မဵတ်ႉတႃႇ

မဵတ်ႉတႃႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်သၢၼ်ၶတ်းတေႃးသယဝ်ႉ။ ၸႂ်ၸေႇတသိၵ်ႈ ဢၼ်ဝႆႉဝၢင်းယိူင်းၼူပ်ႈၸူး ပုၵ်ႈၵူဝ်ႇ သတ်ႉတဝႃႇ ပၺတ်ႈသေ ဝႆႉၸႂ်ဝႃႈ "ႁႂ်ႈသိူဝ်းသႃႇသေၵမ်း ႁႂ်းလွတ်ႈၽေးသေၵမ်း" ၼႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸႂ် မဵတ်ႉတႃႇယဝ်ႉ။ မဵတ်ႉတႃႇၼႆႉ တႆးႁဝ်းပိၼ်ႇဝႃႈ "တၢင်းႁၵ်ႉ" ၼႆယဝ်ႉ။ ၶေႃႈၵႂၢမ်းတၢင်းႁၵ်ႉၼၼ်ႉ ၽႄဝႆႉ -

1. တၢင်းႁၵ်ႉတၼ်ႇႁႃႇပေႇမ ၽူဝ်လႄႈမေးႁၵ်ႉၵၼ်။
2. တၢင်းႁၵ်ႉ ၵေႇႁသ်ႉသိတပေႇတ ပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉႁၵ်ႉၵၼ်။
3. တၢင်းႁၵ်ႉမဵတ်ႉတႃႇ ဢၼ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပိူၼ်ႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ၼႆသေ မီးသၢမ်ပိူင်ယဝ်ႉ။
   
   

တၢင်းႁၵ်ႉတၼ်ႇႁႃႇပေမလႄႈ တၢင်းႁၵ်ႉၵေႇႁသ်ႉသိတၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉၵိုၵ်းမိူတ်ႇလေႃးၽ၊ တၼ်ႇႁႃႇလႄႈ ပႆႇလႆႈဝႃႈသၽေႃးတြႃးၸိုၼ်ႈသႂ်။ တၢင်းႁၵ်ႉမဵတ်ႉတႃႇတႄႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပိူၼ်ႈမၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ် ၵတ်းယဵၼ်သိူဝ်းၸႂ်လႄႈ ၸင်တေလႆႈႁွင်ႉဝႃႈ သၽေႃးတြႃးမဵတ်ႉတႃႇၸႅတ်ႈၸႅတ်ႈယဝ်ႉ။

ၶူးလၢႆးသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇ

ဝႆႉၸႂ်ယိူင်းၸူး ၵေႃႉဢၼ်ႁဝ်းတေသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈႁၼ်ၸႅင်ႈၼႃႈတႃမၼ်းလီလီ သႂ်ႇၸႂ်ၼၵ်းၼၵ်းၸူမ်ၸူမ်သေ သူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇဝႃႈ ႁႂ်ႈသိူဝ်းသႃႇသေၵမ်း၊ ႁႂ်ႈယၢၼ်ၶဵၼ်သေၵမ်း ၼႆၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ပိုၼ်ၽႄႈမဵတ်ႉတႃႇယဝ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ်ထၢတ်ႈမဵတ်ႉတႃႇႁဝ်း သမ်ႉပေႃးတေၽၢႆၼၼ်ႉ တေလႆႈႁဵတ်း မဵတ်ႉတႃႇၽႃႇဝၼႃႇၼင်ႇတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

1. ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ႁပ်ႉၶၢမ်ႇဢဝ် သိၼ်သီႇလတႃႉ။
2. ၼင်ႈၶႂၢႆႇၶူတ်ႇ၊ ဝႆႉဢႅင်ႈဢႅဝ်သိုဝ်ႈသိုဝ်ႈ၊ ဢဝ်ၽႃႇမိုဝ်းသွင်ၽႃႇ ပိၼ်ႈဝႆႉသွၼ်ႉၵၼ်၊ ဢဝ်ႁူဝ်မႄႈမိုဝ်းတိူဝ်ႉၵၼ်ဝႆႉသေ တေဢမ်ႇလႆႈငဝ်လပ်းငဝ်ၼွၼ်း တေလႆႈဝႆႉဢႃႇရူင်ႇလီလီသေ ၼင်ႇဝႆႉၼိမ်ၼိမ်။
3. ၵေႃႉဢၼ်ႁဝ်းၶႂ်ႈသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇထိုင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်ဢႃႇရူင်ႇ ႁႂ်ႈႁၼ်ၸႅင်ႈၼႃႈတႃမၼ်း၊ ဢဝ်ၸႂ်ယိူင်းၼူပ်ႇၸူးမၼ်းသေ "ႁႂ်ႈတူဝ်ၸႂ်သွင်ပိူင် သိူဝ်းသႃႇသေၵမ်း၊ ႁႂ်ႈယၢၼ်ၶဵၼ်သေၵမ်း" ၼႆသေ တေလႆႈဝႆႉၸႂ်သူင်ႇထၢတ်ႈမဵတ်ႉတႃႇ ၵပ်းတၢမ်းၵၼ် ၼိုင်ႈပွၵ်ႈမွၵ်ႈ (႑႕) မိၼိတ်ႉ၊ ၶိုင်ႈမွင်းၼိုင်ႈလႂ်ယဝ်ႉ။
4. ပေႃးဝႃႈသူင်ႇလႆႈ မဵတ်ႉတႃႇထိုင်တမ်ႈတီႈၵေႃႉလဵဝ်ယဝ်ႉၸိုင် လူဝ်ႇလႆႈၽိုၵ်း ႁႂ်ႈၸၢင်ႈသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇထိုင် ၵူၼ်းၼမ်၊ ၵူၼ်းတင်းဝၢၼ်ႈ၊ ၵူၼ်းတင်းမိူင်း၊ ၵူၼ်းတင်းၵမ်ႇၽႃႇယဝ်ႉ။ ပေႃးယၢမ်ႈမႃးယဝ်ႉၼႆႉ တႃႇတေသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇထိုင် သိပ်းၼႃႈၽႃႉ ပႅတ်ႇၼႃႈမိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇယၢပ်ႇသင်ယဝ်ႉ။

ၽွၼ်းလီလႆႈသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇ

လွင်ႈသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇၼႆႉ ၽွၼ်းလီမၼ်းယႂ်ႇလိူဝ်သေ ၵၢၼ်တႃႇၼ ၵၢၼ်သီႇလယဝ်ႉ။ (ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ် သမထလႄႈ ပေႃႈဝႃႈႁႅင်းသမႃႇထိယႂ်ႇၵွၼ်ႇ ထၢတ်ႈမဵတ်ႉတႃႇၸင်ႇတေထိုင်တီႈ ၸင်ႇတေမီးႁႅင်း ၸင်ႇတေယမ်ယဝ်ႉၼႆ လူဝ်ႇလႆႈဝႆႉသတိယူႇ။ မိူင်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၽႆးသၢႆ (ၽႆးထၢတ်ႈ)ၼၼ်ႉ ႁႅင်းမၢၵ်ႇမၼ်း မီးႁႅင်းၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ မၼ်းလႅင်းၵႆတၢၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ မၢၼ်ႇၽီလူးၼၼ်ႉ ႁႅင်းမၼ်းမီးယႂ်ႇတၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈ မၼ်းၸၢင်ႈလႆႈၵႆထၢၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။)

ၽွၼ်းလီမဵတ်ႉတႃႇ သိပ်းဢဵတ်းပိူင်

1. လႆႈၼွၼ်းလီ
2. လႆႈတိုၼ်ႇလီ
3. ဢမ်ႇၼွၼ်းၽၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇလီ
4. ၵူၼ်းႁၵ်ႉ
5. ၽီႁၵ်ႉ
6. ၽီၶဝ်ပႂ်ႉလူထိင်း
7. ၽႆးဢမ်ႇမႆႈလႆႈ၊ ငူၼ်ႉ(ၵွင်ႉ)ဢမ်ႇမိူဝ်ႇလႆႈ၊ ၶိူင်ႈလၵ်ႈၼၢၵ်ႈဢမ်ႇတိူဝ်ႉလႆႈ။
8. ၸႂ်ၼိမ်လႆႈၶၼ်ၶၼ်ၽႂ်းၽႂ်း
9. ၼႃႈတႃၸိုၼ်ႈသႂ်မူၼ်ႈသိူဝ်း
10. လႆႈတၢႆဢမ်ႇလူင်လိုမ်း
11. ပေႃးတၢႆၵႂႃႇၼႆ လႆႈၵႂႃႇႁွတ်ႈမိူင်းသၢင်

ဢူမ်သူပ်း

လပ်းတိုၼ်ႇၼွၼ်းၽၼ်လီ ၊ ၵူၼ်းၽီႁၵ်ႉလိူဝ်ႁႅင်း ၊ ၽီပႅင်းပႂ်ႉလူဝႆး ၊ ၽႆးငူၼ်ႉလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈယၢၼ် ၊

ၵၢၼ်ၸႂ်ၸဵဝ်းၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ ၊ ၼႃႈတႃပၢင်ႇၸိုၼ်ႈသႂ် ၊ လႆႈတၢႆၸႂ်ဢမ်ႇသဝ်ႈ ၊ တၢႆႁွတ်ႈတဝ်ႈၶူင်းသၢင် ၊

ၼိုင်ႈဝၼ်းလႂ်သၢမ်ထႃႇ ၊ ႁုင်မႃႇၶဝ်ႈပၢၵ်ႇမေႃႈ ၊ လူႇတၢၼ်းသေၵေႃႈယဝ်ႉ ၊ တေႃႈဢမ်ႇမႃးတဝ်ႉၵၢၼ်၊

ၸူဝ်ႈဢမ်ႇမိပ်ႇၼမ်ႉၼူမ်း ၊ ႁူမ်ၸူမ်းသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇ ၊ မုၼ်ပုတ်ႉထႃႇႁေႃးမႃး ၊ တြႃးၽွၼ်းလီလွင်ႈမဵတ်ႉတႃႇၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်

ၼႃးလိၵ်ႈ (႑႕႗) ၊ တြႃးပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇၸၼ်ႉငဝ်ႈ ၊ ထၢၼ်ၽွင်းလူင်သႃႇသၼႃႇ၊ ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇတီႈ ထၢၼ်ၵူမ်းသႃႇသၼႃႇ၊ ပီ 1999