တွၼ်ႈဢုပ်ႇ ၵိူၼ်ႇတူ:History

ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပွၼ် ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း

ၼႂ်းၼင်ႇ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆး ၸုပ်ႈလိုၼ်းသုတ်းၼၼ်ႉ ၵေႃ့ဢၼ် ၵူၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊ ႁူႉၸၵ်းၼမ် သေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၸဝ်ႈၾႃ့ မိူင်းပွၼ် ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၼႆၸိုင် တေဢမ်ႇၽိတ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းမႃးၼၼ်ႉ ၽႂ်ၽႂ်ၵေႃႈ လႆႈႁဵၼ်းလႆႈဢၢၼ်ႇ လွင်ႈဝၼ်းၽူႈႁတ်းငၢၼ် ဢႃႇၸႃႇၼီႇမႃးလႄႈ ၼႂ်းပိုၼ်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊ ၸိုဝ်ႈ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၼႆ့ ၵိုၵ်းၸွမ်းၵၼ်တင်း ၸိုဝ်ႈ ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်း မႃး။ ပေႃးထိုင် လိူၼ်ၵျူႇလၢႆႇၸိုင် ၼႂ်းၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊ လႆႈႁၼ်ၶႅပ်းႁၢင်ႊ မၼ်းၸဝ်ႈ ၵိုၵ်းၸွမ်း ၽူႈႁတ်းငၢၼ် တၢင်ႇၸိူဝ်း။ ၵွပ်ႈၼႆ ၵဵပ်းႁွမ်တွမ်တႅမ်ႈၼႄပၼ် လွင်ႈ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ပႅင်ႈၼင်ႇၵဝ်ၶႃႈ ယိုၼ်းၶိုတ်းတၢႆးလႆႈၼၼ်ႉ ၸိူင်ႉၼႆ။ ပီႊၶရိတ်ႉ- 1947 လိူၼ်ၵျူႇလၢႆႇ 19 ဝၼ်း ….။ တီႈႁိူၼ်းမၢႆ (31) ၊ သဵၼ်ႈတၢင်း သူၺ်ႇတွင်ႇၵျႃး၊ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်ႁိူၼ်း ၸဝ်ႈၾႃ့မိူင်းပွၼ် ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း၊ လၵ်းတုင်း ဢၼ်ဢိင်ၽႃ တင်ႈတမ်းဝႆ့ တီႈၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ထၢပ်ႈၼိူဝ်ႁိူၼ်းၼၼ်ႉ လူမ်းၵေႃႈဢမ်ႇပဝ်ႇ၊ သင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၵႂႃႇတိူဝ်ႉၺႃးသေ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉ လူမ်ႉၵႂႃႇႁင်းမၼ်း။ ၵွပ်ႈၼၼ် ဢၢႆႈလူၼ်း ၵေႃႉပဵၼ် ၶမ်းတၢႆတၢင်ၸဝ်ႈၾႃ့ ၸင်ႇတၵ်ႉ “လၵ်းၸွမ်ပိဝ် လူမ်ႉၵႂႃႇၼေႈ” ၼႆလႄၵုင်ႇဝႃႇရ ၵေႃႈ လၢတ်ႈၶိုၼ်းဝႃႈ “လူမ်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းၵႂႃႇတင်ႈဝႆႉ ႁေလေႃႇ” ၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႊ ႁၼ်လၵ်းတုင်း တီႈၸဵင်ႇႁိူၼ်း လူမ်ႉၵႂႃႇၸိူင်ႉၼၼ်လႄႈ ၼႂ်းၸႂ် ဢၢႆႈၵျၢၼ်ႇ ၶမ်းတၢႆတၢင် ၸဝ်ႈၾႃ့ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵႂႃႇမဵဝ်းၼိူင်ႈ၊ ႁူဝ်ၸႂ်မၼ်းၵေႃႈ လႅပ်ႈသၼ်ႇမႃးလူဝ်လူဝ်။ မၼ်း ၶုၵ်းၸႂ်လႆႈ ၶမ်ႈဝႃး လႆႈမိပ်ႇၼူတ်ႈပၼ် ၽွင်းၸဝ်ႈၾႃ့ ၼွၼ်းလူလိၵ်ႈယူႇၼၼ်ႉ။ ၸဝ်ႈၾႃ့လူင်မိူင်းပွၼ် သင်ႇဢၢႆႈၵျၢၼ်ႇဝႃႈ “မိူဝ်ႈၽုၵ်ႈ မီးၵၢၼ်လွင်ႈယႂ်ႇ တေလႆႈၵႂႃႇလုမ်း ၵၢင်ၼႂ် 9 မူင်း၊ လုၵ်ႉတင်ႈၼမ်ႉမႆႈ ၸဝ်ႉၸဝ်ႉၸဵဝ်းၸဵဝ်း ဢိတ်းၼိူင်ႈ” ၼႆယဝ့်။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃ့လူင် ၶဝ်ႈမႃးသေ လၢတ်ႈဝႃႈ “ဢၢႆႈၵျၢၼ်ႇ ၵဝ်ဢမ်ႇပေႃးယူႇလီ၊ လုမ်းၵေႃႈ တေလႆႈၵႂႃႇ၊ မီးတၢင်းၵိၼ်သင်?”။ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းၼႆႉ တင်းလၢတ်ႈတင်းၸႃ ၸၵ်ႉဢဝ် ၵွၵ်းၵႃႇၾီႇ၊ သႂ်ႇႁင်းၵွၺ်းသေ ဢိုၵ်ႉၵိၼ်ပႅတ်ႈၵမ်းလဵဝ်။ ၶဝ်ႈမုၼ်း ၸိူဝ်းဢၼ်တမ်းဝႆႉ ၼိူဝ်ၽိူၼ်ၼၼ်ႉ တမ်ႉဢမ်ႇဝၢႆႇတူၺ်း သေဢိတ်း။ယဝ်ႉၵေႃႈလၢတ်ႈဝႃႈ “ဢၢႆႈၵျၢၼ်ႇ ႁုင်ၶဝ်ႈလႅဝ်လႄႈ” ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၼၢင်းလႃ့ထႄႇ (ၽူႈပွၺ်ႇသဵင် ၾၢႆႇတႆး) ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းႁွင်ႈၵိၼ်ၶဝ်ႈသေ ဢုပ်ႇၵၼ်တင်း ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း။ “ၼၢင်းလႃ့ထႄႇ ၵဝ်ပဵၼ်သင်ၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉ၊ ႁူဝ်ၶႆႈ ႁႅင်းၼႃႇ၊ ဢမ်ႇယၢမ်ႈပဵၼ်သေပွၵ်ႈ၊ ယူႇယၢပ်ႇတေ့ဢိူဝ်ႈ။ မိူဝ်ႈၼႆ့ၵေႃႈ မီးၵၢၼ်လွင်ႈယႂ်ႇလႄႈ တေလႆႈၵႂႃႇလုမ်း၊ ၵဝ်ၶႂ်ႈၵိၼ် ၶဝ်ႈသွၺ်းဢိူဝ်ႈ” ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း လၢတ်ႈၸိူင်ႉၼႆ။ ၼၢင်းလႃ့ထႄႇၵေႃႈ တွပ်ႇဝႃႈ “ပေႃးၸဝ်ႈပီႈၶႂ်ႈၵိၼ် ၶႃႈတေႁဵတ်းဝႆ့လႆ” ၼႆယဝ်ႉ။ “ဢိူဝ်ႈ …… ပေႃး ႑႑ ၵမ်း ၵဝ်တေမႃးၵိၼ်”

မိူဝ်ႈၵၢင်ၼႂ် 9 မူင်းပၢႆၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ဢွၵ်ႇမႃးႁေ မိူဝ်ႈၽႅဝ်ပွတ်းတၢင်း ၸႂ်ႉၵူၼ်းၶပ်းၵႃး ဝၢႆႇႁူဝ်ၵႂႃႇၸူး ႁိူၼ်းၸဝ်ႈၾႃ့ယွင်ႁူၺ်ႈ ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ ဢၼ်မီးတီႈ မၢႆႁိူၼ်း(74)၊ သဵၼ်ႈတၢင်းၵူၵ်ႉၵႅင်း ၼၼ်ႉ။ ၼႂ်းၸႂ်မၼ်း ဢိုမ်တိုမ်းမႆႈၸႂ် သေၸိူဝ်ႉသေပိူင်ဝႆ့လႄႈ ၵွၼ်ႇပႆႇၵႂႃႇလုမ်းၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈဢုပ်ႇလၢတ်ႈ ပိုတ်ႇဢူၵ်းပိုတ်ႇၸႂ်တေႃႇ သေၵေႃ့ၵေႃ့လႄႈ ၸင်ႇဝႄ့ၶဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆ။ မိူဝ်ႈၶဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းႁိူၼ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း ပႂ်ႉႁပ်ႉတွၼ်ႈမၼ်းသေ လဵင်ႉၼမ်ႉၼဵင်ႈ ၵွၵ်းၼိူင်ႈ။ ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈတေ့ ဢမ်ႇပေႃးယူႇလီလႄႈ တိုၵ်ႉၼွၼ်းယူႇဝႆ့ၼႂ်းၽႃႈ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း လၢတ်ႈၼႄ ၸဝ်ႈၼၢင်း ႁိူၼ်းၶမ်း “ ပေႃးတူၺ်းၸႃႇတႃႇၶႃႈတႄ့ ၶႃႈတေလႆႈတၢႆယဝ်ႉဝႃႇ၊ ၸွင်ႇယုမ်ႇၶႃႈႁႃ့” ၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်းၵေႃႈ ဝူၼ်ႉလီလီသေ တွပ်ႇပၼ်ႁႂ်ႈ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ဢုၼ်ႇၸႂ် ၵႂႃႇဝႃႈ“မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵျႃႇပၢၼ်ႇ ဢုပ်ႉမိူင်းမႃးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁဝ်း ယင်းၶတ်းၸိုၼ်ႇယူႇလႆႈမႃး။ ပေႃးၼႂ်းၸႂ်ထၢင်ႇဝႃႈ ၵၢမ်ႇၸႃႇတႃႇၸဝ်ႈႁဝ်း ဢမ်ႇလီၼႆၵေႃႈ လုၵ်ႉႁဵတ်းၵၢၼ်လီၵုသူဝ်ႇ သေဢၼ်ဢၼ် ၵမ်းလဵဝ်တႄ့ ၵၢမ်ႇၸႃႇတႃႇၸဝ်ႈႁဝ်း တေလီၶိုၼ်းမႃးယူႇ” ၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းၵေႃႈ ယိုၼ်ဝႃႈ “ဢၼ်ၸဝ်ႈၼၢင်းႁဝ်း ဝႃးၼၼ်ႉ မႅၼ်ႈယူႇလႆ၊ ၸႂ်ႈယူႇ၊ ၶႃႈၵေႃႈ မေႃမႆႈၸႂ် ပူၼ်ႉတီႈၼႃႇၵွၺ်း” ၼႆသေ သူတ်ႉၼမ်ႉၼဵင်ႈမၼ်း ႁႂ်ႈမူတ်းယဝ်ႉ ဝၢင်းၵွၵ်းသေ တူၺ်းဢွမ်မူင်း ၸွမ်ႇထွင်းမၼ်း။ “ၶႃႈတေၶဝ်ႈတူင်ႉတၵ်ႉ ၸဝ်ႈပီႈႁဝ်းၵွၼ်ႇ၊ ၶႃႈၵေႃႈ တေလႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ်ယဝ်ႉ။ ပၢင်ၵုမ် ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉ တေတႄႇ ႑႐မူင်းၵိုင်ႇ၊ မိူဝ်ႈလဵဝ်ပေႃးမီး ႑႐မူင်းယဝ်ႉ”။ ၵွပ်ႈၼႆ ၸဝ်ႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း ဢွၼ်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၵႂႃႇတီႈႁွင်ႈၼွၼ်း ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ။ ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈတႄ့ ဢမ်ႇလၢတ်ႈၼမ်။ ထၢမ်ဝႃး “ၶၢဝ်းၼႆ့ သူလူဝ်ႇမိူဝ်းၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ်ယဝ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈႁႃ့ ၊ ႁဵတ်းသင် မႃးမီးယူႇၼႆ့ ”။ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းၵေႃႈ တွပ်ႇဝႃႈ “ၸႂ်ႈဢေႃႈ၊ ၶႃႈယင်းတူၵ်းလိုၼ်းဝႆ့ယဝ်ႉ”။ “လီဢိူဝ်ႈ၊ ၵႂႃႇၽႂ်းၽႂ်းလႄႈ” ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ တွပ်ႇၶိုၼ်းၼင်ႇၼႆ့။

ပၢင်ၵုမ် ဢၼ်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပၢင်ၵုမ် ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်ၶုၼ်ပွင်မိူင်း (ဘုရင်ခံ အမှုဆောင်ကောင်စီ)။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်ၶုၼ်ပွင်မိူင်းၼၼ်ႉ ပဵင်းၵၼ်တင်း ၸုမ်းၶုၼ်ၽွင်းလူင် (ဝန်ကြီးများအဖွဲ့) ယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ် ပဵၼ် ၶုၼ်ပွင်မိူင်း သႃႇႁူးပၢတ်ႉရႅၼ်ႉသ်။ ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ပဵၼ် ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်း ၊ ၸၼ်ႉမၼ်းပဵင်းၵၼ်တင်း ၸွမ်ၽွင်းလူင်။ ၵူၺ်းၵႃႊ ၶၢဝ်းၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႊ ဢမ်ႇပႆႇလႆႈၵႂၢၼ်းၶေႃသေတႃ့ ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် မွပ်းဢႃႇၼႃႇဝႆ့ပၼ် တီႈမၢၼ်ႊၶဝ်ယဝ်ႉလႄႈ သႃႇႁူး ပၢတ်ႉရႅၼ်ႉ ဢမ်ႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ်ယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းတႄ့ တၢင်တူဝ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမိူင်းသၼ်လွၺ် တႆး၊ ၶၢင်၊ ၶျၢင်းသေ လႆးၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃးၸွမ်း ပဵၼ် ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ် မိူင်းသၼ်လွၺ် (တောင်တန်းဒေသဆိုင်ရာ အတိုင်ပင်ခံ) မီးၸၼ်ႉ ၶုၼ်ၽွင်းလူင် ၵေႃႉၼိူင်ႈ။ ပၢင်ၵုမ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ၸတ်းႁဵတ်း တီႈလုမ်းၶုၼ်ၽွင်းလူင်ၶဝ် (အတွင်းဝန်များရုံး ဢၼ်ဝၢႆးၼႆႉမႃး ႁွင်ႉဝႃႈ ဝန်ကြီးများရုံး) ၼႂ်းၵၢင်ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ။ ၶုၼ်ၽွင်းလူင် ၸိူဝ်းမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ၵုမ်ၸမ်း ၸွမ်သိုၵ်း ဢွင်ႇသၢၼ်း ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ တၶိၼ်ႇမျႃ့ ၾၢႆႇငိုၼ်းတွင်း၊ ဢႅပ်ႇတူႇရႃႇၸၢတ်ႉ ၾၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ၶူင်းၵၢၼ်မုၼ်းလႅင်း၊ ဢူးၿႃ့ဝိၼ်း ၾၢႆႇၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး၊ ဢူးပႃ့ၶျူဝ်ႇ ၾၢႆႇပွင်ႇၶၢဝ်ႇ၊ မၢၼ်းၿႃ့ၶႅင်ႇ (ၸၢဝ်းယၢင်းၽိူၵ်ႇ) ၾၢႆႇႁႅင်းၵၢၼ်၊ ဢူးပႃ့ၵျၢမ်း ၾၢႆႇၵေႃႇသၢင်ႈ၊ ဢူးၸၢၼ်ႇဢွင်ႇဝေႇ ၾၢႆႉၵၼ်ႊၵူၼ်း၊ ဢူးမျႃ့ ၾၢႆႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈလႄႈ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၾၢႆႇမိူင်းသၼ်လွၺ်။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢူးသူၺ်ႇၿႃ့ ၵေႃႈ မီးဝႆ့ၼႂ်းႁွင်ႈပၢင်ၵုမ်။ ပၢင်ၵုမ် တႄႇမိူဝ်ႈၵၢင်ၼႂ် 10:00 မူင်းသေ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ၾၢႆႇႁွင်ႈၵၢၼ်တေႃ့သူင်ႇ ဢူးဢူင်းမွင်ႇၶဝ်ႈမႃးသေ ႁၢႆးငၢၼ်းဝႃႈ ၶုၼ်ၽွင်းလူင်မၼ်း ဢွၵ်ႇတၢင်းဝႆ့လႄႈ တၢင်တူဝ်ၽူႈယႂ်ႇမၼ်းသေ မီးလွင်ႈႁၢႆးငၢၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၼုင်ႈသိူဝ်ႈသိုၵ်း သီၶဵဝ်ၸမ်ႉ ပႃးၵွင်ႈၸၢၵ်ႈတွမ်ႇမီႇ ၵၢၼ်းၸေးမိုဝ်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်ႈမႃးၼိူဝ်လုမ်းလူင်။ ၽိူဝ်ႇၽႅဝ်ၽၢႆႇၼႃႈၾၵ်းတူ ႁွင်ႈပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ ဢီးလူမ်ႉ ၵူၼ်းပႂ်ႉၾၵ်းတူ ၵေႃ့ဢမ်ႇမီးၶိူင်ႈယိပ်းသင်ၼၼ်ႉသေ ၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းႁွင်ႈပၢင်ၵုမ်။ ၵူၼ်းယိပ်းၵွင်ႈသီႇၵေႃ့ ၼၼ်ႉ ဢဝ်ၵွင်ႈၸၢၵ်ႈၶဝ် ငႃၸူး ၵူၼ်းလူင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ႁိုတ်းဝႃႈ“ယႃႇလႅၼ်ႈ၊ ယႃႇလုၵ်ႉ”။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်း လုၵ်ႉၸုၵ်းလႄႈ ၵေႃ့ပဵၼ်ႁူဝ်ၼႃႈၵူၼ်းယိပ်းၵွင်ႈၶဝ် ၸႂ်ႉ “ယိုဝ်း …. ယိုဝ်း …” ၼႆလႄႈ သဵင်ၵွင်ႈတွမ်ႇမီႇၵၢၼ်း ပေႃးၼၼ်ႈလူင်ၵႂႃႇ။ ၵူၼ်းလူင်ၵမ်ႈပႃႈၼမ် မၢတ်ႇၵွင်ႈတၢႆထင်တီႈ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ၵၢမ်ႇလီသေ လွတ်ႈတၢင်းတၢႆ။ ၵူၼ်းယိပ်းၵွင်ႈၶဝ် ႁၢတ်ႇယိုဝ်းမွၵ်ႈ 30 သိၵ်ႉယဝ်ႉ ၶိုၼ်း ႁူၼ်ဢွၵ်ႇမိူဝ်းၵႂႃႇ။ ၽိူဝ်ႇၵူၼ်းၼႂ်းလုမ်းၶဝ် ၼႅတ်ႈလႅၼ်ႈၽႅဝ်မႃး ၼႂ်းႁွင်ႈပၢင်ၵုမ် ဢၼ်ဢၢႆႊယၢမ်း မိုတ်းမူဝ်းဝႆႉၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ၵူၼ်းလူင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လူမ်ႉထူၼွၼ်းဝႆႉ ၼႂ်းလိူတ်ႈ။ ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်း၊ တၶိၼ်ႇမျႃ့၊ ဢူးရႃႇၸၢတ်ႉ၊ ဢူးၿႃ့ဝိၼ်း၊ မၢၼ်းပႃ့ၶႅင်ႇ ၶဝ်တႄႉ တၢႆထင်တီႈၵမ်းလဵဝ်။ ဢူးမျႃ့လႄႈ ဢူးသူၺ်ႇပေႃႇၶဝ်တႄ့ တၼ်းလႅၼ်ႈဢွၵ်ႇႁွင်ႈလႄႈ လွတ်ႈၵႂႃႇ။ ဢူးဢွင်ႇၸၢၼ်ႇဝေႇ တင်း ဢူးပႃ့ၵျၢမ်း တၼ်းဢဝ်တင်ႇၼင်ႈၶႃ လူမ်ႉပႅတ်ႈၵႂႃႇသေ လွတ်ႈမၢၵ်ႇၵွင်ႈၵႂႃႇ။ ၼႂ်းၵႃႊ ၵူၼ်းလူင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တီႈဢၼ်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းၼင်ႈၼၼ်ႉ ၸမ်တင်းၾၵ်းတူလိူဝ်ပိူၼ်ႈ ၸိူဝ်းတိူဝ်ႉမၢတ်ႇႁၢဝ်ႈႁႅင်းသေ ဢမ်ႇတၢႆၵမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉ ၵိုတ်း ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းလႄႈ ဢူးၿႃ့ၶျူဝ်ႇ။ တိူဝ်ႉမၢတ်ႇတီႈၵွၵ်းႁူဝ် ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း သွင်ၵမ်းသေတႃ့ ၶတ်းၸႂ်ၸိုၼ်ႇလုၵ်ႉပႆမႃးၸူး ၵူၼ်းၸိူဝ်းၶဝ်ႈ မႃးၸွၺ်ႈထႅမ်ၶဝ် ႁင်းမၼ်း။ ငႃတေလူမ်ႉယဝ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၶဝ်ႈမႃးၼၼ်ႉ လႆႈၽႃၽိူဝ်းမၼ်းၵႂႃႇ ၼင်ႈဢိင်ၽႃဝႆ့။ လုၵ်ႉတီႈသူပ်းမၼ်းၸဝ်ႈ လိူတ်ႈလႆလူင်းမႃးတင်းၼမ်သေ ယွၼ်းၵိၼ်ၼမ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်သူင်ႇ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းလႄႈ ဢူးၿႃ့ၶျူဝ်ႇ ၵႂႃႇတီႈႁူင်းယႃလူင်တႃႈၵုင်ႈ။ ဢူးၿႃ့ၶျူဝ်ႇတႄႉ သဵင်ႈၵၢမ်ႇၵႂႃႇ မိူဝ်ႈဝၢႆးဝၼ်းၼၼ်ႉသေ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းတႄ့ ထိုင်မိူဝ်ႈလိူၼ်ၵျူႇလၢႆႇ ႒႐ ဝၼ်းၸင်ႇ ၸၢမ်ႇပူႈၼွၼ်းၽႄးၵႂႃႇ။

ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး ၸဝ်ႈၾႃ့ၶုၼ်ထီး လႄႈ ၼၢင်းၸိင်ႇဢူႉသေ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ ပီႊၵေႃးၸႃႇ-႑႒႖႙ ၊ လိူၼ်ၸဵတ်းလွင်ႈ ႕ ၶမ်ႈ။ မိူဝ်ႈမၼ်းၵိူတ်ႇၼၼ်ႉ မီးသိူဝ်တူဝ်ၼိူင်ႈ ၶဝ်ႈတႂ်ႈႁိူၼ်းၾႆး တီႈမၼ်းၵိူတ်ႇ။ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉတႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈသႃႇထုၼ်း။ တၢင်းသုင်မၼ်းၸဝ်ႈ မီးႁႃႈထတ်းပၢႆ ႁူၵ်းမႄႈမိုဝ်း၊ ၼႃႈမူၼ်း ၼႃးၽၢၵ်ႇဝၢတ်ႈ မၢၼ်ႇႁူယႂ်ႇ ၼိူဝ်ႉၼင်လမ်လႅင်ဢိတ်းဢိတ်း၊ ပီးပီးမင်ႈမင်ႈ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ၸူဝ်ႊၶူပ်ႇႁႃႈပီႊ လႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး တီႈၸရေးလူင် လုင်းၸၢမ်ႇၽေႇ၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈတီႈ ႁူင်းႁဵၼ်းလုၵ်ႈလၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃ့ တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး တေႃႇပေႃးဢွင်ႇပူၼ်ႉ သိပ်းၸၼ်ႉ လီလီ။ ယဝ်ႇၵေႃႈ လႆႈၵႂႃႇၽိုၵ်းႁဵတ်းၵၢၼ် တီႈလုမ်းတွၼ်ႇၽိင်ႈ ဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇ ႁူၵ်းလိူၼ်၊ ၶိုၼ်ႈတီႈ ႁူင်းႁဵၼ်းပလိၵ်ႈ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ႁူၵ်းလိူၼ်။ ယဝ်ႉၵေႃႈ လႆႈၵႂႃႇၽိုၵ်းႁဵတ်းၵၢၼ် တီႈဝဵင်းမၢၼ်ႈမေႃႇယဝ်ႉ ၸင်ႇမႃးႁၢပ်ႇၵၢၼ် တီႈလုမ်ႈၶုၼ်လူင်မိူင်းတႆး ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈပီႊၵေႃးၸႃႇ-႑႒႙႐ ၊ လိူၼ်ပႅတ်ႇမႂ်ႇ ႑႑ ၶမ်ႈၼၼ်ႉ သိုပ်ႇပုတ်ႈႁၢင်ႈႁေႃ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃ့ မိူင်းပွၼ်။ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃ့ယဝ်ႉ ၸင်ႇသွၼ်ႉမိင်ႈၵူပ်ႉၵူႈတင်း ၸဝ်ႈၼၢင်းၶိၼ်ႇတွင်း ၵေႃ့ပဵၼ်ၼွင်ႉယိင်း ၸဝ်ႈၾႃ့မိူင်းမိတ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶဵဝ်သေ မီးလုၵ်ႈလၢင်း ႔ ၵေႃ့။ ၸဝ်ႈၼၢင်းၶိၼ်ႇတွင်ႈတႄႉ ၼွၼ်းၽႄးၵႂႃႇ မိူဝ်ႈၵျႃႇပၢၼ်ႇၶဝ် ႁူၼ်ဢွၵ်ႇပၢႆႊမိူဝ်းၼၼ်ႉ။ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းၼႆ့ သူင်ၽုၵ်ႇတူၼ်ႈၽုၵ်ႇမွၵ်ႇ၊ သူင်လူလိၵ်ႈတူၺ်းလိၵ်ႈ၊ မီးပႃး ႁူင်းလၢႆးႁူင်း တူၺ်းလိၵ်ႈႁင်းၵွၺ်း။ ၾၢႆႇၵီႇတသဵင်မူၼ်ႊၵေႃႈ ပႃးၸႂ်လႄႈ ယၢမ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းမႃး။ ၵူႊဝၼ်းၵၢင်ၼႂ် ႗ မူင်း တေႃႇ ႙ မူင်း၊ ၵၢင်ၶမ်ႈ ႗ မူင်းတေႃႇ ႙ မူင်း၊ ၼိူင်ႈဝၼ်းလႂ် သွင်ပွၵ်ႈ ဢဝ်ၵမ်ၸိုမ်းတႅမ်ႈမၢႆ ႁူဝ်ၶေႃႈၶၢဝ်ႇ ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈၶၢဝ်ႇသေ ၸႂ်ႉဢွၼ်ႇၸၢႆးၼႂ်းႁေႃ ၸၢႆးပူႉ လူၼေမၼ်းၸဝ်ႈ။ ပေႃးဝႃႈ ပဵၼ်ၶၢဝ်ႇလၢၵ်ႇလၢႆးၼႆ ၸႂ်ႉလူၼေၶိုၼ်း သွင် သၢမ်ပွၵ်ႈ။ ပေႃးပဵၼ်ပပ်ႉလိၵ်ႈၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်း ဢၼ်ႁူင်းၵၢၼ်ၼၵႃးၼီႇၶဝ် ပိုၼ်ႊဢွၵ်ႇ ၼၼ်ႉ ပၵ်းၸႂ်ပၵ်းၶေႃးသေ လဵပ်ႈႁဵၼ်း။ မိူဝ်ႈလူလိၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ လူတူၺ်းထတ်းတူၺ်း ၵမ်းတူဝ်တူဝ်။ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းၼႆ့ ၾၢႆႇပၢႆးယူႇလီၵေႃႈ ၾၢင်ႉၵႅမ်း။ ဢမ်ႇဝႃး ၾူၼ်တူၵ်း၊ လႅတ်ႇမႆႈ၊ ၼၢႆးႁူင်ႈ လုၵ်ႉၸဝ်ႉၸဝ်ႉသေ ပႆတၢင်းၵူႊၼႂ်။ ၵႆ့ၵႂႃႇလုၺ်းၼမ်ႇ တီးၼမ်ႉပွၼ်။ ၾၢႆႇၽတ်ႉ တႅၼ်းၼိသ်ႉလႂ်၊ ပူဝ်ႇလူဝ်ႇလႂ်၊ ၶရိတ်ႉၵႅတ်ႉလႂ်၊ ႁေႃႇၵီႇလႂ်ၵေႃႈ ယၢမ်ႈလဵၼ်ႈ။ ပေႃးပိတ်ႉမၢၵ်ႇၼင်လွမ်ႈၼႆၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ တီႈပႂ်ႉႁပ်ႇလႄႈ ပိတ်ႉပိၵ်ႇသၢႆႉ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇပဵၼ်သိုၵ်းလုမ်းၾႃ့ ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်ၼၼ်ႉ တေႃ့ဢဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ် တီႈပၢၼ်းတၢပ်ႈလွၺ်သေ ၵေႃႇသၢင်ႈပၼ် ႁူင်းယႃလင်ၼိူင်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းပဵၼ် ၸၢင်ႊၶိုၼ်ႈယူတ်းယႃလႆႈ ႖႐ ၵေႃ့ၼၼ်ႉ။ (ပဵၼ်ႁူင်းယႃမိူင်းပွၼ် မိူဝ်ႈလဵဝ်ယဝ်ႉ။) ပေႃးၵၢင်ၼႂ် လုၵ်ႉပႆတၢင်း၊ ၶဝ်ႈၸွပ်ႇတူၺ်း ၵႃႊၶၼ်ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ပိူၼ်ႈၶၢႆၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ သင်ဝႃႈ ၼမ်လိူဝ် ပူၼ်ႉလိူဝ်ၸိုင် မူၼ်ႉမႄးမၵ်းမၼ်းပၼ် ႁႂ်ႈထုၵ်ႇ။ ပေႃးမီးတၢင်းလူႇတၢင်းတၢၼ်း တၢမ်တူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈ ၵေႃ့ၸၢႆႇၵၢတ်ႇ။ ပေႃးထိုင် ပွၺ်းလိူၼ်သီႇ၊ ပွၺ်းလိူၼ်သိပ်းသွင်မူၼ်း တၢမ်တူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈ ဢွၼ်ႁူဝ် ၼၢမ်းၼႃႈ တူမ်ႈႁုင် ၵၢပ်ႈသွမ်း သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ်တင်းလၢႆ။ ပေႃးၵႂႃႇတူၺ်းပွၺ်းၵေႃႈ ၵႆ့ၵႂႃႇယူႇၶူၼ်းတူၺ်း ၸွမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇၶဝ်ၵွၺ်း။ ပေႃးတေဢွၵ်ႇတၢင်း ၵႂႃႇၵၼ်ႇတေႃး ၶုမ်ပႃႇႁဵဝ်ႈပေႃႈမႄႈ၊ ၵၼ်ႇတေႃး သြႃႇၸဝ်ႈ ၸူဝ်းၼပ်ႉထိုဝ်ယဝ်ႉ ၸင်ႇဢွၵ်ႇတၢင်း။ ၿႃႇၵျႃႇ ဝႃႇ၊ တိင်ႇတုမ်း ဝႃႇ သူင်တွၺ်ႇတိုင်ႈ။ လၢႆးၵေႃႈ ၶႅၼ်ႇ။ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းသွၼ်းၼမ်ႉ သၢင်းၵႅၼ်ႇ ၵႆ့ၵႂႃႇၽိုၵ်းလၢႆး တီႈဝၢၼ်ႈ။ ၵၢၼ်လဵင်ႉလူတူဝ်သတ်းၼႆၵေႃႈ ၸႂ်ႉလၢႆးတၢင်းၶိုတ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်သေ လဵင်ႉလူ ၸၢင်ႉ၊ မႃ့ ၊ ဝူဝ်း၊ ၵႂၢၺ်း။ မၢၵ်ႇၸွၵ်း၊ မၢၵ်ႇဢူဝ်း၊ မၢၵ်ႇမူင်ႊ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽုၵ်ႇတင်းၼမ်။ ၼႂ်းၵႃႊ ၸဝ်ႈၾႃ့တႆးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းၼႆ့ ပဵၼ်ၵူၼ်းဝႄႈ လဝ်ႈ၊ ယႃႈ၊ ပူႉ ၵူႊပိူင်ၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၵူၼ်းတင်းလၢႆ ထတ်းႁၼ်ဝႃႈ ၼႂ်းၵႃႊ ၸဝ်ႈၾႃ့တႆးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႉထုၼ်းၼႆ့ ၸမ်ၸႂ်တင်း ၵူၼ်းမိူင်းလိူဝ်ပိူၼ်ႈ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢၢင်ႈဢိင် - သႅၼ်ပၢႆး သွၺ်ႉ(႒)၊ မၢႆ(႑႑) ၊ လိူၼ်ဢေႃးၵၢသ်ႉ ႑႑ ဝၼ်း၊ ႒႐႑႔ ၊ ဝၼ်းၸၼ်ႊ။ - တႅမ်ႈ - သွၺ်ႈသႅင်ဢၢႆႈ