မိူင်းၵွင် မိူင်းယၢင်း မိူင်းမိတ်ႈ

ဝဵင်းမိူင်းယၢင်း (ဢမ်ႇၼၼ်) ဝဵင်းၵႃယၢင်း ဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ တမ်ႈတီႈ မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းၼိူဝ် ၼႂ်းမိူင်းၶၢင်သေ မီးဝႆႉၼိူဝ် သဵၼ်ႈတၢင်း ရူတ်ႉရဵၼ်း ဝဵင်းလိူဝ်ႇလႄႈ မျိတ်ႉၵျီးၼႃးယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 196 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ ဢိူင်ႇမူႇဝၢၼ်ႈ မီး 24 ဢိူင်ႇ။ ဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ ၽၢႆႇတၢင်းဢွၵ်ႇ မီးဝႆႉလွႆၵမ်ႉၵေႃႇ၊ ၽၢႆႇတၢင်းတူၵ်း သမ်ႉမီးဝႆႉ လွႆမၢၼ်ႇၵိၼ်းသေ ပဵၼ်ထုင်ႉလိၼ်ပဵင်းထုင်ႉၼိုင်ႈ။ ၼမ်ႉယၢင်း ဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတီႈ လွႆၵမ်ႉၵေႃႇ လႆလူင်းမႃး ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇသေ လတ်းၶဝ်ႈဝဵင်းမိူင်းယၢင်း ပဵၼ်ၵႂႃႇသွင်ပွတ်းယူႇ။ တၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်းလႄႈ ႁူင်းၸၢၵ်ႈၶဝ်ႈသမ်ႉ မီးၽၢႆႇတူၵ်းႁွင်ႈသေ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင်၊ ႁူင်းယႃ၊ ၽြႃးမျတဵင်းတၢၼ်ႇ၊ ၵွင်းမူးၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ၊ ၽြႃးၵိင်း၊ ဝတ်ႉပၺ်ႇၺႃႇလင်ႇၵႃႇရ (ၵျွင်းၸေႃးတိ) ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၼမ်ႉယၢင်းယဝ်ႉ။ တီႈမၢႆတွင်း မိူင်းယၢင်းတႄႉ ၼႂ်းဝဵင်း ႁိမ်းတၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် ႁၢင်ႈၼူၵ်ႉယၢင်း ၸပ်းၼိူဝ်ႁူဝ်ၸၢင်ႉဝႆႉယဝ်ႉ။ ၶူဝ်ၼမ်ႉယၢင်းၼႆႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ မီးဝႆႉၶူဝ်သၢမ်လင် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၶူဝ်တႆး၊ ၶူဝ်လဵၵ်းလႄႈ ၶူဝ်ၽႅၼ်ၼႆသေ ၸဵမ်ရူတ်ႉၸဵမ်ၵူၼ်း တႆႇၶၢမ်ႈၵႂႃႇၼိူဝ်မၼ်းယဝ်ႉ။ ထုင်ႉမိူင်းယၢင်းၼႆႉ ပဵၼ်ထုင်ႉၼႃး ၽုၼ်ႇလိၼ်လီလႄႈ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၼမ်တႄႉတႄႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸၢၵ်ႈတမ်ၶဝ်ႈၵေႃႈ မီးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ၸၢၵ်ႈတမ်ၶဝ်ႈဢွၼ်ႇတႄႉ ၶႂ်ႈမီးၵူႈဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ မႆႉၵေႃႈ ဢွၵ်ႇၼမ်တၢၼ်ႇတၢၼ်ႇလႄႈ ၸၢၵ်ႈလိူဝ်ႈမႆႉၵေႃႈ မီးဝႆႉယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ဢွႆႈၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၽုၵ်ႇသေ သူင်ႇပၼ် တမ်ႈတီႈ ၸၢၵ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ် ၼမ်ႉတီးယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၼႂ်းမိူင်းၶၢင် ဝႃႈၼႆသေတႃႉ ငဝ်ႈငႃႇမၼ်းတႄႉ ပဵၼ်ဝဵင်းတႆး ဢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်းဝဵင်းၼိုင်ႈလႄႈ တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းဝဵင်းလႄႈသင် ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇလႄႈသင် ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး တႆးလႅင်၊ တႆးၼိူဝ်၊ တႆးမၢဝ်း၊ တႆးၶမ်ႈတီႈ ယူႇသဝ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈထုင်ႉပဵင်းၼႆႉတႄႉ ၶၢင်ဢမ်ႇပေႃးယူႇသဝ်း ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ၶဝ်ၵူၺ်း ယူႇသဝ်း ၼိူဝ်လွႆၵူၺ်း။

ပိုၼ်းမိူင်းယၢင်း

မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ တမ်ႈတီႈ မိူင်းႁေႃသႅင်ၵၼ်ႇထႃႇလ(မိူင်းၶႄႇ)ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈဝွင်ႉ ပဵၼ်ႁူဝ်ၶႆႈသေ ႁဵတ်းႁိုဝ်ယူတ်းယႃၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇၶႅၼ်း။ မေႃယႃၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸင်ႇလဝ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ ရေႃးၵႃႇ တၢင်းပဵၼ် ၸဝ်ႈႁေႃသႅင်ၼႆႉ ပဵၼ်လူၺ်ႈ လူမ်းမႆႈ၊ တႃႇတေယူတ်းယႃ ႁႂ်ႈၶႅၼ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်ၶဝ်ႈၽၵ်း တၢင်းၵိၼ် သႂ်ႇၼႂ်းဝၢၼ်ႇသႅင်ၶဵဝ်သေ ၵိၼ်ၸင်ႇတေႁၢႆၶႅၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၸဝ်ႈဝွင်ႉၸင်ႇၸွပ်ႇထၢမ် ဢွင်ႈတီႈ မီးသႅင်ၶဵဝ်သေ ၸႂ်ႉႁႂ်ႈၵူၼ်းမၼ်း သွင်ၸုမ်း ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း လူင်းမႃးၽၢႆႇၸၢၼ်း မိူင်းၶဝ်ယဝ်ႉ။ ၼိုင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈၸုမ်း မီးၵူၼ်း (500) ၵေႃႉသေ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ် ပဵၼ်ထၢၼ်ႉၸူင်း လႄႈ တၢဝ်းတူႈ ။ ၶဝ်ၸင်ႇမႃးႁၼ် ၵူၼ်းမိူင်းမၢဝ်းသေ မႃးထၢမ်ႁႃ လွင်ႈသႅင်ၶဵဝ်၊ ၸင်ႇလႆႈႁူႉဝႃႈ ၶၢဝ်းတၢင်းၶဝ် တေလႆႈၵႂႃႇထႅင်ႈ မွၵ်ႈသွင်ဝၼ်း ၸင်ႇတေ ၽႅဝ်ႁွတ်ႈ တီႈမီးသႅင်ၶဵဝ်ၼႆယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းမၢဝ်း လၢတ်ႈၼႄၶဝ်ထႅင်ႈ လွင်ႈဝႃႈ ၼိူဝ်လွႆ တီႈၼွင်ၼၼ်ႉ မီးၼူၵ်ႉၵိၼ်ႇၼရႃႇ ဢၼ်မိူၼ်ၵူၼ်းၼၼ်ႉၼႆထႅင်ႈၵွၼ်ႇ။

ႁဵတ်းၼၼ်သေ ၶဝ်သွင်ၸုမ်း သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃး တမ်ႈတီႈ ၼွင်ၼမ်ႉလူင်သေ ၸုမ်းတၢဝ်းတူႈၶဝ် ၸင်ႇပႂ်ႉၺွပ်း ၼူၵ်ႉၵိၼ်ႇၼရႃႇ တမ်ႈတီႈၼွင် ၸုမ်းထၢၼ်ႉၸူင်းၶဝ် သိုပ်ႇပူၼ်ႉၵႂႃႇ ႁႃသႅင်ၶဵဝ်ယဝ်ႉ။ ၸုမ်းႁႃသႅင်ၶဵဝ်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃး တမ်ႈတီႈ ၽႃၵၢၼ်ႉသေ လိူၵ်ႈဢဝ်သႅင်ၶဵဝ် ပႅင်ႈၼင်ႇၶဝ်ၶႂ်ႈလႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸုမ်းပႂ်ႉၺွပ်းၼူၵ်ႉၵိၼ်ႇၼရႃႇၵေႃႈ ၸင်ႇၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆးမူးသိူဝ်းသေ ႁၢင်ႈႁႅၼ်း ၺွပ်းလႆႈ ၼူၵ်ႉၵိၼ်ႇၼရႃႇ တူဝ်မႄႈႁၢင်ႈလီလီဢွၼ်ႇ တူဝ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃး ၶဝ်သွင်ၸုမ်း မႃးႁူပ်ႉၺႃးၵၼ်ၵေႃႈ ၶိုင်ပွင် တႃႇတေပွၵ်ႈမိူဝ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ထၢၼ်ႉၸူင်း ၸင်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉလႆႈၼူၵ်ႈၵိၼ်ႇၼရႃႇ ဢၼ်ႁၢင်ႈလီ ဢၼ်မီးၸႂ်သေ ပွၵ်ႈမိူဝ်းလႄႈ ၶဝ်တေလႆႈၼႃႈတႃ လိူဝ်သေႁဝ်းယဝ်ႉ။ ႁဝ်းသမ်ႉၵူၺ်းလႆႈ သႅင်ၶဵဝ် ဢၼ်ဢမ်ႇမီးၸႂ်သေ မိူဝ်းၵူၺ်းလႄႈ တေလႆႈၼႃႈလဵၵ်ႉၼႆသေ ၸင်ႇၶပ်ႉၶိုင် ႁွင်ႉဢဝ် ၸုမ်းတၢဝ်းတူႈၵႂႃႇတီႈ ၼွင်ၼမ်ႉသေ ႁႅမ်တၢႆပႅတ်ႈသဵင်ႈသဵင်ႈယဝ်ႉ။

ပေႃးဝႃႈ ၸုမ်းထၢၼ်ႈၸူင်းၶဝ် ၽႅဝ်မႃးတီႈၸဝ်ႈဝွင်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇဢဝ်သႅင်ၶဵဝ်လႄႈ ၼၢင်းၵိၼ်ႇၼရီႇ ၼွပ်ႇဢၢပ်ႈပၼ် ၸဝ်ႈဝွင်ႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈဝွင်ႉၵေႃႈ ၸႂ်ႉပိူၼ်ႈႁဵၼ်း ဝၢၼ်ႇသႅင်ၶဵဝ်သေ ၵိၼ်ၶဝ်ႈၽၵ်း ၼႂ်းဝၢၼ်ႇသႅင်ၶဵဝ်လႄႈ တၢင်းပဵၼ်ႁူဝ်ၶႆႈမၼ်းၵေႃႈ ႁၢႆၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၼၢင်းၵိၼ်ႇၼရီႇၵေႃႈ ႁၢင်ႈလီထုၵ်ႇၸႂ် ၼႃႇလႄႈ ၸင်ႇဢဝ်ႁဵတ်းပဵၼ် ၼၢင်းၸုမ်ႈမိူင်းယဝ်ႉ။ မၼ်းၼၢင်းၼၼ်ႉ ႁၢင်ႈလီယူႇသေတႃႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၼူၵ်ႉလႄႈ တိၼ်မၼ်းၼၢင်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီး ႁႃႈၼိဝ်ႉၸိူင်ႉၼင်ႇၵူၼ်း၊ ၵူၺ်းမီး ၽၢႆႇၼႃႈ သၢမ်ၼိဝ်ႉ ၽၢႆႇလင် ၼိဝ်ႉၼိုင်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ တိၼ်ပဵတ်းတိၼ်ၵႆႇၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ၵွပ်ႈၼႆ ၼင်ႇႁိုဝ် တိၼ်မၼ်းၼၢင်း တေႁၢင်ႈလီၼႆ ၸင်ႇလႆႈဢဝ် ၽႅၼ်ႇပူၵ်ႉသေ တိုဝ်းပၼ် သွၵ်းတိၼ်ၶမ်းယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် သမ်ႉလႆႈႁူႉလွင်ႈၼၼ်ႉလႄႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်သႄႉသွမ်းမၼ်းၼၢင်းယူႇ၊ ၵွပ်ႈၼၼ် ၸဝ်ႈဝွင်ႉလူင် ၸင်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈ ၵႃႈပဵၼ်ၼၢင်းယိင်း တင်းသဵင်ႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တေမိူၼ်ၼင်ႇ ၼၢင်းၸုမ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇၸႂ်ႉႁႂ်ႈၼၢင်းယိင်း ၵူၵေႃႉ ပူၵ်ႉတိၼ်ႁေႃႇတိၼ်ယဝ်ႉ။ (ၵွပ်ႈၼႆ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၼၢင်းယိင်းၶႄႇၶဝ် လႆႈပူၵ်ႉတိၼ်ၼႆယဝ်ႉ)

ၼၢင်းမွၼ်း

ႁိုင်မႃး တၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ ၼၢင်းၵိၼ်ႇၼရီႇၵေႃႈ ၸင်ႇမီးမႃး လုၵ်ႈယိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ "ၼၢင်းမွၼ်း"ၼႆယဝ်ႉ။ ၼၢင်းမွၼ်းၼႆႉ ႁၢင်ႈလီပေႃးတၢၼ်ႇၼၢင်းၽီဢွၼ်ႇသေတႃႉ တႃမၼ်းၼၢင်း သမ်ႉဢမ်ႇႁၼ်လႅင်း။ ၸဝ်ႈဝွင်ႉလူင် လီဢၢႆပိူၼ်ႈလႄႈ ၸင်ႇၸႂ်ႉၵႂႃႇၽၼ်းတၢႆပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၼၢင်းၵိၼ်ႇၼရီႇ သမ်ႉႁၵ်ႉ လုၵ်ႈယိင်းဢွၼ်ႇမၼ်းၼၢင်းၼႃႇလႄႈ ၸင်ႇၵႂႃႇမွၼ်ငိုၼ်းသေ လၵ်ႉဢဝ် လုၵ်ႈယိင်းမၼ်း လဵင်ႉဝႆႉယဝ်ႉ။ ထိုင်တီႈ မၼ်းၼၢင်း ယႂ်ႇသေ ပဵၼ်ပၢၼ်သၢဝ်မႃး ၸဝ်ႈဝွင်ႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ လုၵ်ႈယိင်း တႃမွတ်ႇမၼ်း ဢမ်ႇတၢႆၼႆလႄႈ ၸင်ႇၸႂ်ႉၺွပ်းသေ ပၼ်တၢမ်ႇတၢႆထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ၼၢင်းၵိၼ်ႇၼရီႇ ႁဵတ်းႁိုဝ်ႁၢမ်ႈၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇလႆႈ မႆႈၸႂ်တၢင် လုၵ်ႈယိင်းၼႃႇသေ ၸူးဢဝ် ၼၢင်းၵိၼ်ႇၼရီႇ လူမ်ႉတၢႆလိုမ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၶုၼ်ၽွင်းမိူင်းၶဝ်ၵေႃႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းလဝ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ သင်ဢဝ် ၼၢင်းမွၼ်းတၢႆၸိုင် ၼၢင်းၵိၼ်ႇၼရီႇၵေႃႈ ႁူႉတေႃႈတေဢူၵ်းတႅၵ်ႇတၢႆၼင်ႇၵၼ်၊ ၵွပ်ႈၼႆ ယႃႇပေဢဝ်တၢႆသေ သင်လွင်ႈၼမ်ႉၵႂႃႇ တေလီယူႇၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈဝွင်ႉၸင်ႇၽွမ်ႉသေ ဢဝ်လုၵ်ႈယိင်းမၼ်း လွင်ႈၼမ်ႉယဝ်ႉ။

ၶဝ်ၸင်ႇ ၶၢတ်ႈၽွင်ႇၶၢတ်ႈပႄး ဢဝ်တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉ ဢၼ်ဝႆႉလႆႈႁိုင်ၼၼ်ႉ သႂ်ႇပၼ်ၸေးၸေးသေ ဢဝ်ၼၢင်းမွၼ်း လွင်ႈၼမ်ႉပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ၼမ်ႉ မူႇဢၢၼ်သေ လုၵ်ႉမိူင်းၶႄႇလႆမႃး ၶဝ်ႈၸူးၼမ်ႉၵဵဝ် တမ်ႈတီႈ ႁိမ်းဝဵင်းမၢၼ်ႈမေႃႇ။

ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ

မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၵွၼ်ႇ တမ်ႈတီႈ ၼွင်မႄႈမၢႆႈ ဢၼ်တၢင်းယၢဝ်းမီး 16 လၵ်း၊ တၢင်းပွတ်းမီး 7 လၵ်း၊ တၢင်းၵႂၢင်ႈလၵ်းမူၼ်း မီး 80 ၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈပဵၼ်မႃႈ ဝဵင်းလူင်ၸေႈၶမ်းသေ ၵူၼ်းယူႇသဝ်း မီႈၵဝ်ႈလၢၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ၸိုဝ်ႈမိူင်း ႁွင်ႉဝႃႈ ထုင်ႉတိူင်းၵုရုရႃႇၸၼႆသေ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းပဵၼ် ဢုတ်ႉတရၸဝ်ႈၽိူၵ်ႇၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈ မီးဝႆႉလုၵ်ႈၸၢႆးလုၵ်ႈယိင်း တင်းၼမ်သေတ လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း ၸၢႆးၼိုင်ႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဢုပရႃႇၸႃႇၼၼ်ႉ မၼ်းမေႃဝႆႉ ၵႃႇထႃႇသိူဝ်ယဵၼ်းလႄႈ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် ၵႆႉၽၢၼ်ႇႁဵတ်း သိူဝ်သေ လိုပ်ႈလမ်းတူဝ်ထိူၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ဢွၼ်ၵၼ် မေႃၵႃႇထႃႇသိူဝ်ယဵၼ်းသေ ၵႆႉၽၢၼ်ႇႁဵတ်း သိူဝ်လမ်းတူဝ်ထိူၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶုၼ်ၸၢႆး ဢုပရႃႇၸႃႇၼႆႉ ပေႃးမၼ်း ၽၢၼ်ႇႁဵတ်းသိူဝ်ၼႆ သမ်ႉဢမ်ႇပဵၼ် သိူဝ်လဵၼ်းသိူဝ်လၢႆး ၸိူင်ႉၼင်ႇပိူၼ်ႈ၊ မၼ်းသမ်ႉ ယဵၼ်းပဵၼ် သိူဝ်ၽိူၵ်ႇလႄႈ ၸိုဝ်ႈမၼ်းၸၢႆးၵေႃး ၸင်ႇၸပ်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၼႆယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ မၼ်းၸၢႆးၽၢၼ်ႇႁဵတ်းသိူဝ်ၼၼ်ႉ လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄးမၼ်း လႆႈဢဝ်သိူဝ်ႈၶူဝ်းမၼ်းသေ ၵႂႃႇၸွမ်းမၼ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၶဝ် တိုၵ်ႉပဵၼ်သိူဝ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢွၵ်ႇၸႂ်သိူဝ်ဝႆႉသေ မၢင်ပွၵ်ႈ ၵႆႉၸၢင်ႈလိုမ်း လွင်ႈဝႃႈ ၶဝ်ပဵၼ်ၵူၼ်းၼၼ်ႉယူႇ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၼင်ႇႁိုဝ် ၶဝ်တေၶိုၼ်းၶုၵ်းၸႂ်လႆႈဝႃႈ ၶဝ်ပဵၼ်ၵူၼ်းၼၼ်ႉ မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ လႆႈႁွင်ႉၸိုဝ်ႈၶဝ်၊ မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ လႆႈဢဝ် ၶူဝ်းၼုင်ႈၶဝ် ၼႄပၼ်ၼႆယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇလႄႈ ၼၢင်းမွၼ်းႁၼ်ၵၼ်

ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇလႄႈ လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄးမၼ်း ၵႂႃႇလမ်းမူထိူၼ်ႇ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၶဝ်ပဵၼ်ၵူၼ်းသေ လမ်းဢမ်ႇၶိုတ်းလႄႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ ၸင်ႇၽၢၼ်ႇႁဵတ်းသိူဝ်ၽိူၵ်ႇသေ လိုပ်ႈလမ်းမူထိူၼ်ႇယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈ သင်ႇတပႄးမၼ်းဝႆႉ ႁႂ်ႈလမ်းမႃးၶႆႈၸွမ်းလင်မၼ်းၼႆယူႇ။ ပွၵ်ႈၼႆႉတႄႉ မၼ်းၸဝ်ႈ လိုပ်ႈလမ်း မူထိူၼ်ႇ ၵႂႃႇၽၢႆၸၢၼ်းတိၵ်းတိၵ်းသေ ပူၼ်ႉၶွပ်ႇလႅၼ်ပႅၼ်မိူင်းၶဝ်ၵႂႃႇယူႇ။ လတ်းၶၢမ်ႈ လွႆမၢၼ်ႇၵၢင်းသေ ၸင်ႇၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈၼိူဝ်လွႆလုၵ်ႈၼိုင်ႈ ဢၼ်သုင် မွၵ်ႈ 1600 ပေႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈ မိုတ်ႈယူႇသဝ်း တမ်ႈတီႈ လွႆၼၼ်ႉသေ ႁႃၵိၼ်ႁႃယႅမ်ႉ ၸိူဝ်းသၢပ်ႇလၢပ်ႈ ႁိမ်းႁွမ်းၼၼ်ႉယူႇ။ တီႈယူႇမၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉ ပေႃးၵႂႃႇၽၢႆႇဢွၵ်ႇ မီးၼမ်ႉၵဵဝ်၊ ပေႃးၵႂႃႇၽၢႆႇတူၵ်း မီးၼမ်ႉဢူလူးလႄႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ယူႇသဝ်း မူၼ်ႈလူၺ်ႈ တီႈၼၼ်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ၼၢင်းမွၼ်းၵေႃႈ လွင်ႈလူင်းၸွမ်း ၼမ်ႉမူႇဢၢၼ်တိၵ်းတိၵ်း ဢမ်ႇၶွင်ႉဢမ်ႇၶမ်တီႈလႂ်သေ ၸင်ႇမႃး ပွင်ႇထိုင် ၼမ်ႉၵဵဝ်ယဝ်ႉ။ မၼ်းၼၢင်းတႄႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တႃဢမ်ႇႁၼ်လႄႈ ၽႅဝ်တီႈလႂ်ၵေႃႈ မၼ်းတေႃႈ ဢမ်ႇႁူႉ၊ သိုပ်ႇလွင်ႈလူင်း ၼမ်ႉၵဵဝ်ၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်း ၽိူဝ်ႇဝႃႈ ၽႅဝ်ထိုင်တီႈၼိုင်ႈ ၸူးဢဝ်ပႄးမၼ်း ၵႂႃႇၶင်ႉၵိုတ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၵေႃႈ ၽၢၼ်ႇႁဵတ်းသိူဝ်သေ လိုပ်ႈလမ်းတူဝ်ထိူၼ်ႇ ၺႃးမိူဝ်ႈႁိူဝ်ႉမွႆႈၼႃႇလႄႈ ၶႂ်ႈၵိၼ်ၼမ်ႉၼႃႇၼႆသေ ၸင်ႇလူင်းမႃးၸူး တႃႈၼမ်ႉၵဵဝ်ယဝ်ႉ။ ၸင်ႇလႆႈမႃးႁၼ် ၼၢင်းမွၼ်းၵေႃႉလဵဝ် မီးယူႇၼိူဝ်ပႄးလႄႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ၸင်ႇမီးၸႂ်ဢီးလူႁၵ်ႉပႅင်းသေ ၶိုၼ်းၶုၵ်းၸႂ်လႆႈ ၽဝႃႉၵူၼ်းၵမ်းလဵဝ်၊ ၸင်ႇၶိုၼ်းၽၢၼ်ႇႁဵတ်းၵူၼ်းသေ ၵႂႃႇၸူးတီႈမၼ်းၼၢင်းယဝ်ႉ။ ၶႃသွင်ၵေႃႉ ၸင်ႇတူင်ႉတၵ်ႉတွင်ႈထၢမ်ၵၼ် လႆႈႁူႉဝႃႈ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၶုၼ်ၼင်ႇၵၼ်လႄႈ ၼၢင်းမွၼ်းၵေႃႈ ၸင်ႇၸွမ်း ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ ၸင်ႇဢွၼ်ဢဝ် ၼၢင်းမွၼ်း ၵႂႃႇယူႇသဝ်း တမ်ႈတီႈ မၼ်းမိုတ်ႈယူႇၼၼ်ႉသေ ႁႃဢဝ်ယႃႈယႃ မႃးယူတ်းယႃပၼ် တႃမွတ်ႇ ၼၢင်းမွၼ်းယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း တႃၼၢင်းမွၼ်းၵေႃႈ ၶိုၼ်းလႅင်းမႃးသေ ၶႃသွင်ၵေႃႉ ယူႇသဝ်းႁူမ်ႈၵၼ်ၵႂႃႇသေ ဢွင်ႈတီႈၼၼ်ႉ ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်ဝဵင်းသိူဝ်ၼႆယဝ်ႉ။ ၶႃသွင်ၵေႃႉ ၸင်ႇမီးမႃးလုၵ်ႈၸၢႆးဢွၼ်ႇ သၢမ်ၸၢႆး။

• သိူဝ်ၵွပ်ႇၽ (ၶုၼ်ရၢမ်ႇ)
• သိူဝ်ငၢၼ်ၽ (ၶုၼ်ၵၢမ်ႇ)
• သိူဝ်ၶီႇၽ (ၶုၼ်ဢွၼ်ႇ)

(တီႈၼႂ်းပိုၼ်းဝဵင်းသိူဝ်ၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ မီးလုၵ်ႈ 4 ၸၢႆးသေ ၵေႃႉလိုၼ်းသုတ်း ပဵၼ် သိူဝ်ႁူမ်ႇၽ) ထိုင်တီႈ လုၵ်ႈၸၢႆးသၢမ်ၸၢႆးယႂ်ႇမႃး ၸင်ႇထၢမ်ၶိူဝ်းဢူႈ ၶိူဝ်းမႄးသေ ၸင်ႇယွၼ်းမိူဝ်းလႄႇ မိူင်းပူႇၶဝ်ယဝ်ႉ။ မႄႈၶဝ် ၼၢင်းမွၼ်း ဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ၵႂႃႇသေတႃႉ ၶဝ်သၢမ်ပီႈၼွင်ႉ ဢမ်ႇလၢတ်ႈမႄးၶဝ်သေ ထိုင်မႃး ဝၼ်းၼိုင်ႈ ၸင်ႇလၵ်ႉလွမ်ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇ ဝဵင်းသိူဝ်ၶဝ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈဢၼ်ၶဝ်ပီႈၼွင်ႉ ပၢႆႈၵႂႃႇၼင်ႇၼၼ် ပေႃးဝႃႈ ဢူႈမေႈႁူႉယဝ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈၶဝ် ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ မႆႈၸႂ်တၢင်လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းလႄႈ ၸင်ႇၼႅတ်ႈလမ်းၸွမ်းၵႂႃႇ၊ ပေႃးႁွင်ႉလႆႈၵေႃႈ တေၶိုၼ်းႁွင်ႉမႃး ပေႃးဢမ်ႇႁွင်ႉလႆႈၵေႃႈ တေၸွမ်းသူင်ႇ ႁႂ်ႈၽႅဝ် မိူင်းပူႇၶဝ်ၼႆယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ သဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်

ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၵေႃႈ မႆႈၸႂ်တၢင်လုၵ်ႈၸၢႆးၼႃႇလႄႈ ၽၢၼ်ႇႁဵတ်းသိူဝ်သေ ၼႅတ်ႈလမ်းၸွမ်း လင်လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း သမ်ႉပေႃး ဢမ်ႇလိုဝ်ႈဢမ်ႇသဝ်း ဢမ်ႇၼွၼ်း ဢမ်ႇၵိၼ်သင်။ ႁဵတ်းၼၼ် ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ ဢမ်ႇယူႇလီသေ ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈ လုၺ်းၶၢမ်ႈၼမ်ႉၵဵဝ် သိုပ်ႇၶႆႈၸွမ်း လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းတိၵ်းတိၵ်း ယွၼ်ႉဢမ်ႇယူႇလီလႄႈ ၸင်ႇမႃး ၶၢမ်ႈႁွင်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်ၼိုင်ႈ။ (ဢွင်ႈတီႈၼၼ်ႉ ယၢမ်းလဵဝ် ႁွင်ႉဝႃႈ ဝၢၼ်ႈၵူးၵႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ၶၢမ်ႈႁွင်ႉယဝ်ႉ ႁိူဝ်ႉၼႃႇလႄႈ ၵႂႃႇသေႃႉဝႆႉ တီႈယုမ်းထိူၼ်ႇတီႈၼိုင်ႈ (ဢွင်ႈတီႈၼၼ်ႈ ၸပ်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၵုင်းသေႃႉ) တွင်ႉမႆႈၼမ်ႉၼႃႇလႄႈ ၸင်ႇလူင်း မႃးၵိၼ်ၼမ်ႉ တမ်ႈတီႈ ၼွင်ဢွၼ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈသေ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ သဵင်ႈၵၢမ်ႇၵႂႃႇတီႈ ၼွင်ဢွၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ (ၼွင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸပ်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼွင်သိူဝ်တၢႆ) ဢွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ မီးဝႆႉ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းသိူဝ် ဝူင်ႈၵၢင် ၼမ်ႉၵဵဝ်လႄႈ ၼမ်ႉမၢဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ)

သၢမ်ပီႈၼွင်ႉ

ၶဝ်သၢမ်ၵေႃႉပီႈၼွင်ႉ ၶၢမ်ႈလွႆမိၼ်းဝုၼ်ႇ ၽႅဝ်မႃးတီႈ ၼမ်ႉၵဵဝ်၊ သိုပ်ႇၶိုၼ်ႈၸွမ်းၼမ်ႉၵဵဝ် ထို်င်မႃး သူပ်းၼမ်ႉမူႇဢၢၼ်၊ သိုပ်ႇၶိုၼ်ႈၸွမ်း ၼမ်ႉမူႇဢၢၼ်သေ ၽႅဝ်ထိုင်တမ်ႈတီႈ မိူင်းပူႇၶဝ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇဝႃႈ လႆႈၵႂႃႇၺႃး ပူႇၶဝ်ၵေႃႈ ၸင်ႇၶႆႈၼႄ လွင်ႈတၢင်းမၼ်း ၸွတ်ႇၸေးသေ ၸဝ်ႈဝွင်ႉပူႇ ၸင်ႇဝႃႈ "ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵဝ်ၼႆႉ ၵဝ်ပေႃး ၼွပ်ႇဢၢပ်ႈပၼ် လုၵ်ႈၸၢႆးၵဝ်ယဝ်ႉလႄႈ တႃႇသူလၢၼ်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ဢဝ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၵဝ်ၵမ်ႈၽွင်ႈသေ ၵႂႃႇႁႃတင်ႈမိူင်းမႂ်ႇတႃႉ"ၼႆယဝ်ႉ။ ပုၼ်ႈတႃႇလၢၼ်ၸၢႆးမၼ်းၸဝ်ႈ ၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈ ၸင်ႇပၼ် လၢၼ်ၸၢႆးလူင် မိတ်ႈမၢၵ်ႈၼိုင်ႈ၊ ပေႃးၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈသၢင်ႇထုၵ်ႇ သင်ၶႂ်ႈတင်ႈမိူင်း ႁႂ်ႈဢဝ် မိတ်ႈၼၼ်ႉ ဝိုတ်ႉၶိုၼ်ႈၵၢင်ႁၢဝ် ပေႃးဝႃႈ မိတ်ႈၼၼ်ႉပၵ်းသႂ်ႇလိၼ်ၸိုင် ႁႂ်ႈတႄႇဝၢၼ်ႈမိူင်းၼႆယဝ်ႉ။ တႃႇလၢၼ်ၸၢႆး ၵေႃႉၵၢင်ၼၼ်ႉ သမ်ႉပၼ် ၵွင်လုၵ်ႈၼိုင်ႈ၊ သင်ဝႃႈ ၵွင်လုၵ်ႈၼၼ်ႉ လင်မေႃးမႃး ႁင်းၵူၺ်း တီႈလႂ်ၵေႃႈ တႄႇတင်ႈမိူင်း တီႈၼၼ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ တႃႇလၢၼ်ၸၢႆးလိုၼ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉပၼ်မႃး ၸၢင်ႉတူဝ်ၼိုင်ႈ သင်ဝႃႇ ၼူၵ်ႉယၢင်း ၸပ်းႁူဝ်ၸၢင်ႉတီႈလႂ်ၵေႃႈ တႄႇတင်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းတီႈၼၼ်ႈ သင်ႇမႃး ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၶႃႈဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း ၽႂ်ၶႂ်ႈၸွမ်းၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ၸွမ်းၵႂႃႇလႆႈယူႇၼႆ ပၼ်ၶေႃႈဢၼုၺၢတ်ႈယဝ်ႉ။

တင်ႈမိူင်းၵွင်

ၶဝ်သၢမ်ပီႈၼွင်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇဢွၼ်ဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းပူႇၶဝ်တင်းၼမ်သေ လူင်းမႃးႁႃတႄႇတင်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းမႂ်ႇယူႇ။ ၽႅဝ်ထိုင်မႃး တီႈသၢင်ႇထုၵ်ႇတီႈၼိုင်ႈ ဢဝ်မိတ်ႈဝိုတ်ႉတူၺ်းၵေႃႈ တူၵ်းမႃး ဢမ်ႇပၵ်းလိၼ်၊ ပွႆႇၸၢင်ႉတူၺ်းၵေႃႈ ၼူၵ်ႉယၢင်း ဢမ်ႇမႃးၸပ်း၊ ၽိူဝ်ႇဝႃႈ ဢဝ်ၵွင်ဢွၵ်ႇမႃးၸိုင် ၵွင်ၼၼ်ႉ ၽႂ်ဢမ်ႇတွႆႇၵေႃႈ လင်မႃး မေႃးမႃးႁင်းၵူၺ်းလႄႈ ၶဝ်ပီႈၼွင်ႉ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ် တႄႇတင်ႈ ႁၢင်ႈႁေႃ ဝၢၼ်ႈမိူင်းသေ ၸင်ႇဢဝ် ၶုၼ်(...) ၵေႃႉၵၢင်ၶိုၼ်ႈႁေႃ ၼင်ႈမိူင်းယဝ်ႉ။ မိူင်ႈတီႈၼၼ်ႈ ဢဝ်ၸွမ်း သဵင်ၵွင်လင်သေ တႄႇပဵၼ်မိူင်းလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ မိူင်းၵွင်ယဝ်ႉ။ (ယၢမ်းလဵဝ် ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ မိူင်းၵွင်း) မိူင်းၵွင်ၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းတိူင်းလူင် (10) တိူင်းသေ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ တိူင်းၸေႃးတိၼႃႇၵရ မၢင်တီႈၵေႃႈ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ မေႃးရိသေ ဝဵင်းၽၢႆႇတႂ်ႈမၼ်း မီးယူႇ (99)ဝဵင်းၼႆယဝ်ႉ။

တင်ႈမိူင်းယၢင်း

ဝၢႆးသေ တင်ႈႁၢင်ႈတင်ႈႁေႃပၼ် တမ်ႈတီႈ မိူင်းၵွင်ယဝ်ႉ သွင်ၵေႃႉပီႈၼွင်ႉ သိုပ်ႇလူင်းမႃး ၽၢႆႇၸၢၼ်းထႅင်ႈယူႇ၊ ၽႅဝ်မႃး ဢွင်ႈတီႈ လိၼ်လီ သၢင်ႇထုၵ်ႇ ထႅင်ႈတီႈၼိုင်ႈလႄႈ ၸင်ႇလႆႈႁၼ် ၼူၵ်ႉယၢင်းတူဝ်ၼိုင်ႈ မိၼ်မႃးၸပ်း ၼိူဝ်ၵွၵ်းႁူဝ်ၸၢင်ႉယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈၼၼ်ႈၵေႃႈ ၸင်ႇတႄႇတင်ႈ ႁၢင်ႈႁေႃ တင်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းသေ ဢဝ်ၵေႃႉၼွင်ႉလိုၼ်း ၶုၼ် (...) ၶိုၼ်ႈၼင်ႈႁၢင်ႈႁေႃယဝ်ႉ။ မိူင်ႈလုၵ်ႈၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၼူၵ်ႉယၢင်းမႃးၸပ်းႁူဝ်ၸၢင်ႉလႄႈ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ မိူင်းယၢင်း ၼႆယဝ်ႉ။ မိူင်းယၢင်းၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းတိူင်းလူင် (10) တိူင်းသေ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ တိူင်းဢႃႇလႃႇဝီႇ၊ ဝဵင်းၽၢႆႇတႂ်ႈမၼ်း မီး (37) ဝဵင်းၼႆယဝ်ႉ။

တင်ႈမိူင်းမိတ်ႈ

ၵေႃႉပဵၼ် ပီႈဢၢႆႈလူင်တႄႉ တႄႇတင်ႈႁၢင်ႈႁေႃ ဝၢၼ်ႈမိူင်းပၼ်ၼွင်ႉမၼ်းတင်းသွင် ယဝ်ႉတူဝ်ႈလီငၢမ်းသေ သိုပ်ႇလူင်းမႃးၸွမ်း ၼမ်ႉၵဵဝ် မႃးႁႃဢွင်ႈတီႈ တႃႇတေတင်ႈမိူင်းမႂ်ႇယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉၵဵဝ်ၼႆႉ လိူၵ်ႈတီႈလႂ်ၵေႃႈ ပႆႇထုၵ်ႇၸႂ်၊ ၸင်ႇလုၵ်ႉတီႈ ၼမ်ႉၵဵဝ် ၶိုၼ်းၶိုၼ်ႈမႃးၸွမ်း ၼမ်ႉမၢဝ်းတိၵ်းတိၵ်း၊ လႆႈမႃးၽႅဝ် တီႈႁိမ်း ၼမ်ႉမိတ်ႈလႄႈ ၼမ်ႉမွင်းယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢဝ် မိတ်ႈၸဝ်ႈ ဝိုတ်ႉၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ် ၽိူဝ်ႇမိတ်ႈတူၵ်းမႃး သမ်ႉမႃးပၵ်းသႂ်ႇၼိူဝ်လိၼ်လႄႈ ၸင်ႇလိူၵ်ႈဢဝ် တီႈၼႂ်းဝူင်ႈၵၢင် ၼမ်ႉမိတ်ႈတင်း ၼမ်ႉမွင်းၼၼ်ႉ တႄႉတင်ႈပဵၼ် မိူင်းယဝ်ႉ။ မိူင်းတီႈၼၼ်ႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢဝ်မိတ်ႈ ဝိုတ်ႉသေ မၢႆတွင်း ႁႂ်ႈပဵၼ်မိူင်းလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ မိူင်းမိတ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ မိူင်းမိတ်ႈၼႆႉ ၽၢႆႇတႂ်ႈမၼ်း မီးဝဵင်း (49) ဝဵင်းၼႆယဝ်ႉ။

တင်ႈဝဵင်းသိူဝ်

ၶဝ်သၢမ်ၵေႃႉပီႈၼွင်ႉၵေႃႈ ၵုမ်ႇမိုင်ႉလူၺ်ႈ ၼႃႈၵၢၼ် တႄႇတင်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းမႂ်ႇၶဝ်ယူႇၵူၺ်းလႄႈ ၽႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇတၼ်း ၵႂႃႇလူတူၺ်း တီႈပေႃႈမႄႈၶဝ်။ ထိုင်တီႈ ၼႃႈၵၢၼ်လူင်လၢင် ယဝ်ႉတူဝ်ႈမႃး ၶဝ်ပီႈၼွင်ႉ ၸင်ႇၸူဝ်းၵၼ်သေ ပွၵ်ႈမိူဝ်းထိုင်တီႈ ပေႃႈမႄႈၶဝ်ယူႇသဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇဝႃႈ ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈၼၼ်ႈ ၵူၺ်းလႆႈႁၼ် ၸဝ်ႈမႄႈၶဝ်ၵေႃႉလဵဝ် ၶီမွင်ဝႆႉယူႇ။ ၶဝ်မႄႈလုၵ်ႈ လႆႈၶိုၼ်းထူပ်းႁၼ်ၵၼ် ပဵၼ်ဢၼ်ၸူမ်းသိူဝ်းဝႆႉယူႇသေတႃႉ ၽိူဝ်ႇဝႃး ထၢမ်ႁႃ ၸဝ်ႈပေႃႈၶဝ်ၼႆ မႄႈၶဝ် ၸင်ႇလၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈပေႃႈၶဝ် လမ်းၵႂႃႇၸွမ်းလင်ၶဝ်ပီႈၼွင်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၶဝ်ပီႈၼွင်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းမွၵ်ႇလၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈၶဝ် ဢမ်ႇလႆႈထူပ်းႁၼ် ၸဝ်ႈပေႃႈၼၼ်ႉယူႇ။ ၸဝ်ႈမႄႈၶဝ် ၸင်ႇလၢမ်းဝႃႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၼႆႉ ပေႃးတၢႆၵေႃႈတၢႆ ပေႃးဢမ်ႇတၢႆၵေႃႈ ပိူၼ်ႈတေ တီႉၺွပ်းၵႂႃႇၵူၺ်းၼႆသေ ၸႂ်ႉႁႂ်ႈလုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း ၵႂႃႇၸွမ်းၶႆႈၸွမ်းႁႃယူႇယဝ်ႉ။ ၶဝ်သၢမ်ပီႈၼွင်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇဢွၼ်ဢဝ် လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄးၶဝ်သေ ၶႆႈၸွမ်း သၢႆတၢင်းၸဝ်ႈဢူႈၶဝ် တီႈၼိုင်ႈယဝ်ႉတီႈၼိုင်ႈသေ ၵမ်းလိုၼ်းမႃး လႆႈၵႂႃႇႁၼ် လုပ်ႇၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ တမ်ႈတီႈ ၼွင်ဢွၼ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈလႄႈ ၸင်ႇဢဝ်မႃးမိူဝ်းၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸဝ်ႈမႄႈၶဝ် သင်ႇဝႆႉဝႃႈ လုပ်ႇပေႃႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈဢဝ်ထႃႇပၼႃႇ ႁဵတ်းၵွင်းမူးသေ ဝႆႈသႃၼပ်ႉယမ်၊ ႁႂ်ႈလႆႈမီး ၼႂ်းၵၢင် ဝၢၼ်ႈမိူင်း သၢမ်ပီႈၼွင်ႉၼႆလႄႈ ၸင်ႇမႃးတႄႇတင်ႈဝႆႉ တမ်ႈတီႈ မိူင်းယၢင်းသေ ပူႇၸေႃႇဝႆႈသႃယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ၼႃႈၵၢၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ ၶဝ်သၢမ်ပီႈၼွင်ႉ ၸင်ႇထၢမ်ၵၢင်ၸႂ်မႄႈၶဝ် တေၶႂ်ႈၸွမ်းမိူဝ်းယူႇလူၺ်ႈ လုၵ်ႈၸၢႆးၵေႃႉလႂ်ၼႆယူႇ၊ ၸဝ်ႈမႄႈၶဝ် ၸင်ႇဝႃႈ ဢွင်ႈတီႈၸဝ်ႈပေႃႈၶဝ် ယူႇသဝ်းၵႂႃႇၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်တီႈ မၢၵ်ႇတႃမၼ်းလႅင်းလႄႈ လိူဝ်သေတီႈၼႆႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၵႂႃႇတီႈလႂ်လႄႈ ၶဝ်ပီႈၼွင်ႉ ၸင်ႇမႃးလိူၵ်ႈ ဢွင်ႈတီႈ ၸဝ်ႈပေႃႈၶဝ် ၵႆႉလဵၼ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် ဝၢင်းသိူဝ်ၼၼ်ႉသေ တႄႇတင်ႈပၼ် မိူင်းပုၼ်ႈတႃႇ မႄႈၶဝ်ယူႇသဝ်းယဝ်ႉ။ ၸင်ႇႁွင်ႉဢဝ် ၼွင်ႉၸၢႆးၶႅၼ်ႈတွင်ႉၶဝ် ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ မိူင်းတီးၸွမ်းမႃးၼၼ်ႉ ဢုပ်ႉပိူင်ႇပွင်ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ မိူင်းဢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဝၢင်းသိူဝ်၊ ဝၢႆးမႃး ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဝဵင်းသိူဝ်ၼႆယဝ်ႉ။

ၽြႃးၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ

လွင်ႈဢၼ် ၶဝ်ပီႈၼွင်ႉ တေဢဝ် လုပ်ႇၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ တႄႇတင်ႈၵွင်းမူးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈပူႇၶဝ် လႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇလႄႈ ၸင်ႇလုၵ်ႉတီႈမိူင်းၸဝ်ႈဝွင်ႉသေ သူင်ႇပၼ်မႃး ၽြႃးသႅင်ၶဵဝ် သူႇၼိုင်ႈ၊ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈ ထၢတ်ႈၵႅဝ်ႈၽြႃးယဝ်ႉ။ ၶဝ်သၢမ်ပီႈၼွင်ႉ ၸင်ႇလႆႈၸႂ်ၵၼ် ဢဝ်လုပ်ႇၸဝ်ႈပေႃႈၶဝ် ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ သႂ်ႇဝႆႉတီႈတႂ်ႈ၊ ၽၢႆႇၼိူဝ်မၼ်း သမ်ႉႁဵတ်းထၢတ်ႈၵွင်းမူး သမ်ႉဢဝ် ထၢတ်ႈၵႅဝ်ႈလႄႈ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၽြႃး ဝႆႉတီႈၼိူဝ်သေ ႁဵတ်းပဵၼ် ၵွင်းမူးသူႇၼိုင်ႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၽြႃးၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်မႃး ဝၢၼ်ႈမိူင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးလႄႈ ၽြႃးၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၵေႃႈ လူႉလႅဝ်ယၢတ်ႇပင်း ပဵၼ်ထိူၼ်ႇယုမ်း ငုမ်းသုမ်ႇၵႂႃႇယူႇ။ ပီၵေႃးၸႃႇ 1275 ၼႂ်းလိူၼ်သီႇ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၸဝ်ႈသြႃႇဝိမလ (မုၼ်ၸဝ်ႈၸိင်ႇ) တႄႇတင်ႈ သွၼ်းလေႃႇၽြႃးမျတဵင်းတၢၼ်ႇၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈလူဝ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်း မၢၵ်ႇဢုတ်ႇလႄႈ ၸင်ႇၵႂႃႇၶုတ်းဢဝ် မၢၵ်ႇဢုတ်ႇ ၵွင်းမူးၵဝ်ႇ ၵွင်းမူးႁၢမ်းၵွင်းမူး ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၶုတ်းမၢၵ်ႇဢုတ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈၶုတ်းႁၼ်ၺႃး ၽြႃးတွင်း ဢၼ်သုင်မွၵ်ႈသွင်သွၵ်ႇ သူႇၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ပီၵေႃးၸႃႇ 1285 မိူဝ်ႈၽွင်း ပႃႈမုင်ႇ(ပႃႈမုင်ႇၼႆႉ ၽူဝ်မၼ်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ လုင်းတႂႃႇရၵပ်ႉသေ ပဵၼ်ၵလႃးႁိၼ်ႇတူႇသေ ပိုင်ႈဢိင်ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇယဝ်ႉ) ၶိုၼ်းမႄးၵုမ်း ၽြႃးၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၼႆႉ လႆႈၶုတ်းၽႅဝ်ထိုင် ထႃႇပၼႃႇၸၼ်ႉတႂ်ႈလႄႈ လႆႈႁၼ် ဢဝ်ၶႅပ်းမၢၵ်ႇႁိၼ် သၢမ်ၶႅပ်း၊ ၼိုင်ႈၶႅပ်းတေမီးမွၵ်ႈ 3 ပေႇ တဵင်ဝႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽုၺ်ႇတူၺ်း ၶႅပ်းႁိၼ် သၢမ်ၶႅပ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈ ၽြႃးပေႃးထိသၢတ်ႇ (ၽြႃးဢလွင်း) 4 သူႇလႄႈ မေႃႈလိၼ် ဢုမ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်သႂ်ႇဝႆႉ လုပ်ႇသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ပႃး ၽြႃးသႅင်ၶဵဝ် သူႇၼိုင်ႈ ဢၼ်သုင်သွင်ၸွမ်းလႄႈ လိၵ်ႈႁိၼ်ဢၼ်မၢႆတွင်း လွင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၶႅပ်းၼိုင်ႈသေ ၶူဝ်းၶွင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းဢဝ်ထႃႇပၼႃႇဝႆႉ ၼႂ်းၽြႃးတင်းသဵင်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽြႃးၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ ဢၼ်ပႃႈမုင်ႇ ၶိုၼ်းမႄးၵုမ်းၼႆႉ လႆႈၶၢႆႉမႃးတႄႇ ၽၢႆႇႁွင်ႇၵွင်းမူးၵဝ်ႇ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၼၼ်ႉသေ တၢင်းသုင်မီး 60 သွၵ်ႇ။ (ဢွင်ႈၵဝ်ႇၽြႃးၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၼၼ်ႉ ယၢမ်းလဵဝ် မီးဝႆႉတီႈ ၼႂ်းဝၢင်းႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ ၼွင်ၸွၼ်းၼႆယဝ်ႉ)

ၽိုၼ်ဢိင် Ref:

• ပညောဘာသ (ဦး)၊ ဖလားစောင်ဆေဖိတ် ခေါ် မိုးညှင်းမြို့ ကျားဖြူရှင်ဘုရားသမိုင်း၊ July, 2000 ရန်ကုန်။