Jump to content

မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢမႄႇရိၵ

မႄးထတ်းႁဵင်းၵွင်ႉ
လုၵ်ႉတီႈ ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး ဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၼၼ်ႉမႃး
မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢမႄႇရိၵ
 
 
ၸွမ်ပိဝ် မိၵ်ႈမၢႆ
ၶေႃႈၶၼ်ပၢၵ်ႇ: "In God We Trust"[1]
Other traditional mottos:[2]
ၽဵင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ: "The Star-Spangled Banner"[3]
Orthographic map of the U.S. in North America
World map showing the U.S. and its territories
ဝဵင်းလူင်Washington, D.C.
38°53′N 77°1′W / 38.883°N 77.017°W / 38.883; -77.017
ဝဵင်းလူင် ဢၼ်ယႂ်ႇသုတ်းNew York City
40°43′N 74°0′W / 40.717°N 74.000°W / 40.717; -74.000
ၽႃႇသႃႇဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်None at the federal level[မၢႆတွင်း 1]
National languageEnglish[မၢႆတွင်း 2]
ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း
(2020)[4][5][6]
By race:
By origin:
သႃႇသၼႃႇ
(2023)[7]
  • 22% unaffiliated
  • 2% Judaism
  • 6% other religion
  • 3% unanswered
ၵူၼ်းၶိူဝ်းငဝ်ႈမိူင်းAmerican[မၢႆတွင်း 3][8]
လူင်ပွင်ၸိုင်ႈFederal presidential republic
• President
Joe Biden
Kamala Harris
Mike Johnson
John Roberts
ၸုမ်းသၢင်ႈၵူတ်းမၢႆCongress
• Upper house
Senate
• Lower house
House of Representatives
Independence 
from Great Britain
ၵျူႇလၢႆႇ 4၊ 1776 (1776-07-04)
မၢၶျ်ႉ 1၊ 1781 (1781-03-01)
သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇ 3၊ 1783 (1783-09-03)
ၵျုၼ်ႇ 21၊ 1788 (1788-06-21)
လႅၼ်တီႈ
• Total area
3,796,742 sq mi (9,833,520 km2)[10][မၢႆတွင်း 4] (3rd)
• ၼမ်ႉ (%)
7.0[9] (2010)
• Land area
3,531,905 sq mi (9,147,590 km2) (3rd)
ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်း
• 2024 estimate
Neutral increase 340,110,988[11]
• 2020 census
Neutral increase 331,449,281[မၢႆတွင်း 5][12] (3rd)
• Density
87/sq mi (33.6/km2) (185th)
GDP (PPP)2024 estimate
• ႁူမ်ႈလေႃး
Increase $29.168 trillion[13] (2nd)
• Per capita
Increase $86,601[13] (8th)
GDP (nominal)2024 estimate
• ႁူမ်ႈလေႃး
Increase $29.168 trillion[13] (1st)
• Per capita
Increase $86,601[13] (6th)
Gini (2023)Positive decrease 41.6[မၢႆတွင်း 6][14]
medium inequality
HDI (2022)Increase 0.927[15]
very high (20th)
ယူင်ႉငိုၼ်းတွင်းU.S. dollar ($) (USD)
ပွတ်းတွၼ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းUTC−4 to −12, +10, +11
• ၶၢဝ်းမႆႈ (DST)
UTC−4 to −10[မၢႆတွင်း 7]
ပိူင်ဝၼ်းထိmm/dd/yyyy[မၢႆတွင်း 8]
ပိူင်ႁေႃႈလူတ်ႉRight[မၢႆတွင်း 9]
ၶူတ်ႉႁွင်ႉၽူၼ်း+1
ISO 3166 codeUS
ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉ TLD.us[16]

United States of America (USA) ယူႇၼၢႆႉတႅတ်ႉ သတဵၵ်ႉ ဢွပ်ႉၽ ဢမႄရိၵႃး ၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ်ၼမ် ႁူႉဝႆႉဝႃႈ US, U.S ဢမ်ႇၼၼ် ဢမႄရိၵႃး။ ဢမႄရိၵႃးၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ် မီးပၵ်းသဝ်းယူႇၼႂ်း ၵၢင်ၵုၼ် ဢမႄရိၵႃး ပွတ်းႁွင်ႇ မီးယူႇၼႂ်း ၵႄႈၵၢင် မိူင်း ၶၼေးတႃး လႄႈ မိူင်း မႅၵ်ႇသီႇၵူဝ်ႇ။ မၼ်းမီး 50 ၸိုင်ႈမိူင်း ၊ မီး ဢိူင်ႈ ၽႄႇတရႄ Federal ဢမ်ႇၼၼ် ဢိူင်ႇ ဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းၽွင်းငမ်း ၼိုင်ႈဢၼ်၊ ၼႃႈလိၼ် ဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ 5 တီႈ လႄႈ မီးပႃး ၵုၼ် ထႅင်ႈတင်းၼမ်။ ပဵၼ်မိူင်း ဢၼ်ယႂ်ႇသုတ်း ထူၼ်ႈ သၢမ် ဢမ်ႇၼၼ် ထူၼ်ႈသီ ၼႂ်းလုမ်းၾႃႉ တႅၵ်ႈၸွမ်းၼႃႈလိၼ်ႁူမ်ႈတင်းမူတ်း၊ တင်းၵႂၢင်ႈတေမီး 3.8 လၢၼ်ႉလွၵ်းလၵ်း (9.8 လၢၼ်ႉလွၵ်း ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ)။ မီးႁႅင်းၵူၼ်းမိူင်း 328 လၢၼ်ႉလိူဝ် လႄႈ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်မီးၵူၼ်းၼမ်သူတ်း ထူၼ်ႈထီႉသၢမ် ၼႂ်းလူၵ်ႈ။ Washington, D.C ၼႆႉပဵၼ်ဝဵင်းလူင် လႄႈ ဝဵၼ်း ၼႅဝ်းယွၵ်ႉ (New York City) ၼႆႉပဵၼ် ဝဵင်းၵူၼ်းၵိုၼ်းလူဝ်ပိူၼ်ႈ။

ၵူၼ်းၵုၼ်ယူးရူပ်ႉ ၶဝ်တေႇ ၶၢႆႉၶဝ်မႃးၼႂ်း 16 ႁူဝ်ပၵ်ႇပီမိူင်းထူၼ်ႈ (16 century) လႄႈ ၵူၼ်း ပႃႇလႅဝ် ဢိၼ်ႇတီယၼ်း (Paleo-indians) ၶဝ် ၶၢႆႉၶဝ်ၸူး လိင်မိူင်း ဢမႄရိၵႃး တေဢႄႇသုတ်းမွၵ်ႈ 12000 ပီပူၼ်ႉမႃး။ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ယဵၼ်းမႃးတီႈ ၵူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ ဢိင်းၵလဵၵ်ႉ 13 ဢၼ် ဢၼ်ၶွတ်ႇၽွတ်ႈပဵၼ်မႃးၸွမ်း ၼႃႇၽင်ႇၵုၼ်တင်းဢွၵ်ႇ။ ယွၼ်ႉပၼ်ႁႃ လွင်ႈ ၶွၼ်ႈ လႄႈ ၵၢၼ်ဢုပ်ႇပိူင်ႇ ၶွင် မႁႃႇပရိတဵင်ႇ (Great Britain- ဢိင်းၵလဵၵ်ႉ) ၸင်ပဵၼ်ပၢင်သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ဢမေရိၵၢၼ်ႇ (American Revolutionary War) [1775-1783] ဢၼ်ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းဢၼ် ၶဝ်လႆႈ ၵွၼ်းၶေႃ။ ၼႂ်းလင် 18 ပၢၵ်ႇပီႈမိူင်း (18 century) ယူႇဢႅတ်ႉသ် ၶဝ် တႄႇၶွၵ်ႈ ၼႃႈတီႈ ၸႅၵ်ႈၽႄႈ ၸွတ်ႇ ၵုၼ် ဢမေရိၵႃႉ ႁွင်ႇၸွတ်ႇမူတ်း၊ ႁုပ်ႈသိမ်းၼႃႈတီႈမႂ်ႇ၊ ႁုပ်ႈသိမ်း ၶဝ်ႈပွႆးတိုၵ်း လိုပ်ႈပႅၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်းၵိူၵ်းမိူင်း (Native americans) သေ မၵ်းမၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းမႂ် တေႃႇထိုင် 1848၊ ယူႇဢႅတ်ႉသ် ၼႆႉၸွတ်ႈၽေၵႂႃႇတင်းၵုၼ်။ ပၢၼ်ၶီႈၶႃႈ (slavery ) ၼႆႉ ၶဝ်ႈမၢႆႈမီး ၼႂ်း ဢမေႇရိၵႃႉ ပွတ်းၸၢၼ်း တေႃႇထိုင် ၶိုင်ႈ 19 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီမိူင်း (10 century) ႁၼ်ႉတေႃႇ ပၢင်ၵူၼ်းမိူင်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (American Civil War) သေ တေႃႇပၢၼ်လီႈၶႃႈတူၵ်းၵႂႃႇ။ ပၢင်းတိုၵ်း သပႅၼ်းၼိတ်ႉသ်-ဢမေႇရိၵၢၼ် (Spanish-American War) လႄႈ သိုၵ်းၵမ်ႇၾႃႇပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယူႇဢႅတ်ႉသ် ပဵၼ် ဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇလိူဝ်ပိူၼ်ႈသုတ်း ၸွမ်းၼင် ၼမ်ႉတွၼ်း သိုၵ်းၵမ်ႇၾႃႇပွၵ်ႇသွင်ႇ ယဝ်ႉ။ ၶဝ်းတၢင်းၼႂ်း သိုၵ်းယဵၼ် ၼၼ်ႉ မိူင်းယူႇဢႅတ်ႉသ် လႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် သူဝ်ႇပီႇယႅတ်ႉ ၶေႉၶဵင်ႇၵၼ် ႁၢဝ်ႁႅင်း ၵူၺ်း ဢမ်ႇလႆႈဢဝ်သိုၵ်း ပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ် ။ ၶဝ် ၶေႉၶဵင်ႇၵၼ်ပႃးၼႃး ၵၢၼ်ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်လိူၼ်လၢဝ် ဢၼ် ပဵၼ် လွင်ႈၵၢၼ်ၶိူင်ဝိၼ်ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်လိူၼ် မိူဝ်ႈ 1969 ဢၼ် ၵူၼ်းၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈဢွၼ်တင်းသုတ်းၼၼ်ႉ။ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် သူဝ်ႇပီႇယႅတ်ႉ လူႉလႅဝ်ၵႂႃႇၼႂ်း 1991 သေ သိုၵ်းယဵၼ်ၼႂ်းၵေႈၵၢင်ႈသွင်ႈမိူင်းၼႆႉသုတ်းသဵင်သေ ပွႆႇႁႂ်ႈ ယူႇဢႅတ်ႉသ် ပဵၼ် မိူင်း ဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇလိူဝ်သုတ်း ဢၼ်မီးပႃး ဢႃႇၼႃႁူမ်ႇၼိူဝ် လွင်ႈၵၢၼ်မိူင်း လုမ်းၾႃႉ။

ယူႇဢႅတ်ႉသ် ၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်း ၽႄႇတရႄႇ ၵူၼ်းမိူင်း (Federal republic) လႄႈ ပဵၼ်မိူင်း တီႇမူဝ်ႇၵရေသီၸႅင်ႈလႅင်း ဢၼ်မီးပႃး ၵိင်ႇၽေ သၢမ်ဢၼ် ၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢၼ်ပႃးၸွမ်း ၸုမ်းႁဵတ်းမၢႆမီ။ မၼ်းပဵၼ်မိူင်း ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းဢၼ်ၵေႃႇတင်ႈ ယူႇဢႅၼ်ႇ (UN), ယေးငိုၼ်းၵမ်ႇၾႃႇ၊ ၸုမ်းၸုမ်းၵုမ်းထိင်းၶၼ်ငိုၼ်းတွင်း international Monetary Fund (IMF)၊ မုၵ်ႉၸုမ်း ႁူမ်ႈတုမ် ၸိုင်ႈမိူင်းယူႇဢႅတ်ႉသ် (OAS) ၊ ၼေႇတူဝ်း (NATO) လႄႈ ၸုမ်းၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း တင်းၼမ်။ ပဵၼ် ၽူႇၶဝ်ႈၸုမ်း ၶွင်ႇၸီႇၽၢႆႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ တေႃႇလွတ်ႇ။ ပေႃးမႃး ၼိူင်းၵၼ်ၼႂ်း ၵူႈၸိုၼ်ႈမိူင်း ယူႇဢႅတ်ႉသ် ၼႆံ ပဵၼ် မိူင်းၸၼ်ႉသုင် ၽၢႆ လွတ်ႈလႅဝ်းၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ၊ ႁၢမ်းၽၢင်းလွင်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵိၼ်သူးလၢပ်ႈ၊ လွင်ႈယူႇၵိၼ် သုင် လႄႈ ပၢႆးပၺႃႇ ၸၼ်ႉသုင်။ မိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်း ဢၼ် မီး ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူၼ်းၵူႈမဵဝ်း ယူႇၽွမ်ႉၵၼ် ၽႃႇသႃႇ၊ ၽိင်ႈငႄႈ လေႃးၶူၼ်းၵၼ်ၵႂႃႇမူတ်း ပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉလွင်ႈၽူႈၶၢႆႉၸူးမႃးၼႂ်းမိူင်းၶဝ် ၸဵမ်မိူဝ်ႈႁူဝ်ပၢင်ႇပီမိူင်းပူၼ်ႉမႃး။

မိူင်းၼႆႉပဵၼ်မိူင်း ဢၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇသုင်တေႉတေႉ ဢမ်ႇၵႃး ပဵၼ်မိူင်း ဢၼ် ႁႅင်းဢွၵ်ႇၶူဝ်းၶွင်ၼႂ်းမိူင်း GDP သီႇပုၼ်ႈၼိုင်ႈပုၼ်ႈၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ႁဵတ်းၶူဝ်းၶွင်ဢွၵ်ႇၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈမူတ်း။ ၸွမ်းၼင် ၵႃႈၶၼ် မိူးၼႆႉပဵၼ် မိူင်းဢၼ် သိုဝ်ႉၵုၼ်ႇၶဝ်မိူင်း ဢၼ်ယႂ်ႇသုတ်းလႄႈ ပဵၼ် မိူင်းဢၼ် တေႃႉၵုၼ်ႇဢွၵ်ႇမိူင်းယႂ်ႇသုတ်းထူၼ်ႈသွင်။ တင်းၼမ် ၵူၼ်းမိူင်းမီး 4.3 % ပုၼ်ႈ ၼိူဝ် ၵူၼ်းၼႂ်းၵမ်ႇၾႃႇၼႆႉသေတႃႉ မၼ်းယဵပ်းၵမ် ပၢႆးမၵ်ႈမီး ၶွင်ႈလုမ်ႈၾႃႉတင်းမူတ်း တီႈ 29.4 % ပုၼ်ႈ၊ ယဝ်ႉပဵၼ်မိူင်း ဢၼ် ၸႂ်ႉၸၢႆႇတႃႇတပ်ႉသိုၵ်း လိူဝ်သေ သၢမ်ပုၼ်ႈ ၼိူဝ်ၸႂ်ႉၸၢႆသိုၵ်းတင်းမူတ်းၼႂ်းၵမ်ႇၾႃႇ လႄႈ ပဵၼ် မိူင်းဢၼ် ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်း ယႂ်ႇတိူဝ်း လိူဝ် ၵူႈမိူင်း။ ပဵၼ် မိူင်း ဢၼ် ဢွၼ်ႁူဝ် ထူဝ်းၼႃ ၼိူဝ် ၽၢႆႇ ၵၢၼ်မိူင်း၊ ၽၢႆႇ ယိၼ်ႇငေႈ လႄႈ ၵၢၼ်ပၢႆးသၢႆႊ ၵူႈၸိုၼ်ႈမိူင်း။



မၢႆတွင်း

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
  1. ↑ Twenty-eight of the 50 states recognize only English as an official language. The State of Hawaii recognizes both Hawaiian and English as official languages, the State of Alaska officially recognizes 20 Alaska Native languages alongside English, and the State of South Dakota recognizes English and all Sioux dialects as official languages. Nineteen states and the District of Columbia have no official language.
  2. ↑ English is the de facto language. For more information, see Languages of the United States.
  3. ↑ The historical and informal demonym Yankee has been applied to Americans, New Englanders, or northeasterners since the 18th century.
  4. ↑ မီးလွင်ႈၽိတ်းပိူင်ႈ : Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named largestcountry
  5. ↑ Excludes Puerto Rico and the other unincorporated islands because they are counted separately in U.S. census statistics.
  6. ↑ After adjustment for taxes and transfers
  7. ↑ See Time in the United States for details about laws governing time zones in the United States.
  8. ↑ See Date and time notation in the United States.
  9. ↑ A single jurisdiction, the U.S. Virgin Islands, uses left-hand traffic.

ၽိုၼ်ဢိင်

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
  1. ↑ 36 U.S.C. § 302
  2. ↑ "The Great Seal of the United States" (PDF). U.S. Department of State, Bureau of Public Affairs. 2003. Retrieved February 12, 2020.
  3. ↑ "An Act To make The Star-Spangled Banner the national anthem of the United States of America", H.R. 14, Act of Error: the date or year parameters are either empty or in an invalid format, please use a valid year for year, and use DMY, MDY, MY, or Y date formats for date. 71st United States Congress. 
  4. ↑ "2020 Census Illuminates Racial and Ethnic Composition of the Country". United States Census. Retrieved August 13, 2021.
  5. ↑ "Race and Ethnicity in the United States: 2010 Census and 2020 Census". United States Census. Retrieved August 13, 2021.
  6. ↑ "A Breakdown of 2020 Census Demographic Data". NPR. August 13, 2021.
  7. ↑ Staff (June 8, 2007). "In Depth: Topics A to Z (Religion)". Gallup, Inc. (in English). Retrieved July 1, 2024.
  8. ↑ (1963) Compton's Pictured Encyclopedia and Fact-index: Ohio, 336. 
  9. ↑ "The Water Area of Each State". United States Geological Survey. 2018. Retrieved January 29, 2024.
  10. ↑ Areas of the 50 states and the District of Columbia but not Puerto Rico nor other island territories per "State Area Measurements and Internal Point Coordinates". Census.gov. August 2010. Retrieved March 31, 2020. reflect base feature updates made in the MAF/TIGER database through August, 2010.
  11. ↑ "National Population Totals and Components of Change: April 1, 2020 to July 1, 2024". United States Census Bureau. Retrieved December 20, 2024.
  12. ↑ "U.S. Census Bureau Today Delivers State Population Totals for Congressional Apportionment". United States Census. Retrieved April 26, 2021. The 2020 census is as of April 1, 2020.
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 13.3 "World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (United States)". www.imf.org. International Monetary Fund. October 22, 2024. Retrieved October 22, 2024.
  14. ↑ "Income in the United States: 2023". Census.gov. p. 53. Retrieved December 15, 2024.
  15. ↑ "Human Development Report 2023/24" (PDF) (in English). United Nations Development Programme. March 13, 2024. Retrieved March 13, 2024.
  16. ↑ "The Difference Between .us vs .com". Cozab. January 3, 2022. Archived from the original on April 16, 2023. Retrieved August 11, 2023.
ဢဝ်ၶိုၼ်းမႃးတီႈ "https://shn.wikipedia.org/w/index.php?title=မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်_ဢမႄႇရိၵ&oldid=67167"