Jump to content

သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး

လုၵ်ႉတီႈ ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး ဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၼၼ်ႉမႃး
(လုၵ်ႉတီး သျဵၵ်ႉၸပီးယႃး ၼႆႈသေ ၶိုၼ်းပိၼ်ႇဝၢႆႇမႃး)
ဝိဝ်လဵမ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး
ဝိဝ်လဵမ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵိုၵ်းပိုၼ်း
ၵိူတ်ႇ 26 လိူၼ်ဢေႇရူဝ်ႇ 1564
သတဵတ်းၾွတ်ႇ၊ လၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ
သဵင်ႈၵၢမ်ႇ 23 လိူၼ်ဢေႇၽြူဝ်ႇ 1616
သတဵတ်းၾွတ်ႇ
ၵူၼ်းမိူင်း ဢင်းၵိတ်ႉ
ၼႃႈၵၢၼ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ၊ တႅမ်ႈၸိူင်း၊ တႅမ်ႈဝွၵ်းလင်ႇၵႃႇ
လွင်ႈတၢင်းလိုဝ်းလင် ၽူးတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵိုၵ်းပိုၼ်း
ၵေႃႉၵူႈ ၼၢင်းဢႅၼ်းၼ် ႁႃႊထႃႈဝေႇ
လုၵ်ႈလၢင်း သူႈသၢၼ်ႊၼႃႊ၊ ႁႅမ်ႈၼဵတ်ႇ၊ လႄႈ ၸူႈတိတ်ႉ
ပေႃႈမႄႈ ၸွၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး (ပေႃႈ)
ၼၢင်းမႄႈရိ ဢႃႈတဵၼ်ႊ (မႄႈ)
လၢႆးမိုဝ်း

ဝိဝ်လဵမ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး (ဢင်းၵိတ်ႉ၊ William Shakespeare; 26 လိူၼ်ဢေႇၽြူဝ်ႇ 1564 - 23 လိူၼ်ဢေႇၽြူဝ်ႇ 1616) ပဵၼ်ၵူၼ်းတႅမ်ႈၸိူင်း၊ ၵူၼ်းလဵၼ်ႈၸၢတ်ႈၸိူင်း၊ လႄႈၵူၼ်းတႅမ်ႈဝွၵ်းလင်ႇၵႃႇ ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢင်းဢိတ်ႉ၊ မၼ်းၸဝ်ႈလႆႈႁပ်ႉလွင်ႈယုၵ်ႉယွင်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ၽူးတႅမ်ႈလိၵ်ႈဢၼ်ယိုင်ႈယႂ်ႇ ၼႂ်းလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇဢင်းၵိတ်ႉ လႄႈၵမ်ႇၽႃႇၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ လိၵ်ႈလၢႆးဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉဢၼ်ၶူၼ်ႉႁႃႁၼ်တေႃႈလဵဝ် မီးၸိူင်း 38 ႁူဝ် မီးဝွၵ်းဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ သွၼ်းၼဵတ်ႇ (ဝွၵ်း 14 ထႅဝ် ၼိုင်ႈထႅဝ်မီး 10 တူဝ်) 154 ပုၵ်ႈ၊ ၸိူင်းမၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်ဢၼ်ၵူၼ်းတင်းလၢႆၶဝ်လႆႈၸႂ် တေႃႈလဵဝ်လႆႈထုၵ်ႇပိၼ်ႇပဵၼ်ယဝ်ႉလၢႆꧦ ၽႃႇသႃႇတူဝ်ႈၵမ်ႇၽႃႇ။


သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၵိူတ်ႇလႄႈယႂ်ႇတီႈမိူင်း ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ သတႅတ်းၾွတ်ႇ ႁိမ်းမႄႈၼမ်ႉ ဢေႈဝွၼ်ႈ မိူဝ်ႈမၼ်းဢႃႇယု 18 ပီ မၼ်းလႆႈၵူပ်ႉၵူႈတေႇၼႃႈႁိူၼ်းၸွမ်း ၼၢင်းဢႅၼ်းၼ် ၶဝ်မီးလုၵ်ႈႁူမ်ႈၵၼ် 3 ၵေႃႉ သူႈသၢၼ်ႊၼႃႊ လႄႈလုၵ်ႈၽႃၽေ ႁႅမ်ႈၼဵတ်ႇ လႄႈ ၸူႈတိတ်ႉ၊ ၼႂ်းဝူင်ႈၵၢင် ပီၶရဵတ်ႈ 1585 – 1592 သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈမီးလွင်ႈဢွင်ႇမၢၼ် ၼႂ်းလွင်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းလဵၼ်ႈၸၢတ်ႈၸိူင်း တီႈၼႂ်းမိူင်း လၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ ႁူမ်ႈထိုင်လွင်ႈပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ၊ မၼ်းလႆႈႁူမ်ႈလူင်းတိုၼ်းၸွမ်း ၸၢတ်ႈသႅင်း ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ သႅမ်ႈပိူဝ်ႉလဵၼ်ႊ (Lord Chamberlain’s Men) ဝၢႆးလင်ၸၢတ်ႈသႅင်ၼႆႉ မီးၸိုဝ်ႈသဵင်လႄႈ ၵူၼ်းတၢင်းၼမ်ၶဝ်တေႁူႉၸၵ်းၼႂ်းၸိုဝ်ႈ King’s Men သဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈလိုဝ်ႈလွင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်မၼ်း တီႈၸၢတ်ႈသႅင်းမၼ်းသေ လႆႈပွၵ်ႈမိူဝ်ႈၶိုၼ်းတီႈဝၢၼ်ႈၵိူတ်ႇမၼ်း တီႈသတႅတ်းၾွတ်ႇ၊ ပွၵ်ႈပီ ၶရဵတ်ႈ 1613 သၢမ်ပီသၢမ်တေႃႇမႃး ဝၢႆးသေမၼ်းလႆႈပွၵ်ႈမိူဝ်းႁိူၼ်း မၼ်းလႆႈသဵင်ႈဢႃႈသၢၵ်ႈၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ၊ မီးလွင်ႈလၢမ်းထၢင်ႇတၢင်းၼမ် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၸၢတ်ႈပၢၼ်သုၼ်ႇတူဝ်၊ လွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ်၊ လႄႈၸၼ်ၸႂ်ဢၼ်မၼ်း ဢၼ်လႆႈတႅမ်ႈၸိူင်းလႄႈဝွၵ်းလင်ႇၵႃႇ ဢွၵ်ႇမႃးတၢင်းၼမ်ၼၼ်ႉ။


ၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၵမ်ႉၼမ်မၼ်းတေတႅမ်ႈၶိုၼ်ႈမႃး ၼႂ်းဝူင်းၵၢင်ပီၶရဵတ်ႈ 1590 ထိုင် 1613 မိူဝ်ႈၵမ်းဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉ၊ ၸိူင်းမၼ်းတေၵႂႃႇတၢင်းၽၢႆႇ လွင်ႈႁုၼ်ႉၼူဝ်လႄႈ ၸိူင်းဢိင်ပိုၼ်း၊ မိူဝ်ႈပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 16 ၼၼ်ႉ၊ ၸၢတ်ႈၸိူင်း လႆႈဝႃႈပဵၼ်မဵဝ်းဢၼ်ၵူၼ်းတၢင်းၼမ်ၶဝ်လႆႈၸႂ်တႄႉꧦ၊ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈၸိူင်း ဢၼ်လီၶေႃးၶူမ် ဢၼ်လီၸႂ်လဵၵ်ႉလၢႆꧦ ၸိူင်း မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ Hamlet, King Lear, Macbeth ဝၢႆးမႃးၸိူင်းသၢမ်ႁူဝ်ၼႆႉ လႆႈမႃးပဵၼ်ၸိူင်းပိူင်တႅၵ်ႈ ဢၼ်ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉ ၼႂ်းလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇလိၵ်ႈဢင်းၵိတ်ႉယူႇယဝ်ႉ၊ လွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵမ်းလိုၼ်းꧦ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၼႆႉ၊ မၼ်းလႆႈတႅမ်ႈၸိူင်းမဵဝ်းဢၼ်ပဵၼ် လွင်ႈမူၼ်ႈသိူဝ်း လွင်ႈၶေႃးၶူမ်ၸႂ်လဵၵ်ႉ လႄႈ ၸိူင်းလွင်ႈႁၵ်ႉ တင်းၼမ်၊ မိူဝ်ႈ သဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး မီးသၢႆၸႂ်ယူႇ ၸိူင်းမၼ်းလႆႈထုၵ်ႇၽိမ်းဢွၵ်ႇမႃး မီးလၢႆၸိူဝ်ႉလၢႆမဵဝ်း ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် မီးႁူဝ်ယွႆႈမၼ်းတဵမ်ꧦထူၼ်ႈꧦ ဝႆႉလီတႄႉꧦယူႇယဝ်ႉ၊ မိူဝ်ႈပီ ၶရဵတ်ႈ 1623 တႆးၵေႃႉမၼ်း ဢၼ်ၶဝ်လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ် ၼႂ်းၸၢတ်ႈသႅင်းၼၼ်ႉ လႆႈၽိမ်းပပ်ႉဢွၵ်ႇမႃး မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ “First Folio” ပပ်ႉၼႆႉပဵၼ်ပပ်ႉဢၼ်ၵဵပ်းႁူမ်ႈ ၸိူင်းလႄႈဝွၵ်းလင်ႇၵႃႇ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဝႆႉႁူမ်ႈၵၼ်တင်းမူတ်း (ၶၢတ်ႇသွင်ၸိူင်းၵူၺ်း ဢၼ်ဢမ်ႇမီးၼႂ်းပပ်ႉၼၼ်ႉ)။


ၼႂ်းပၢၼ်ၼၼ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈဝႃႈပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ တႅမ်ႈၸိူင်းတႅမ်ႈဝွၵ်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ်ၶဝ် ယုၵ်ႉယွင်ႈလႄႈလႆႈဝႃႈမီးၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်ဝႆႉယူႇတႄႉꧦ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ်ၶဝ် ယုၵ်ႉယွင်ႈတႄႉꧦ မိူၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ တေႇမႃးမိူဝ်း ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 19 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ၵူၼ်းပၢၼ်ၼၼ်ႉလႆႈတေႇယုၵ်ႉယွင်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး မႃးဝႃႈပဵၼ်ၸွမ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ တႅမ်ႈၸိူင်း တႅမ်ႈဝွၵ်းလင်ႇၵႃႇၼႆယဝ်ႉ၊ ထိုင်မႃးပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 20 ၽူႈမီးတၢင်းႁူႉ လွင်ႈလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈၵူၼ်းလဵၼ်ႈၸိူင်းၶဝ် လႆႈတတ်းထွၼ်ထႅမ်ပိၼ်ႇ လႅၵ်ႈလၢႆႈၸိူင်းဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈမေးတႅမ်ႈဝႆႉႁႂ်ႈပဵၼ်ပၢၼ်မႂ်ႇ လိၵ်ႈလၢႆးၸိူင်းဝွၵ်းဢၼ် သဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉၸင်ႇမီးၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင် တင်းၼႂ်းၵုၼ်ယူးရူပ်ႉ လႄႈတင်းၵမ်ႇၽႃႇတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။


ပၢၼ်မိူဝ်လဵၵ်ႉ

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ႁိူၼ်းတီႈၵိူတ်ႇ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး တီႈဝဵင်းသတဵတ်းၾွတ်ႇ ႁိမ်းမႄႈၼမ်ႉဢေႊဝွၼ်ႇ
မိၵ်ႈမၢႆၶိူဝ်းႁိူၼ်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး

ဝိဝ်လဵမ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးၶွင် ၸွၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႄႈ ၼၢင်းမႄႈရိ ဢႃႈတဵၼ်ႊ ဢူႈၶဝ်ပဵၼ်ၵူၼ်းလူင်ၼႂ်းမိူင်းလႄႈပဵၼ်ၵူၼ်းၵႃႉထူင်မိုဝ်း မႄႈၶဝ်ပဵၼ်လုၵ်ႈသၢဝ်ၶွင် ၸဝ်ႈတီႈလိၼ်ဢၼ်မၢၵ်ႈမီး သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၵိူတ်ႇတီႈမိူင်းသတႅတ်းၾွတ်ႇ ႁိမ်းမႄႈၼမ်ႉ ဢေႊဝွၼ်ႊ မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 26 လိူၼ်ဢေႇရူဝ်ႇ ပီၶရဵတ်ႈ 1564 ဝၼ်းၵိူတ်ႇတီႈတႄႉꧦ မၼ်းတႄႉဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁူႉၸႅင်ႈလႅင်းတႄႉꧦ ဢၼ်မၵ်းမၼ်းဝႆႉၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ် ႁဵတ်းလွင်ႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉသေ မၵ်းမၼ်းဝႆႉၵူၺ်း၊ ယွၼ်ႉလႆႈမီးလၵ်းထၢၼ်ဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈမီးလွင်ႈႁပ်ႉသိၼ် ၸွမ်းၾိင်ႈထုင်းသႃႇသၼႃႇ ၶရိယၼ်ႇၶဝ် ၼႂ်းဝၼ်း 26 လိူၼ်ဢေႇရူဝ်ႇ ပီၶရဵတ်ႈ 1564 ၸင်ႇလႆႈႁၼ်ထိုင်ၽွမ်ႉၵၼ်သေ မၵ်းမၼ်ႈဝၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇမၼ်းၸဝ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။


ပၢၼ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်တႅမ်ႈမၢႆဝႆႉ ပိုၼ်းသျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ႁႂ်ႈႁဝ်းလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၼႆသေတၵေႃႈ ၸဝ်ႈပၢႆးပိုၼ်ႈၶဝ်လၢႆၸဝ်ႈ ႁၼ်ထိုင်မိူၼ်ၵၼ်ဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈၶဝ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈပိုၼ်ႉထၢၼ်တီႈႁူင်းႁဵၼ်း King's New School ၼႂ်းမိူင်း သတႅတ်းၾွတ်ႇ ဢၼ်ယူႇဢမ်ႇပေႃးၸမ်ပေႃးၵႆႁိူၼ်းဢၼ်မၼ်းယူႇၼၼ်ႉ၊ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းမိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းတေသွၼ် သတ်ႉတႃႇဢင်းၵိတ်ႉ၊ ၽႃႇသႃႇလႃႇတိၼ်ႇ လႄႈလွင်ႈလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇတၢင်းၼမ် ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈၸိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ၊ မိူဝ်ႈဢႃႇယု သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈ 18 ၶူပ်ႇ မၼ်းလႆႈ တေႇၼႃႈႁိူၼ်းၸွမ်း ၼၢင်းဢႅၼ်းၼ် ႁႃႊထႃႈဝေႇ (Anne Hathaway) သၢဝ်ဢႃႇယု 26 မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 27 လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပိူဝ်ႇ ပီၶရဵတ်ႈ 1582 ယဝ်ႉ၊ လွင်ႈၵူပ်ႉၵူႈၶဝ်လႅပ်ႈမိူၼ်လႆႈၸတ်းႁဵတ်းႁိပ်းꧦ ၼႅတ်ႈꧦ ၵွပ်ႈၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်လႆႈထူပ်းႁၼ်လၵ်းထၢၼ်ဝႃႈ လွင်ႈတွပ်ႇၶေႃႈထၢမ်ၸွမ်းၾိင်းထုင်းလွင်ႈၵူပ်ႉၵူႈ ၼႂ်းသႃႇသၼႃႇၶရိယၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈတေတွပ်ႇႁပ်ႉၸဝ်ႈသၢဝ် ၸဝ်ႈမၢဝ်ႇ ပဵၼ်ၼႃႈႁိူၼ်းၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်တွပ်ႇၶေႃႈထၢမ်ၵမ်းလဵဝ်ၵူၺ်း ၸွမ်းၾိင်ႈထုင်းမၼ်းတေလႆႈတွပ်ႇသၢမ်ၵမ်း၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ဝၢႆးၵူပ်ႉၵူႈယဝ်ႉ ႁူၵ်းလိူၼ်ၵူၺ်း ၶဝ်လႆႈၵိူတ်ႇလုၵ်ႈၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၶဝ် သူႈသၢၼ်ႊၼႃႈ ဢွၵ်ႇမႃး ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ 2 ပီၶဝ်လႆႈမီးလုၵ်ႈၽႃၽေႁူမ်ႈၵၼ်ထႅင်ႈ 2 ၵေႃႉ ႁႅမ်ႈၼဵတ်ႇ လႄႈ ၸူႈတိတ်ႉ၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ႁႅမ်ႈၼဵတ်ႇ လႆႈသဵင်ႈဢႃႈသၢၵ်ႈ မိူဝ်ႈဢႃႇယုမၼ်းလႆႈ 11 ပီ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁူႉဝႃႈ လုၵ်ႈၶဝ်လႆႈတၢႆၵွပ်ႈတၢင်းပဵၼ်သင် ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်လႆႈႁူပ်းႁၼ်ဝၼ်းၽင်လုၵ်ႈၶဝ် မိူဝ်းဝၼ်းထိ 11 လိူၼ်ဢေႃးၵတ်ႉ ပီၶရဵတ်ႈ 1596 ယဝ်ႉ။


ဝၢႆးသေလုၵ်ႈၽႃၽေၶႃ လႆႈတႆၢၵႂႃႇၵမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ထူပ်းႁၼ်လိၵ်ႈ လွင်ႈမၢႆတွင်းဢၼ်လႂ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ထႅင်း၊ တေႃႇပေႃးထိုင်လႆႈႁၼ်ၸိုဝ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၽူဝ်ႇဢွၵ်ႇမႃးၼႂ်း တွၼ်ႈၼေၸၢတ်ႈၸိူင်းၼႂ်းမိူင်းလၢၼ်ႇတၢၼ်ႇၼၼ်ႉမိူဝ်ႈပီ ၶရဵတ်ႈ 1592၊ ၼႂ်းဝူင်ႈၵၢင်ဢၼ်မၼ်းလႆႈႁၢႆတူဝ်ၵႂႃႇလၢႆပီ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1585 ထိုင် 1592 ၼၼ်ႉၽူႈႁူႉႁၼ် ပၢႆးပိုၼ်းၶဝ်ၸဝ်ႈၵေႃႈလႆႈလၢမ်းၶၢတ်ႈလၢႆꧦ မဵဝ်းပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်၊ ပိူင်တႅၵ်ႈမၼ်း ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉပိုၼ်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼိၶူဝ်ႊလတ်း ရေႃး ၼၼ်ႉလႆႈ ပၼ်တၢင်းႁၼ်ဝႃႈ ပီဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ႁၢႆတူဝ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉ မၼ်းလႆႈပၢႆႈၵႂႃႇယူႇတီႈမိူင်းလၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ ၵွပ်ႈမၼ်းလႆႈပၢႆႈတၢင်းၽိတ်းဢၼ်လႆႈလၵ်ႉၵႂၢင်ၼႆယူႇယဝ်ႉ၊ မိူဝ်ႈပီ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 18 ၼၼ်ႉသမ်ႉလႆႈမီးလွင်ႈဢုပ်ႇၶႆႈသိုပ်ႇၵၼ်မႃးဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတေႇတင်ႈၸၢတ်ႈပၢၼ်မႂ်ႇမၼ်းတီႈႁူင်းၸၢတ်ႈၸိူင်း လႆႈႁပ်ႉၼႃႈတီႈပဵၼ်ၵူၼ်းတူၺ်းထိုင်မႃႉ ၵူၼ်းဢၼ်ဢွၵ်ႇငိုၼ်းထုၼ်းပၼ်ႁူင်းၸၢတ်ႈၸိူင်းၼၼ်ႉ၊ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႇမၢင်ၸဝ်ႈသမ်ႉဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႅပ်ႈတေပဵၼ်ၶူးတီႈဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ၊ မိူဝ်ႈပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 20 ၼၼ်ႉသမ်ႉလႆႈမီးလွင်ႈဢုပ်ႇၶႆႈတေႃႇၵၼ်မႃးထႅင်ႈဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႅပ်ႈလႆႈပဵၼ်ၶူးသွၼ် ဢႃႊလဵၵ်းသၢၼ်ႊ ႁူဝ်ႊတၼ်ႊ ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈတီႈလိၼ် မိူင်းလႅင်ႊၶႃႊသျႆႊ၊ ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ မၼ်းဢမ်ႇမီးလၵ်းထၢၼ်သင် ဢၼ်တေၼေလႆႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်လွင်ႈတႄႉမၼ်း ၵွပ်ႈလွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉမၼ်းပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်လႆႈၶႆႈသိုပ်ႇၵၼ်မႃးဝၢႆး သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတၢႆယဝ်ႉ။

မိူင်းလၢၼ်ႇတၢၼ်ႇလႄႈၵၢၼ်လွင်ႈၸၢတ်ႈၸိူင်း

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ႁူင်းၸၢတ်ႈၸိူင်းသျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး တီႈဝဵင်းသတဵတ်းၾွတ်ႇ ႁိမ်းမႄႈၼမ်ႉဢေႊဝွၼ်ႇ ပိုတ်ႇမိူဝ်ႈပီ 1879 လႄႈၺႃးၾႆးမႆႈပႅတ်ႈမိူဝ်းပီ 1926

ဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁူႉတႄႉꧦ ဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး တေႇၸလွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႅမ်ႈၸိူင်းမၼ်းမိူဝ်ႈလႂ်၊ ၵူၺ်းၵႃႈလႆႈမီးလွင်ႈတႅမ်ႈမၢႆတွင်း ဢၼ်လၢတ်ႈထိုင်ၸိုဝ်ႈမၼ်းယူႇၼႂ်း လွင်ႈၼေၸၢတ်ႈၸိူင်း ၵွပ်ႈၼၼ် ၸင်ႇႁူႉလႆႈဝႃႈ ၸိူင်းဢၼ်မၼ်းတႅမ်ႈလႆႈမီးလွင်ႈပျႃႉၼေမွၵ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1592 သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈပဵၼ်ၵူၼ်းဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသဵင် လႄႈပိူၼ်ႈႁူႉၸၵ်းၼမ် ၼႂ်းမိူင်းလၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ၊ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႅမ်ႈၸၢတ်ႈၸိူင်း ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ရူဝ်းပိူတ်ႇ ၵြိၼ်ႊ သမ်ႉပေႃးလၢတ်ႈထိုင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၶဝ်ၵမ်ႉၼမ်ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ၵြိၼ်ႊ လၢတ်ႈထိုင်ၸိုဝ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ပႃးလွင်ႈလၢတ်ႈၶိတ်ႈလၢတ်ႈပၢႆႇဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၶတ်းၸႂ်ယုၵ်ႉၸၼ်ႉထၢၼ်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၶိုၼ်ႈသုင်ၼႃႇၼႃႇလိူဝ်ဢၼ်မၼ်းထုၵ်ႇလီပဵၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး မီးလွင်ႈၶတ်းၸႂ် ဢဝ်တူဝ်မၼ်းတႅၵ်းၼိူင်းပဵင်းၸွမ်း ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်းဢၼ်မီးၵၢၼ်ႁဵၼ်လီဢၼ်လႆႈႁဵၼ်းထိုင်ၸၼ်ႉၸွမ်ႉ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၶြိတ်းတူဝ်ႊၾိူဝ်ႉ မႃႊလူဝ်ႊ၊ ထူဝ်ႊမတ်း ၼႅတ်းသ် ႁူမ်းပႃးတူဝ်ၶွင် ၵြိၼ်ႊ ၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။


ၶေႃႈၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၶိတ်ႈဝႃႈႁၢႆႉၶွင် ၵြိၼ်ႊ လႆႈၼေသၢၵ်ႈသေႇလႆႈဢၼ်ၼိုင်ႈ၊ လွင်ႈၵၢၼ်တႅမ်ႈၸၢတ်ႈၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး၊ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉလွင်ႈပိုၼ်းၵူၼ်း လႆႈမီးလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မၼ်းလႅပ်ႈတေမီး လွင်ႈတေႇၵၢၼ်ငၢၼ်း လွင်ႈတႅမ်ႈၸၢတ်ႈၸိူင်းမွၵ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1580 ဢၼ်တၢင်းဢၼ်မီး ၵြိၼ်ႊ လႆႈတႅမ်ႈလၢတ်ႈထိုင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဢိတ်းဢွတ်း၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1594 ၸိူင်းဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈလႆႈမီးလွင်ႈပျႃႉၼေၼႂ်းႁူင်းၸၢတ်ႈဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ Lord Chamberlain's Men ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းၸၢတ်ႈသႅင်း ဢၼ်ၵူၼ်းလၢႆꧦ ၵေႃႉႁူမ်ႈၵၼ်သေၵေႃႇတင်ႇၶိုၼ်ႈမႃး၊ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၵေႃႈလႆႈပဵၼ်ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢၼ်လႆႈႁူမ်ႈလူင်းတိုၼ်း ၵေႃႇတင်ႇၶိုၼ်ႈမႃး၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉဢမ်ႇႁိုဝ်ၸၢတ်ႈသႅင်းၶဝ် လႆႈပဵၼ်ၸၢတ်ႈသႅင်း ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသဵင် ၼႂ်းမိူင်းလၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ၊ ဝၢႆးသေၼၢင်းႁေႃၶမ်း ဢႃႊလိသႃႇပဵတ်ႇ လႆႈလုတႆၢၵႂႃႇ မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1603 ၸုမ်းၸၢတ်ႈသႅင်းၶဝ်လႆႈႁပ်ႉ ၸုမ်ႈပၢႆႉ ဢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမႂ်ႇ ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ၸႅမ်ႊ ထူၼ်ႈၼိုင်ႈ လႆႈဢၢပ်ႈပၼ် လႄႈလႆႈပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈၸၢတ်ႈသႅင်းၶဝ်ပဵၼ် King's Men မႃးယဝ်ႉ။


ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1599 ၵူၼ်းၼႂ်းၸုမ်းၸၢတ်ႈသႅင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ လႆႈၵေႃႇတင်ႈႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်းၶိုၼ်ႈမႃးႁင်းမၼ်း တင်းၽင်ႇမႄႈၼမ်ႉ ထႅမ်ႊသ် ၼႃႈတင်းတႂ်ႈ ၸိုဝ်ႈႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်းၼၼ်ႉႁွင်ႉဝႃႈ ႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်း ၵလူပ်ႉ (Globe Theatre) ၼႂ်းပီၶရဵတ်ႈ 1608 လွင်ႈၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်းႁူင်းသၢတ်ႈသႅင်း ၵူၼ်းၸုမ်ႈၼႆႉလႆႈၶဝ်ႈၵုမ်း ႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်း Blackfriars ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉပိုၼ်းၶဝ်လႆႈထူပ်းႁၼ်လၵ်းထၢၼ်လွင်ႈတႅမ်ႈမၢႆ လွင်ႈသိုဝ်ႉတီႈလိၼ် လႄႈလွင်ႈလူင်းတိုၼ်းၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး၊ ၸင်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်လႆႈႁူႉဝႃႈ လွင်ႈလူင်းတိုၼ်းငိုၼ်းပွၵ်ႈၼႆႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး မၢၵ်ႈမီးၶိုၼ်ႈမႃးထႅင်ႈ၊ မိူဝ်ႈပီးၶရဵတ်ႈ 1597 သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈသိုဝ်ႉႁိူၼ်းလူင် ပဵၼ်လင်မၢႆသွင်ၼႂ်းမိူင်း သတႅတ်းၾွတ်ႇ (ဝၢႆးလင်လႆႈႁွင်ႉဝႃႈ New Place)။


မိူဝ်ႈပီးၶရဵတ်ႈ 1594 ၼၼ်ႉ၊ ၸိူင်းဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈမၢင်ဢၼ်လႆႈထုၵ်ႇဢိတ်ႇဢွၵ်ႇယဝ်ႉ၊ ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1598 ၸိုဝ်ႈသဵင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈလိုဝ်းလင် လႄႈၸိုဝ်ႈၶွင်ႈမၼ်းလႆႈမီး ယူႇၼိူဝ်ၼႃႈပပ်ႉလိၵ်ႈတၢင်းၼမ်၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈၶဝ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းလဵၼ်းၸိူင်းပႃး လႄႈတႅမ်ႈၸိူင်းယူႇဢမ်ႇၶၢတ်ႇဢမ်ႇဝၢႆး ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈမၼ်းလႆႈဢွင်ႇမၢၼ် လွင်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းတႅမ်ႈလိၵ်ႈယဝ်ႉ၊ ၼႂ်းတွၼ်ႈလွင်ႈၼေၸၢတ်ႈၸိူင်းၶွင် ပဵၼ်ႊ ၸူဝ်ႊသၼ် မိူဝ်ႈပီးၶရဵတ်ႈ 1616 ၼၼ်ႉ လႆႈထူပ်ႉႁၼ်ၸိုဝ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ပဵၼ်ၵူၼ်းၼေၸိူင်းၼႂ်းၸိုဝ်ႈၸိူင်း Every Man in His Humour (1598) လႄႈ Sejanus, His Fall (1603) ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1605 သမ်ႉဢမ်ႇလႆႈႁၼ်ၸိုဝ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ယူႇၼႂ်းတွၼ်ႈၸိူင်းဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ Volpone ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၶဝ်ႈၸင်ႇလႆႈႁၼ်ထိုင်ႁူမ်ႈၵၼ်ဝႃႈ ၼၼ်ႉမၼ်းပဵၼ်သုတ်းသဵင်ႈလွင်ႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်ဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈႁူမ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်း ႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်းၼၼ်ႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီး ၼႂ်းပပ်ႉ "First Folio" သမ်ႉလႆႈႁၼ်ၸိုဝ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ပဵၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႉ ၵူၼ်းဢၼ်လႆႈလဵၼ်ႈၸၢတ်ႈၸိူင်းဢၼ်လွင်ႈယႂ်ႇၼႂ်းၼၼ်ႉယူႇ၊ ၸိူင်းမၢင်ႁူဝ်ၶေႃႈၵေႃႈလႆႈပျႃႉၼေဝၢႆးလင်ၸိူင်း Volpone ၵူၺ်းၵႃႈဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁူႉတႄႉꧦ ဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈႁူမ်ႈလႅၼ်ႈပဵၼ်ၽႂ်ၼႂ်းၸိူင်းၼၼ်ႉ။


မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1595 သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈၸႂ်ႉၸၢၼ်ႈပၢၼ်မၼ်းယူႇၼႂ်းဝဵင်းလၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ လႄႈတင်းဝဵင်းသတႅတ်းၾွတ်ႇ ဢွၼ်တၢင်းမၼ်းတေသိုဝ်ႉတီႈလိၼ်မႂ်ႇသေ ႁဵတ်းႁိူၼ်းယူႇတီႈဝဵင်းသတႅတ်းၾွတ်ႇ တီႈဝဵင်းလၢၼ်ႇတၢၼ်ႇၼၼ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈယူႇတီႈၵျွင်းၶရိယၼ်ႇလင်ၼိုင်ႈၶွင် သဵၼ်ႊတ်ႁေႊလဵၼ်ႊ ဢၼ်မီးတင်းၼိူဝ်ၶွင်မႄႈၼမ်ႉ ထဵမ်ႊသ် ၼၼ်ႉ၊ မၼ်းလႆႈၶၢႆႉၶၢမ်ႈၵႂႃႇမႄႈၼမ်ႉတင်းတႂ်ႈမိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1599 ၵွပ်ႈတႆးၵေႃႉမၼ်းလႆႈၵေႃႇသၢင်ႁူင်းၸၢတ်ႈၸိူင်း ၵလူပ်ႉ (Globe Theatre) မႂ်ႇထႅင်ႈတီႈၼၼ်ႈ၊ ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1604 သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈယၢႆႉၶိုၼ်ႈၵႂႃႇတၢင်းၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉထႅင်ႈ လႆႈၵႂႃႇယူႇၼႂ်းမူႇဝၢၼ်ႈတၢင်းတွၼ်ႈၼိူဝ်ၶွင်တူင်ႇဝူင်းသႃႇသၼႃႇၶရိယၼ်ႇဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ သဵၼ်ႊတ်ပွႆႊ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈၶၢတ်ႈႁွင်ႈၵူၼ်းႁဵတ်းၶူၼ်ႁူဝ်တုၸၢဝ်းၶိူဝ်းၾရႅၼ်ႉၶျ်ႉ (ပႅင်ႇသဵတ်ႈ) ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၶြိတ်းတူဝ်ႊ ၾိူဝ်ႊ မဝ်ႊထ်ၸွႆႊ ယူႇတီႈၼၼ်ႉ။

လၵ်းသဝ်ႁိၼ်တီႈၽင်တူဝ်တၢႆ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး တီႈဝဵင်းသတဵတ်းၾွတ်ႇ ႁိမ်းမႄႈၼမ်ႉ ဢေႊဝွၼ်ႇ

ၸၢတ်ႈပၢၼ်တွၼ်ႈပၢႆ

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

မိူဝ်ႈပီးၶရဵတ်ႈ 1594 ၼၼ်ႉ၊ ၸိူင်းဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈမၢင်ဢၼ်လႆႈထုၵ်ႇဢိတ်ႇဢွၵ်ႇယဝ်ႉ၊ ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1598 ၸိုဝ်ႈသဵင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈလိုဝ်းလင် လႄႈၸိုဝ်ႈမၼ်းလႆႈမီး ယူႇၼိူဝ်ၼႃႈပပ်ႉလိၵ်ႈတၢင်းၼမ်၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈၶဝ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းလဵၼ်းၸိူင်းပႃး လႄႈတႅမ်ႈၸိူင်းယူႇဢမ်ႇၶၢတ်ႇဢမ်ႇဝၢႆး ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈမၼ်းလႆႈဢွင်ႇမၢၼ် လွင်ႈပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈယဝ်ႉ၊ ၼႂ်းတွၼ်ႈလွင်ႈၼေၸၢတ်ႈၸိူင်းၶွင် ပဵၼ်ႊ ၸူဝ်ႊသၼ် မိူဝ်ႈပီးၶရဵတ်ႈ 1616 ၼၼ်ႉ လႆႈထူပ်ႉႁၼ်ၸိုဝ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ပဵၼ်ၵူၼ်းၼေၸိူင်းၼႂ်းၸိုဝ်ႈၸိူင်း Every Man in His Humour (1598) လႄႈ Sejanus, His Fall (1603) ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1605 သမ်ႉဢမ်ႇလႆႈႁၼ်ၸိုဝ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ယူႇၼႂ်းတွၼ်ႈၸိူင်းဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ Volpone ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၶဝ်ၸင်ႇလႆႈႁၼ်ထိုင်ႁူမ်ႈၵၼ်ဝႃႈ ၼၼ်ႉမၼ်းပဵၼ်လွင်ႈသုတ်းသဵင်ႈလွင်ႈတူၵ်းလူင်းၵၢၼ်ဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈႁူမ်ႈႁဵတ်းၸွမ်း ၼႂ်းႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်းၼၼ်ႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၼႂ်းပပ်ႉ "First Folio" သမ်ႉလႆႈႁၼ်ၸိုဝ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ပဵၼ်ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈဢၼ်လႆႈႁူမ်ႈလဵၼ်ႈၸၢတ်ႈၸိူင်းဢၼ်လွင်ႈယႂ်ႇၼႂ်းၼၼ်ႉယူႇ၊ ၸိူင်းမၢင်ႁူဝ်ၶေႃႈၵေႃႈ လႆႈပျႃႉၼေဝၢႆးလင်ၸိူင်း Volpone ၵူၺ်းၵႃႈဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁူႉတႄႉꧦ ဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈႁူမ်ႈလႅၼ်ႈပဵၼ်ၽႂ်ၼႂ်းၸိူင်းၼၼ်ႉ။


ၼိၶူဝ်ႊလတ်း ရွႆးဝ် ပေႃၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်ႈပိုၼ်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ပဵၼ်ၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်း မၼ်းလႆႈပၼ်တၢင်းၶႂ်ၸႂ်ဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈယင်ႉလိုဝ်ႈၵၢၼ်တႅမ်ႈၸိူင်းမၼ်းသေ လႆႈပွၵ်ႈမိူဝ်းတီႈမိူင်းသတႅတ်းၾွတ်ႇ လၢႆပီဢွၼ်တၢင်းမၼ်းတေ သဵင်ႈဢႃႈသၢၵ်ႈ၊ သမ်ႉဝႃႈပၢၼ်ၼၼ်ႉဢမ်ႇပေႃးမီးၽႂ်ၼေးၵၼ် လိုဝ်ႈလွင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ် လႄႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၵေႃႈယင်းတိုၵ်ႉဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇတီႈမိူင်းလၢၼ်ႇတၢၼ်ႇယူႇတႃႇသေႇ၊ မိူၼ်ၼင်ပီးၶရဵတ်ႈ 1612 သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇပဵၼ် ၵူၼ်းလၢတ်ႈၼေသၢၵ်ႈသေႇ တီႈလုမ်းတႅပ်းတတ်းတြႃး ၼႂ်းလွင်ႈၶိုၼ်ႈလုမ်းတြႃးၶွင်လုၵ်ႈသၢဝ် မဝ်ႊထ်ၸွႆႊ မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1613 သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈသိုဝ်ႉႁိူၼ်းလဵၵ်ႉꧦ လင်ၼိုင်ယူႇ၊ လႄႈဝၢႆးသေလိူၼ် ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပိူဝ်ႇ ပီၶရဵတ်ႈ 1614 သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈယူႇတီႈဝဵင်းလၢၼ်ႇတၢၼ်ႇပဵၼ်လၢႆဝူင်ႈၸွမ်းလုၵ်ႈၶူၺ်မၼ်းဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸွၼ်ႊ ႁူၺ်း။


သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈလုၵႂႃႇမိူဝ်ႈဝၼ်ႈထိ 13 လိူၼ်ဢေႇၽရဵဝ်ႇလ် ပီၶရဵတ်ႈ 1616 မၼ်းလႆႈၸႂ်ႉၸၢတ်ႈပၢၼ်တွၼ်ႈလိုၼ်းသုတ်းမၼ်း ယူႇၸွမ်းမႄးလႄႈလုၵ်ႈသၢဝ်တင်းသွင် သူႊသၢၼ်ႊလႆႈၵူပ်ႈၵူႈၵၼ်ၸွမ်း မေႃယႃ ၸွၼ်ႊ ႁူၺ်း မိူဝ်ႈပီ 1617 လႄႈၸူႊတိတ်ႊ လႆႈၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်ၸွမ်း ထူဝ်ႊမတ်း ၶဝီႊၼီႊ ၵူၼ်းၵႃႉလဝ်ႈမၢၵ်ႇဢိတ်ႇ သွင်လိူၼ်ဝၢႆးသေ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈလုၵႂႃႇ။


တီႈၽင်တူဝ်တႆၢ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး

ၼႂ်းလိၵ်ႈသင်ႇလု (Testament) သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၼၼ်ႉ၊ မၼ်းလႆႈယုၵ်ႈတီႈလိၼ်ၽိုၼ်ယႂ်ႇပၼ် သူႈသၢၼ်ႊၼႃႊ လုၵ်ႈသၢဝ်ၵေႃႉယႂ်ႇမၼ်း၊ ၼႂ်းလိၵ်ႈမီးၶေႃႈယွႆႈဝႃႈ လုၵ်ႈသၢဝ်ၵေႃႉယႂ်ႇတေလႆႈသိုပ်ႇပုတ်ႈဢဝ် ဢႃႈမူၺ်ႇၶူဝ်းႁိူၼ်းၵႂႃႇတၢင်းၼႃႈ လႄႈသိုပ်ႇပၼ်ႇၶူဝ်းဢႃႈမူၺ်ႇၼၼ်ႉ ပၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးၵေႃႉယႂ်ႇထႅင်၊ ၼႃႈႁိူၼ်ႈ ၶဝီႊၼီႊ မီးလုၵ်ႈသၢမ်ၵေႃႉ ၵူၺ်းၵႃႈတၢင်းသၢမ်ၵေႃႉ လႆႈသဵင်ႈဢႃႈသၢၵ်ႈၵႂႃႇ ဢမ်ႇတၼ်းလႆႈတေႇၼႃႈႁိူၼ်း၊ ၼႃႈႁိူၼ်းႁွၼ်ႊလ် သမ်ႉမီးလုၵ်ႈၵေႃႉလဵဝ် ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဢေႊလိသႃႊပဵတ်ႇ မၼ်းၼၢင်းလႆတေႇၼႃႈႁိူၼ်းပဵၼ်သွင်ၵမ်း ၵူၺ်းၵႃႈသမ်ႉဢမ်ႇမီးလုၵ်ႈလႆႈ၊ ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1670 လႆႈဝႃႈပဵၼ်ဢၼ်သုတ်းသဵင်ႈ သၢႆၶိူဝ်းႁိူၼ်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၵႂႃႇပႅတ်ႈ၊ ၼႂ်းလိၵ်ႈသင်ႇလု သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၼၼ်ႉဢမ်ႇပေႃးလၢတ်ႈထိုင်မေးမၼ်း၊ ပေႃးတေဝႃႈတႄႉမၼ်း မေးမၼ်းထုၵ်ႇလီလႆႈၶူဝ်းဢႃႈမူၺ်ႇတီႈလိၼ်ၼၼ်ႉ 1 ၼႂ်း 3 ၵူၺ်းၵႃႈပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၼႂ်းလိၵ်ႈတွၼ်ႈၼိုင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ ႁႂ်ႈပၼ် ၵူႇၼွၼ်းဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈ ႁိူၼ်းလင်မၢႆသွင်ၼၼ်ႉ ပၼ်မႄးမၼ်း၊ မီးၵူၼ်းထတ်းသၢင်ၵၼ်လၢႆꧦ လွင်ႈဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႅပ်ႈတေလၢတ်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈမႄးမၼ်းၸႂ်လမ် မၢင်ၵေႃႉသမ်ႉဝႃႈ ၵူႇၼွၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူႇၼွၼ်းဝၢႆးၶဝ်လႆႈၵူပ်ႉၵူႈဢၼ် မၼ်းလႅပ်ႈတေမီးတီႈမၢႆတွင်းလိုၵ်ႉလမ်ႇတွၼ်ႈတႃႇၶဝ် ၼႆယူႇယဝ်ႉ။


ၶၢပ်ႈတူဝ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈၽင်ဝႆႉတီႈ ပႃႇႁဵဝ်ႈၶရိယၼ်ႇႁေႃႊလိသီႊၼိတီႉ ဝၢႆးသေမၼ်းလႆႈသဵင်ႈဢႃႈသၢၵ်ႈၵႂႃႇသွင်ဝၼ်း၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉမိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1623 လႆႈမီးလွင်ႈသၢင်ႈႁဵတ်းသဝ်ႁိၼ် ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၶိုင်ႈတူဝ် ပဵၼ်ၵူၼ်းတိုၵ်ႉတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်းပၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၼိူဝ်ၽႃဢုတ်ႇတၢင်းၼိူဝ်၊ လိၵ်ႈဢၼ်တႅမ်ႈဝႆႉၸွမ်းၼၼ်ႉ လႆႈတႅၵ်ႈၼိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ႁႂ်ႈပဵင်းၵၼ်တင်း ၼဵတ်းတိူဝ်ႉရ် သူဝ်ႊၵြႃႈတိတ်း လႄႈဝိူဝ်ရ်ၸိဝ် (ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵြိၵ်ႇ) ၽႅၼ်ႇႁိၼ်ဢၼ်ဝၢင်းဝႆႉ ၼိူဝ်တီႈၽင်တူဝ်တၢႆမၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉၵႂၢမ်းၶၢမ်ႇၵိၼ်ႇဝႃႈ ပေႃးၽႂ်မႃးယၢႆႉၶၢပ်ႈတူဝ်မၼ်းၼႆ တေမီးသင်ပဵၼ်သေၸိူဝ်ႉသေလွင်ႈ ၶၢပ်ႈတူဝ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈမီးဝႆႉတီႈၼၼ်ႉတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။

ဝွၵ်းလင်ႇၵႃႇၸၢတ်ႈၸိူင်း

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ၶႅပ်းႁၢင်ႈ Oberon, Titania and Puck with Fairies Dancing ၽူႈၸၼ်ႁၢင်ႈ ဝိဝ်ႊလဵမ်ႉ ပလဵၵ်ႇ ပီၶရဵတ်ႈ 1786

ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၶဝ်ၸဝ်ႈလႆႈၸႅၵ်ႇလွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ပဵၼ်သီႇၶၢဝ်း ၶၢဝ်းမၢႆၼိုင်ႈၼၼ်ႉမွၵ်ႈၵၢင်ႁူဝ်သိပ်းပီ 1590 သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး တေတႅမ်ႈၸိူင်း ဢၼ်ၸူဝ်းႁုၼ်ႉၼူဝ် မၼ်းလႆႈႁႅင်းၸႂ်မႃးတီႈလွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း လူဝ်ႊမၼ်း (Roman) လႄႈ ဢိတ်ႇတလီႇ ဢမ်ႇၼၼ်ၸိူင်းဢိင်ပိုၼ်း ဢၼ်ၵူၼ်းတၢင်းလၢႆၶဝ် လႆႈၸႂ်ၵၼ်ယူႇယဝ်ႉၼႂ်းပၢၼ်ၼၼ်ႉ၊ ၶၢဝ်းမၢႆသွင်သမ်ႉတေႇၸမွၵ်ႈမိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1595 သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတေႇတႅမ်ႈၸိူင်းလွင်ႈမွင်ၸႂ်တိူဝ်ႉၸႂ် လႆႈတေႇၸၸိူင်းမိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ Romeo and Juliet တေႃႇပေႃးထိုင် Julius Caesar ၼႂ်းပီၶရဵတ်ႈ 1599 ၼႂ်းၵေႈၵၢင်ၶၢဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းယင်းလႆႈတႅမ်ႈၸိူင်းဢၼ်လႆႈႁပ်ႉလွင်ႈယုၵ်ႉယွင်ႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၸိူင်းဢၼ်ၸူဝ်းႁုၼ်ႉၼူဝ်လႄႈပဵၼ်ၸိူင်းဢိင်ပိုၼ်းဢၼ်ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉသေပိူၼ်ႈၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ယူႇယဝ်ႉ၊ ၶၢဝ်းမၢႆသၢမ်သမ်ႉမွၵ်ႈပီရဵတ်ႈ 1600 ထိုင် 1608 ၼႂ်းဝူင်ၵၢင်ပီၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ပီ ꧦလွင်ႈၶီမွင်ၸႂ်ꧦ ၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၵွပ်ႈမၼ်းလႆႈတႅမ်ႈလွင်ႈတိူဝ်ႉၸႂ်ၶီမွင်ၸႂ်ၵမ်ႉၼမ်၊ ၶၢဝ်းမၢႆသီႇသမ်ႉ မွၵ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1608 ထိုင် 1613 လွင်ႈတႅမ်ႈၸိူင်းမၼ်းတေပဵၼ်လွင်ႈမွင်ၸႂ်ၶူၼ်းလေႃးလွင်ႈႁုၼ်ႉၼူဝ်ယဝ်ႉ။

လွင်ႈၼေၸၢတ်ႈၸိူင်း

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ႁူင်ႈၸၢတ်ႈသႅင်း ၵလူပ်ႉ

ဢမ်ႇမီးလၵ်းထၢၼ်ၸႅင်းꧦ လႅင်းꧦ လွင်ႈၵၢၼ်တႅမ်ႈၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဝႃႈမၼ်းလႆႈတႅမ်ႈၸိူင်းႁူဝ်လႂ် ပၼ်ႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်းၸုမ်းလႂ်၊ တီႈၼႃႈပပ်ႉ Titus Andronicus လႆႈဢိတ်ႇဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1594 ၼၼ်ႉ လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ ၸိူင်းႁူဝ်ၼၼ်ႉလႆႈၼေမႃးယဝ်ႉပဵၼ်သၢမ်ၵမ်း၊ ဝၢႆးသေပၢၼ်ယေႃးၵႃႇၽေႈၼႂ်းၵုၼ်ယူႉရူပ်ႉ မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1592-1593 ၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈဢဝ်ၵႂႃႇပျႃႉၼေၼႂ်းႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်း The Theatre လႄႈ The Curtain ၼႂ်း သေႃႊတိတ်းသ် တၢင်းၽၢႆၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉ ထဵမ်ႊသ် ၼၼ်ႉ၊ ၵူၼ်းမိူင်းလၢၼ်ႇတၢၼ်လႆႈၸူဝ်းၵၼ်ၽုင်ပဵၼ်ၵေၵႂႃႇတီႈၼၼ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇတေၵႂႃႇတူၺ်းၸိူင်းႁူဝ်တွၼ်တၢင်းသုတ်း လွင်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းႁဵၼ်ႊရီႉ မၢႆ 4 လေႊဢူဝ်ႊၼၢတ်ႇ တိၵ်းသ် လႆႈတႅမ်ႈမၢႆတွင်းဝႃႈ ꧦၵူၼ်းၼမ်သမ်ႉပေႃးႁႃႁွင်ႈမၼ်းဢမ်ႇၶႂ်ႈႁၼ်ꧦ မိူဝ်ႈၵူၼ်းၼေၸိူင်းၶဝ်လႆႈမီးပၼ်ႁႃၸွမ်းၸဝ်ႈၶွင်တီႈလိၼ် ၶဝ်လႆႈယႃႉႁူင်းၸၢတ်ႈၶဝ် ဢဝ်မႆႉမၼ်းၵႂႃႇၵေႃႇသၢင်ႈႁူင်းၸၢတ်ႈ ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈမီးၸိုဝ်ႈဝႃႈႁူင်းၸၢတ်ႈ ၵလူပ်ႉ (Globe Theatre) ဢၼ်ယူႇၼႃႈတၢင်းတႂ်ႈ ႁိမ်းၽင်ႇၼမ်ႉထဵမ်ႊသ်၊ ႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁူင်းၸၢတ်သႅင်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ဢၼ်ၵူၼ်းၼေၸိူင်း ပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင်သေၵေႃႇသၢင်ႈဢဝ်ႁင်းၵူၺ်း၊ ႁူင်းၸၢတ်ႈမႂ်ႇၶဝ်လႆႈပိုတ်ႇၽုၺ်ႇမိူဝ်ႈပီးၶရဵတ်ႈ 1599 လႆႈပျႃႉၼေၸိူင်း Julius Caesar ပဵၼ်ၸိူင်းဢၼ်တၢင်းသုတ်း ၸိူင်းဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉမိူဝ်ႈပီးၶရဵတ်ႈ 1599 ပဵၼ်လိၵ်ႈဢၼ်မၼ်းလႆႈ ၶူင်သၢင်ႈတႅမ်ႈၶိုၼ်ႈမႃး တွၼ်ႈတႃႇႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်းမႂ်ႇၶဝ် ဢၼ်ၼႆႉလွၼ်ႉꧦ ယဝ်ႉ၊ ႁူမ်ႈၶဝ်ႈပႃးၸိူင်းလွင်ႈ Hamlet, Othello လႄႈ King Lear သၢမ်ၸိူင်းၼႆႉယဝ်ႉ။


ဝၢႆးသေၸၢတ်ႈသႅင်း Lord Chamberlain's Men လႆႈလၢႆႈၸိုဝ်ႈမႃးပဵၼ် King's Men မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1603 ၸုမ်းၸၢတ်ႈသႅင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး တေႇၸလႆႈၶဝ်ႈႁပ်ႉၸႂ်ႉၶုၼ်ၶေႃၶမ်းမႂ်ႇ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၸဵမ်ႊသ် ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈၼႂ်းဝူင်ႈဝၢင်ႈၼၼ်ႉ လႆႈမီးပိုၼ်းလွင်ႈလႆႈပျႃႉၼေၸိူင်းၶဝ်ဢမ်ႇတေႃးၵပ်းꧦ တေႃႇꧦ ၵၼ် ၵူၺ်းၵႃႈ ၸုမ်းၸၢတ်ႈသႅင်းၶဝ်လႆႈၸႂ်ႉ ၸိူင်းဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈပျႃႉၼေၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ပၢၼ်ၼၼ်ႉထိုင် 7 ပွၵ်ႈ၊ ၼႂ်းဝူင်းၵၢင် ဝၼ်းထီႉ 1 လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပိူဝ်ႇ ပီ 1604 ထိုင် ဝၼ်းထိ 31 လိူၼ်ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပိူဝ်ႇ ပီ 1605 ႁူမ်ႈပႃးၸိူင်း The Merchant of Venice ၵေႃႈလႆႈပျႃႉၼေပဵၼ် 2 ပွၵ်ႈ ဝၢႆးသေပီ 1608 ၸုမ်းၸၢတ်ႈသႅင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၶဝ်ႈလႆႈပျႃႉၼေ ၼႂ်းႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်းႁူမ်ႈ ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ Blackfriars မိူဝ်ႈၶၢဝ်းၵတ်း၊ ပေႃးၶၢဝ်းမႆႈသမ်ႉလႆႈၶၢႆႉမႃးပျႃႉၼေတီႈႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်း ၵလူပ်ႉ (Globe Theatre) လွင်ႈလႆႈပျႃႉၼေၸိူင်းၶဝ်ၼႂ်းတီႈႁူမ်ႈ လႆႈပိုတ်ႇတိုဝ်ႉတၢင်းႁႂ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈၸၢမ်းၸႂ်ႉၶိူင်းမိုဝ်းဢၼ်မႂ်ႇꧦ သႂ်ႇၼႂ်းၸိူင်းၶဝ် ပိူင်တႅၵ်ႈမၼ်း ၸိူင်းဢၼ်မီးလွင်ႈတိုၵ်းၵၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈမီးလွင်ႈထႅမ်ၶိူင်ႈမိုဝ်ႈၼေပျႃႉၸွႆႈ လီၶဝ်ႈၸႂ်လႆႈလိူဝ်မႃးထႅင်ႈ။

ႁူမ်ႈတူဝ်ၸိူင်းဢၼ်ယူႇၼႂ်းၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းၸၼ်ႁၢင်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇႁူႉၸိုဝ်ႈလႆႈၸၼ်ဝႆႉ မိူဝ်ႈပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 19

ၼႂ်းၵႃႈၵူၼ်းၼေၸိူင်ၼႂ်းၸုမ်းၸၢတ်ႈသႅင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး မီးၵူၼ်းလဵၼ်ႈၸိူင်းဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသဵင် မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ရီႊသၢတ်း ပိူဝ်ႊပၢတ်ႇ၊ ဝိဝ်ႇလဵမ်ႊ ၶဵမ်းပ်၊ ႁဵၼ်ႊရီႉ ၶွၼ်ႊတဵဝ်ႊ လႄႈ ၸွၼ်ႊ ႁဵမ်ႊမိင်ႉသ်၊ ၼႂ်းၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈၵမ်းတေႇၸမၼ်းၼၼ်ႉ ရီႊသၢတ်း ပိူဝ်ႊပၢတ်ႇ လႆႈပဵၼ်ၸၢႆးၸိူင်းဢၼ်လွင်ႈယႂ်ႇၼႂ်းၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လၢႆꧦ ႁူဝ် မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇၸိူင်း Richard III, Hamlet, Othello လႄႈ King Lear ၵူၼ်ႈလဵၼ်ႈၸိူင်းဢၼ်ႁႃႇသႃႉဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသဵင်သမ်ႉပဵၼ် ဝိဝ်ႇလဵမ်ႊ ၶဵမ်းပ် မၼ်းလႆႈလဵၼ်ႈၸိူင်းပဵၼ်ၵူၼ်းၸႆႉ ၼႂ်းၸိူင်း Romeo and Juliet လႆႈလဵၼ်ႈပဵၼ် Dogberry ၼႂ်းၸိူင်း Much Ado About Nothing လႄႈတၢင်းၸိူင်းတၢင်ႇၸိူင်းတၢင်းၼမ်တၢင်းလၢႆ၊ ထိုင်မႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 29 လိူၼ်ၵျုၼ်ႇ ပီးၶရဵတ်ႈ 1613 လႆႈမီးၵွင်ႈလူင်ယိင်းမႃးတိူဝ်ႉၺႃးလင်ၶႃးႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်း ၵလူပ်ႉ ၾႆးလႆႈမႆႈႁူင်းၸၢတ်ႈသႅင်းၶဝ်ပႅတ်ႈ ၵွပ်ႈသင်လႆႈမီးမၢၵ်ႇၵွင်ႈလူင်မႃးတိူဝ်ႉၺႃး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁူႉၶေႃႈမုၼ်းမၼ်းတႄႉꧦ။

ပပ်ႉငဝ်ႈတိုၼ်း

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ပပ်ႉ First Folio ႁူမ်ႈလိၵ်ႈၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1623

မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1623 ဢူၺ်းၵေႃႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး သွင်ၵေႃႉ ၸွၼ်ႊ ႁဵမ်ႊမိင်ႉသ် လႄႈ ႁဵၼ်ႊရီႉ ၶွၼ်ႊတဵဝ် ဢၼ်ယူႇၼႂ်းႁူင်းၸၢတ်ႈ King's Men လႆႈႁူမ်ႈၵၼ်သေဢိတ်ႇဢွၵ်ႇပပ်ႉ လႆႈသႂ်ႇၸိုဝ်ႈပပ်ႉဝႃႈ First Folio ပပ်ႉၼႆႉပဵၼ်ၸိူင်း ဝွၵ်းလင်ႇၵႃႇၵူႈၸိူဝ်းꧦ ဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉ ပဵၼ်ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ပပ်ႉလိၵ်ႈပပ်ႉၼႆႉယႂ်ႇလႄႈၼႃ ၼႂ်းပပ်ႉမီးၸိူင်း 35 ႁူဝ် ၼႂ်းၼၼ်ႉ ၸိူင်း 18 ႁူဝ် ပဵၼ်ၸိူင်းဢၼ်တိုၵ်ႉၽိမ်းဢွၵ်ႇပဵၼ်ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်း၊ ၸိူင်းမၢင်ႁူဝ် လႆႈယၢမ်ႈဢိတ်ႇဢွၵ်ႇမႃး ဢွၼ်တၢင်းပဵၼ်ပပ်ႉလဵၵ်ႉꧦ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ “Quarto” ဢမ်ႇမီးသၢၵ်ႈသေႇသင်ဢၼ်ၼေလႆႈဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈႁူႉႁၼ်လႄႈတူၵ်းလူင်းလွင်ႈဢိတ်ႇၽိမ်းဢွၵ်ႇပပ်ႉၼႆႉ၊ ၵွပ်ႈၼၼ် ၵူၼ်းၵမ်ႉၽွင်ႈဝႃႈ ပပ်ႉ First Folio ပဵၼ်ပပ်ႉဢၼ်လၵ်ႉဢဝ်လိၵ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး မႃးဢိတ်ႇဢွၵ်ႇ၊ ဢၼ်ႊၾဵတ်ႇ ၽွၼ်ႊလၢတ်း လႆႈလၢတ်ႈဝႃႈ မၢင်တွၼ်ႈၶွင်ႈလိၵ်ႈပပ်ႉၼႆႉပဵၼ် "bad quarto" (မၢႆထိုင်ပဵၼ်ပပ်ႉဢၼ်ႁိူင်ႈၵိူင်းဢမ်ႇထုၵ်ႇမႅၼ်ႈ) ၵွပ်ႈဝႃႈၼိူဝ်ႉလိၵ်ႈမၢင်တွၼ်ႈ လႆႈထုၵ်ႇၵႄႈလိတ်ႈထွတ်ႇထႅမ် ၵွပ်ႈၵူၼ်းဢိတ်ႇဢွၵ်ႇလႆႈတွင်ႈမႃးသေတႅမ်ႈၵွႆးမႂ်ႇ၊ ၸိူင်းဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉဢၼ်တႄႉမၼ်းလႆႈလိူဝ်လွတ်ႈမႃးလၢႆၸုမ်ႇ ၸိူင်းၸုမ်ႇၼိုင်ႈလႄႈၸုမ်ႇၼိုင်ႈ မီးလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ဢိတ်းဢွတ်း လႅပ်ႈတေပဵၼ်လွင်ႈၽိတ်းၽၢတ်ႈ လွင်ႈၵူႈဢဝ် ဢၼ်ၼိုင်ႈမႃးတီႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ်ႉမီးလွင်ႈၽိတ်းၽၢတ်ႈမိူဝ်ႈဢိတ်ႇၽိမ်းဢွၵ်ႇ၊ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်လႆႈႁႃႈႁၼ်ၶေႃႈမုၼ်းလိၵ်ႈမၢႆတွင်း ဢၼ်ၵူၼ်းလႅၼ်ႈၸိူင်း၊ ၵူၼ်းတူၺ်း ဢမ်ႇၼၼ်လိၵ်ႈတႅမ်ႈပိူင်ၵႅမ်ႈဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉ၊ တွၼ်ႈၸိူင်းမိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ Hamlet, Troilus and Cressida, လႄႈ Othello လႆႈမီးလွင်ႈထွၼ်ထႅမ်ၵႄႈလိတ်ႈလႆၢၵမ်း၊ လႄႈၸိူင်းထႅင်ႈႁူဝ်ၼိုင်ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ King Lear ၼၼ်ႉၼိူဝ်ႉလိၵ်ႈဢၼ်ယူႇၼႂ်းပပ်ႉ First Folio လႄႈၼႂ်းပပ်ႉ Quarto (ပပ်ႉလဵၵ်ႉ) မိူဝ်ႈပီ 1608 ၼၼ်ႉမီးလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ၼမ်ဝႆႉတႄႉꧦ ၸၼ်ႉၸွမ် ဢွၵ်းၾွတ်ႇ သမ်ႉပေႃးဢမ်ႇၸၢင်ႈလိူၵ်ႈဢဝ်ဢၼ်လႂ် ၸင်ႇတႅပ်းတတ်းၸႂ် ၽိမ်းဢွၵ်ႇႁူမ်ႈၵၼ်ဝႆႉၼႂ်းပပ်ႉ The Oxford Shakespeare တၢင်းသွင်ဢၼ်၊ ၵွပ်ႈဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်ၸိူင်းသွင်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ မႃးႁူမ်ႈၵၼ်လႆႈ။

ၵၢၼ်တႅမ်ႈဝွၵ်းၸိူင်းလင်ႇၵႃႇ

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1593 လႄႈ 1594 လႆႈမီးယေႃႈၵႃႇၽေႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၶဝ်ႈလႆႈပိၵ်ႉႁူင်းၸၢတ်ႈၶဝ် မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈၽိမ်းဢွၵ်ႇလိၵ်ႈၸိူင်းမၼ်းသွင်ႁူဝ် ဢၼ်ပဵၼ်ၸိူဝ်းမဵဝ်း ဢီႊရူဝ်ႊတိၵ်ႇ (Erotic) Venus and Adonis လႄႈThe Rape of Lucrece ၸိူင်း Venus and Adonis လႆႈတႅမ်ႈပၼ် ႁဵၼ်ႊရိ ရိတ်ထဵတ်းလီႊ ဢိူၼ်ႊၶွင်မိူင်း သဝ်ႊႁႅမ်ႊတၼ်ႊ ၼႂ်းၸိူင်ႈၼၼ်ႉမီးတူဝ်ၸိူင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ပဵၼ်ၸၢႆးဢွၼ်ႇဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဢတူဝ်ႊၼိတ်ႊ ၼၼ်ႉလႆႈၶတ်းတွပ်ႇထဵင်လွင်ႈႁူမ်ႈၼွၼ်းႁွမ်းသွင်ၸွမ်း ၼၢင်းၽီဝီႊၼတ်း (ၼၢင်းၽီၼႂ်းသႃႇသၼႃႇ ၶရိယၼ်ႇ လူဝ်းမၼ်း)၊ ၼႂ်းၸိူင်းထႅင်ႈႁူဝ်ၼိုင်ႈ The Rape of Lucrece သမ်ႉမီးတူဝ်ၸိူင်းၵေႃႉၼိုင်ႈဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼၢင်းၶွၼ်ႊလႃထိၼုတ်း ထုၵ်ႇၺႃးလုၵ်ႈၸၢႆးၶွင် ထႃႊၶဝိၼ်ႊ ၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆ၊ လိၵ်ႈၸိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ်ႁႅင်းၸႂ်ဢၼ်လုၵ်ႉမႃးတီႈလွင်ႈပိၼ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈ ဢူဝ်ႊဝိတ်ႇ၊ မၼ်းၼေႁႂ်ႈႁၼ် လွင်ႈၵူၼ်ႈႁဝ်းႁဵတ်းၽိတ်းမႅၼ်ႈ ၵၢၼ်ဢၵုသူဝ်ႇ ဢၼ်ပိၼ်ႈၽူၼ်ၵၼ်တၢင်းသိၼ်ထမ်း ဢၼ်ပဵၼ်ယွၼ်ႉ ႁဝ်းဢမ်ႇၵုမ်ႈၵမ် တၼ်ႇႁႃႇၵိလေႇသႃႇၵူၼ်းႁဝ်းလႆႈ၊ ၸိူင်းတၢင်းသွင်ႁူဝ်ၼႆႉ ၵူၼ်းပၢၼ်ၼၼ်ႉၶဝ်လႆႈၸႂ်တႄႉꧦ ဝႃႈꧦ သမ်ႉပေႃးလႆႈၽိမ်းဢွၵ်ႇလၢႆꧦ ၵမ်း မိူဝ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ယင်းတိုၵ်ႉမီးဢႃႈသၢၵ်ႈယူႇ။

ၼႃႈသိူဝ်ႈပပ်ႉဝွၵ်းသွၼ်းၼဵတ်ႇ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1609

လိူဝ်သေၸိူင်းယဝ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ပဵၼ်ၵူၼ်းဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသဵင်လွင်ႈတႅမ်ႈဝွၵ်းတႅမ်ႈလင်ႇၵႃႇ ဝွၵ်းသိပ်ႈထႅဝ်မၼ်းၸဝ်ႈဢၼ်ႁွင်ႉၸိုဝ်းဝႃႈ သွၼ်းၼဵတ်ႇ လႆႈဢိတ်ႇဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1609 ပပ်ႉလိၵ်ႈပပ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ဝွၵ်းတၢင်းသဵင်ႈဢမ်ႇပႃးၸိူင်း၊ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်ၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉဝႃႈ ဝွၵ်းသိပ်းထႅဝ် 154 ပုၵ်ႈ ၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး တႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃးမိူဝ်ႈလႂ်ၽွင်ႈ ၵူၺ်းၵႃႈၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈဝွၵ်းမၼ်းၸဝ်ႈယူႇတႃႇသေႇ မိူဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈတၼ်းလႄႈ မိူဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈတိုၵ်ႉႁဵတ်းၵၢၼ် ၼႂ်းႁူင်းၸၢတ်ႈၸိူင်းၼၼ်ႉ။

ပိူင်ၽၢင်လွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

လွင်ႈႁူမ်ႇငမ်းၶွင်သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ၶႅပ်းႁၢင်ႈ Macbeth Consulting the Vision of the Armed Head ၵူၼ်းၸၼ်ႁၢင်ႈ ဢွင်ႊရီႊ ၾူသေႊလီႊ (1793-94)

လိၵ်ႈဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၼႂ်းၸုမ်းလိၵ်ႈလၢႆးပႆၢပေႇ လႄႈ ၸုမ်းၸၢတ်ႈၸိူင်း လႆႈမီးလွင်ႈယုၵ်ႉယွင်ႈ ဢဝ်ၵုင်ႇဢဝ်မုၼ်ၸွမ်းမႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်၊ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၶႂၢၵ်ႈၼမ်ႉၵတ်ႉ ၼႂ်းလွင်ႈၸၢတ်ႈၸိူင်းလႄႈလၢႆးတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လွင်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉၶူင်သၢင်ႈ လွင်ႈၼႃႈတီႈၶွင်တူဝ်ၸိူင်း လွင်ႈၵၢၼ်ၸႂ်ႉၽႃႇသႃႇ ပဵၼ်ပိူင်တႅၵ်ႈဢၼ်လီ တႃႇၽူႈတႅမ်ႈၸိူင်းတၢင်းလင် တေႃႇထိုင်တေႃႈလဵဝ်၊ ဢၼ်တၢင်းတေမီးၸိူင်း Romeo and Juliet ဢမ်ႇယၢမ်ႈမီးလွင်ႈၼေၸၢတ်ႈၸိူင်း လွင်ႈႁၵ်ႉလွင်ႈပႅင်း ဢၼ်လႆႈယုၵ်ႉလွင်ႈတၢင်းႁၵ်ႉမႃးပဵၼ် လွင်ႈတၢင်းဢၼ်မီးၵႃႈၶၼ် တွၼ်ႈတႃႇၸိူင်းဢၼ်ပဵၼ် လွင်ႈႁၢႆႉၸမႃးဢွၼ်တၢင်းသေပွၵ်ႈ၊ လွင်ႈလၢတ်ႈၵေႃႉလဵဝ်ၶွင်တူဝ်ၸိူင်း ယၢမ်ႈၸႂ်ႉတွၼ်ႈတႃႇလၢတ်ႈသပ်းလႅင်း ႁၢင်ႈၽၢင်ၶွင်တၢင်းယၢမ်ႈၶွင်တူဝ်ၸိူင်း ဢမ်ႇၼၼ်ႉၸႂ်ႉလၢတ်ႈသပ်းလၢင်းၼေ လွင်ႈတၢင်းၼႂ်းၸိူင်း၊ ၵူၺ်းၵႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈဢဝ်မၼ်းမႃးၸႂ်ႉ ၼႂ်းလွင်ႈတူဝ်ၸိူင်း လၢတ်ႈဢိုမ်းဢမ်း လွင်ႈၼႂ်းၸႂ် တေႃႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႉလဵဝ် ၶွင်တူဝ်ၸိူင်းၼၼ်ႉ၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵူၺ်းလိၵ်ႈၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ယင်းပဵၼ်ႁႅင်းၸႂ်တွၼ်ႈတႃႇ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႅမ်ႈၸိူင်းဝွၵ်းလင်ႇၵႃႇ ၵူၼ်းတၢင်းလင်ၼမ်တႄႉꧦ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈပၢၼ် လူဝ်ႊမႅၼ်ႈတိၵ်ႇ (လွင်ႈတၢင်းႁၵ်ႉ) ၶတ်းၸႂ်ၽိုၼ်ႉၶိုၼ်း ပိူင်တႅမ်ႈလိၵ်ႈဢၼ်မိူၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၶိုၼ်းမႃးမႂ်ႇ ပိၵ်ႉသမ်ႉမၼ်းဢမ်ႇပေႃးၶႂ်ႈဢွင်ႇမၢၼ်ၵေႃႈယဝ်ႉ၊ ၸွတ်း သတဵၼ်းၼိူဝ်ႊရ် လႆႈထတ်းသၢင်ဝႆႉဝႃႈ လိၵ်ႈလၢႆးၸိူင်းဝွၵ်းဢင်းၵိတ်ႉ ၼႂ်းပၢၼ် ၶေႃႊလေရိတ်ႊၸ် တေႃႇပေႃးထိုင် ပၢၼ် ၼီႊသၼ် ပဵၼ်လွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈယိူင်ႈၸွမ်း လၢႆးတႅမ်ႈလိၵ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဢၼ်ၶုၺ်ႈၺႅမ်ႉမၼ်းၵူၺ်း ၼႆယူႇယဝ်ႉ။


လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၽူႈတႅမ်ႈၸိူင်းပၢၼ်မႂ်ႇယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႈလႆႈႁပ်ႉ လွင်ႈႁူမ်ႇငမ်းတႂ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၶႂ်ႈဝႃႈၵူႈၵေႃႉ မိူၼ်ၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ ꧦသျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဢမ်ႇယဝ်ႉၸၼ်ႉၸွမ် ၵူၺ်းၵႃႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ၵူႈၵေႃႉ တိုၼ်းတေလႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈၸိူင်း ဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉ ၸင်ႇဢွင်ႇၸၼ်ႉၸွမ်ꧦ ဢမ်ႇဝႃႈပၢၼ်လင်ဢမ်ႇၼၼ်ႉပၢၼ်ၼႆႉ ၵူၼ်းတၢင်းၼမ်တၢင်းလၢႆ လႆႈႁပ်ႉ လွင်ႈႁူမ်ႇငမ်းတႂ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး မႃးဢမ်ႇၶၢတ်ႇ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းလွင်ႈတွႆႇတိုင်ႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း၊ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းပၢႆးၸၼ်ႁၢင်ႈ ၸိူဝ်ႈၼႆႉလႆႈၸႂ်ႉ လိၵ်ႈဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉသေ ၶူင်သၢင်ႈပၢႆးမွၼ်းၶဝ်ၸဝ်ႈၵႂႃႇ၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇပၢႆးၸႂ်ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ သိၵ်းမုၼ်ႊ ၾြွႆႈထ် ယင်းလႆႈၸႂ်ႉပိူင်တႅၵ်ႈ ၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လၢႆꧦ ၸိူင်း မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇၸိူင်း Hamlet မႃးပဵၼ်လွင်ႈဝူၼ်ႉလၢမ်းၶၢတ်ႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၾိင်ႈတိုၼ်းပဵၼ်ၶွင်ၵူၼ်း ၼႆႉယဝ်ႉ။

သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဢမ်ႇယဝ်ႉၸၼ်ႉၸွမ် ၵူၺ်းၵႃႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ၵူႈၵေႃႉ

တိုၼ်းတေလႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈၸိူင်း ဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉ ၸင်ႇဢွင်ႇၸၼ်ႉၸွမ်

ၼႂ်းပၢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ပိူင်သတ်ႉတႃႇဢင်းၵိတ်ႉ လႄႈလွင်ႈလေႃးတူဝ်လိၵ်ႈဢင်းၵိတ်ႉ ပႆႇပေႃးပဵၼ်ပိူင်တႅတ်ႈꧦ တေႃးꧦ မိူၼ်ယၢမ်းလဵဝ်၊ လွင်ႈၵၢၼ်ၸႂ်ႉၽႃႇသႃႇၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၼႂ်းၸိူင်း ၼႂ်းဝွၵ်းလင်ႇၵႃႇမၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉ လႆႈမီးလွင်ႈၸွႆႈၸတ်းမူႇပိူင် လိၵ်ႈဢင်းၵိတ်ႉ ႁႂ်ႈပဵၼ်ဢင်းၵိတ်းပၢၼ်မႂ်ႇမႃး တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈဝၢင်းပိူင် သတ်ႉတႃႇဢင်းၵိတ်ႉပဵၼ်ပၢၼ်မႂ်ႇ တီႈၼႂ်းၸိူင်းမၼ်းယဝ်ႉ၊ လႆႈမီးလွင်ႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈထုတ်ႇဢွၵ်ႇဝေႃးႁႃႇရမႂ်ႇ ထိုင် 1,700 တူဝ်၊ လၢႆးထုၵ်ႇဝေႃးႁႃႇရမႂ်ႇ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈသိူဝ်ႇပိုၼ်ႉမၼ်းဝႆႉ ဝၢႆးမႃးလႆႈမီးဝေႃးႁႃႇရမႂ်ႇဢွၵ်ႇမႃး ထႅင်ႈတၢင်းၼမ် ဢၼ်ၸႂ်ႉပိူင်ဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ယၢမ်ႈၸႂ်ႉမႃး၊ ၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ်လွင်ႈႁူမ်ႇငမ်းဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈမီးၼိူဝ် လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ ပၢၼ်မႂ်ႉလႄႈလၢႆးတႅမ်ႈလိၵ်ႈ တင်းမူတ်းႁဝ်းယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ယဝ်ႉ။

ၸိုဝ်ႈသဵင်လႄႈလွင်ႈထတ်းသၢင်ႈ

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

မိူဝ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး မီးသၢႆၸႂ်ယူႇ မၼ်းဢမ်ႇပေႃးမီးၸိုဝ်ႈသဵင်သင်တႄႉꧦ ၼင်ႇၵဝ်ႇ ၵူၺ်းၵႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၵေႃႈလႆႈႁပ်ႉလွင်ႈယုၵ်ႉယွင်ႈၶႂ်ႈၼမ်ယူႇ၊ မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1598 မုၼ်ၸဝ်ႈၶရိယၼ်ႇ ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၾရင်ႊသိတ်း မေႊရဵတ်း လႆႈလၢတ်ႈယုၵ်ႉယွင်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဝႃႈ ꧦလီသေပိူၼ်ႈꧦ လိူဝ်သေၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းဢင်းၵိတ်ႉတင်းမူတ်း ဢမ်ႇဝႃႈလွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၸိူင်းလွင်ႈႁၵ်ႉ လွင်ႈမူၼ်ႈသိူဝ်း ၸိူင်းလွင်ႈမွင်ၸႂ်၊ ၸုမ်းၵူၼ်းတႅမ်ႈၸၢတ်ႈၸိူင်း Parnassus တီႈၸၼ်ႉၸွမ် သဵၼ်ႊတ်ၸွၼ်ႊ ၶဵမ်ႊပြိတ်ႇၸ် လႆႈၼပ်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၶဝ်ႈၼႂ်းၸုမ်းလဵဝ်ၵၼ်တင်း သျေႃႊသိူဝ်ႉ ၵူဝ်ႊဝိူဝ်ႊရ် (ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈလႄႈၸဝ်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၵူၼ်ႈၶိူဝ်းဢင်းၵိတ်ႉ) လႄႈ သပဵၼ်ႊသိူဝ်ႉရ်၊ ၼႂ်းပပ်ႉ First Folio ပဵၼ်ႊ ၸွၼ်ႊသၼ် လႆႈႁွင်ႉ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဝႃႈ ꧦသုၼ်ႁူမ်ႈတင်းၸႂ်ၶွင်ၵူၼ်းၼႂ်းၵူႈပၢၼ်ꧦ သဵင်ယုၵ်ႉယွင်ႈ လွင်ႈမူၼ်ႈသိူဝ်းလႄႈလွင်ႈဢၼ်လီယွင်ႈဢၢမ်း တီႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇသုင်ၸၢတ်ႈသႅင်းꧦ ၼႆႉယူႇယဝ်ႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ႊ ၸွၼ်ႊသၼ် ယၢမ်ႈထၢတ်းသၢင်ဝႃႈ ꧦ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လူဝ်ႇပၢႆးမွၼ်းတႃႇထႅမ်သႅင်ႈလွင်ႈၸိူင်းမၼ်းꧦ

ၶဝ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ဢၼ်ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉသေပိူၼ်ႈပၢၼ်လႂ်ပၢၼ်ၼိုင်ႈ

ၵူၺ်းၵႃႈၶဝ်ပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉတႃႇသေႇတေႃႇၸူဝ်ႈတေႃႇပၢၼ်

လွင်ႈဢၼ်ဢမ်ႇၸႅင်ႈလႅင်းၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈသဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

လွင်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင်လိၵ်ႈ

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

ဝၢႆးသေ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈလုၵႂႃႇယဝ်ႉမွၵ်ႈ 150 ပီ လႆႈတေႇမီးသဵင်ဝွပ်းဝႅပ်းလွင်ႈထၢမ်ႇထိူမ်ၶိုၼ်ႈမႃး ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင် လိၵ်ႈၸိူင်းမၢင်ဢၼ်ၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈမီးလွင်ႈထၢင်ထိူမ်ၵၼ်ဝႃႈ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉ လႅပ်ႈတေပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင်လိၵ်ႈၸိူင်း ဢၼ်ၵူၼ်းတၢင်းၼမ်ၶဝ် လႆႈမၵ်းမၼ်းဝႃႈပဵၼ်လိၵ်ႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၼႂ်းယၢမ်းၼၼ်ႉ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၾၢၼ်ႊသိတ်း ပေၶွၼ်ႊ၊ ၶြိတ်းတူဝ်ႊၾိူဝ်ႊ မႃႊရ်လူဝ်ႊဝ်၊ လႄႈ ဢဵတ်းဝိူတ်ႇ တိူဝ် ဝေးယႃး ဢိူဝ်ႊၶွင်ဢွၵ်းၾွတ်ႇ (Edward de Vere, Earl of Oxford) လွင်ႈထၢင်ႇထိူမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ် လႆႈႁႃၶေႃႈမုၼ်းသေ တႅပ်းတတ်းတွပ်ႇထဵင်မႃး လွင်ႈဝႃႈမၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈလိၵ်ႈၸိူင်း ၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉဢၼ်ဝႃႈမႃး တင်းၼိူဝ်ၼၼ်ႉ ယဝ်ႉပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်၊ ၵူၺ်းၵႃႈႁူဝ်ၶေႃႈလွင်ႈထၢင်ႇထိူမ်ၼိူဝ်လိၵ်ႈၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဝႃႈဢမ်ႇၸႂ်ႈလိၵ်ႈၸိူင်းမၼ်း တင်းမူတ်းၼႆၼၼ်ႉ ယင်းပဵၼ်လွင်ႈတွပ်ႇထဵင်ၵၼ် ဢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇဝၢႆးမႃးထိုင်တေႃႈလဵဝ်၊ လွင်ႈဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ်ၶဝ် ၵႆႉꧦ ယုၵ်ႉဢဝ်မႃးလၢတ်ႈၼမ်သေပိူၼ်ႈတႄႉ တေပဵၼ်လွင်ႈလၢမ်းၶၢတ်ႈဢၼ်ဝႃႈ ဢိူဝ်ႊၶွင်ဢွၵ်းၾွတ်ႇ ပဵၼ်ၵူၼ်းတႅမ်ႈၸိူင်းတူဝ်တႄႉမၼ်း လွင်ႈၼႆႉတိုၵ်ႉမီးလွင်ႈႁဵပ်ႈႁဵၼ်းၶူၼ်ႉၶႂႃႉယူႇတေႃႇထိုင်ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 21 ယၢမ်းလဵဝ်။

ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၶဝ်ႈလၢႆၵေႃႉလၢတ်ႈဝႃႈ ၵူၼ်းၼႂ်းၶိူဝ်းႁိူၼ်းၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၶဝ်ၼပ်ႉထိုဝ်သႃႇသၼႃႇၶရိယၼ်ႇ ၵိူင်းလူဝ်းမၼ်းၶႃႊထေႃႈလိၵ်ႇ ၼႂ်းပၢၼ်ၼၼ်ႉပေႃးၼပ်ႉထိုင် ၶရိယၼ်ႇၵိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈၽိတ်းမၢႆမီႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဢၼ်မၼ်ႈၸႂ်တႄႉꧦ တႄႉ မႄႈၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး မႄႊရိ ဢႃႊရ်တဵၼ်ႊ လႄႈၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းမၼ်းၼၢင်းၼပ်ႉထိုင်ၶရိယၼ်ႇၵိူင်း ၶႃႊထေႃႈလိၵ်ႇ၊ မီးလၵ်းထၢၼ်ဢၼ်ၼိုင်ႈဢၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းဢိတ်းꧦ ဝႃႈ ၸွၼ်ႊ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈလူင်းၸိုဝ်ႈၶဝ်ႈပဵၼ်ၶရိယၼ်ႇ ၵိူင်း ၶႃႊထေႃႈလိၵ်ႇ၊ လၵ်းထၢၼ်ၼၼ်ႉလႆႈၶူၼ်ႉႁၼ် မိူဝ်ႈပီးၶရဵတ်ႈ 1757 တီႈၼႂ်းႁိူၼ်းၵဝ်ႇၶွင်ၶဝ် တေႃႈလဵဝ်လိၵ်ႈလၵ်းထၢၼ်ၼၼ်ႉမၼ်းႁၢႆယဝ်ႉ၊ ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၶဝ် ယင်းပႆႇလႆႈၸႅတ်ႈထတ်း ႁပ်ႉႁွင်းဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ဢၼ်တႄႉႁႃဢၼ်ပွမ်၊ မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1591 ၸုမ်းၽူႈဢုပ်ႇပိူင်ႇၶဝ်ႈလႆႈလၢတ်ႈၼေဝႃႈ ၸွၼ်ႊ ဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ၵုမ်တီႈၵျွင်းၶရိယၼ်ႇၶဝ်၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်မၼ်းၵူဝ်ၾိင်ႈထုင်း မလွင်ႈမွၵ်ႇၼေလွင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ဢၵုသူဝ်ႇ တမ်ႈတီႈမုၼ်ၸဝ်ႈၶရိယၼ်ႇ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းဢၼ်ထမ်ႇမတႃႇ သႃႇသၼႃႇၵိူင်း ၶႃႊထေႃႈလိၵ်ႇၶဝ်၊ ပီၶရဵတ်ႈ 1606 သူႊသၢၼ်ႊၼႃႊ လုၵ်ႈသၢဝ်ၵေႃႉလဵၵ်ႉသုတ်ႈၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈၶိုၼ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းဢၼ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ၾိင်ႈထုင်းႁပ်ႉသိၼ် ဢိတ်းတိူဝ်ႉ တီးမိူင်းသတဵတ်းၾွတ်ႇ၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၶဝ်ယင်းႁၼ်တွၼ်ႈၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႆႈမီးတူဝ်ၸိူင်းၵမ်ႉၽွင်ႈ လႆႈမီးလွင်ႈမၼ်ႁႅင်းလႄႈတေႃႇတၢၼ်ႉ လွင်ႈပဵၼ် ၶႃႊထေႃႈလိၵ်ႇ၊ လွင်ႈတႄႉမၼ်း ယင်းတိုၵ်ႉပႆႇၸၢင်ႈလၢတ်ႈပုတ်းꧦ ၶၢတ်ႇꧦ လႆႈဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၼပ်ႉထိုဝ်ၶရိယၼ်ႇၵိူင်းသင်တႄႉꧦ။

လွင်ႈသူင်ၵျိူၵ်ႈယိင်းၸၢႆး

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

လွင်ႈပိူင်ပဵၼ်ဢၼ်တႄႉထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈဢၼ်ဢမ်ႇပႆႇႁူႉၸႅင်ႈလႅင်းတႄႉꧦ ပဵၼ်လွင်ႈတူဝ်ၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဝႃႈမၼ်းၵျိူၵ်ႈယိင်းႁႃႉၸၢႆး၊ မၼ်းလႆႈၵူပ်ႉၵူႈမီးၼႃႈႁိူၼ်းမိူဝ်ႈ ဢႃႇယု 18 ၸွမ်း ဢႅၼ်ႊၼ် ႁႃႊထႃႊဝေႊ ဢႃႇယု ဢၼ် 26 မိူဝ်ႈၶဝ်ၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်ၼၼ်ႉ ဢႅၼ်ႊၼ် ႁႃႊထႃႊဝေႊ လႆႈၸပ်းတွင်ႉပႃးတူဝ်ဝႆႉ၊ လုၵ်ႈၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၶဝ်ပဵၼ် သူႊသၢၼ်ႊၼႃႊ လႆႈၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမႃး ဝႆၢးသေ 6 လိူၼ်ဢၼ်ၶဝ်လႆႈၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်၊ ၵူၺ်းၵႃႈၽူႈလူလိၵ်ႈၵမ်ႉၼမ် ဢၼ်ပူၼ်ႉမႃးလႆၢပၢၵ်ပီ သမ်ႉလႆႈပၵ်းတူၺ်းတီႈဝွၵ်းလင်ႇၵႃႇ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ သွၼ်းၼဵတ်ႇၼၼ်ႉ၊ ၼိူဝ်ႉလိၵ်ႈၼႂ်းၼၼ်ႉ လႆႈလၢတ်ႈထိုင်လွင်ႈႁၵ်ႉဢၼ်ၶဝ်လႆႈမီးၼိူဝ်ၸၢႆးၼုမ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၵူၼ်းမၢင်ၵေႃႉသမ်ႉလၢတ်ႈဝႃႈ ၼိူဝ်ႉလိၵ်ႈၼႂ်းဝွၵ်းလင်ႇၵႂႃႇၼၼ်ႉ မၼ်းၶႂ်ႈလၢတ်ႈထိုင်လွင်ႈမိုတ်ႈၵိုဝ်းၸမ်ၸႂ်ၵၼ်လွင်ႈဢူၺ်းၵေႃႉၵၼ်ၵူၺ်း၊ ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ဝွၵ်းသွၼ်ႊၼဵတ်ႇ ထႅင်ႈပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ "Dark Lady" သမ်ႉလႆႈလၢတ်ႈထိုင်ႈ ၽူႈယိင်းဢၼ်ၵူပ်ႉၵူႈယဝ်ႉယူႇ၊ ဢၼ်ၼၼ်ႉသမ်ႉမီးသုၼ်ႇလွင်ႈမွၵ်ႇၼေဝႃႈ လႆႈမီးလွင်ႈမိုတ်ႈၵိုဝ်ၸမ်ၸႂ်ၸွမ်းၽူႈယိင်းထႅင်ႈမဵဝ်းၼိုင်ႈယူႇ။


လွင်ႈဢမ်ႇလူင်ႉလႅင်းသၢမ်ဢၼ်ဢၼ်ဝႃႈမႃးတၢင်းၼိူဝ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်လွင်ႈၶူၼ်ႉၶႂႃႇဝူၼ်ႉၸွမ်းၶွင်ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇလႄႈၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ် ၼိူဝ်ၽဝသျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး လႄႈလိၵ်ႈဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈလႆႈတႅမ်ႈဝႆႉ မႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ယဝ်ႉ။

သဵၼ်ႈၸိုဝ်ႈလိၵ်ႈဢၼ်လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉ

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

လွင်ႈႁုၼ်ႉၼူဝ်

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
  1. The Taming of the Shrew (1580 - 1590)
  2. The Two Gentlemen of Verona (1590s)
  3. The Comedy of Errors (1594)
  4. A Midsummer Night's Dream (1595 - 1596)
  5. Love's Labour's Lost (1595 - 1596)
  6. The Merchant of Venice (1596 - 1597)
  7. The Merry Wives of Windsor (1597 - 1601)
  8. Much Ado About Nothing (1598)
  9. As You Like It (1599)
  10. Twelfth Night (1601)
  11. Troilus and Cressida (1601 - 1602)
  12. All's Well That Ends Well (1603 - 1606)
  13. Measure for Measure (1604)
  14. Pericles, Prince of Tyre (1608)
  15. Cymbeline (1610)
  16. The Winter's Tale (1611)
  17. The Tempest (1611)
  18. Numbered list item
  1. King John (1595 - 1597)
  2. Richard II (1595 - 1596)
  3. Richard III (1592 - 1594)
  4. Henry IV, Part 1 (1596 - 1597)
  5. Henry IV, Part 2 (1597 - 1598)
  6. Henry VI, Part 1 (1592)
  7. Henry VI, Part 2 (1591)
  8. Henry VI, Part 3 (1595)
  9. Henry V (1599)
  10. Henry VIII (1613)

လွင်ႈမွင်ၸႂ်တိူဝ်ႉၸႂ်

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
  1. Titus Andronicus (1591 - 1592)
  2. Romeo and Juliet (1595 - 1596)
  3. Julius Caesar (1599)
  4. Hamlet (1600)
  5. Othello (1604)
  6. Timon of Athens (1604 - 1606)
  7. Macbeth (1606)
  8. King Lear (1605 - 1606)
  9. Antony and Cleopatra (1606 - 1607)
  10. Coriolanus (1608)
  1. Sonnets
  2. Venus and Adonis
  3. The Rape of Lucrece
  4. The Passionate Pilgrim
  5. The Phoenix and the Turtle
  6. A Lover's Complaint
  1. Cardenio
  2. Edward III
  3. Love's Labour's Won
  4. Sir Thomas More
  5. The Two Noble Kinsmen

ဢၼ်ဢမ်ႇထၢင်ႇၸႅင်ႈ

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
  1. Arden of Faversham
  2. The Birth of Merlin
  3. Locrine
  4. The London Prodigal
  5. The Puritan
  6. The Second Maiden's Tragedy
  7. Sir John Oldcastle
  8. Thomas Lord Cromwell
  9. A Yorkshire Tragedy
  10. Edward III
  11. Sir Thomas More

သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃးၼႂ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ်

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

သဝ်ႁိၼ်သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
လၵ်းသဝ်ႁိၼ် သီႇၸဵင်ႇလဵတ်းတိူဝ်ႉ၊ ၼႃႈတၢင်းဢွၵ်ႇၶွင်ဝဵင်းလၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ

ၵွပ်ႈၸိုဝ်ႈသဵင်ဢၼ်လိုဝ်လင် လႄႈလိၵ်ႈလၢႆးၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး မိူင်း ဢမ်ႇၼၼ်ၸၼ်ႉၸွမ်လၢႆꧦ တီႈ ၸွတ်ႇတူဝ်ႇၵမ်ႇၽႃႇ လႆႈၵေႃႇသၢင်ႈ လိၵ်ႈသဝ်ႁိၼ် ဢၼ်ၼၼ်ဢွင်ႈတီႈၼေပိုၼ်း ဝႆႉႁိုဝ်ႈပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်းလွင်ႈၶုၵ်ႉၸႂ်လႆႈ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵိုၵ်းပိုၼ်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ယူႇယဝ်ႉ၊ တင်းတႂ်ႈဢၼ်တေၼေၵႂႃႇၼႆႉ ပဵၼ်လၵ်ႈသဝ်ႁိၼ် မၼ်းၸဝ်ႈဢၼ်ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉဢၼ်လီမၢႆတွင်ႈမၼ်းယဝ်ႉ။

  1. ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၶိုင်ႈတူဝ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး တီႈၵျွင်းၶရိယၼ်ႇ ၼႂ်းဝဵင်းသတႅတ်းၾွတ်ႇ ဝဵင်းတီႈၵိူတ်ႇၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး။
  2. လၵ်းသဝ်ႁိၼ် သီႇၸဵင်ႇလဵတ်းတိူဝ်ႉ ၼႃႈတၢင်းဢွၵ်ႇၶွင်ဝဵင်း လၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ မီးၵၢင်ၼွင်ၼမ်ႉဢွၼ်ႇ။
  3. ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၶိုင်ႈတူဝ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ၸဝ်ႈပၢႆမွၼ်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ပႅင်ႇသဵတ်ႇ လူႊဢိတ်း ၾလင်ႊသူဝ်ႊ လႆႈၵေႃႇသင်ႇဝႆႉ တေႃႈလဵဝ်မီးယူႇတီႈ ႁွင်ႈၼေပိုၼ်းပိၼ်ႇတိတ်ႉသျ် (British Museum) မိူင်းဢင်းၵိတ်ႉ။
  4. လၵ်းသဝ်ႁိၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး သူၼ်သိူဝ် (Central Park) မိူင်းၼိဝ်းယွၵ်ႉ ၵေႃႇသၢင်ႈမိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 1864 တွၼ်ႈတႃႇပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်းဝၼ်းၵိူတ်ႇ 300 ပီ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး။

ၸိူင်းလႄႈငဝ်းတူင်ႉ

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

လိူဝ်သေလိၵ်ႈၸိူင်းဢၼ် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဢၼ်လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉ လႆႈဢဝ်ပျႃႉၼေၼႂ်းႁူင်းၸၢတ်ႈယဝ်ႉ၊ ပၢၼ်မႂ်ႇၼႆႉ ၵူၼ်းႁဝ်းၵေႃႈယင်းတိုၵ်ႉဢဝ်မႃးပျႃႉၼေၵၼ်ၶိုၼ်း လိူဝ်သေၼၼ်ႉလႆႈဢဝ်ၸိူင်းဢမ်ႇၼၼ်ႉ ပိုၼ်ၶွင် သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး မႃးပဵၼ်ငဝ်းတူင်း တၢင်းပီႇပီႇသီႇ (BBC) လၢႆꧦ ၵမ်း လၢႆꧦ ႁူဝ် မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ-

  1. The Life of Shakespeare (1914)
  2. Master Will Shakespeare (1936)
  3. Life of Shakespeare (1978)
  4. Shakespeare in Love (1998)

ၸိူင်း သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဢၼ်ဢဝ်မႃးပျႃႉၼေၼႂ်းႁူင်းၸၢတ်ႈ လႄႈႁဵတ်ႈပဵၼ်ငဝ်းတူင်ႉမိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ-

မိူဝ်ႈလႆႈလူပိုၼ်းတၢင်းၼိူဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ ႁဝ်းတေပွင်ႇၸႂ်လႆႈဝႃႈ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈဢၼ်လီၼပ်ႉယမ် ဢၼ်မီးၼမ်ႉၵတ်ႉ လိၵ်ႈလႆၢးမၼ်းၸဝ်ႈဢၼ်လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်လိၵ်းဢင်းၵိတ်ႉပၢၼ်မႂ်ႇယၢမ်းလဵဝ်၊ သျဵၵ်းသႃႇပီႇယႃး ဢမ်ႇၸႂ်ႈၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းယူးရူပ်ႉ ၶဝ်ယုၵ်ႉယွင်ႈၼပ်ႉယမ်ၵူၺ်း ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈလႄႈၵူၼ်းတင်းၵမ်ၽႃႇၼပ်ႉၼမ်မၼ်းၸဝ်ႈ ၵွပ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းဢၼ်ၶူင်သၢင်ႈလၢႆးတႅမ်ႈလိၵ်ႈ သၢင်ႈပိူင်သတ်ႉတႃႇ သၢင်ႈဝေႃးႁႃႇရ ဢၼ်ပဵၼ်ၽွၼ်းလီတႃႇၵူၼ်းတၢင်းၵမ်ႇၽႃႇယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။

မူႇလိၵ်ႈဢၼ်ၼႆႉ လႆႈသပ်းလႅင်းပႃးဝႆႉ ၸိုဝ်ႈမိူင်းၸိုဝ်ႈၵူၼ်း လႄႈၸိုဝ်ႈလၢႆꧦ ဢၼ် ဢၼ်ၽူႈလူလိၵ်ႈတႆးႁဝ်းၶဝ်တေဢမ်ႇယၢမ်ႈယိၼ်း တေပဵၼ်လွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဢိတ်းꧦ တႃႇတေပွင်ႇၸႂ် ပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၶေႃႈမုၼ်းမၢင်ဢၼ်ပေႃးတေတတ်းထွၼ်ပႅတ်ႈၸိုဝ်ႈၵူၼ်း တီႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉတေဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်ၶႂ်ႈတႅမ်ႈၼေၽူႈလူလိၵ်ႈႁဝ်းၶဝ်လႄႈ ၸင်ႇလႆႈတႅမ်ႈဝႆႉတဵမ်ꧦ ထူၼ်ႈꧦ ၶႃႈယဝ်ႉ၊ လူတူၺ်းလၢႆၵမ်း လူတူၺ်းလၢႆတီႈ ပေႃးႁဝ်းႁူႉမိုတ်ႈ ၵူၼ်း တီႈ သႃႇသၼႃႇ ပိုၼ်း ဢၼ်ၶဝ်းပႃးဝႆႉၼႂ်းလိၵ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈၽူႈလူလိၵ်ႈႁဝ်ႈၶဝ်တေလူပွင်ႇၸႂ်ငၢႆႈမႃးၼမ်ထႅင်ႈယူႇၶႃႈ။

  1. Rowe, A. L. (1963). William Shakespeare: a biography. Springer.
  2. Bate, J. (2009). Soul of the Age: a Biography of the Mind of William Shakespeare. Random House.
  3. Holden, A. (2016). William Shakespeare: His Life and Work. Hachette UK.
  4. Ackroyd, P. (2010). Shakespeare: the biography. Anchor.