ပၢၼ်ဢႃႇဝ

ပၢၼ်ဢႃႇဝပွၵ်ႈၵမ်းၼိူင်ႈ

ၸဝ်ႈၵေႃႉဢၼ်ၵေႃႇတင်ႈ မိူင်းဢႃႇဝၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၶုၼ်သိုပ်ႇ မိူင်းၵွင်ႊၸဝ်ႈသတူဝ်းမင်းၾႃႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ မၼ်းၸဝ်ႈတိုၵ်းပေႉပင်းတြႃႉလႄႈ ၸေႊၵႅင်းယဝ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈယူႇတီႈပင်းတြႃႉသေ ၵေႃႇတင်ႈမႃး မိူင်း ဢႃႇဝ မိူဝ်ႈ AD- 1364 ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈယင်းတင်ႈမိူင်းတီႈ မႄႈၼမ်ႉၵဵဝ်၊ ၼမ်ႉတူႈ၊ ၼမ်ႉၸမူင်ႇ၊ ၼမ်ႉ ၸေႃႇၵီႇ ႄလႈ ၼမ်ႉပၼ်းလွင်ၶဝ်ႁႃႈမႄႈ မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈဝႃႈမိူင်းရတၼႃႇပူႇရ/ သူၺ်ႇပူင်ႇတႃႇ ၼႆၵေႃႈႁွင်ႉ ယဝ်ႉ။ ဢိင်ၼိူဝ်ပီႊတႄႇမိူင်းသေ ၸင်ႇလႆႈမၵ်းမၼ်ႈ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ’ဢႃႇဝ’ ၼႆယူႇ ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ဢွၵ်ႇ ၵႅဝ်ႈသႅင်ငိုၼ်းၶမ်းလႄႈ မိူင်းၶမ်းဢႃႇဝၼႆၵေႃႈႁွင်ႉယူႇယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ်ယၢမ်းၼၼ်ႉမႃး ၶိူဝ်းၶုၼ်သိုပ်ႇမိူင်းဢႃႇဝတင်း လုမ်ႈၼႆႉ တင်ႈတူဝ်ပဵၼ်ၶုၼ်မၢၼ်ႊသေ လႆႈတိုၵ်းတေႃးၵၼ်တင်း ၶိူဝ်းၶုၼ်ႇသိုပ်ႇ မၵတူး မိူင်းမွၼ်းဢၼ်ပဵၼ် ပွတ်း တႂ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႊၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၶုၼ်သိုပ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၸမ်း ပဵၼ်ၶုၼ်တႆး ဢမ်ႇၼၼ် ၶုၼ်လေႃးလိူတ်ႈ တႆးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပၢၼ်ဢႃႇဝ ပွၵ်ႈၼိူင်ႈၼၼ်ႉ ပၢၼ်တႆးၼႆၵေႃႈႁွင်ႉယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ်ၶုၼ်သိုပ်ႇဢႃႇဝ ၵေႃႉ ထူၼ်ႈသွင် ၸဝ်ႈၵႄးၼၼ်ႉမႃးတေႃႇထိုင် ၵေႃႉထူၼ်ႈသီႇၸဝ်ႈမင်းၶွင်ႇၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်တင်း ၶုၼ်မိူင်းမွၼ်း တႃႇ40 ပီႊလုမ်းလုမ်းယူႇယဝ်ႉ။ ထိုင်ပၢၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်ဢႃႇဝၵေႃႉလိုၼ်းသုတ်း ၸဝ်ႈႁေႃၵႅဝ်ႈၼရႃႉပတီႉၼၼ်ႉ ဢႃႇဝၼႆႉ လႆႈ ထုၵ်ႇၸဝ်ႈၸလူင်ႇမိူင်းယၢင်းလႄႈ လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၸဝ်ႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ႁၢၼ်ၾႃႉၶဝ် ဢၼ်မီးႁႅင်းပွင်ႊယႂ်ႇၼၼ်ႉ ႁုပ်ႈသိမ်း ပႅတ်ႈလႄႈ မိူင်းဢႃႇဝၵေႃႈ လႆႈလူႉသုမ်းၵႂႃႇ ယွၼ်ႉၸဝ်ႈၵႅဝ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလင်မႃး ၸဝ်ႈသိူဝ်ႁူမ်ႇၾႃႉဢုပ်ႉ မိူင်းသေ ပေႉၵိၼ်မိူၵ်ႈၵိၼ်ႁႅင်းၼႃႇလႄႈ ဢမၢတ်ႈမၢၼ်ႊဢၼ်ပဵၼ် ၸဝ်ႈယၼ်ႇၼွင်ႇ ၸင်ဢွၼ်ႁူဝ်သေ လၵ်ႉၶႃႊပႅတ်ႈမၼ်း ၸဝ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ပႅၵ်ႉသမ်ႉမူးမၢတ်ႈၽွင်းမိူင်းၶဝ် ဢဝ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းဢၢပ်ႈပၼ်မၼ်းၸဝ်ႈသေတႃႉ မၼ်းၸဝ်ႈတႄႉဢဝ် ဝၢၼ်ႈမိူင်းဢၢပ်ႈပၼ်တီႈ ၸဝ်ႈဢုင်းပွင်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၵေႃႉၼိူင်ႈၼၼ်ႉသေ တူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈတႄႉ ႁဵတ်းရ ႁၢၼ်းၶဝ်ႈထိူၼ်ႇၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ပူႇယိၼ်ႇၼွင်ႇၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၶုၼ် တီႈမိူင်းႁၢင်းသႃႇဝတီႇၼၼ်ႉ မၼ်းသိမ်းဢဝ် မိူင်းဢႃႇဝသေ ႁႂ်ႈၼွင်ႉၸၢႆးမၼ်း သတူဝ်းမင်းၸဝ်ႈ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၶုၼ်ဢုပ်ႇပိူင်ႇဢႃႇဝယူႇယဝ်ႉ။ ပိုၼ်ႉငဝ်ႈဢၼ်မိူင်းလႆႈ လူႉၼႂ်းပၢၼ် ၼၼ်ႇတပယိၼ်ႇ ဝၢႆးသေပၢၼ်ပူႇယိၼ်ႇၼွင်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ငဝ်ႈမၼ်းတႄႇမႃးတီႈဢႃႇဝၵွၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႇတပယိၼ်ႇႄလႈ သတူဝ်းမင်းၸဝ်ႈၶဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶိူဝ်းလဵဝ်ၵၼ်၊ ဢမ်ႇမႅၼ်ႈၵၼ်လႄႈ ႁၢင်းသႃႇဝ တီႇတင်း ဢႃႇဝလႆႈၵိူတ်ႇပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းသေ ၶုၼ်ဢႃႇဝသတူဝ်းမင်းၸဝ်ႈလႆႈတူၵ်းသုမ်းသေယဝ်ႉ ၼၼ်ႇတႃႉပယိၼ်ႇ သိုပ်ႇၶိုၼ်ႈႁဵတ်းၶုၼ်ယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေမၼ်းၸဝ်ႈသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းဢဝ်လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၸဝ်ႈ မင်းရၢႆး ၵျေႃႇၸႂႃႇၶဝ် သိုပ်ႇပုတ်ႈႁၢင်ႊႁေႃယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလင်မႃးယွၼ်ႉငဝ်းလၢႆးၼႂ်းမိူင်းဢမ်ႇၼိမ်သဝ်းသေ မင်းရၢႆးၵျေႃႇၸႂႃႇ ၵေႃႈ လႆႈၶၢမ်ႇၽိတ်ႈပၢင်းၵႂႃႇတီႈ မိူင်းႁၢင်းသႃႇဝတီလႄႈ မိူင်းဢႃႇဝၵေႃႈ လႆႈပဵၼ်မိူင်းႁၢမ်းၶုၼ်သေ ပဵၼ်ၼင်ႇ မိူင်းႁၢမ်း မႃးၶၢဝ်းတၢင်းဢၼ်ႁူဝ်ပီႊယူႇယဝ်ႉ။

ပၢၼ်ဢႃႇဝ ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်

ၸဝ်ႈၵေႃႉဢၼ်တႄႇတင်ႈၶုၼ်သိုပ်ႇၶိူဝ်းမိူင်းယၢင်းမႃးၼႆႉတႄႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈလူင်မိူင်းယၢင်း ၵေႃႉဢၼ်သိမ်း ဢဝ်ဢႃႇဝသေ ၶိုၼ်းလႆႈထုၵ်ႇမၵ်းမၼ်ႈႁႂ်ႈပဵၼ် ၶုၼ်တီႈဢႃႇဝၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

ပၢၼ်ဢႃႇဝ ပွၵ်ႈၵမ်းသၢမ်

ဝၢႆးသေ ၶုၼ်ႇသိုပ်ႇမိူင်းယၢင်းတူၵ်းသုမ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈဢလွင်းၽယႃးတိုၵ်းတေႃးမွၼ်းၶဝ်ၵွၺ်း ဢမ်ႇၵႃး သိုပ်ႇတိုၵ်းပႃးမၢၼ်ႊၶဝ်လႄႈ တိုၵ်းထိုင်မိူင်းဢယူဝ်ႉထယႃးယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼင်ႇၼၼ်ၼၼ်ႉ မိူင်းဢႃႇဝၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ မိူင်းႁေႃၶမ်းသေ ယူပ်ႈယွမ်းလူင်းယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈသိၼ်ႇၽျူႇသိၼ်ႇ ၼၼ်ႉႄတႉ မၼ်းၸဝ်ႈၶိုၼ်း ဢဝ် မိူင်းဢႃႇဝတင်ႈပဵၼ် မိူင်းႁေႃၶမ်းမၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႊ မိူဝ်ႈၵၢၼ် ပူဝ်း တေႃႇၽယႃးၼၼ်ႉတႄႉ မၼ်းၸဝ်ႈ ဢဝ်မိူင်းဢမရပူႇရ ပဵၼ်ႁေႃၶမ်းမၼ်းသေ ဝၢႆးပၢၼ်ၸဝ်ႈပၵျီးတေႃႇမႃး(1823) ၸင်ႇၶိုၼ်းၶၢႆႉတင်ႈတီႈမိူင်းဢႃႇဝယူႇ ယဝ်ႉ။ လိုၼ်းသုတ်းမၼ်း မိူဝ်ႈ1839ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉဢိင်ႇသၼ်ႇ သေ မီးလွင်ႈလူႉသုမ်းၼမ်၊ ၵူၼ်းလႆႈတၢႆၼမ်ၼႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈတႃႇယႃႇဝတီႇ ၸင်ႇၶိုၼ်းၶၢႆႉတင်ႈမိူင်းႁေႃၶမ်း တီႈ ဢမရပူႇရယူႇယဝ်ႉ။ မိူင်းဢႃႇဝၵေႃႈ လူႉသုမ်းယႂ်ႇလူင်သေ ဢမ်ႇပဵၼ်မိူင်းႁေႃၶမ်းၶိုၼ်းလႆႈမႃးၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။