မဵတ်ႉတႃႇ
မဵတ်ႉတႃႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်သၢၼ်ၶတ်းတေႃးသယဝ်ႉ။ ၸႂ်ၸေႇတသိၵ်ႈ ဢၼ်ဝႆႉဝၢင်းယိူင်းၼူပ်ႈၸူး ပုၵ်ႈၵူဝ်ႇ သတ်ႉတဝႃႇ ပၺတ်ႈသေ ဝႆႉၸႂ်ဝႃႈ "ႁႂ်ႈသိူဝ်းသႃႇသေၵမ်း ႁႂ်းလွတ်ႈၽေးသေၵမ်း" ၼႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸႂ် မဵတ်ႉတႃႇယဝ်ႉ။ မဵတ်ႉတႃႇၼႆႉ တႆးႁဝ်းပိၼ်ႇဝႃႈ "တၢင်းႁၵ်ႉ" ၼႆယဝ်ႉ။ ၶေႃႈၵႂၢမ်းတၢင်းႁၵ်ႉၼၼ်ႉ ၽႄဝႆႉ -
- တၢင်းႁၵ်ႉတၼ်ႇႁႃႇပေႇမ ၽူဝ်လႄႈမေးႁၵ်ႉၵၼ်။
- တၢင်းႁၵ်ႉ ၵေႇႁသ်ႉသိတပေႇတ ပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉႁၵ်ႉၵၼ်။
- တၢင်းႁၵ်ႉမဵတ်ႉတႃႇ ဢၼ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပိူၼ်ႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ၼႆသေ မီးသၢမ်ပိူင်ယဝ်ႉ။
တၢင်းႁၵ်ႉတၼ်ႇႁႃႇပေမလႄႈ တၢင်းႁၵ်ႉၵေႇႁသ်ႉသိတၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉၵိုၵ်းမိူတ်ႇလေႃးၽ၊ တၼ်ႇႁႃႇလႄႈ ပႆႇလႆႈဝႃႈသၽေႃးတြႃးၸိုၼ်ႈသႂ်။ တၢင်းႁၵ်ႉမဵတ်ႉတႃႇတႄႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပိူၼ်ႈမၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ် ၵတ်းယဵၼ်သိူဝ်းၸႂ်လႄႈ ၸင်တေလႆႈႁွင်ႉဝႃႈ သၽေႃးတြႃးမဵတ်ႉတႃႇၸႅတ်ႈၸႅတ်ႈယဝ်ႉ။
ၶူးလၢႆးသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ဝႆႉၸႂ်ယိူင်းၸူး ၵေႃႉဢၼ်ႁဝ်းတေသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈႁၼ်ၸႅင်ႈၼႃႈတႃမၼ်းလီလီ သႂ်ႇၸႂ်ၼၵ်းၼၵ်းၸူမ်ၸူမ်သေ သူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇဝႃႈ ႁႂ်ႈသိူဝ်းသႃႇသေၵမ်း၊ ႁႂ်ႈယၢၼ်ၶဵၼ်သေၵမ်း ၼႆၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ပိုၼ်ၽႄႈမဵတ်ႉတႃႇယဝ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ်ထၢတ်ႈမဵတ်ႉတႃႇႁဝ်း သမ်ႉပေႃးတေၽၢႆၼၼ်ႉ တေလႆႈႁဵတ်း မဵတ်ႉတႃႇၽႃႇဝၼႃႇၼင်ႇတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။
- ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ႁပ်ႉၶၢမ်ႇဢဝ် သိၼ်သီႇလတႃႉ။
- ၼင်ႈၶႂၢႆႇၶူတ်ႇ၊ ဝႆႉဢႅင်ႈဢႅဝ်သိုဝ်ႈသိုဝ်ႈ၊ ဢဝ်ၽႃႇမိုဝ်းသွင်ၽႃႇ ပိၼ်ႈဝႆႉသွၼ်ႉၵၼ်၊ ဢဝ်ႁူဝ်မႄႈမိုဝ်းတိူဝ်ႉၵၼ်ဝႆႉသေ တေဢမ်ႇလႆႈငဝ်လပ်းငဝ်ၼွၼ်း တေလႆႈဝႆႉဢႃႇရူင်ႇလီလီသေ ၼင်ႇဝႆႉၼိမ်ၼိမ်။
- ၵေႃႉဢၼ်ႁဝ်းၶႂ်ႈသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇထိုင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်ဢႃႇရူင်ႇ ႁႂ်ႈႁၼ်ၸႅင်ႈၼႃႈတႃမၼ်း၊ ဢဝ်ၸႂ်ယိူင်းၼူပ်ႇၸူးမၼ်းသေ "ႁႂ်ႈတူဝ်ၸႂ်သွင်ပိူင် သိူဝ်းသႃႇသေၵမ်း၊ ႁႂ်ႈယၢၼ်ၶဵၼ်သေၵမ်း" ၼႆသေ တေလႆႈဝႆႉၸႂ်သူင်ႇထၢတ်ႈမဵတ်ႉတႃႇ ၵပ်းတၢမ်းၵၼ် ၼိုင်ႈပွၵ်ႈမွၵ်ႈ (႑႕) မိၼိတ်ႉ၊ ၶိုင်ႈမွင်းၼိုင်ႈလႂ်ယဝ်ႉ။
- ပေႃးဝႃႈသူင်ႇလႆႈ မဵတ်ႉတႃႇထိုင်တမ်ႈတီႈၵေႃႉလဵဝ်ယဝ်ႉၸိုင် လူဝ်ႇလႆႈၽိုၵ်း ႁႂ်ႈၸၢင်ႈသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇထိုင် ၵူၼ်းၼမ်၊ ၵူၼ်းတင်းဝၢၼ်ႈ၊ ၵူၼ်းတင်းမိူင်း၊ ၵူၼ်းတင်းၵမ်ႇၽႃႇယဝ်ႉ။ ပေႃးယၢမ်ႈမႃးယဝ်ႉၼႆႉ တႃႇတေသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇထိုင် သိပ်းၼႃႈၽႃႉ ပႅတ်ႇၼႃႈမိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇယၢပ်ႇသင်ယဝ်ႉ။
ၽွၼ်းလီလႆႈသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]လွင်ႈသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇၼႆႉ ၽွၼ်းလီမၼ်းယႂ်ႇလိူဝ်သေ ၵၢၼ်တႃႇၼ ၵၢၼ်သီႇလယဝ်ႉ။ (ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ် သမထလႄႈ ပေႃႈဝႃႈႁႅင်းသမႃႇထိယႂ်ႇၵွၼ်ႇ ထၢတ်ႈမဵတ်ႉတႃႇၸင်ႇတေထိုင်တီႈ ၸင်ႇတေမီးႁႅင်း ၸင်ႇတေယမ်ယဝ်ႉၼႆ လူဝ်ႇလႆႈဝႆႉသတိယူႇ။ မိူင်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၽႆးသၢႆ (ၽႆးထၢတ်ႈ)ၼၼ်ႉ ႁႅင်းမၢၵ်ႇမၼ်း မီးႁႅင်းၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ မၼ်းလႅင်းၵႆတၢၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ မၢၼ်ႇၽီလူးၼၼ်ႉ ႁႅင်းမၼ်းမီးယႂ်ႇတၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈ မၼ်းၸၢင်ႈလႆႈၵႆထၢၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။)
ၽွၼ်းလီမဵတ်ႉတႃႇ သိပ်းဢဵတ်းပိူင်
- လႆႈၼွၼ်းလီ
- လႆႈတိုၼ်ႇလီ
- ဢမ်ႇၼွၼ်းၽၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇလီ
- ၵူၼ်းႁၵ်ႉ
- ၽီႁၵ်ႉ
- ၽီၶဝ်ပႂ်ႉလူထိင်း
- ၽႆးဢမ်ႇမႆႈလႆႈ၊ ငူၼ်ႉ(ၵွင်ႉ)ဢမ်ႇမိူဝ်ႇလႆႈ၊ ၶိူင်ႈလၵ်ႈၼၢၵ်ႈဢမ်ႇတိူဝ်ႉလႆႈ။
- ၸႂ်ၼိမ်လႆႈၶၼ်ၶၼ်ၽႂ်းၽႂ်း
- ၼႃႈတႃၸိုၼ်ႈသႂ်မူၼ်ႈသိူဝ်း
- လႆႈတၢႆဢမ်ႇလူင်လိုမ်း
- ပေႃးတၢႆၵႂႃႇၼႆ လႆႈၵႂႃႇႁွတ်ႈမိူင်းသၢင်
- ဢူမ်သူပ်း
- လပ်းတိုၼ်ႇၼွၼ်းၽၼ်လီ ၊ ၵူၼ်းၽီႁၵ်ႉလိူဝ်ႁႅင်း ၊ ၽီပႅင်းပႂ်ႉလူဝႆး ၊ ၽႆးငူၼ်ႉလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈယၢၼ် ၊
- ၵၢၼ်ၸႂ်ၸဵဝ်းၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ ၊ ၼႃႈတႃပၢင်ႇၸိုၼ်ႈသႂ် ၊ လႆႈတၢႆၸႂ်ဢမ်ႇသဝ်ႈ ၊ တၢႆႁွတ်ႈတဝ်ႈၶူင်းသၢင် ၊
- ၼိုင်ႈဝၼ်းလႂ်သၢမ်ထႃႇ ၊ ႁုင်မႃႇၶဝ်ႈပၢၵ်ႇမေႃႈ ၊ လူႇတၢၼ်းသေၵေႃႈယဝ်ႉ ၊ တေႃႈဢမ်ႇမႃးတဝ်ႉၵၢၼ်၊
- ၸူဝ်ႈဢမ်ႇမိပ်ႇၼမ်ႉၼူမ်း ၊ ႁူမ်ၸူမ်းသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇ ၊ မုၼ်ပုတ်ႉထႃႇႁေႃးမႃး ၊ တြႃးၽွၼ်းလီလွင်ႈမဵတ်ႉတႃႇၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
- ဢူမ်သူပ်း
ၽိုၼ်ဢိင်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ၼႃးလိၵ်ႈ (႑႕႗) ၊ တြႃးပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇၸၼ်ႉငဝ်ႈ ၊ ထၢၼ်ၽွင်းလူင်သႃႇသၼႃႇ၊ ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇတီႈ ထၢၼ်ၵူမ်းသႃႇသၼႃႇ၊ ပီ 1999