တၢင်းၵိၼ်တႆး

တႆးႁဝ်း တင်ႈဢဝ်ၸဵမ်လႂ်ပၢၼ်ၵွၼ်ႇမႃး မီးလၢႆးႁဵတ်းၵိၼ်ၶဝ်ႈၽၵ်းတႆး၊ လၢႆးမိုဝ်ႉၶဝ်ႈၽၵ်းတႆး ဢၼ်လၢၵ်ႇၶေႃသေ မီးဢဵၼ်ႁႅင်း လီတေႃႇပၢႆယူႇလီမႃးထိုင်ပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ်။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၼွၵ်ႈသေ ၶဝ်ႈၽၵ်းတႃႇၵိၼ်ဝၼ်းသၢမ်တႃႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၶၢဝ်းလႂ်ၶၢဝ်းၼၼ်ႉလႄႈသင် တႆးႁဝ်းၵေႃႈမီး တၢင်းၵိၼ် တၢင်းယႅမ်ႉ လၢႆလၢႆမဵဝ်း၊ တႃႇၵိၼ် တႃႇၶၢႆမႃးယူႇ။

ၶဝ်ႈမုၼ်းၸွၵ်း

ပေႃးလၢတ်ႈထိုင် ၶဝ်ႈမုၼ်းၸွၵ်း ၼႆ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ဢၼ်ဢမ်ႇႁူႉၸၵ်း ၵွပ်ႈဝႃႈၶဝ်ႈမုၼ်းၸွၵ်းၼႆႉပဵၼ် တၢင်းၵိၼ်တႆးဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသဵင် လႄႈ ပဵၼ်တၢင်းၵိၼ်ဢၼ် ဝၢၼ် ႁဵတ်းၵေႃႈဢမ်ႇယၢပ်ႇသေ ႁဵတ်းၵိၼ်လႆႈငၢႆႈ။

လွၵ်းလၢႆးႁဵတ်းၶဝ်ႈမုၼ်းၸွၵ်း

ၶိူင်မႆႉ ၶိူင်ႈမိုဝ်းဢၼ်လူဝ်ႇမီးဝႆႉမိူဝ်ႈတေႁဵတ်း ၶဝ်ႈမုၼ်းၸွၵ်း

• ၶဝ်ႈပႅင်ႈ

• ၼမ်ႉဢွႆႈ

• မၢၵ်ႇပၢဝ်ႉ

• တွင်ၵူၺ်ႈ

• မႆႉမၢတ်ႇ (တွင်ၵူၺ်ႈ)

ၶပ်ႉတွၼ်ႈၼႂ်းၵၢၼ်ႁဵတ်းၶဝ်ႈမုၼ်းၸွၵ်း

1. တၢၵ်ႇတွင်- ဢဝ်တွင်ၵူၺ်ႈမႃးတၢၵ်ႇလႅတ်ႇဝႆႉ ႁႂ်ႈမၼ်းႁဵဝ်ႇသေ ၸင်ႇဢဝ်မႃးသိၵ်ႇ ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈၸွမ်းၼင်ႇၵၢင်ၸႂ်တီႈတေႁေႃႇ ၶဝ်ႈပႅင်ႈႁဝ်း ပေႃးႁဝ်းၶႂ်ႈႁဵတ်းႁေႃႇယႂ်ႇၼႆၵေႃႈ သိၵ်ႇတွင်ႁႂ်ႈမၼ်းယႂ်ႇ ပေႃးႁဵတ်းႁေႃႇလဵၵ်ႉၼႆၵေႃႈ သိၵ်ႇလဵၵ်ႉသေ ၸွမ်းၼင်ႇၵၢင်ၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ။
2. ၶုတ်ႇမၢၵ်ႇပၢဝ်ႉ - ဢဝ်မၢၵ်ႇပၢဝ်ႉ မႃးပွၵ်ႇသေ ၶုတ်ႇဢဝ်ၼိူဝ်ႉမၼ်း ႁႂ်ႈလႆႈၸွမ်းၼင်ႇၵၢင်ၸႂ်ႁဝ်းၶႂ်ႈလႆႈ ၼၼ်ႉဢေႃႈ (မၢၵ်ႇပၢဝ်ႉၼႆႉ ဢဝ်ဝႆႉႁဵတ်းပဵၼ်သႆႈ မၼ်း ႁိုဝ်မွၼ်းမၼ်းၼႆၶႃႈဢေႃႈ။ သႆႈ/မွၼ်း မၼ်းၼၼ်ႉဢဝ် ငႃးမူၼ်းႁဵတ်းၼႆၵေႃႈလႆႈၼႆၶႃႈဢေႃႈ။)
3. ဢွင်ႇၼမ်ႉဢွႆႈ(မၢၵ်ႇပၢဝ်ႉဢွင်ႇၼမ်ႉဢွႆႈ)- ဢဝ်ၼမ်ႉဢွႆႈ မႃးႁၵ်းပဵၼ်ပွတ်းပွတ်းသေ ဢဝ်မႃး တူမ်ႈၸွမ်း ၼမ်ႉလိပ်း ပႂ်ႉၶူၼ်းမၼ်း ႁႂ်ႈပေႃး ၸိူမ်ႈၶဝ်ႈၵၼ်တၢင်းၼမ်ႉ ပေႃးမၼ်းၸိူမ်ႈယဝ်ႉ ဢဝ်မၢၵ်ႇပၢဝ်ႉဢၼ်ႁဝ်းလႆႈၶုတ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉမႃး သႂ်ႇၸွမ်းၼမ်ႉဢွႆႈ ယဝ်ႉၶူၼ်းႁႂ်ႈမၼ်းပေႃးႁႅင်ႈ/ႁွမ်။ မၢႆတွင်း (တေလႆႈၶူၼ်းပၼ်မၼ်းၵူႈၶၢဝ်းယၢမ်း ပေႃးဢမ်ႇၵႆႉၶူၼ်းပၼ်မၼ်းၼႆ မၼ်းတေၶႅမ်ႈလႆႈ။)
4. ၼူတ်ႈၶဝ်ႈပႅင်ႈ- ဢဝ်ၶဝ်ႈပႅင်ႈမႃးသႂ်ႇၼႂ်းဝၢၼ်ႇသေ ဢဝ်မိုဝ်းၼူတ်ႈပၼ် ဢဝ်ၼမ်ႉသႂ်ႇပၼ်ၵမ်းဢိတ်းၵမ်းဢိတ်းသေ တေႃႇပေႃးပဵၼ်ၵွၼ်ႈလႆႈ ႄလႈ ယိပ်ႇၵမ်လႆႈငၢႆႈ မၢႆတွင်း (ၽွင်းသႂ်ႇၼမ်ႉ မၼ်းၼၼ်ႉတေလႆႈ သႂ်ႇပၼ်ၵမ်းဢိတ်း သေၼူတ်ႈၵႂႃႇ ပေႃးသႂ်ႇၼမ်ႉမၼ်းၼမ်ၼႆ ၸၢင်းႁဵတ်းႁႂ်ႈၶဝ်ႈပႅင်ႈ ႁဝ်းၼၼ်ႉပိူဝ်ႈလႆႈ ယွၼ်ႉၼၼ်ၾၢင်ႉသေသႂ်ႇပၼ်ၶႃႈတႃႉ။)
5. ႁေႃႇၶဝ်ႈမုၼ်း - ၶပ်ႉတွၼ်ႈတီႈ ႕ ပဵၼ်ၶပ်ႉတွၼ်ႈ ႁေႃႇၶဝ်ႈမုၼ်း ပေႃးႁဝ်း ႁဵတ်းၸွမ်းၶပ်ႉတွၼ်ႈဢၼ်လႆႈလၢတ်ႈမႃးတၢင်းၼိူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉၶပ်ႉတွၼ်ႈၼႆႉပဵၼ်ၶပ်ႉတွၼ်ႈ ဢဝ်ၶဝ်ႈမုၼ်းမႃးသႂ်ႇၼႂ်းတွင်သေ ဢဝ်ၵႂႃႇသႂ်ႇႁႆၶဝ်ႈသေၼိုင်ႈ၊ ၼႂ်းၶပ်ႉတွၼ်ႊၼႆႉ ဢဝ်တွင်ၵူၺ်ႈတီႈႁဝ်း သိၵ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉမႃး ၸဵတ်ႉတွင် ႁႂ်ႈမူတ်းသႂ်သေ ဢဝ်ၼမ်ႉမၼ်း မႃးတႃးသႂ်ႇ ယဝ်ႉၵေႃႈဢဝ်ၶဝ်ႈပႅင်ႈ မႃးႁဵတ်းပဵၼ်လုင်း/ၵွၼ်ႊ သေ (တေႁဵတ်းလုင်း/ၵွၼ်ႈယႂ်ႇႁိုဝ်တေႁဵတ်းလုင်း/ၵွၼ်ႈလဵၵ်ႉၼၼ်ႉလူဝ်ႇတူၺ်းတီႈတွင်ဢၼ်ႁဝ်းသိၵ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉဢေႃႈ။ ) ပေႃးႁဵတ်းပဵၼ်လုင်း/ၵွၼ်ႊ ယဝ်ႉဢဝ်မႃးႁဵတ်းၽႅပ်ႉၽႅပ်ႉသေ ဢဝ် ၼမ်ႉဢွႆႈဢွင်ႇမၢၵ်ႇမၢဝ်ႉဢၼ်ႁဝ်းလႆႈဢွင်ႇဝႆႉၼၼ်ႉ မႃးသႂ်ႇၼႂ်းၶဝ်ႈပႅင်ႈႁဝ်းသေႁဵတ်းပဵၼ်လုင်း/ ၵွၼ်ႊယဝ်ႉဢဝ်မႃးသႂ်ႇၼႂ်းတွင်ႁဝ်းၼၼ်ႉၶႃႈတႃႉ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်မႆႉမၢတ်ႇဢၼ်ႁဝ်းႁဵတ်းဝႆႉၼၼ်ႉမႃးမၢတ်ႇသႂ်ႇ (ၼႂ်းၵၢၼ်မၢတ်ႇၼၼ်ႉဢဝ်မႆႉသေႇၶဵဝ်ႈဢၼ်ပိူၼ်ႈႁဵတ်းၶၢႆၼၼ်ႉမႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းၵေႃႈလႆႈယူႇၶႃႈ) ၵမ်းၼၼ်ႉဢဝ်ၵိမ်းႁႆး မႃးၵႅတ်းတႅင်ႇပၢႆၸွၵ်းမၼ်းႁႂ်ႈႁၢင်ႊလီ ၸွမ်းၵၢင်ၸႂ်ႁဝ်း။
6. ၼိုင်ႈၶဝ်ႈမုၼ်း- ၶပ်ႉတွၼ်ႈၼႆႉတေႉပဵၼ်ၶပ်ႉတွၼ်ႊလိုၼ်းသုတ်းယဝ်ႉၶႃႈ (လင်သေႁဵတ်းမႃးတၢင်းၼမ်ယဝ်ႉၵမ်းၼႆႉတေလႆႈၵိၼ်ယဝ်ႉၶႃႈ) ၶပ်ႉတွၼ်ႊၼႆႉ ဢဝ်ၶဝ်ႈမုၼ်းဢၼ်ႁဝ်းလႆႈႁေႃႇဝႆႉယဝ်ႉၼၼ်ႉမႃးသႂ်ႇၼႂ်းႁႆၶဝ်ႈသေ ဢဝ်ၼိုင်ႈတေႃႇပေႃးသုၵ်း၊ လွၵ်းလၢႆးၵၢၼ်ၼိုင်ႈၼၼ်ႉတေလႆႈဢဝ်ၶဝ်ႈမုၼ်းၸွၵ်းႁဝ်းၼၼ်ႉသႂ်ႇပၼ်ၼႂ်းႁႆၼႅဝ်းတင်ႈ/ၸုၵ်း သေ ၶပ်ႉၵၼ်ၶိုၼ်ႈ ၾၢင်ႉ..! ယႃႇပေဝၢင်းႁေႃႇၶဝ်ႈမုၼ်းၼႅဝ်းၼွၼ်း ပေႃးဢမ်ႇၼၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၼမ်ႉဢွႆႈဢၼ်ယူႇၼႂ်းႁေႃႇၶဝ်ႈမုၼ်းၼၼ်ႉ လႆဢွၵ်ႇမႃးလႆႈလႄႈတေႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်းဢမ်ႇႁၢင်ႊလီလႆႈ ၵမ်းၼႆႉၵေႃႈၵိၼ်လႆႈယဝ်ႉၶႃႈ

ၶဝ်ႈယႃႇၵူႉ(လိူၼ်သၢမ်)

ၶဝ်ႈယႃႇၵူႉ ပဵဵၼ်ၵၢၼ်ဢဝ်ၶဝ်ႈမႂ်ႇ မႃးႁဵတ်းပဵၼ်ၶဝ်ႈမုၼ်းမဵဝ်းၼိူင်ႈသေ ႁဵတ်းတႃႇတၢင်ႇသွမ်း ဝႆႈသႃတမ်ႈတီႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၼႂ်းဝၼ်းလိူၼ်သၢမ်မူၼ်း၊ ပေႃးလၢတ်ႈထိုင်ၶဝ်ႈယႃႇၵူႉၼႆၵေႃႈ ဝူၼ်ႉထိုင်ဝၼ်းလိူၼ်သၢမ်မူၼ်း ပေႃးလၢတ်ႈထိုင် ဝၼ်းလိူၼ်သၢမ်မူၼ်းၼႆၵေႃႈတိုၼ်းဝူၼ်ႉထိုင် ၶဝ်ႈယႃႇၵူႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းတႆးၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈယူႇ ပဵၼ်မႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်သေ သိုပ်ႇတေႃႇၵၼ်မႃးပီႊယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်ယူႇယဝ်ႉ။

လွၵ်းလၢႆးႁဵတ်းၶဝ်ႈယႃႇၵူႉ

ၶိူင်ႈမႆႉ ၶိူင်ႈမိုဝ်း ဢၼ်လူဝ်ႇမီးဝႆႉမိူဝ်ႈတေႁဵတ်းၶဝ်ႈယႃႇၵူႉ

• ၶဝ်ႈၼဵဝ်
• ၶဝ်ႈသႅင် (ၶဝ်ႈသႅင်ဢွၼ်ႇ)
• ၼမ်ႉဢွႆႈ
• ထူဝ်ႇလိၼ်
• မၢၵ်ႇပၢဝ်ႉ
• မေႃႈတဝ် လႄႈ မႆႉတဝ်

ၶပ်ႉတွၼ်ႈၼႂ်းၵၢၼ်ႁဵတ်းၶဝ်ႈယႃၵူႉ

1. မႃႇၶဝ်ႈ - ဢဝ်ၶဝ်ႈၼဵဝ် ၶဝ်ႈသႅင် ထူဝ်ႇလိၼ်ဢၼ်ႁဝ်းမီးဝႆႉၼၼ်ႉမႃး သႂ်ႇၼႂ်း မေႃႈႁိုဝ် ဢၢင်ႇၼမ်ႉသေဢဝ်ၼမ်ႉမႃးသႂ်ႇႁႂ်ႈပေႃးထူမ်ႈတူဝ်ၶဝ်ႈမၼ်းသေ ယဝ်ႉမႃႈဝႆႉ (ပေႃးတေႁဵတ်းၵၢင်ၶမ်ႈၼႆ မႃႇၶဝ်ႈမၼ်းဝႆႉ ပွတ်းၼႂ် မႃႇၶဝ်ႈမၼ်းဝႆႉၼၼ်ႉပေႃးမႃႇဝႆႉၼၢၼ်းၼႆတေႁဵတ်းႁႂ်ႈၶဝ်ႈယႃႇၵူႉႁဝ်းၼၼ်ႉဢူၼ်ႈ မဵတ်ႉၶဝ်ႈမၼ်းတေလႅဝ်လီ မိူဝ်ႈၽွင်းႁဝ်းတဝ်ၼၼ်ႉၼႆၶႃႈဢေႃႈ)။
2. ၼိုင်ႈၶဝ်ႈ - ၼိုင်ႈၶဝ်ႈ ဢဝ်ၶဝ်ႈၼဵဝ် ၶဝ်သႅင် ထူဝ်ႇလိၼ် ဢၼ်ႁဝ်းလႆႈမႃႇဝႆႉၼၼ်ႉမႃးသႂ်ႇႁႆသေၼိုင်ႈ ၼႂ်းၶပ်ႉတွၼ်ႈ ၵၢၼ်ဢဝ်ၶဝ်သႂ်ႇႁႆၼၼ်ႉဢဝ် ထူဝ်ႇလိၼ်သႂ်ႇတၢင်းတႂ်ႈၶဝ်ႈ ၼိုင်ႈဝႆႉတေႃႇပေႃးသုၵ်း (ၵၢၼ်ၼိုင်ႈၼၼ်ႉမိူၼ်ႁဝ်းၼိုင်ႈ ၶဝ်ႈၼဵဝ်ၼၼ်ႉၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇၶႃႈ)
3. ဢွင်ႇၼမ်ႉဢွႆႈ - ဢဝ်ၼမ်ႉဢွႆႈမႃးႁၵ်းပဵၼ်ပွတ်းပွတ်းသေဢဝ်ၼမ်ႉမႃး သႂ်ႇဢိတ်းၼိူင်ႈသေ ၶူၼ်းပၼ်မၼ်းႁႂ်ႈပေႃးၸူမ်ႈပဵၼ်ၼမ်ႉ လႅဝ်ၶႃႈဢေႃႈ။ (ၽွင်းႁဝ်းတိုၵ်ႉဢွင်ႇၼၼ်ႉ တေလႆႈၵႆႉၶူၼ်းပၼ်ယူႇၵူႈၶၢဝ်း ယၢမ်းဢေႃႈဢမ်ႇၼၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ မၼ်းၶႅမ်ႈလႆႈ)
4. တဝ် - မိူဝ်ႈႁဝ်း ၼိုင်ႈၶဝ်ႈ ဢွင်ႇၼမ်ႉဢွႆႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ႁဝ်းဢဝ်မေႃႈယႂ်ႇဢၼ်ႁဝ်းၵဵပ်းဝႆႉၼၼ်ႉမႃးၸဵတ်ႉႁႂ်ႈမူတ်းသႂ်သေ ဢဝ်ၶဝ်ႈၼဵဝ်ၼိုင်ႈ ၶဝ်ႈသႅင်ၼိုင်ႈ ထူဝ်ႇလိၼ်ၼိုင်ႈ ႁဝ်းၼၼ်ႉမႃးသႂ်ႇၼႂ်းမေႃႈသေတဝ် ႁႂ်ႈၶဝ်ႈၵၼ် ယဝ်ႉဢဝ် ၼမ်ႉဢွႆႈ ဢွင်ႇမႃးသႂ်ႇယဝ်ႈတဝ်ႁႂ်ႈလႅဝ်လႅဝ်သေၵေႃႈ ၵိၼ်လႆႈယဝ်ႉၶႃႈ။
5. သႂ်ႇပၢၼ်ႉ - ဝၢႆးသေတဝ်ၶဝ်ႈၵၼ်ယဝ်ႉၼၼ်ႉဢဝ်မႃး ထွၵ်ႇသႂ်ႇၼႂ်းလႅင်ႇ ပၢၼ်း ဢမ်ႇၼၼ်ပၢၼ်ႉ
6. မၢၵ်ႇပၢဝ်ႉ ထူဝ်ႇလိၼ် - ဝၢႆးသေဢဝ်ၶဝ်ႈယႃႇၵူႉ သႂ်ႇၼႂ်းပၢၼ်ႉယဝ်ႉၼၼ်ႉ ဢဝ်မၢၵ်ႇပၢဝ်ႉမႃးၶုတ်ႇဢဝ်ၼိူဝ်ႉမၼ်းသေမႃးလုၺ်းသႂ်ႇၼႃႈမၼ်း လႄႈ ဢဝ်ထူဝ်ႇလိၼ်မႃးၶူဝ်ႈသေ တမ်ႁႂ်ႈမၼ်းပဵၼ် ၽွင်ဢိတ်းဢွတ်းသေ လုၺ်းသႂ်ႇၼႃႈမၼ်းဢေႃႈ။

ၼႆႉၵေႃႈပဵၼ်ၶပ်ႉတွၼ်ႈႁဵတ်းၵိၼ်ၶဝ်ႈယႃႇၵူႉ လၢႆးငၢႆႈမၼ်း ၼႆၶႃႈဢေႃႈ။