မေႈ
မေႈၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈပဵၼ် ၸၢဝ်းပႄႉ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶူၼ်မၼ်းၼႃ ၶူၼ်မၼ်းပူင်းသေ ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ၸဵၼ်၊ ၸဵၼ်ဢၼ်သိူဝ်ႇဢၼ်ပူၼၼ်ႉ ႁဝ်းတေယၢမ်ႈၸႂ်ႉယူႇ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈပူႈ ၼႆယဝ်ႉ။ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ပူႈၼႆႉတႄႉ ပေႃးဝႃႈ ၶူဝ်းပူႈၶူဝ်းၽႄးၼႆ တေမိုတ်ႈႁူႁဝ်းယူႇ။ မေႈၼႆႉ ဢင်းၵိတ်းၶဝ်တႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ sheep ။
မေႈ (Ovis aries) ၼႆႉ ပဵၼ်သတ်း တူဝ်သီႇတိၼ် တူဝ်သွမ်ၼူမ်း ဢၼ်မေႃၵဵဝ်ႉဢိူင်ႈယဝ်ႉ။ ပဵၼ်သတ်း ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းၵၢၼ်လဵင်ႉလူ တူဝ်သတ်းၼၼ်ႉယူႇ။ တိၼ်မေႈၼႆႉ မီးၵိပ်ႇ ၸိူင်ႈၼင်ႇ တူဝ်သွမ်ၼူမ်း ဢၼ်မေႃၵဵဝ်ႉဢိူင်ႈၼၼ်ႉၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ သတ်းဢၼ်ၵူၼ်းလဵင်ႉၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ မေႈၼႆႉ ပဵၼ်သတ်း ဢၼ်ၵူၼ်းလဵင်ႉ ၼမ်သေ တေမီးမွၵ်ႈ 1 ၿီႇလီႇယၢမ်ႇလိူဝ်ယူႇ။ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ ပႄႉထိူၼ်ႇ ယူးရူပ်ႉလႄႈ ဢေးသျႃး ဢၼ်ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉ (Mouflon) ၼၼ်ႉမႃးၼႆယဝ်ႉ။
မေႈၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ် တူဝ်သတ်းဢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်း လဵင်ႉပဵၼ် တူဝ်ယဵၼ်ႇငႄႈမႃး ဢွၼ်တၢင်းသေ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၶူင်းၵၢင် ၵၢၼ်လဵင်ႉလူၽုၵ်ႇသွမ်ႈယဝ်ႉ။ ၼိူဝ်ႉလႄႈ ၶူၼ်မၼ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်း ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းႁဝ်းတႄႉတႄႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၶူဝ်းၶွင်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃး တီႈတူဝ်သတ်းၼၼ်ႉ လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ၶူၼ်မေႈၶူၼ်ၸဵၼ်ၼႆႉ ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၼမ်လိူဝ် တၢင်ႇမဵဝ်းတႄႉတႄႉ။ လႆႈၵႅတ်းဢဝ် ၶူၼ်ၶဝ်သေ မႃးၸႂ်ႉၸိုဝ်းယဝ်ႉ။ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းဢဵင်းၵလဵတ်ႈတႄႉ ၼိူဝ်ႈမေႈတူဝ်လဵၵ်ႉဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ (Lamb) ၼႆသေ ၼိူဝ်ႉမေႈ ဢၼ်လႆႈမႃး တီႈတူဝ်ယႂ်ႇၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ (Mutton)။ ၼိူဝ်ႉလႄႈ ၶူၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်း လမ်ႇလွင်ႈ ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းႁဝ်း တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်းၼႆႉယူႇ။ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် တႃႇတေ လႆႈၼင်မၼ်းလႄႈသင်၊ တႃႇတေလႆႈ ၼမ်ႉၼူမ်းမၼ်းလႄႈသင် တႃႇတေ ဢဝ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉလႄႈသင် လဵင်ႉမေႈၵေႃႈ မီးယူႇ။