ပိုၼ်းၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႇ

ပိုၼ်းၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸဝ်ႈမိူင်းသႅၼ်ႈဝီ တူၼ်ၼိူင်ႈ ၵေႃႉပဵၼ်ၸဝ်ႈမိူင်းပၢႆးသေ လႆႈၵႂႃႇ ဢုပ်ႉမိူင်းဢႃဝ။ ၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ႈဝီၼႆႉမီးလုၵ်ႈၸၢႆးသီႇၵေႃႉ။ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႉၾႃႉ(ဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းပၢႆး)၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၾၢႉ(ဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းၼၢႆး) ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၸွမ်ၾႃႉ(ဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းယွင်ႁူၺ်ႈ) လႄႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၼေႃႇ ၾႃႉ(ဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းသႅၼ်ႈဝီ)။ မိူဝ်ႈၸဝ်ႈယၼွင်ႇဢဝ်မိူင်းဢႃႇဝ ၵႂႃႇမွပ်ႈပၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ႈဝီၼၼ်ႉ လုၵ်ႈ ၸၢႆးၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ႈဝီသမ်ႉ မီးမိူင်းဢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇဝႆႉယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇႁႂ်ႈၼွင်ႉၸၢႆးမၼ်း ၸဝ်ႈသိူဝ်ႁူမ်ႇၾႃႉ မိူင်းပဵၼ်ၸဝ်ႈမိူင်းဢႃႇဝ။ ၸဝ်ႈယၼွင်ႇတႄႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းၵႂႃႇၼုင်လိူင်။ 1544 မိူဝ်ႈၶုၼ်မိူင်းၽွင်းငၢမ်း ဢႃႇဝ ၼၼ်ႉ တိူင်ႇဢူႇၶဝ်တိုၵ်းသိမ်းဢဝ် မိင်းပူး၊မိၼ်းၶျၢၼ်ႇ။ သိမ်းၶိုၼ်ႈမႃးၸမ်ဢႃႇဝ၊ ၵူၺ်းၵႃႊပႆႇတိုၵ်းမိူင်း ဢႃႇဝ။ ထိုင်မႃး1545 ၸဝ်ႈၶုၼ်ၽွင်းမိူင်းၼွၼ်းၽေးလႄႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ပုၼ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း။ယွၼ်ႉၼၼ် ၸင်ႇ ၵႂႃႇပၢင်းဢဝ် ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပၢႆးမႃးဢုပ်ႉမိူင်းဢႃႇဝ။ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉၵေႃႈ မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼရႃႉပတေႉသေ မိူင်း ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၶုၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၽေႇ၊ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉမႃး ၶိုၼ်းမီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈ သိူဝ် ၵေႃႇၾႃႉ။ မိူဝ်ႈပႆႇမိူင်းဢုပ်ႉမိူင်း ဢႃႇဝ ယွၼ်ႉပဵၼ်ၶုၼ်မိူင်းပၢႆးဝႆႉလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼရႃႉပတေႉ မိူင်း ပၢႆး(မူဝ်းပျႄးၼရႃႈပတေႉ) ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၸဝ်ႈယၼွင်ႇ(ၸဝ်ႈသိူဝ်ႁၢၼ်ၾႃႉ) ၽွင်းမိူင်းဢႃႇဝပွင်ၵူတ်ႉၼၼ်ႉ ၽွင်းမိူင်းတႆး လႆႈတၢႆၵႂႃႇတၢင်းၼမ်လႄႈ ဢႃႇၼႃႇဢႃႇဝၵေႃႇတူၵ်းၵႂႃႇၼႂ်းၽွင်းမိုဝ်းမၢၼ်ႊတင်းမူတ်း။ မိူဝ်ႈ ၽွင်းမိူင်းတႆး ၽႄၵႂႃႇၸွမ်းၸဝ်ႈၶုၼ်မိူင်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉလၢႆးဢုပ်ႉပိူင်ႇဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်လႄႈ ၽွင်းမိူင်းမၢၼ်ႊ ၶဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇပၼ်သုၼ်ၽွင်းမိူင်းတႆး ၶဝ်ႈႁဵတ်းသင်ၸွမ်း။ ဝႆႉၽွင်းမိူင်းတႆး မိူၼ်ၶႅၵ်ႇၵွၺ်းလႄႈ ဢမ်ႇမီး သုၼ်တႅပ်းတတ်ႉၸွမ်းသင်။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈမိၼ်းၵျီးယၼွင်ႇတႄႉ တမ်းၸႂ်တမ်းၶေႃး ၽွင်းမိူင်းမၢၼ်ႊ မၼ်းသေ ၵႂႃႇၼုင် လိူဝ်။ ဝၢႆးသေ သိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉမိူင်းဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းဢႃႇဝၼၼ်ႉ ၼႂ်းႁေႃၶမ်းဢႃႇဝၵေႃႈ ၶိုၼ်း မီးမႃးၽွင်းမိူင်းတႆး တင်းၼမ်။ ယွၼ်ႉၸဝ်ႈၾႃႉတႆးလႆႈမိူင်းပဵၼ် ၶုၼ်မိူင်းဢႃႇဝလႄႈ တေၸၢင်ႊႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆးတင်းၶုၼ်မိူင်းဢႃႇဝႁူမ်ၵၼ်သေ တဵၵ်းဢဵၼ်ႁႅင်းမၢၼ်ႊၶဝ်။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၶုၼ်မၢၼ်ႊ ၶဝ်ၸင်ႇသေႃႇသူၼ်းၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉ ႁႂ်ႈႁၼ်ၸႃႉတေႃႇတႆးႁဝ်းမႃး။ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း သိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉ ၵေႃႈ ယုမ်ႇၽွင်းမိူင်းမၢၼ်ႊသေ လိုပ်ႈတိုၵ်းၶိုၼ်းၽွင်းမိူင်းတႆးလႄႈ လုၵ်ႈမေးမၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်တႆးၼၼ်ႉၼႆ ယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးမႃး ၼႂ်းႁေႃဢႃႇဝၵေႃႈ မီးသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉ ၵေႃႉလဵဝ်ၵွၺ်း ဢၼ်ပဵၼ်တႆး။ ၽွင်းၼၼ်ႉမိူင်းပီႈမိူင်း ၼွင်ႉမၼ်းလၢတ်ႈၵေႃႈ တိုၼ်းဢမ်ႇထွမ်ႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉဝူၼ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵွၺ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ၸွမ်းႁူၺ်ႈၸွမ်းလွၺ်ၵွၺ်း ဢမ်ႇႁူႉပဵင်းမၼ်း၊ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၵတ်ႉသင်ၼႆလႄႈ ၵိုတ်း ပႅတ်ႈလွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇၵပ်းသၼ်ၸွမ်း ၸဝ်ႈၾႃႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ ယွၼ်ႉဢဵင်ႁႅင်းတႆးဢမ်ႇၵမ်ႉယဝ်ႉလႄႈ ဢႃႇၼႃႇ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးႁႅင်းႁူမ်ႇငၢမ်းတေႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးယဝ်ႉ။ ဝၢႆးမႃးယွၼ်ႉၶုၼ်မၢၼ်ႊၶဝ်ၵေႃႈ မီး လွင်ႈႁိမ် ဢႃႇၼႃႇၵၼ်မႃးလႄႈ ၼႂ်းႁေႃၶမ်းၵေႃႈ မီးလွင်ႈၶွင်ႈၶမ်တင်းၼမ်။ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈ လႆႈတုၵ်ႉယၢပ်ႇ ၶၢၼ်ၸႂ်။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ သီႇတူႇၵျေႃႇထိၼ်ႇ ၸင်ႇဢွၼ်ႁူဝ်သေ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶိုၼ်း။ ၽိူဝ်ႇမိူင်းဢႃႇဝ မီး တၢင်းယၢပ်ႇၽိူတ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ၽွင်းမိူင်းမၢၼ်ႊၶဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႊၸႂ်ယႂ်ႇသင်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ၸဝ်ႈ သိူဝ် ၵေႃႇၾႃႇ ၸင်ႇလႆႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၸူး ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆး။ ၵူၺ်းၵႃႊ ၸဝ်ႈ ၾႃႉမိူင်းတႆးၵေႃႈ ဢမ်ႇတၵ်း သဵင်သင် တေႃႇမၼ်းၶိုၼ်း။ ၸဝ်ႈသိူဝ်ပေႃႇၾႃႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းသီႇပေႃႇၼၼ်ႉတႄႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်ပီႈၼွင်ႉၵၼ် လႄႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းတွပ်ႇလိၵ်ႈၶိုၼ်း။ “ၸဝ်ႈပီႈဢူၺ်းႉႉႉမိူဝ်ၽွင်းဝၢၼ်ႈမိူင်းသႃႇယႃႇတႄႉ ဢမ်ႇတွၼ်ႉ ၶဝ်ႈႁႃတွင်ႈထၢမ်တေႃႇပီႈၼွင်ႉသေ ပွၵ်ႈ။ ဢမ်ႇတွၼ်ႉႁၵ်ႉသႃ လုမ်းလႃးတႆးႁဝ်းသေပွၵ်ႈ။ ၵုမ်ႇၵႂႃႇယုမ်ႇၵႂၢမ်းၵူၼ်းမႂ်ႇ( မၢၼ်ႊ) ၶဝ်သေ လိုမ်းပႅတ်ႈၸိူဝ်းပဵၼ် ပီႈၼွင်ႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႊ ၽိူဝ်ႇၸဝ်ႈပီႈ တူၵ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိူတ်ႇၶၢၼ်ၸႂ်မႃး

   ယဝ်ႉသမ်ႉ ၶိုၼ်းယွၼ်းတၢင်းၸွၺ်ႈထႅမ်မႃး။ ပေႃးၸဝ်ႈပီႈ လႆႈလီလႆႈပဵၼ်မႃးၶိုၼ်းၵေႃႈ တေလိုမ်း 
   ႁဝ်းၶဝ်ၵွၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ တႃႇတေႁွင်ႉဢဝ်ၵူၼ်းသိုၵ်းႁဝ်း ဢၼ်ပဵၼ်ၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈတႆးၼႆႉသေ ၵႂႃႇၸွႆႈ
   ၸဝ်ႈပီတႄႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ” ၼႆယဝ်ႉ။

ယွၼ်ႉဢမ်ႇမီးၽႂ်ၸွၺ်ႈယဝ်ႉလႄႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉၵေႃႈ လႆႈသုမ်းမိူင်းဢႃႇဝပၼ် သီႇတူႇၵျေႃႇထိၼ်ႇ။ ဝၢႆး သေသီႇတူႇၵျေႃႇထိၼ်ႇ ၶိုၼ်ပဵၼ်ၶုၼ်မိူင်းဢႃႇဝယဝ်ႉ ၶိုၼ်းမီးလွင်ႈ ၶဝ်ႈႁႃၵပ်းသိုပ်ႇၸွမ်းၸဝ်ႈၾႃႉတႆး။ ဝၢႆး သေၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉ တူၵ်းသုမ်းမိူင်းဢႃႇဝယဝ်ႉ ၶိုၼ်းပၢႆႈၵႂႃႇပိုင်ႈသီႇပေႃႉ ။ ယွၼ်ႉသီႇပေႃႉဢမ်ႇႁပ်ႉလႄႈ ၽွင်းမိူင်းမၢၼ်ႊ ပၺ်ႇၺႃႇပလႃႇ ၸင်ႇႁွင်ႉမိူင်းပိုင်ႈ ပယိၼ်ႉၼွင်ႇ။ မၼ်းၵေႃႈ ႁွင်ႉဢဝ်မေးမၼ်းသေ မိူင်း ယူႇၸွမ်းၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉ တိုၵ်ႉသေႃႇသူၼ်းႁႂ်ႈ ပယိၼ်ႇၼွင်ႇတိုၵ်းဢဝ်ပၼ်ၶိုၼ်းမိူင်းဢႃႇဝ ယူႇ တိၵ်းတိၵ်း။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ထိုင်မႃး. 1553 ပယိၼ်ႉၼွင်ႇ ဢွၼ်ဢဝ်လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၸဝ်ႈသေ မိူင်းတိုၵ်း မိူင်းဢႃႇဝ။ ၸဝ်ႈသီႇတူႇၵျေႃႇထိၼ်ႇၵေႃႈ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၶဝ်လႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၶဝ်ၵေႃႈ မႃးၸွႆႈ သေ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈသုမ်းသင် ။ သိုၵ်း ႁၢင်းသႃႇဝတီႇၵေႃႈ ၶိုၼ်းလႆႈထွႆမိူင်းၶိုၼ်း။ ထိုင်မႃး 1554 ယွၼ်ႉ ရၶႅင်ႇၶဝ် မႃးႁူမ်ႈသိုၵ်းႁၢင်းသႃႇဝတီႇ လႄႈ ပယိၼ်ႉၼွင်ႇၵေႃႈ မီးဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းယႂ်ႇမႃးတေႉတေႉဝႃႈဝႃႈ။ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉၵေႃႈ တိုၵ်ႉလၢတ်ႈႁႂ်ႈပယိၼ်ႉၼွင်ႇ တိုၵ်းဢဝ်ပၼ်တိၵ်းတိၵ်းယူႇလႄႈ ပယိၼ်ႉၼွင်ႇၸင်ႇ ဢဝ်ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းသေ ၶိုၼ်ႈတိုၵ်းမိူင်းဢႃႇဝထႅင်ႈ ပွၵ်ႈၼိူင်ႈ မိူဝ်ပီႊ 1555ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသီႇတူႇၵျေႃႇ ထိၼ်ႇ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်တီႈ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးသေတႃႉ ယွၼ်ႉၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၶဝ် ဢမ်ႇပႆႇလႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းသင် လႄႈ ပယိၼ်ႉၼွင်ႇၸင်ႇသိပ်းလႆႈမိူင်းမၢဝ်း။ တႄႇဢဝ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉသေ မိူင်းတွၼ်ႊၵၢင်ၵေႃႈလႆႈတူၵ်းၵႂႃႇတႂ်ႈ မိုဝ်းမၢၼ်ႊ။ ပၢၼ်တႆးႁဝ်းၵေႃႈ ၶွတ်ႇယွတ်ႈၵႂႃႇမိူဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ 1555 ပယိၼ်ႉၼွင်ႇသိမ်းလႆႈမိူင်းဢႃႇဝၵေႃႈ ၶိုၼ်းယိုၼ်ႈပၼ် သထူဝ်းမိၼ်းၽျႃး ၵေႃႉပဵၼ်ၼွင်ႉၸၢႆးမၼ်းၼၼ်ႉ။ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉ ဢမ်ႇမီးလၢႆးတၢင်း တေပဵၼ်ၶုၼ်မႃးလႄႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းၶိုၼ်ႈၵႂႃႇပိုင်ႈမိူင်း သီႇပေႃႉထႅင်။ သီႇပေႃႇၵေႃႈ ဢမ်ႇႁၢပ်ႉသေ သူင်ႇၵႂႃႇတီႈ ဢႃႇဝ။ ဢမ်ႇႁတ်းယူႇတီႈမိူင်းဢႃႇဝသေ ပၢႆႈၵႂႃႇတၢင်းမိူင်းၼၢႆးသေ တေႃႇထိုင်တေႃႈလဵဝ် ယင်းဢမ်ႇႁူႉဝႃႈ ၵႂႃႇ မီးတီႈလႂ် လႄႈ ႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်တၢႆၵႂႃႇ။ ပၢၼ်တႆးဢဝ်ႁဝ်း ဢုပ်ႇမိူင်းဢႃႇဝမႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ၵေႃႈ သုတ်းၵႂႃႇ တီႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၵေႃႇၾႃႉ ၼႆႉယဝ်ႉ။