ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇ

ၼူၵ့်ၵဵဝ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉယူႇ မဵဝ်းပွင်းမၼ်း တင်းၼမ်။ တူၺ်းဢဝ် သီမၼ်း လွင်ႈသၽႃႇဝမၼ်းသေ ၸႅၵ်ႇၽႄဝႆႉ လၢႆလၢႆမဵဝ်းယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁၢင်ႈၽၢင် ၸၢဝ်းၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇ ၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးပိူင်ႈၵၼ်ယႂ်ႇလူင်လၢင် ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းမိူင်းတႆး မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉတႄႉ ပေႃးဢဝ် ပၢႆးသတ်းဝႃႈၸိုင် ၸိုဝ်ႈမၼ်းၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းသႅၼ်း Acridotheres tristis ဢႅၵ်ႉၶရီႇၻူဝ်ႇတီးရီးထရၢႆႉသ်ယဝ်ႉ။ ငဝ်ႈၶိူဝ်းမၼ်းတႄႉ ပဵၼ်ၸတႃႇၼီႇၻီး ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး ၼူၵ်ႉဢဵင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇၼႆႉ တၢင်းယၢဝ်းမၼ်း မီးယူႇ မွၵ်ႈ 9 ႁၵ်းမိုဝ်း၊ ၽွင်းမိူဝ်ႈ မိၼ်ၼၼ်ႉ တီႈပၢႆႁၢင်လႄႈ တီႈပိၵ်ႇမၼ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈႁၼ် ၶူၼ်ၽိူၵ်ႇမၼ်းယူႇ။ ပဵၼ်ၼူၵ်ႉ ဢၼ်သဵင်လင်သဵင်ႁႅင်း မေႃးပၼ်းဝႆႉလႄႈ ပေႃးၵိၼ်ၶဝ်ႈသေ ဢုပ်ႇၵၼ်ၼႆ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း ၵႆႉသင်ႇသွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝႃႈ "ၵိၼ်ၵိၼ်မေႃးမေႃး တၢႆပဵၼ်ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇ" ၼႆယူႇ။ ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇပေႃႈၼႆႉ ၵႆႉယူႇၽၢႆႇၼႃႈ ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇမေႈသေ ငွၵ်ႁူဝ်မၼ်း ႁွင်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶဝ်တိုၵ်ႉၵိၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ပေႃႈၵႂႃႇ ႁေႃႈလိုပ်ႈၶဝ်ၸိုင် ၶဝ်မေႃႁွင်ႉ သဵင်လင်လင်သေ မိၼ်ပၢႆႈယဝ်ႈ။ ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးမေႃၵူဝ်ႁႄ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵႃလမ်။ ၶဝ်ႁတ်းႁၢၼ်၊ လႅၼ်းသႅဝ်းဝႆႉ။ မိူဝ်ႈႁႃၵိၼ်ၵေႃႈ မေႃႁွင်ႉသေ ႁႃၵိၼ်တၢင်းၵိၼ်ယူႇ။

ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇၼႆႉ ၵႆႉလႆႈႁၼ် ၸွမ်းႁိမ်းဝၢၼ်ႈ ႁိမ်းဝဵင်းယူႇ။ ၵႆႉလေႇႁၼ် ယူႇသဝ်းၸွမ်းၵၼ် သွင်တူဝ်သေ လႅပ်ႈမီးၸႂ်ႁၵ်ႉပႅင်းၵၼ်ဝႆႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၵႂႃႇႁႃတင်းၵိၼ် ၸွမ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ တူဝ်ၼိုင်ႈလႄႈ တူဝ်ၼိုင်ႈ မေႃဢဝ်သူပ်းသေ မႄးပၼ် ၶူၼ်ၵၼ်ယဝ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးၶဝ် ၽိတ်းၵၼ်မႃးၸိုင် တူဝ်ၼိုင်ႈလႄႈ တူဝ်ၼိုင်ႈ လမ်းသၵ်းၵၼ် ပေႃးၵိင်ႈၵူမ်ၵိင်ႈၵူမ်ၵႂႃႇ ၼိူဝ်လိၼ်ၵေႃႈ လႆႈႁၼ်ယူႇ။ ပေႃးထိုင်မႃး ႁူဝ်ၶမ်း ၶဝ်ၵႆႉၵႂႃႇၼွၼ်း တီႈၼႂ်းပႃႇမႆႉ၊ ပႃႇဢွႆႈ ၸွမ်းၵၼ်တင်းၼမ်။ ၽွင်းႁူဝ်ၶမ်ႈ မိူဝ်ႈၶဝ် ၽႅဝ်တီႈၼွၼ်းၶဝ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႁွင်ႉႁွင်ႉမေႃးမေႃး ပေႃးပၼ်းလူင်ၵႂႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈရေးတႅမ်ႈလိၵ်ၶဝ် ယင်းၵွႆ တႅမ်ႈလိၵ်ႈမၢၵ်ႇဝႃႈ "ၵၢင်ဝၼ်းတူၵ်းၵႃႈပုၼ်ႉ ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇ ႁုၼ်ႉၵၼ်ၼွၼ်း" ၼႆယူႇ။ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် ၵၢင်ၶမ်ႈၵၢင်ၶိုၼ်းၵေႃႈ ၶဝ်ၵႆႉၸၢင်ႈႁွင်ႉယဝ်ႈ။

ၶၢဝ်းၶႆႇၶဝ်တႅၵ်ႇတႄႉ ပဵၼ်ၼႂ်းလိူၼ်ဢေႇပိူဝ်ႇလႄႈ ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပိူဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ ႁၢင်းၶဝ်ၼၼ်ႉ ၵႆႉလေႇႁဵတ်းၸွမ်း ၸွမ်ႁိူၼ်း၊ ၼႂ်းၵူင်မႆႉ၊ ၸွမ်းႁူးၽႃ ၼမ်ႉမေႃႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ဢဝ် ၽိူင်း၊ မႆႉႁႅင်ႈ လႄႈ ၶူၼ်ၼူၵ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းပဵၼ်ႁၢင်းၶဝ်ႁၢင်ႇႁီႈ ႁၢင်ႇႁၢႆးဝႆႉယဝ်ႈ။ တမ်ႈတီႈ ႁၢင်းႁုင်ႉ။ ႁၢင်းၵႃ၊ ႁၢင်းၸွၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ၶိုၼ်း မေႃမႄးဢဝ်ႁဵတ်းပဵၼ်ႁၢင်းၶဝ်ယဝ်ႈ။ ၼိုင်ႈႁၢင်းၼႆႉ ၶႆႇၶဝ်မီး 3 လုၵ်ႈ တေႃႇထိုင် 6 လုၵ်ႈ။ ၶဝ်ၶဝ် မီးသီသွမ်ႇၼုမ်ႇသေ ဢမ်ႇလဵၼ်းဢမ်ႇလၢႆး။ တမ်ႈတီႈ မိူင်းဢိၼ်ႇတိယ၊ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊မိူင်းသီႇႁူဝ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇတင်းၼမ်။ ၼႂ်းမိူင်းတႆးတႄႉ ဢၼ်ၵႆႉလႆႈႁၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇလမ်၊ ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇလၢင်ႇ၊ ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇႁူဝ်ယွႆး ပဵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ သဵင်ႁွင်ႉ ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇ မိူၼ်ၵၼ်ၵမ်ႉပႃႈၼမ်သေတႃႉ သဵင်ႁွင်ႉ ၼူၵ်ႉၵဵဝ်ႇလၢင်ႇမိူဝ်ႈမိၼ်ပၢႆႈၼၼ်ႉ မေႃးဝႃႈ"တီးလိူၼ် တီးလိူၼ်" ၼႆလူဝ်လူဝ်။