃႇယၵ ၽတ်ႉတၼ်ႇတ သီလဝံသ (ဢၷ်ၷမႁႃႇပꧣ်ꩦိတ) သြႃႇၸဝ်ႈ ၵျွင်းဝဵင်းသိူဝ် မျိတ်ႉၵျီးၼႃးယဝ်ႉ။ “သြႃႇၸဝ်ႈႁဝ်းၶႃႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၵွင်းမူးၸဝ်ႈသူၼႆႉ တႃႇတေမႄးၵုမ်း လုမ်းလႃးၶိုၼ်းၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇ ၵႂၢမ်းတိတ်ႉထၢၼ်ႇ ၸဝ်ႈမၼ်းသေ ပေႃးဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး ဢမ်ႇမႄးၵုမ်းလႆႈ ၼႆၶႃႈလႄႈ ၸဝ်ႈသြႃႇႁဝ်း ၶႅၼ်းတေႃႈ ဢွၼ်ႁူဝ် ႁဝ်းၶႃႈတၵႃႇ တင်းသဵင်သေ မႄးၵုမ်းလုမ်းလႃးၶိုၼ်း ၵွင်းမူးၸဝ်ႈ သူႇၼႆႉ သေၵမ်းၶႃႈ” ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဝဵင်းသိူဝ်ၵေႃႈ ႁူမ်ႁူမ်ၸူမ်းၸူမ်း ႁပ်ႉဢဝ် ၵႂၢမ်းတၵႃႇၶဝ်သေ ၸင်ႇလွတ်ႈႁေႃးဝႃႈ “ꧤၷဝတေႃ ၶေႃ ဢႃၼၼ်ၻႃ ၶꧣ်ꩦ ၽုလ်လပꩦိသင်ၶရꧣံ ဝꧣ်ꧣိတံ မႄးၵုမ်းလုမ်းလႃးၶိုၼ်း ဢၼ်ၵဝ်ႇဢၼ်ႁၢမ်းၼၼ်ႉ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ယွင်ႈယေႃးဢၢမ်းဢေႃးတႄႉယဝ်ႉ” ဝႃႈၼႆသေ တႃႇတေမႄးၵုမ်းလုမ်းလႃးၶိုၼ်း ၵွင်းမူး ၸဝ်ႈသၢမ်တႃၼႆႉ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ဝဵင်းသိူဝ် ၸင်ႇဢွၼ်ႁူဝ် ၼၢမ်းၼႃႈတၵႃႇ ဝဵင်းၼမ်ႉတီး၊ ဝၢၼ်ႈမျတွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈၵၼ်ႇလ၊ ဝၢၼ်ႈဝဵင်းမႂ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈသထေးၵုင်း၊ ဝၢၼ်ႈၺွင်ႇတေႃး ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈ တၵႃႇတီႈၸမ် တီႈၵႆ တင်းသဵင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်သေ မႄးၵုမ်းလုမ်းလႃးၵႂႃ ၶိုၼ်းၶိုၼ်းဝၼ်းဝၼ်း ဢမ်ႇလိုဝ်ႈဢမ်ႇသဝ်း တေႃႇထိုင် တီႈပေႃးယဝ်ႉတူဝ်ႈ လီငၢမ်းတၢင်ႇထီးမၼ်း ပီၼၼ်ႉၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။

တၢင်းသုင်မၼ်း မီး 75 သွၵ်၊ ၸွမ်းႁိမ်းၵွင်းမူးသူႇလူင်ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ဢွင်ႈတႃႇပူႇၸေႃႇ ထၢတ်ႈၸဝ်ႈလႄႈ ၵႅဝ်ႈသႅင်ငိုၼ်းၶမ်းသေ ဢဝ်ၽႃမၢၼ်ႇ ႁႄႉၵင်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇၼွၵ်ႈမၼ်းသမ်ႉ မီးၽၵ်းတူလဵၵ်း ႁႄႉၵင်ႈဝႆႉထႅင်ႈ ၸၼ်ႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီ 1330 ၼီႈ ၼႂ်းလိူၼ် 3 ၼၼ်ႉ ၽွတ်ႈႁဵတ်း ၸုမ်းၵေႃးပၵ ဢၼ်ပႃးၵူၼ်းၵူႈဝၢၼ်ႈဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ ႁဵတ်းပဵၼ်ပွႆးၶၢမ်ႇသၢင်ႇ ၶၢမ်ႇလွင်း ပၢၵ်ႇၼိုင်ႈလႄႈ ပွႆးပူႇၸေႃႇ ၿုၻ်ꩪပူꩡၼိယ ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်း သမ်ႉပေႃးၵိုၼ်းတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် ယၢမ်းၼၼ်ႉမႃး တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပေႃးလိူၼ်သၢမ်ၼႆ ပဵၼ်ပွႆႈၽြႃးၵူႈပီပီယူႇယဝ်ႉ။

ၵွင်းမူး ၸဝ်ႈသၢမ်တႃၼႆႉ ပေႃးလႆႈၵႂႃႇဝႆႈသႃ လူႇတၢၼ်း ယွၼ်းသူးၼႆၸိုင် တၵ်းပၼ်ၽွၼ်းလီ ၶၼ်ၶၼ်ၽႂ်းၽႂ်း ဢမ်ႇႁၢင်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးသူႇၼႆႉ ၵွပ်ႈဝႃႈ ပဵၼ် ၵွင်းမူးထွတ်ႈ ၵွင်းမူးမျၢတ်ႈလႄႈ ၸၢင်ႈပၼ်ၽွၼ်းလီ ၸႅင်ႈၸႅင်ႈလႅင်းလႅင်း ၶၼ်ၶၼ်ၽႂ်းၽႂ်းယဝ်ႉ။ ၽူႈလႂ်ၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ သင်ဝႃႈ လႆႈႁွတ်ႈၽႅဝ်ၵႂႃႇ ဝဵင်းၼမ်ႉတီးပေႃးၼႆၸိုင် ဢွၼ်ၵၼ် ၵႂႃႇဝႆႈသႃ ၵွင်းမူးၸဝ်ႈသၢမ်တႃၼၼ်ႉသေ ယွၼ်းသူးႁႂ်ႈပေႃး တဵမ်ထူၼ်ႈၵၼ် ၵူႈၵေႃႉသေၵမ်းၼႆ ၸင်ႇလႆႈ တိုၵ်းသူၼ်းမႃး ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်

• ၸဵင်ၶမ်းလႅင်း မၢႆ (5)၊ ၵွင်းမူးၸဝ်ႈသၢမ်တႃ၊ ၸၢႆးၸၢႆး (ဝွၼ်သူမ်ႈ ) ထုင်ႉယၢင်းလႅင်၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 12-15၊ 1997။