လုင်းဢေႃးၸေႇယ

ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈၸဝ်ႈငဝ်ႈငႃႇသႅင်းတႆး လုင်းဢေႃးၸေႇယၼႆႉ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ 1265 ၼီႈ၊ လိူၼ်သိပ်းမႂ်ႇ (9)ၶမ်ႈ၊ ၶၢဝ်းယၢမ်း ၵၢင်ၶိုၼ်း(11)မွင်း၊ ၸႃႇတႃႇၶႂၢင်ႇ ၵျူဝ်ႇပၢႆၸမ်ႉ လႅတ်ႉတူၵ်းၼႂ်းပိတ်ႉသရႃႇသီႇ၊ တၼၢင်းၵၼူၺ်ႇၵျူဝ်ႇၸမ်ႉ ၽႅဝ်ၼႂ်းသိင်ႇရႃႇသီႇ၊ ၸၢၼ်း တၼၢင်းလႃႇ ပျႅၵ်ႉသရႃႇသီႇ၊ ဢင်ႇၵႃႇၵျူဝ်ႇၸမ်ႉ မီးတီႈ တူႇရႃႇသီႇ၊ ပုၵ်ႉတႁူး သွၵ်ႉၵျႃႇ ရႃႇႁူႉၵျူဝ်ႇ သၢမ်လုၵ်ႈ ပူးႁူမ်ႈၵၼ် ၵၼ်ႇရႃႇသီႇယဝ်ႉ၊ ၸၼေႇၵျူဝ်ႇမီးတီႈ မၵႃႇလရႃႇသီႇ၊ ၵျႃႇသပေတးၵျူဝ်ႇၸမ်ႉ မီးတီႈၵုင်ႇရႃႇ သီႇယဝ်ႉ၊ ၼၵ်ႉၶတ်ႉၸိရ ပဵၼ် (17) လုၵ်ႈ ပၢႆပၢတ်ႈၼိုင်ႈ ႁွင်ႉဢၼုရႃႇထၼၵ်ႉၶတ်ႉယဝ်ႉ။

ၸိုဝ်ႈဢူႈမႄႈ

ၵေႃႉပဵၼ်ဢူႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ မွင်ႇမၢၼ်း ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းထၼု၊ ၵေႃႉပဵၼ်မႄႈၸမ်ႉ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဢေးသႅင် ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးယဝ်ႉ၊ လုင်းမွင်ႇမၢၼ်းလႄႈ ပႃႈၼၢင်းဢေးသႅင် ႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် မီးမႃးလုၵ်ႈၸၢႆးသွင်ၵေႃႉသေ ဢၼ်တေမႃးပဵၼ် လုင်းဢေႃးၸေႇယၼႆႉ ၸိုဝ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ ၽူဝ်းၼွႆႇ၊ ၵေႃႉၼွင်ႉ သမ်ႉႁွင်ႉဝႃႈ ၽူဝ်းၵျွႆႇ ၼႆယဝ်ႉ၊ ၽူဝ်းၼွႆႇ လႄႈ ၽူဝ်းၵျွႆႇ ၶႃသွင်ၵေႃႉပီႈၼွင်ႉ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ တီႈ ဝၢၼ်ႈမၢၵ်ႇမူင်ႈၸႅၼ်ႇ(သဖန်းကုန်း) ၸႄႈဝဵင်းၼွင်ၶဵဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ယူႇၵျွင်း

ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၽူဝ်းၼွႆႇ လႆႈသၢမ်ၶူပ်ႇၼၼ်ႉ ပေႃႈမႄႈဢွၼ်ၶၢႆႉမႃးယူႇ ၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ဝဵင်းမႂ်ႇ ၼမ်ႉတုမ်ၸွႆးၵုင်း၊ ဝၢၼ်ႈပၢင်ပဝ်းဢွၼ်ႇ။ ဢႃႇယူႇလႆႈၸဵတ်းၶူပ်ႇ ပေႃႈမႄႈ ဢဝ်ၵႂႃႇဝႆႉႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ၊ ယူႇႁူင်းႁဵၼ်း တေႃႇပေႃးဢွင်ႇသီႇၸၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢွင်ႇသီႇၸၼ်ႉယဝ်ႉသေ ၶၢႆႉမႃးယူႇၵျွင်းၸဝ်ႈမုၼ်ၽႃႉပွတ်းယဝ်ႉ။ ၽွင်းဢႃႇယူႇလႆႈ(11)ၶူပ်ႇၼၼ်ႉ ၸင်ႇၼုင်ႈသၢင်ႇ တမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈသြႃႇသေႃးၽီႇတသေ ၸဝ်ႈသြႃႇၸင်ႇ တၢင်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသၢင်ႇဢေႃးၸေႇယၼႆႉ မေႃယူႇမေႃႁဵတ်းၵေႃႉပိူၼ်ႈတႄႉတႄႉ။ ၸဵမ်လဵၵ်ႉၸဵမ်ယႂ်ႇ မၼ်းထုၵ်ႇမေႃပိူၼ်ႈ တႄႉတႄႉ။ မၼ်းသမ်ႉလႆႈၼွၼ်းၸမ် ၸဝ်ႈသၢင်ႇလူင် ၸဝ်ႈၼိုင်ႈ ၸဝ်ႈသၢင်ႇလူင်ၼၼ်ႉ ၵႆႉၵႆႉသင်ႇသွၼ်ဢွၼ်လီမၼ်း ၵူႈၶမ်ႈယဝ်ႉ၊ ဝၼ်းၼိုင်ႈၸဝ်ႈသၢင်ႇလူင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇဝႃႈတီႈ ၸဝ်ႈသၢင်ႇဢေႃးၸေႇယ "ၸွမ်းၼင်ႇ ၵႂၢမ်းၵူၼ်းထဝ်ႈၶဝ်ၸဝ်ႈ ဝႃႈဝႆႉ ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းတၢင်းလီၵေႃႈ တၢင်းလီတေၸွမ်းၽၢၼ်ႇ၊ ႁဵတ်းတၢင်းၸႃႉၵေႃႈ လွင်ႈၵျၢမ်ႇမႃႇ ၸွမ်းငႅၼ်းၼႆၼၼ်ႉ ဢၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်း လွမ်လၵ်ႉဢဝ်ၶဝ်ႈၽၵ်း ဝႆႉပၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇလူင်ၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇလီၵူၺ်း၊ ၽိတ်းသိၼ်ၽိတ်းထမ်းသေ ၸၢင်ႈတူၵ်းငရၢႆး ၶႃႈဢိူဝ်ႈ၊ တေႃႈလဵဝ် ၶႃႈတေပးၼႆႉ ဢႃႇယူႉလႆႈ(24) ၶႃႈယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၶႂ်ႈႁူႉလွင်ႈလီလႄႈ ၸင်ႇယွၼ်းပႅတ်ႈ မေးသေ ၶိုၼ်ႈၵၢၼ်ႇၶိုၼ်ႈၵျွင်းမႃး မႃးၼုင်ႈလိူင် ႁဵတ်းသၢင်ႇလူင်သေ ဝႆႈၽြႃး၊ ၼပ်ႉမၢၵ်ႇ၊ ၼင်ႈၵမ်ႇမထၢၼ်း ၵူႈၶမ်ႈယဝ်ႉ၊ ပေႃးပိူၼ်ႈ ၼွၼ်းယဵၼ်ယဝ်ႉ ၼႆၸိုင်ႈ ၶႃႈတပႄး လူင်းၵျွင်းသေ ၵႂႃႇၽႃႇဝၼႃႇ တီႈဝတ်ႉၵျွင်းသိမ်ႇၼၼ်ႉ ၵူႈၶမ်ႈဢိူဝ်ႈ တႃႉၸဝ်ႈႁဝ်းၵႂႃႇၸွမ်းၶႃႈပႄးဢိူဝ်ႈ" ၸွမ်းၼင်ႇ ၸဝ်ႈသၢင်ႇလူင်လၢတ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသၢင်ႇဢေႃးၸေႇယ ပႃးၸ်ႂပႃၸႂ်ပႃးၶေႃး သိုပ်ႇထွမ်ႇတွင်းမၢႆၸွမ်းယူႇ "ႁဵတ်းတၢင်းလီၼႆႉ ၽီၵေႃႈ သႃႇထု ၵူၼ်းၵေႃႈသႃႇထုၶႃႈယဝ်ႉ၊ၼေႈ… ၸိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ် ဝူၺ်ႇမႃႇၼိၵပိတ်ႉတႃႇၶဝ်ၼၼ်ႉ ပေႃးႁဝ်းၽႄၵူႉသူဝ်ႇပၼ် ၶဝ်ၼႆၸိုင် ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ်မႃးႁပ်ႉဢဝ်ဢိူဝ်ႈ၊ ပေႃးၸဝ်ႈႁဝ်း ၶႂ်ႈႁူႉၶႂ်ႈႁၼ်ပေႃးၼႆၸိုင် ၶမ်ႈၸူင်ႈၵႂႃႇၸွမ်းၶႃႈတပႄး၊ ၵႂႃႇၽႃႇဝၼႃႇ ၵႃႈတီႈဝတ်ႉၵျွင်းသိမ်ႇ ၵွင်းမူးပူႇၵၢပ်ႇသႅင်ၼၼ်ႉလႄႈ ၶႃႈတပႄး တေၽႄၵုသူဝ်ႇ ၽွၼ်းလီပၼ်သေ ၸဝ်ႈတေလႆႈႁူႉႁၼ်လီလီယူႇၵူၺ်း" ၸဝ်ႈသၢင်ႇဢေႃးၸေႇယၵေႃႈ သမ်ႉမီးဝႃႇသၼႃႇ ၶႂ်ႈႁူႉၶီႈႁၼ်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈလႄႈ "ဢေႃႈ ... ၶႃႈတပႄး တေၸွမ်းယူႇၶႃႈ..." ၼႆယဝ်ႉ၊ ထိုင်ၵၢင်ၶမ်ႈမႃး ၶႃသွင်ၸဝ်ႈ ၸင်ႇၸူဝ်းၵၼ် ၵႂႃႇၽႃႇဝၼႃႇၵမ်ႇမထၢၼ်း တီႈဝတ်ႉပူႇလွႆထွၼ်း ၼၢႆးလွႆထွၼ်းၼၼ်ႉယူႇ၊ ၽွင်းတႆႈတဵၼ်း တူၵ်းၶိုင်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသၢင်ႇလူင်ၸင်ႇပၼ်သတိ ၸဝ်ႈသၢင်ႇဢေႃးၸေႇယဝႃႈ "ၸဝ်ႈယႃႇပေၵူဝ်သင်ၼႃႈ ႁၼ်သင်ၵေႃႈ ပဵၼ်ရုပ်ႈၵူၺ်းၵူၺ်းယဝ်ႉ၊ ဢဝ်ရုပ်ႈၼႆႉသႂ်ႇၸ်ႂတႃ" ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသၢင်ႇလူင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁွမ်းမိုဝ်းသေ လွတ်ႈဝႃႈ "ၸိူဝ်းဢၼ်မီးယူႇႁိမ်းႁႃးၼႆႉ ႁႃးတေၽႄၵုသူဝ်ႇၽွၼ်းလီပၼ်ယဝ်ႉ" ၽွင်းၼၼ်ႉ ၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်းၶႃၼၼ်ႉ မေႃးမႃးၶႃႉၶႃႉၶိၶိ မိူၼ်ၼင်ႇ ပိူၼ်ႈဢဝ်မဵတ်ႉ ႁိၼ်မဵတ်ႉသၢႆး မႃးပိုၼ် မႃးၽွၵ်း ၶႂ်ႈမီးမွၵ်ႈ ၵဝ်ႈလေႃႉသိပ်းလေႃႉလႄႈ ၶူၼ်တုမ်ႇၼိူဝ်ႉ သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယပေႃးယုၵ်ႉၵႂႃႇတၢင်းတူဝ်၊ ၸဝ်ႈသၢင်ႇလူင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇဝႃႈ "သူယႃႇပေၼႄ ႁၢင်ႈၽၢင်သူ ၊ ၵူဝ်သၢင်ႇဢွၼ်ႇ ၵူဝ်သူဢိူဝ်ႈ ၵူႉသူဝ်ႇဢၵျူဝ်းမျႃႉမျႃႉ သႃႇထုဢဝ် ႁၢင်းၽ်ႂႁၢင်းမၼ်းတႃႉ" ပေႃးဝႃႈ ၽႄၵူႉသူဝ်ႇယဝ်ႉၵေႃႈ ဢဝ် ယဵၼ်ၵႂႃႇသဵင်ႈယဝ်ႉ၊ ႁဵတ်းၼၼ် ၶႃသွင်ၸဝ်ႈၵေႃႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ၶိုၼ်းမႃးၵျွင်းသေ မႃးၼွၼ်းတီႈၼွၼ်းၽ်ႂ တီႈၼွၼ်းမၼ်းယဝ်ႉ။ ထိုင်ၼင်ႇထႅင်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈ ၸဝ်ႈသၢင်ႇလူင်ၸင်ႇဝႃႈ "ၶမ်ႈၼႆႉ ႁႃးၵႂႃႇယူႇၼႂ်းလိုင်ႇၵွင်းမူး ၶိင်းၵၢပ်ႇသႅင် ပေႃးပိၵ်ႉၽၵ်းတူ ၶတ်းသေႃးယဝ်ႉၼႆတႄႉ ဢမ်ႇလူဝ်ႇၵူဝ်သင်ယဝ်ႉၵူၺ်း" ၼႆလႄႈ ၶႃသွင်ၸဝ်ႈ ၸင်ႇၵႂႃႇ ၽႃႇဝၼႃႇ ၼႂ်းလိုင်ႇၵွင်းမူးၼၼ်ႉယူႇ၊ ၼႂ်းၵႃႈၶမ်ႈၼၼ်ႉ သဵင်ပတ်းယူး မေႃးသၢတ်ႉသၢတ်ႉၵေႃႈ လႆႈငိၼ်း၊ သဵင်ၶၢင်းမေႃးဢိုဝ်ႉဢိုဝ်ႉ ဢႃႉဢႃႉ ၵေႃႈလႆႈငိၼ်းယဝ်ႉ။ ထႅင်ႈၶမ်ႈၼိုင်ႈ ၶႃသွင်ၸဝ်ႈ သမ်ႉၵႂႃႇယူႇသဝ်း ၼႂ်းသိမ်ႇသမုတ်ႈလူင် ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇလူင်ၶဝ် ၸိူဝ်းႁၢႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁူလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ်သိုင်း ၶႃသွင်ၸဝ်ႈ ၽႆးတဵၼ်းၶႃသွင်ၸဝ်ႈ သမ်ႉပေႃးမွတ်ႇၼႆယဝ်ႉ၊ သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယၼႆႉ ၽွင်းမိူဝ်ႈၼုင်ႈလိူင်ပဵၼ်သၢင်ႇဝႆႉၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် တေမီးၽွၼ်းလီ ပုၼ်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆ မေႃၶတ်းၸ်ႂႁႃၵၢၼ်လီ ပုၼ်ႈတူဝ်မၼ်းယူႇတႄႉတႄႉ။

လူင်းၵျွင်း

ထိုင်မိူဝ်ႈ ဢႃႇယူႉလႆႈမႃး သိပ်းႁႃႈယၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇထၢၵ်ႈလူင်းၵျွင်းသေ မႃးယူႇလူၺ်ႈၵေႃႉပဵၼ်ဢၢဝ် ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ပူႇသြႃႇၵႃႇလိင်ႇတၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ယူႇၸွမ်းပူႇသြႃႇၵႃႇလိင်ႇတေသ သမ်ႉလႆႈၶၢႆယႃႈယႃ ပရိၵ်ႈသေးလႄႈ ႁူႉၸၵ်းၵျၢမ်းယႃႈယႃ၊ လႆႈပႃးၸဵမ် ၶူးလၢႆးယႃႈယႃ ၸႃႇတိဝိင်ႇၵ ၽုင်ႇသၢဝ်းၸဵတ်း ဢူမ် သူပ်းလႆႈတွင်းၵိုမ်းဢမ်ႇလိုမ်း တေႃႇပေႃးထဝ်ႈယဝ်ႉ၊ ဢိၵ်ႇသမ်ႉ ၵႃႇထႃႇမၢၼ်ႇတၼ်ႇ ၶျႃႉတဵၼ်းၶျႃႉဢၢင်း ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈသင်၊ ဢဝ်ၸဵမ်ပေႇတၢင်ႇၵႃႇလႃး မႁႃႇပုၵ်ႈတႅင်ႇ၊ ၵျူဝ်ႇပႅတ်ႇလုၵ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မေႃမႃးတႂ်ႈမိုဝ်း ဢၢဝ်ၶဝ်ၸဵမ်လဵၵ်ႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇယႂ်ႇမႃႈၵႃႈသုင် ပဵၼ်မၢဝ်ႇႁၢႆးဢွၼ်ႇမႃးလႄႈ ၶတ်းၸႂ်မေႃလူ မေႃတူၺ်းပိူၼ်ႈ ၸိူဝ်းႁဵတ်းၶဵဝ် လဵၼ်းၶဵဝ်လၢႆး ဢုပ်ႇမၢဝ်ႇဢုပ်ႇသၢဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ၸွမ်းၼင်ႇၵၢပ်ႈလ်ႂပၢၼ်ၼၼ်ႉ ပၢၼ်သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယၶဝ်ၼၼ်ႉ သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇၶျေႃႉၼင်ႇ ၵဝ်ႇ မၼ်းၸၢႆး ဝႆႉၸွၵ်းႁူဝ်၊ တိုဝ်းတွင်ႇႁူ၊ ပေႇႁူ၊ ၼင်ႇ ႁိုဝ်တေပဵၼ်ၵေႃႉၸၢႆးၼၼ်ႉ သမ်ႉသမ်းၶႃလၢႆးၶႃလဵၼ်း၊ ဢႅဝ်လဵၼ်းဢႅဝ်လၢႆး၊ ၼုင်ႈၵူၼ်ႁူင်ႇယူင်ႉ ၼုင်ႈသိူဝ်ႈၶႅၼ်ယူင်ႉ ပႃးသၢႆၸႃႇပႃႇ တိုဝ်းၵုပ်းၶႄႇႁၵ်း သၢမ်သၼ်၊ မိတ်ႈၵႃႈဢႅဝ် လႅဝ်းၵႃႈမႃႇ (မိတ်ႈၼဵပ်းဢႅဝ် လႅဝ်းပၢႆႉမႃႇသေ ပဵၼ်ႁၢင်ႈၶိုၵ်ႉဝႆႉတႄႉတႄႉ။ သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယၼႆႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ တိုၼ်းပႃးဝႃႇသ ၼႃႇ သီႇလပႃႇ(ပၢႆးမွၼ်း) ဢၼုပၺ်ႇၺႃႇလႄႈ ႁၼ် ပိူၼ်ႈလဵတ်းတိင်ႇ၊ တိုင်ႈပီႇ၊ ပၢႆႇပႄးလႄႇသၢဝ် ႁိူၼ်းတႂ်ႈႁိူၼ်းၼိူဝ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းၸၢႆးၶႂ်ႈမေႃၼႃႇလႄႈ ၶၢမ်ႇၵႂႃႇဢႅဝ်ႇၸွမ်းပိူၼ်ႈ၊ ၵႂႃႇထၢမ်ပိူၼ်ႈ ၸိူဝ်း ဢၼ်မေႃၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ လႆႈၵႂႃႇထွမ်ႇငိၼ်း ပိူၼ်ႈမၢဝ်ႇသၢဝ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် ပဵၼ်ပုၵ်ႈပဵၼ်တွႆးၼၼ်ႉ သမ်ႉပႃး ၵႂၢမ်းဝွၵ်းလင်ႇၵႃႇဢွၼ်ႇသေ ႁီႉၼွမ်းၵၼ် လွင်ႈဝႃႈ ၵဝ် ႁၢင်ႈၸႃႉ မႂ်းႁၢင်ႈလီ ၊ ပီႈပဵၼ်လုၵ်ႈၵူၼ်းၽၢၼ်၊ ၼွင်ႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈလၢၼ်ၵူၼ်းမီး၊ လုၵ်ႈၶုၼ်လုၵ်ႈၶမ်း ၵႂၢမ်း ဝွၵ်းၵၼ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယ ၶႂ်ႈမေႃၼင်ႇပိူၼ်ႈတႄႉတႄႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၶႂ်ႈမေႃၸိူင်ႉၼင်ႇပိူၼ်ႈၼႃႇလႄႈ ၵၢင်ၶမ်ႈမႃး ပႃးၽႃႈမႆသေ လွမ်လႅမ်လူင်းႁိူၼ်းၵႂႃႇ၊ ၵႂႃႇႁႃ ႁဵတ်းၵေႃႉမၢဝ်ႇ ဢၼ်ယႂ်ႇသေမၼ်း၊ ဢၼ်မေႃလၢတ်ႈဢုပ်ႇသၢဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ပေႃးပိူၼ်ႈဢုပ်ႇၵၼ်ၼႆ မၼ်း လွမ်ၵႂႃႇၼွၼ်း ပႃႈလင်မၢဝ်ႇလူင်ၶဝ် ၸိူဝ်းဢုပ်ႇသၢဝ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ပႂ်ႉထွမ်ႇပိူၼ်ႈ၊ မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ ၵႂႃႇလွမ်ထွမ်ႇ ၸွမ်းၽီးၽိုၼ်းၽီးၽႆး တီႈပိူၼ်ႈ ဢုပ်ႇၵၼ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်းၸိူဝ်းဢၼ်ပိူၼ်ႈဢုပ်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉဝႃႈ "ၼွင်ႉဢိူၺ် ႁၵ်ႉလႄႈ ႁၵ်ႉႁဝ်းပီႈသူ ဢိတ်းလူ မွၵ်ႇသၢၼ်ႈၵၢၼ်ႈယၢဝ်းပူ" မၢင်ပွၵ်ႈသမ်ႉပဝ်ႇပီႇၼဵတ်း တိင်ႇၸွမ်း မၢင်မိူဝ်ႈမၢင်ၶႃႇၵေႃႈ ပၢႆႇပေးဢွၼ်ႇၸွမ်းသေဝႃႈ ႁၵ်ႉလႄႈ ႁၵ်ႉၸၢႆးပီႈသေဢိတ်းလူ ပျေႇလၢၼ်း ၼတီးၼတွင်းဢွၼ်ႇ ဢဝ်ဢလေးႁူ၊ ပႃးၵႅမ်ႈၶျေႃး ၵၢၼ်ႈၶေႃးသူၼေႃႈၼႄႇ ၼၢင်းသၢဝ်ဢွၼ်ႇၶဝ် ၵေႃႈၶိုၼ်းၶၢၼ်သဵင်ဝၢၼ်တွပ်ႇ ပီႈဢိူၺ် ပိူၼ်ႈမဝ်းၼီႈမဝ်းၶွတ်ႇ ၶွင်ပိူၼ်ႈယင်းႁူႉ တၢင်းတွပ်ႇတႅၼ်း၊ ၼွင်ႉၼႆႉ မဝ်းဢမ်ႇယဝ်ႉ မဝ်းဢမ်ႇတူဝ်ႈၼၢၼ်းၶႅၼ်း မဝ်းၵွပ်ႈၸွမ်းသူၼေႃႈ ၼႆယဝ်ႉ။

သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယတႄႉ ၼွၼ်းၵူမ်ႁူဝ် မီးဝႆႉၽၢႆႇ လင်မၢဝ်ႇလူင်သေ လွမ်ယုမ်ႉယူႇၸုတ်းၵုတ်း၊ ပႂ်ႉၵဵပ်း ဢဝ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈယူႇ။ ဢၼ်ပဵၼ်ဢူႈမႄႈသၢဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ယူႇၼႂ်းလုၵ်းၼွၼ်းၶဝ်သေ လၵ်ႉလွမ်ပႂ်ႉ ထွမ်ႇ ၵႂၢမ်းလုၵ်ႈယိင်းၶဝ် တွပ်ႇၶိုၼ်းပၼ် မၢဝ်ႇၼၼ်ႉယူႇ။ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၽိင်ႈတႆးႁဝ်းၸဵမ်ၵွၼ်ႇ ဢၼ်လီ ႁၵ်ႉသႃဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵႂၢမ်းမၢဝ်ႇၵႂၢမ်းသၢဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းထုၵ်ႇလီ သိမ်းပႅင်းႁၵ်ႉႁွမ်ဝႆႉယူႇ ၵူႈၵေႃႉယဝ်ႉ။ သၢင်ႇဢေႃးၸေႇၼႆႉ ၶၢမ်ႇလူႉတႃၼွၼ်း ၵႂႃႇထွမ်ႇၵူႈၶမ်ႈၵူႈၶမ်ႈသေ ပႅင်ႈၼင်ႇဢၼ်ငိၼ်း ဢၼ်ႁူႉ မႃးၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းမႃးဝႃႈတူၺ်း ႁႂ်ႈၸပ်းသူပ်းယူႇ၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၶႂ်ႈမေႃၼႃႇၼႃႇလႄႈ ႁၼ်လိၵ်ႈ ၵႂၢမ်းၵပျႃႇလင်ႇၵႃႇ ၸေႈပွတ်ၸေႈပႅတ်းဢွၼ်ႇ ပိူၼ်ႈတႅမ်ႈဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵဵပ်းမႃးလူဢၢၼ်ႇယူႇ။ ၵႂၢမ်းလင်ႇၵႃႇ သြႃႇယွတ်ႈၶမ်း ဝၢၼ်ႈၸိင်း၊ သြႃႇလူင်ပၢၼ်း သႅင်းၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ၵေႃႈ ၵဵပ်းဢဝ်မႃးသေ မႃးလူမႃးႁေႃးၵုၵ်း"ၵၢၵ်း" ဢၼ်ထုၵ်ႇလီဢူမ်ႇဢၢၼ်ႇဝႆႉ ႁႂ်ႈၸပ်းသူပ်းၸပ်းပၢၵ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢူမ်ဢၢၼ်ႇဝႆႉ ပေႃးတၢၼ်ႇ ပဵၼ်ၵၢၼ်လူင်ၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉ ပုၼ်ႈမၼ်းဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼိုင်ႈ သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယ ၸင်ႇၵႂႃႇမိူဝ်းၸူး ႁိူၼ်းၸရေးသွႆႈၶမ်းယဝ်ႉ၊ ၸရေးသွႆႈၶမ်း ၸင်ႇတၵ်ႉဝႃႈ "ဢၢႆႈလၢၼ် ပေႉလေႇၵႆ လူဝ်ႇသင်?" "ၶႃႈလၢၼ် ၶႂ်ႈမေႃ ၵႂၢမ်းၵပျႃႇလင်ႇၵႃႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ဢၢဝ်ၸရေးႁဝ်းၶႃႈဢေႃႈ ဢၢင်ႈၶႂ်ႈမႃးပိုင်ႈ သွၼ်ပၼ်ၶႃႈႁဝ်းဢေႃႈ" "ဢိူဝ်ႈ ဢိူဝ်ႈ လီယဝ်ႉ" ၼႆသေ ၸင်ႇၵႂႃႇငုၺ်ႉတူၺ်း ပပ်ႉလိၵ်ႈၵဵၼ်လိၵ်ႈဢွၼ်ႇမၼ်း ပပ်ႉၼိုင်ႈ။ ၸင်ႇဢဝ်မႃး ပပ်ႉဢွၼ်ႇ ဢၼ်ၼိုင်ႈသေ မႃးပၼ် သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယယဝ်ႉ။ "မႂ်းတူၺ်းၼႆႉတိၵ်းတိၵ်းတႃႉ ဢၼ်မႂ်းၶႂ်ႈလႆႈၼၼ်ႉ မီးၼႂ်းၼႆႉယဝ်ႉသၢင်ႇဢေႃးၸေႇယၵေႃႈ ႁပ်ႉဢဝ်သေ မိူဝ်းလူတူၺ်း ႁေႃးတူၺ်းၼႆ လႆႈႁူႉပဵၼ်လိၵ်ႈ သၢင်းၵျူဝ်ႇၵဝ်ႈတွၼ်ႈ (သၢင်းၵျူဝ်ႇၵူဝ်းပႅင်း)ယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၶႂ်ႈမေႃၼႃႇလႄႈ ၵိၼ်ႉမင်ႉၶတ်းၸ်ႂ လူလူႁေႃးႁေႃး ၵုၵ်ႉၵုၵ်ႉၵၵ်ႉၵၵ်ႉသေတႃႉ တေႃႈဢမ်ႇႁူႉ တီႈပွင်ႇတီႈပဵဝ်မၼ်းသေဢိတ်း။ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇႁူႉတီႈပွင်ႇဢၼၢၵ်သၽေႃးမၼ်း သေတ သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယ ဢမ်ႇၶျေႃႉလႃးလႃး။ တီႈဢၼ် ဢမ်ႇႁူႉၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းထၢမ် ဢၢဝ်ၸရေးႁဵတ်းၼႆတိၵ်းတိၵ်း၊ သၢင်းၵျူဝ်ႇၵဝ်ႈတွၼ်ႈၼႆႉ လူ ၵႂႃႇလၢႆပွၵ်ႈလၢႆထႃႇသေတႃႉ ဢၼ်ႁူႉပွင်ႇလီ" ၵမ်းလဵဝ် ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ၶေႃႈ ဢၼ်ဝႃႈ မိူင်းၽီႁူၵ်းပၢင် မိူင်းသၢင်သၢဝ်းၶူင်းၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ပိူၼ်ႈတႅမ်ႈႁဵတ်းဝႆႉ ပုင်ႇႁၢင်ႈပျၢတ်ႈသၢတ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈသၢင်းၵျူဝ်ႇၵဝ်ႈတွၼ်ႈ ဢၼ်ၸရေးသွႆႈၶမ်း ၸႂ်ႉမၼ်းၽိုၵ်းလူၽိုၵ်းဢၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၼႂ်းပပ်ႉမၢႆတွင်း သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယၼၼ်ႉ တႅမ်ႈမၢႆဝႆႉၼင်ႇၼႆ- "လွင်ႈၼႆႉ ႁၢၼ်ႉတေႃႇဢသၢၵ်ႈ ပေႃးလႆႈသၢမ် သိပ်းပၢႆပၢႆမႃး ႁႃးၸင်ႇမိူဝ်းၵႂႃႇ လူႁၼ် ၽတ်းမႅၼ်ႈၽိုၼ် ဢုၵ်ႉလေႃးၵၼီႇတိၼၼ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၵူၼ်းမေႃၵႂၢမ်း ၵပျႃႇ ပေႃးဢမ်ႇႁူႉလိၵ်ႈမေႃလိၵ်ႈသတ်ႉတႃႇၸမ်ႉ တႅၵ်ႈမိူၼ်မႆႉဢမ်ႇမီးလွၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇမႆႉၼိဝ်ႉၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵေႃႉႁူႉလိၵ်ႈၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇမႆႉလွၼ်ႉၵွၼ်ၵႅၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႆလႄႈႁႃးၸင်ႇၶိုၼ်းႁူႉၸၵ်း ၵုင်ႇမုၼ်ၸရေးလူင် ဢၢဝ်သွႆႈၶမ်းယူႇယဝ်ႉ။

ၶေႃႈၵႂၢမ်းၸဝ်ႈဝုၼ်ႇထွၵ်ႈ မႃးတွၵ်ႈၸ်ႂ

ယၢမ်းမိူဝ်ႈ ဢႃႇယူႉသၢင်ႇဢေႃးၸေႇယ လႆႈသၢဝ်း ၼိုင်ႈသၢဝ်းပၢႆယၢၼ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းၸင်ႇမိူဝ်းၸွမ်း ပူႇၶဝ် ၵႃႈတီႈ ဝဵင်းသဵၼ်ႈဝီသေ မိူဝ်းယူႇသဵၼ်ႈဝီသွင်ပီပၢႆပၢႆ ယဝ်ႉ၊ လႆႈမိူဝ်းထူပ်းႁၼ် ၸဝ်ႈၽႃႉၶဝ်ၸဝ်ႈ ၶဝ်ႈပွႆး ၽြႃးလိူၼ်သီႇ၊ ၵႃႈပဵၼ်ဢမၢတ်ႈ ပူႇသိုင်ႇႁူဝ်ႁၢၼ် ၵၢင်ႉၵႄႇ ၵိၼ်မိူင်းၶဝ် မႃးၶဝ်ႈပွႆးၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၶီႇမႃႉသေ သမ်ႉမီးၵူၼ်းၵင်ႈၸွင်ႈၶမ်းလႄႈ ၸွင်ႈၶမ်း သမ်ႉပေႃးလိူင်ၵႂႃႇ ၸွမ်းသၢႆတၢင်းယဝ်ႉ၊ ဢွၼ်ၵၼ်မူၼ်ႈသိူဝ်းၸွမ်း ၵျေႃႇၸ်ႂၵူႈၽ်ႂမၼ်း သဵင်ၵွင်ပႅင်ႈၽ၊ ပုင်ႇတွင်ႇမွင်းၶမ်း၊ သႅင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉပေႃး ဢူၼ်ပၼ်းၵႂႃႇယူႇ။ ဢၼ်ပဵၼ် မိတ်ႉၸတိူဝ်ႇၵျေႇတိၼ်ႇ ၵြႃးဝုၼ်ႇ ထွၵ်ႈလူင်ၵူတ်ႉၶၢႆၵေႃႈ မႃးၶဝ်ႈပွႆးၸွမ်း ၸဝ်ႈၽႃႉၶဝ် ၼင်ၵဝ်ႇလႄႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ႁပ်ႉတွၼ်ႈသဵင်ႈသဵင်ႈ။ သဵင်သႅင်ႇၵွင်မွင်းယၢမ်း သဵင်ယိုဝ်းၵွင်ႈယိုဝ်းမျွၵ်ႈ ပေႃးပၼ်ွသၢဝ်ႈသၢဝ်ႈ၊ ဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇႁပ်ႉဝုၼ်ႇထွၵ်ႈ မႃးၶဝ်ႈပွႆးယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃး လိုဝ်ႈသဝ်း တီႈတေႃႇမေႃႈ (တီႈၸဝ်ႈၽၶၢမ်ႇၵၼ်ႇတေႃး)ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် မႃးၵႃႈၼူၵ်ႉၵႃႈတူဝ်း ႁႆႇၵွင်ၵူၼ်ႈယၢဝ်း၊ ၵႃႈႁွၵ်ႇၵႃႈလၢပ်ႇ ၵႃႈလၢႆးၼႄ ၸဝ်ႈဝုၼ်ႇထွၵ်ႈ၊ ၸဝ်ႈဝုၼ်ႇထွၵ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ြၵႃးႁူႉၵႂၢမ်းတႆးလီလီ ၵေႃႈၼိုင်ႈလႄႈ ဝၢႆးသေၵႃႈယဝ်ႉ ဝုၼ်ႇထွၵ်ႈၸင်ႇဝႃႈ-

"ၸွမ်းၼင်ႇသူဢွၼ်ၵၼ် ႁႆႇသႅင်ႇၵွင်မွင်းသိူင်းသေ မႃးႁပ်ႉၵဝ်ၶႃႈၼႆႉ ငိၼ်းႁူမ်ၸူမ်းသိူဝ်းတႄႉတႄႉ၊ ၵဝ်ၶႃႈ ၶႂ်ႈမီးၸႂ်သေ လၢတ်ႈၸႃၼႄသူၸဝ်ႈ လွင်ႈႁႆႇတွႆႇ သူၸဝ်ႈၼႆႉ ၵဝ်ၶႃႈထွမ်ႇၸွမ်း ၵမ်းလ်ႂၵမ်းလႂ်သေ ၵေႃႈ ၼႂ်းၵႃႈ သဵင်သႅင်ႇၵွင်မွင်းယၢင်း သူၸဝ်ႈၼႆႉ ထွမ်ႇမိူဝ်ႈလ်ႂ ၵမ်းလႂ်သေၵေႃႈ မေႃးငၢဝ်းငၢဝ်း ၼႆယူႇတႃႇသေႇ။ ပတ်းပဵင်ႈ ပတ်းပဵင်ႈ ၼႆယူႇတိၵ်းတိၵ်း မၼ်းဢမ်ႇဢွၵ်ႇသဵင်ၵူၼ်း ဢမ်ႇပွင်ႇသဵင်ၵူၼ်းၼင်ႇပိူၼ်ႈ၊ သူၸဝ်ႈပတ်ႉၶႅပ်း လႅၼ်းၶႃသေ ၵႃႈၵႃႈမႅပ်ႈ လၢႆးမိုဝ်းလၢႆးၶွၼ်ႉ လၢႆးႁွၵ်ႇ လၢႆးလႅဝ်းလႂ်ၵေႃႈၵျႃႉယူႇ လီလူလီတူၺ်း တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယူႇ။ ဢၼ်သမ်ႉ ႁဵတ်းၼူၵ်ႉႁဵတ်းတူဝ်းသေ ၵႃႈၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးလႅပ်း ႁဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းမၢၼ်ႇတႄႉတႄႉသေ သမ်ႉ ၵႂႃႇႁဵတ်း တူဝ်သတ်းတတ်းမႅင်းသေ ၵႃႈၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးၵျႃႉ၊ ၵႃႈတီႈတိူၵ်ႈဢၽရိၵ ပႅၼ်ပႄႈမိူင်း ပႃႈၸၢၼ်း ၼၼ်ႉၵူၺ်း လႆႈႁၼ်မႃး မိူၼ်ၼင်ႇသူၸဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ" သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယ လႆႈငိၼ်းၵႂၢမ်း ၶိင်းဝုၼ်ႇထွၵ်ႈၼင်ႇၼႆ မၼ်းငိၼ်းၽိတ်းၸႂ် တႄႉတႄႉသေ ဢမ်ႇ လိုမ်းလႆႈ ၵႂၢမ်းဝုၼ်ႇထွၵ်ႈၼၼ်ႉလႃးလႃးလႄႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဝုၼ်ႇထွၵ်ႈဝႃႈၼၼ်ႉ ဝၢႆးၼႆႉ ပဵၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်းတိုၵ်းသူၼ်း တႃႇတေႁႂ်ႈ သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယ ႁဵတ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး လွင်ႈႁႆႇတိုင်ႈတႆးယူႇ။ လွင်ႈသဵင်ၵွင်မွင်းသႅင်ႇတႆးၼႆႉ ထုၵ်ႇႁူယွၼ်ႈၸ်ႂတႆး တၢၼ်ႇႁိုဝ်ၼႆ ၵွပ်ႈမၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈတႆးလႄႈ ဝုၼ်ႇထွၵ်ႈ ဝုၼ်ႇလူင်တေဢမ်ႇႁူႉထိုင်။ တီႈၼႂ်းပပ်ႉမၢႆတွင်း သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယ ၼႃႈလိၵ်ႈ(9)ၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈလႆႈငိၼ်း ၵႂၢမ်းဝုၼ်ႇထွၵ်ႈဝႃႈၼၼ်ႉသေ မၼ်းတႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ "ႁႃးၶုၼ်ႇ ၶူၼ်ႉဝူၼ်ႉၸွမ်း ၵႂၢမ်းၸဝ်ႈဝုၼ်ႇထွၵ်ႈ ၼႃႇႁၢင်ႈၽိတ်းၸႃႉၸႂ်တႄႉတႄႉ။ ယူႇၵႂႃႇႁိုင်ၵႂႃႇၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇလိုမ်းလႄႈ မၢင်ၵမ်း ၼႃႈႁၢင်ႈ ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈယူႇတႄႉတႄႉယူႇယဝ်ႉ။

တႄႇၼႃႈႁေႃ တေႃႁိူၼ်း

ၽွင်း သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယ လႆႈမႃး(24) ၸင်ႇတႄႇၼႃႈႁိူၼ်း ၵူပ်းလူၺ်ႈ ၼၢင်းဢိင်ႇသေ မီးမႃးလုၵ်ႈၸၢႆး ဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်းၼႆယဝ်ႉ၊ ယူႇႁူမ်ႈၵိုၵ်းႁွမ်းၵၼ်မႃး မိူဝ်ႈလႆႈၶူပ်ႇၽႃႉဝၢင်ႈပီ ၵေႃႉပဵၼ်ၼၢင်းဢိင်ႇ ဢမ်ႇယူႇလီလႄႈ ဢွၵ်ႇၼၢႆးၸင်ႇဝႃႈ "ၼေႈ ပီႈၶူၺ်သူ သြႃႇၵျွၵ်ႉလူင်းၼႆႉ ပေႃးဝႃႈ ၵူၼ်းၼႂ်းႁိူၼ်းႁဝ်း ဢမ်ႇယူႇလီ၊ ဢမ်ႇၵိၼ်ဝၢၼ်တၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ ၼႆၸိုင် ႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈၵႂႃႇၸူးပိူၼ်ႈ၊ မၼ်းမေႃပဝ်ႇ မေႃမုၼ်း ဢုမ်ၽွႃႉဢုမ်ၽီႉဢိူဝ်ႈၼၼ်ႉ" ၼႆလႄႈ သၢင်ႇဢေႃးၸေႇယ ၸင်ႇၵႂႃႇ ပိုင်ႈဢိင်ြသႃႇလူင်ၵျွၵ်ႉလူင်း ၸွႆးၵုင်းၼၼ်ႉသေ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈၶဵင်ႇႁပ်ႉၶူးၽြႃး(128) ၼၼ်ႉ ႁွတ်ႈထိုင်ယဝ်ႉတူဝ်ႈ(120)ၶူးလႄႈ ၸင်ႇလႆႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သြႃႇဢေႃးၸေႇယ ယဝ်ႉ၊ သြႃႇဢေႃးၸေႇယ လႄႈ ၼၢင်းဢိင်ႇယူႇႁူမ်ႈၵၼ် လႆႈႁူၵ်းၶူပ်ႇသေ ၼၢင်းဢိင်ႇသဵင်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ၼၢင်းဢိင်ႇသဵင်ႈၵႂႃႇ သြႃႇဢေႃးၸေႇယၵေႃႈ ႁဵတ်းသြႃႇ ယႃတိပ်းယႃတွပ်းပိူၼ်ႈ၊ ၸင်ႇၶိုၼ်း တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းမႂ်ႇ ၵိုၵ်းတင်းၼၢင်းဢေးၽိတ်ႈသေ မီးမႃးလုၵ်ႈယိင်းၵေႃ.ၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈႁွင်ႉဝႃႈၼၢင်းပူး ၼႆယဝ်ႉ၊ တင်းၼၢင်းဢေးၽိတ်ႈ ယူႇႁူမ်ႈၵၼ်လႆႈ(15) ပီသေ ၼၢင်းဢေးၽိတ်ႈၵေႃႈ သဵင်ႈၵၢမ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ၊ သမ်ၶိုၼ်းသိုပ်ႇထႅင်ႈ ၼၢင်းၵျႃႇ(ႁွင်ႉ)ဢွၵ်ႇလွႆယွတ်ႈၶမ်းသေ မီးမႃးလုၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈၼၢင်းလဵၵ်ႉ ၊ ၸၢႆးငူဝ်ႉ လႄႈ ၼၢင်းယိင်းၼွႆႇယဝ်ႉ။

ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး တႄႇပဵၼ်မႃး

ထိုင်မႃး 1305 ၼီႈ၊ ဝၼ်းၽိတ်ႈၵၢင်ဝႃႇ လိူၼ်ၵဝ်ႈလပ်းၼၼ်ႉ ဢၢႆႈသၢင်ႇယူင်ႇ ၸင်ႇၶိုၼ်ႈမႃးလႄႇ တီႈႁိူၼ်း သြႃႇဢေႃးၸေႇယသေ လၢတ်ႈဝႃႈ "ၶမ်ႈၸူင်ႈၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ်ပွႆးသွမ်းတေႃႇလူင်ႁဝ်း တီႈၵျွင်းၽူဝ်းတေႃႇ သီႇပေႃႉ၊ ႁႂ်ႈပေႃးမီး တီႈထွမ်ႇတီႈလူ တီႈတူၺ်းမူၼ်ႈမၼ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ တႃႉလုင်းဢေႃးႁဝ်း ႁဵတ်းပျႃႉၸၢတ်ႈတႆးႁဝ်းသေၼႄၵူၼ်း တၢင်းလၢႆတႃႉ" သြႃႇဢေႃးၸေႇယ လႆႈငိၼ်းၼင်ႇၼၼ်သေ ၸင်ႇတွပ်ႇဝႃႈ "ဢၢႆႈၼႆႉ ႁႃးတင်းဢမ်ႇယၢမ်ႈႁူႉ ဢမ်ႇယၢမ်ႈငိၼ်း ဢမ်ႇယၢမ်ႈႁဵတ်းသေပွၵ်ႈ" "ပေႃးဝႃႈလုင်းႁဝ်းႁဵတ်းၼႆ တေပဵၼ်ယူႇၶႃႈၵႂႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈလုင်းႁဝ်း ပေႃးမေႃတႅမ်ႈဝတ်ႉထူႉလ်ႂ၊ ၵႂၢမ်းလ်ႂ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉလူး၊ ႁဵတ်းၸိူင်ႉၼင်ႇမၢၼ်ႈၶဝ် ႁဵတ်းငဝ်းတူင်ႉၼၼ်ႉ ဢဝ်ၵူၼ်းတႄႉတႄႉ ႁဵတ်းဢဝ်ၶႃႈဢိူဝ်ႈ၊ ၸိူင်ႇၼင်ႇမၢၼ်ႈၶဝ် လၢတ်ႈၵႂၢမ်းႁဵတ်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ တႆးႁဝ်းၵေႃႈ လၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆး ႁဵတ်းၵႂၢမ်းတႆး ၼၼ်ႉၼႃႇ" ၶႃသွင်ၵေႃႉ ဢုပ်ႇၵၼ်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ လီလီငၢမ်းငၢမ်းသေ ၸင်ႇႁွင်ႉဢွၼ်ႇၸၢႆးၼႂ်းပွၵ်ႉၶဝ် ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇလႅင်ၼၼ်ႉသေ မႃးဢုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄလွင်ႈတၢင်းမၼ်း၊ ၶဝ်ၵေႃႈ ပွင်ႇၸ်ႂ ႁင်းၽ်ႂႁင်းမၼ်းသေ ၵၢင်ၶမ်ႈၸဵတ်းမွင်းပႅတ်ႇမွင်း ယၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ် မိူဝ်းလဝ်ႈလၢတ်ႈထိုင် ၸဝ်ႈသြႃႇငမ်းပၢႆးလူင်(ၵျႅင်းၶျူၵ်ႈ)ယူႇယဝ်ႉ၊ ၸဝ်ႈငမ်းပၢႆးလူင်ၵေႃႈ လႆႈၸႂ်သေ ၸင်ႇယိမ်ပၼ်ၶဝ် ၽႃႈၵင်ႈ လူင် တႃႇတေၵင်ႈႁႄႉ ၼႃႈၵျွင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းဢၼ်တေၵႃႈၼၼ်ႉ လႆႈဢွၵ်ႇၵႃႈ ၽၢႆႇၼႃႈၽႃႈၵင်ႈသေ သြႃႇဢေႃးၸေႇယတႄႉ ယူႇၽၢႆႇလင်ၽႃႈၵင်ႈ ၸီႉသင်ႇလၢတ်ႈၸႃပၼ်ၶဝ် တေလႆႈႁဵတ်း တေလႆႈသၢင်ႈ ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်း ႁႆႇၵွင်ၵူၼ်ႈယၢဝ်းသေ သမ်ႉယႃႉသဵင်ၵွင် ၵူၼ်ႈယၢဝ်း ႁဵတ်းပဵၼ် ၵွင်မွင်းသိူင်း ပဵၼ်မၵ်းပဵၼ်ၶၢၼ်း ပဵၼ်ပုၵ်ႈပဵၼ်တွႆးၵွႃႇ တေႃႇမိူင်းပေႃးလႅင်းယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ဝႃႇသၼႃႇမိူၼ်ၵၼ်လႄႈ တၢင်းၽိုၵ်း တင်းၵႃႈၼႄပိူၼ်ႈ ႁဵတ်းၼၼ်တိၵ်းတိၵ်း လွင်ႈတူဝ်ထူပ်းၵေႃႈ မီးမႃးႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်းလႄႈ ႁူႉလွင်ႈႁၼ်လၢႆး မၼ်းမႃးယူႇ၊ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၺႃးမိူဝ်ႈတိုၵ်ႉႁူမ်ႈၼႃႈႁိူၼ်းလူၺ်ႈ ၼၢင်းဢေးၽိတ်ႈ။ ပေႃးဝႃႈ ၵၢင်ၶမ်ႈမႃး ၵူၼ်းၵႃႈၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်မႃးမူၺ်ႉၵိၼ်ၶဝ်ႈ ၵိၼ်ၽၵ်း ဢၼ်ၼၢင်းၽိတ်ႈ ႁုင်ၼၼ်ႉသေတႃႉ ၶဝ်ဢမ်ႇတၼ်းလၢင်ႉ ဝၢၼ်ႇၶဝ်ႈဝၢၼ်ႇၽၵ်းသင်၊ ဝႆႉႁႂ်ႈၼၢင်းၽိတ်ႈပွင်ႉဢုမ်းဢုမ်း ဝႃႈတီႈၶဝ်တႃႇသေႇယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ ၼၢင်းၽိတ်ႈ မီးၸ်ႂမုင်ႈမွင်းၶဝ် ၵူႈၶမ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼၼ် သိုပ်ႇပႆၶၢဝ်းတၢင်းမႃး သြႃႇဢေႃးၸေႇယ ၶိုၼ်ႈပၼ်ၶဝ် သူရသတီႇ ၵူႈၵေႃႉသေ သွၼ် ပၼ်ၶဝ်သွင်ပီပၢႆပၢႆ ၽႂ်ၽႂ်ၵေႃႈ မေႃၵႃႈႁင်းၽ်ႂႁင်းမၼ်း မေႃၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵၼ်မႃးတႄႉတႄႉယူႇ၊ ၼႂ်းၵႃႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၸုမ်းငဝ်ႈငႃႇၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးၼႆႉ သၢင်ႇဢိင်ႇတ ၵေႃႉ ႁဵတ်းမင်းသႃး၊ သၢင်ႇလူး ၵေႃႉ ႁဵတ်းၼၢင်းသမီး (မိူဝ်ႈၸဝ်ႉၼၼ်ႉ ၼၢင်းယိင်း ဢၼ်တေႁဵတ်းၼၢင်းသမီး ဢမ်ႇမီး၊ ၽႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇႁတ်းႁဵတ်း ၼၢင်းသမီးလႄႈ ၸင်ႇလႆႈဢဝ် သၢင်ႇလူး ၼုင်ႈသိူဝ်ႈၶူဝ်း ၼၢင်းယိင်းသေ ႁဵတ်းၼၢင်းသမီးယဝ်ႉ)၊ မၢၼ်ႇႁိူင်း လႄႈသၢင်ႇၵင် ၵေႃႉ ႁဵတ်းၵူၼ်းၵျေႃႇ သြႃႇဢေႃးၸေႇယ ၵေႃႉႁဵတ်း ၽူႈၸတ်းၵၢၼ်ၸၢတ်ႈသႅင်းၶဝ်ယဝ်ႉ။ တီႈပွၵ်ႉၸၢင်ႈၶမ်းၼၼ်ႉ မီးၵူၼ်းမေႃသေႇတြေႃးၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၶုၼ်တႃႇ ပဵၼ်ၼွင်ႉၸၢႆး ၸဝ်ႈၽၶုၼ်ၶျႄႇ သီႇပေႃႉယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်ၵူၼ်း ဢွင်ႇၸၼ်ႉသိပ်း ယၢမ်ႈၸွမ်းၸၢတ်ႈမျဢေးၵျႅင်ႇ (ၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈ) မႃးလႄႈ သြႃႇဢေႃးၸေႇယ ၸင်ႇၵႂႃႇ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်မၼ်းသေ ပိုင်ႈဢိင် ႁႂ်ႈမၼ်း ၽိုၵ်းသေႇတြေႃးၽႅပ်ႉ ႁႂ်ႈဢွၵ်ႇသဵင်တႆးယဝ်ႉ။ မၼ်းၵေႃႈ ၶတ်းၸ်ႂ ၸၢမ်းတူၺ်းလႄႈ ၸင်ႇဢွၵ်ႇမႃး သဵင်လွင်ႈၶူင်း ၵႂၢမ်းတႆးယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၸင်ႇဢဝ်မၼ်းႁဵတ်းၵူၼ်း လူင်ၶဝ်ၽၢႆႇႁႆႇတိုင်ႈသေ ယွၼ်းတၢင်းၶႂ်ႈ ၸ်ႂတီႈမၼ်း ၵူႈပိူင်ပိူင်ယူႇ။ ဢၢႆႈၵေႃး ၼွၵ်ႈၵၢတ်ႈသမ်ႉ မေႃသေႇတြေႃးမၢၵ်ႇဢုၼ်တႆးမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇဝႆႉလႄႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ၸင်ႇၸႂ်ႉမၼ်း ဢဝ်တြေႃးၽႅပ်ႉသေ ၵႂႃႇႁဵၼ်းဢဝ် တီႈၶုၼ်တႃႇယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼၼ် ဢၢႆႈၵေႃးၵေႃႈ မေႃသေႇတြေႃးမႃးသေ ဢွၵ်ႇသဵင်တြေႃးတႆးမႃးယဝ်ႉ။ (1) ၵႂၢမ်းမၢၵ်ႇလၢမ်ႇမိူင်းတႆး (2) ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မိူင်းတႆး (3) တင်းသူတင်းႁဝ်း (4) ဢွင်ႇယႃႇဢွင်ႇၵျွင်း ... ၵႂၢမ်းသီႇႁူဝ်ၼႆႉ ဢၢႆႈၵေႃး ပဵၼ်မေႃငဝ်ႈမိုဝ်းတြေႃးတႆးသေ သေႇၼႄပိူၼ်ႈ ဢွၼ်တၢင်းယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းတၢင်းၸၢတ်ႈသႅင်းၶဝ် လႆႈမႃးသၢမ်ပီယဝ်ႉ သေတႃႉ ႁႃၼၢင်းသႅင်း(ၼၢင်းသမီး) ၵေႃႈပႆႇလႆႈ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈ လုၵ်ႈယိင်းၶဝ်ၶႂ်ႈႁဵတ်းသေတႃႉ ဢူႈမႄႈၶဝ်ဢမ်ႇ ၽွမ်ႉသေ သမ်ႉၵွႆလၢတ်ႈဝႃႈ "ပေႃးႁဵတ်း ၼၢင်းသႅင်း ပဵၼ်မေးၵူၼ်းယွၼ်းလူင်ယဝ်ႉ၊ ဢေႃးၸေႇယႁဵတ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၵူၼ်းယွၼ်းလူင်ဢိူဝ်ႈ" ၼႆၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ပိူၼ်ႈၶႂ်ႈဝႃႈႁိုဝ်ဝႃႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယတႄႉ တိုၼ်းဢမ်ႇၽႃႈပႅတ်ႈ ယိူင်းမၢႆမၼ်းလႃးလႃး။

ၸဝ်ႈၾၵျႃႇသႅင် လႄႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယ

ထိုင်မႃး ပီၵေႃးၸႃႇ (1308) ပီၶရိတ်ႉ(1946) လိူၼ်ၽေႇၽေႃႇဝႃႇရီႇ ၽွင်းႁဵတ်း ပၢင်ၵုမ်လူင် ပၢင်လူင် ပွၵ်ႈထိၼိုင်ႈ ပုၼ်ႈတႃႇတေ လိူၵ်ႈတင်ႈ ၸဝ်ႈၾသီႇပေႃႉၼၼ်ႉ တေလႆႈႁႂ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းသၢမ်ၵေႃႉ ႁဵတ်းလိၵ်ႈလၢႆး ၵမ်ႉထႅမ် တၢင်ႇပၼ်ၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်ႇ သီႇပေႃႉ ၸင်ႇႁႂ်ႈလုင်းႁဵင်ထႃး မိူင်းၶိူဝ်း၊ လုင်းပွႆးၸႃးလူး ပွၵ်ႉၸၢင်ႈၶမ်း သီႇပေႃႉ၊ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ပွၵ်ႉၸၢင်ႈၶမ်း သီႇပေႃႉ ႁဵတ်းလိၵ်ႈ ၵမ်ႉထႅမ်ပၼ် မၼ်းၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်ႇ ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၸဝ်ႈၾယဝ်ႉၵေႃႈ ၵွပ်ႈဢမ်ႇလိုမ်း ၵုင်ႇၶဝ် သၢမ်ၵေႃႉလႄႈ ၸင်ႇဢဝ် လုင်းၶုၼ်ထႃး ပဵၼ်ၼႄႇပႅင်ႇ ဢုၵ်ႉၵထ၊ ပၼ်ပွႆးၸႃးလူး ၽုၺ်ႇႁူင်းငဝ်းတူင်ႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်ႇ ၸင်ႇႁွင်ႉထၢမ် လုင်းဢေႃးၸေႇယ " လုင်းဢေႃးႁဝ်း လူဝ်ႇသင် ၶႂ်ႈႁဵတ်းသင်" ၽွင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽွင်း ပိူၼ်ႈမႃးယွၼ်း ၼႃႈၵၢၼ် တႃႇတေ လႆႈပဵၼ် ပူႇၵၢင်ႉပူႇႁဵင် ပူႇသိုင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သေတ သင်ဝႃႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ယွၼ်းၶႂ်ႈႁဵတ်း ပူႇႁဵင်ၼႆၵေႃႈ ႁူႉတေႃႈ တေပၼ်ၵမ်းလဵဝ်ယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵၢင်ၸ်ႂ လုင်းဢေႃးၸေႇယၼႆႉ သမ်ႉၶႂ်ႈပိုင်ႈ ႁူမ်ႈၽူၺ်းလီသေ တင်ႈၸၢတ်ႈသႅင်းၽိင်ႈငႄႈတႆးလႄႈ မၼ်းၸင်ႇဝႃႈ- "ၼေႃးတီႈၶႃႈ ၶႃႈၸဝ်ႈၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူင်ႉတၢင်ႇမဵဝ်းတႄႉ ဢမ်ႇလူဝ်ႇသင်ၶႃႈ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶႃႈၸဝ်ႈၶႂ်ႈႁဵတ်း ၵၢၼ်ယဵၼ်ႇငႄႈ လွင်ႇႁႆႇလွင်ႈတွႆႇလွင်ႈၵႃႈလွင်ႈမႅပ်ႈတႆးႁဝ်း ၶႂ်ႈႁဵတ်းႁႂ်ပဵၼ် သႅင်းတႆးၵူၺ်းၶႃႈယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၸဝ်ႈႁဝ်း ပၼ်ႁႅင်းယူႇၶႃႈ" ၸဝ်ႈၽၸင်ႇဢၢမ်းသေ "ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးၼႆႁႃႉ? ႁႃးပႆႇတွၼ်ႉယၢမ်ႈငိၼ်းသေပွၵ်ႈ" လုင်းဢေႃးၸေႇယၵေႃႈ ၸင်ႇလဝ်ႈလၢတ်ႈၼႄ ၸဝ်ႈၽႁႂ်ႈႁူႉပွင်ႇလွင်ႇမၼ်းလီလီသေ ၸဝ်ႈၽၵျႃႇသႅင် ၸင်ႇပွင်ႇၸႂ်သေထၢမ်ဝႃႈ "တႃႇတေတႄႇတင်ႈ ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးၼၼ်ႉ လုင်းႁဝ်း လူဝ်ႇငိုၼ်းၵမ်ႉထႅမ် ၵႃႈႁိုဝ်?" လုင်းဢေႃးၸေႇယ ၸင်ႇမႃးၼပ်ႉသွၼ်ႇၼႄ ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈသေ "လူဝ်ႇမွၵ်ႈႁဵင်ၼိုင်ႈဢေႃႈ" ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်ၵေႃႈ ၸင်ႇတႅမ်ႈလိၵ်ႈပၼ်သေ ႁႂ်ႈၵႂႃႇဢဝ် တီႈၶိင်းတႂၢင်းဝုၼ်ႇ၊ လူဝ်ႇသင်ထႅင်ႈၵေႃႈ ႁႂ်ႈလၢတ်ႈၶိင်းတႂၢင်းဝုၼ်ႇၼႆယဝ်ႉ၊ ဢၼ်လႆႈမႃးငိုၼ်းႁဵင် ၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇသိုဝ်ႉဢဝ် ၵွင်မွင်းသိူင်းႁႃႈပၢၵ်ႇၵျၢပ်ႈယဝ်ႉ၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇၵႂႃႇႁႃႁူၺ်း ၼၢင်းယိင်း ၵေႃႉတႃႇတေႁဵတ်း ၼၢင်းသမီးတႆး၊ ၸင်ႇၵႂႃႇလႆႈ ၼၢင်းမုင်ႉလႄႈ ၼၢင်းၺိင်းၸၢမ်ႇ၊ ဢိၵ်ႉသမ်ႉ ဢဝ်ၸၢႆးသမ်ႇမႃႇဝႃႇယႃႇမလႄႈ ၼၢင်းတၢၼ်းၺူဝ်ႇ ႁဵတ်းၵိင်ႇၼရႃႇလႄႈ ၵိင်ႇၼရီႇယဝ်ႉ။

တၢင်းၵႃႈတႆႈ ၶိုၼ်ႈၵႃႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇ

ၵႃႈၵွၼ်ႇတွၼ်းဢွၼ်ၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ်ယဵၼ်ႇငႄႈ တႆးႁဝ်း ၸိူဝ်းပဵၼ်ၼူၵ်ႉတူဝ်းၵိင်ႇၼရႃႇၵိင်ႇၼရီႇ လွင်ႈၵႃႈလဵၼ်းၵႃႈလၢႆးၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇတွၼ်ႉလႆႈၶိုၼ်ႈ ၵႃႈၼိူဝ်ၶိင်ႇသေပွၵ်ႈ၊ ၵူၺ်းလႆႈယူႇ ၼိူဝ်လိၼ် ပႃႈၼႃႈ တေႃႇမေႃႈ ၸဝ်ႈၾသေ ၵႃႈၼိူဝ်လိၼ် တီႈတႅမ်ႇၵူၺ်းၵူၺ်း၊ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ၸင်ႇၵႂႃႇလၢတ်ႈတီႈၸဝ်ႈၽ "ၼေႃးတီႈၶႃႈၸဝ်ႈ လွင်ႈတၢင်းယဵၼ်ႇငႄႈတႆးႁဝ်း သမ်ႉၵူၺ်း လႆႈၵႃႈၼိူဝ်လိၼ် တုၵ်းတႃႈ ၸၢတ်ႈသႅင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်မႃးမိူင်းႁဝ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉလႆႈၵႃႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇ၊ ႁႂ်ႈႁဝ်းၵေႃႈ လႆႈၶိုၼ်ႈၵႃႈ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇသေၵမ်း" ၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈၾၵေႃႈ ၸင်ႇပၼ်ၶႂၢင်ႉလႄႈ မိူဝ်ႈ (1309)ၼီႈ လိူၼ်သိပ်းသွင်မႂ်ႇ (14-15) လိူၼ်သိပ်းသွင်မူၼ်း ပွႆးၵၼ်ႇတေႃး ၸဝ်ႈၾၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယ တုၵ်းယွၼ်းလႄႈ ယဵၼ်ႇငႄႈတႆးတၢင်းၵႃႈတႆး ဢၼ်ပဵၼ်ၵႃႈၼူၵ်ႉၵႃႈတူဝ်း ၵႃႈၵိင်ႇၼရႃႇ ၵႃႈလၢႆးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈၶိုၼ်ႈၵႃႈ ၼိူဝ်ၶိင်ႇၸၢတ်ႈယဝ်ႉ။ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈလွင်ႈၼႆႉ ၼႂ်းပပ်ႉမၢႆတွင်း လုင်းဢေႃးၸေႇယ ၼႃႈလိၵ်ႈ(12)ၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉ "မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ယဵၼ်ႇငႄႈတႆးႁဝ်း ၼူၵ်ႉတူဝ်း ၵိင်ႇၼရႃႇၵႃႈလဵၼ်းၵႃႈလၢႆး ယူႇၼိူဝ်လိၼ် ပႃႈၼႃႈႁေႃ တေႃႇမေႃႈၸဝ်ႈၾၼၼ်ႉ ႁႃးၸင်ႇႁွင်ႉဢဝ်ၶဝ် ၶိုၼ်ႈၵႃႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈ ပဵၼ်ၶူင်ႇႁၢၼ်ႉသုင်သုင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ၺႃးမိူဝ်ႈဝၼ်း 1309 ၼီႈ၊ လိူၼ်သိပ်းသွင်မႂ်ႇ14-15 ၶမ်ႈ၊ လွင်ႈႁႆႇလွင်ႈၵႃႈတႆးႁဝ်း ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မႃး ၼီႈၼႅတ်ႈမိူဝ်ႉဝၼ်းၼႆႉယဝ်ႉ" ၼင်ႇၼႆလႄႈ ဝၼ်းလိူၼ်သိပ်းသွင်မူၼ်းၼႆႉ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ဢဝ်လွင်ႈၵႃႈလွင်ႈႁႆႇတႆး ဢၼ်ၵႃႈႁႆႇယူႇ တီႈၼိူဝ်လိၼ်ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်ႈၽႅဝ်ၼိူဝ်ၶဵင်ႇသုင်လႄႈ ပဵၼ်ၼိမိတ်ႈလီ လွင်ႈၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်လႄႈ ဝၼ်းလိူၼ်ႈသိပ်းသွင်ၼႆႉ ထုၵ်ႇလီမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ဝၼ်းယဵၼ်ႇငႄႈၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး ယူႇယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး လိူၼ်သီႇ ပွႆးပေႃႇၵျူဝ်ႇ ၸဝ်ႈၾသမ်ႉ ပူင်ဢမိင်ႉပၼ် ႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈၵႃႈပွႆးမၢၼ်ႈ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇၸၢတ်ႈ တေႃႇမေႃႈလူင်ၼၼ်ႉ ၶၢဝ်းယၢမ်း(9)မွင်းတေႃႇ (12) မွင်း တဵင်ႈၶိုၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ႁူႉႁၼ် မိုတ်ႈၵိုတ်း ၸၢတ်ႈတႆးမႃးယဝ်ႉလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ် လူႁၼ်ပၼ်ႁႅင်ႈတႄႉတႄႉ၊ ပေႃးဝႃႈ (12)မူင်း ၸၢတ်ႈတႆးယဝ်ႉယဝ်ႉၼႆ တူၵ်းတႃႇ ၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈ တေသိုပ်ႇၼႄ ဝႃႈၼႆသေတ ၵူၼ်းတူၺ်းၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။ ထႅင်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈ ၶိင်းတႂၢင်းဝုၼ်ႇ ၸင်ႇႁဵတ်းပၼ် ၶဵင်ႇသႅင်းတႆး သုမ်ႉပၢၵ်ႇႁႅၼ်ဢွၼ်ႇ ၶေႃၶေႃသေ ၸင်ႇလႆႈၵႃႈ ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးၶေႃၶေႃ ၵူၼ်းမႃးတူၺ်း ပေႃးတဵမ်ပၢင်ႇယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး 1310 ၼီႈ ၸဝ်ႈၾၵျႃႇသႅင် ၵႂႃႇမိူင်းဢမေႇရိၵၼ်ႇသေ ၸင်ႇသင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈဝႆႉ "တႃႇၸၢတ်ႈသႅင်း တႆးၼၼ်ႉ လုင်းဢေႃး လူဝ်ႇသင်ၵေႃႈ ၵႂႃႇၸူးတီႈ ၶိင်းတႂၢင်းဝုၼ်ႇတိၵ်းတိၵ်းတ" ၼႆလႄႈ ထိုင်မႃးၼႃႈပွႆး လိူၼ်သိပ်းသွင် ၽွင်းၵႂႃႇၸူးတီႈ ၶိင်းတႂၢင်းဝုၼ်ႇၼၼ်ႉ ၶိင်းတႂၢင်းဝုၼ်ႇၸင်ႇဝႃႈ "ၸၢတ်ႈသႅင်းလုင်းဢေႃးၼႆႉ ပႆႇပႃး ဢၼ်ၵႃႈဢၼ်မႅပ်ႈ ၸုင်ႇၸုင်ႇၸေႉၸေႉ ၸိူင်ႉၼင်ႇပိူၼ်ႈၵွၼ်ႇ ၵွပ်ႈၼႆ ႁႂ်ႈလိူဝ် ပၼ်ငိုၼ်းၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇပၼ်လႆႈ။ ၵူၺ်းတေပၼ် ႁႃႈပၢၵ်ႇၵူၺ်းယဝ်ႉ လုင်းဢေႃးႁဝ်း တူၺ်းတူၺ်းသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵႂႃႇတ" ၼႆယဝ်ႉ။

တွၵ်ႉၶျၢင်းတွၵ်ႉၶျၢင်း တွၵ်ႉၶျၢင်းၶျၢင်း

ဝၢႆးသေ ပွႆးလိူၼ်သိပ်းသွင်ယဝ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး တေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင် မီးၸေးမီးၸုင်ႇ ၸိူင်ႉ ၼင်ႇပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ လုင်းဢေႃး ၸင်ႇၶႆႈၸႂ် လၢႆၽၢႆလၢႆပႃႈသေ ႁွင်ႉဢဝ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် မႃးဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်ယဝ်ႉ၊ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ၸင်ႇဝႃႈ "လွင်ႈဝႃႈၸၢတ်းသႅင်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ ပႆႇမီးလွင်ႈၵႃႈ လွင်ႈမႅပ်ႈဢၼ်ၶိုတ်းပိူၼ်ႈ ပႆႇမီးၸေးၸုင်ႇမိူၼ်ပိူၼ်ႈ လႄႈ ႁဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လူဝ်ႇမီးသဵင်တွႆႇ ၸီးလႄႈဝႃး တွႆႇႁွၵ်ႈတွႆႇသႅင်ႇဢွၼ်ႇယဝ်ႉ" ၼႆသေ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ၸင်ႇဢဝ်ႁွၵ်ႈလႄႈသႅင်ႇ တွႆႇၼႄၶဝ် လွင်ႈၸီးလႄႈဝႃး တွၵ်ႉၶျၢင်း တွၵ်ႉၶျၢင်း တွၵ်ႉၶျၢင်းၶျၢင်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ၶဝ်လႆႈငိၼ်းၼင်ႇၼၼ်သေ ဢမ်ႇပေႃးထုၵ်ႇႁူၶဝ် ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ "မိူၼ်သဵင်တွႆႇမၢၼ်ႈ ၵူၼ်းယွၼ်းဝႆႉ" ၼႆသေ ဢွၼ်ၵၼ်ဢမ်ႇၽွမ်ႉ လုင်းဢေႃးၸေႇယလႃးလႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းႁၼ်ၵႆ ပဵၼ်ၵူၼ်းပႆၶၢဝ်းတၢင်းယၢဝ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈၸိူဝ်းဢၼ်ပိူၼ်ႈ ဢမ်ႇလႆႈၸ်ႂၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇဝႃႈသင်တီႈၶဝ်၊ ၸွမ်းၼင်ႇၵၢင်ၸ်ႂ ဢၼ်မၼ်းၶႂ်ႈႁဵတ်းပဵၼ် ၼင်ႁိုဝ် ပိူၼ်ႈတေလႆႈၸ်ႂမႃးၼၼ်ႉ မၼ်းၸင်ႇတွႆႇသွၼ် လုၵ်ႈယိင်းဢွၼ်ႇမၼ်း ဢေးလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇသေ သွင်ၶႃပေႃႈလုၵ်ႈ သွၼ်ၵၼ်ၵႃႈၵႃႈမႅပ်ႈမႅပ်ႈ ပဵၼ်ပွႆးႁင်းၶႃယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ဢၢႆႈၵေႃးလူၺ်ႈ ၸင်ႇၶဝ်ႈၸႂ်သေမႃး ၽိုၵ်းၸွမ်းၶႃသွင်ၵေႃႉ ပေႃႈလုၵ်ႈ၊ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ၸင်ႇၸႂ်ႉမၼ်း ၽိုၵ်းထူဝ်းတြေႃး၊ ၼဵတ်းပႅၼ်ႇၵျူဝ်ႇ၊ လုင်းဢေႃႈ ၸင်ႇသွၼ်ပၼ် ၵႂၢမ်းတီႈၶႃသွင်ၵေႃႉ (1) တၢင်းသူတၢင်းႁဝ်း ပူးပဝ်းၽွမ်ႉၸွမ်းႁူမ်ႈ လၢၼ်းထႅဝ် (2) ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မိူင်းတႆး ထီးႁႆးၵဝ်ႈၵူဝ်းၸေႃ (3) မိူဝ်ႈၼႆႉလၢင်းၶျုၼ်ႇ ၵျုၼ်ႇမ တၵ်းလႆႈၵႃႇရဝမူပ်ႇၵူမ်ႈၵွမ်းႁူဝ် သူဝ်လၢတ်ႈၽွႆး လွင်ႈပွႆး လူႇၵိၼ်တၢၼ်း ... သၢမ်ပုၵ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵေႃႉပဵၼ် လုၵ်ႈယိင်းဢွၼ်ႇ ၼၢင်းလဵၵ်ႉၵေႃႈ လႆႈဢူမ်သူပ်း လီလီငၢမ်းငၢမ်း ႁဵတ်းၼၢင်းပွႆးဢူး(ၼၢင်းၼၢမ်းၼႃႈ) ဢွၵ်ႇၵႃႈဢွၼ်တၢင်းပိူၼ်ႈ ၸဵမ်မိူဝ်ႈဢႃႇယုမၼ်းၼၢင်း လႆႈသၢမ်ၶူပ်ႇပၢႆပၢႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼၢင်းလဵၵ်ႉ လုင်းယိင်း လုင်းဢေႃးၸေႇယၼႆႉ ပဵၼ်ၼၢင်းၼၢမ်းၼႃႈ (ၼၢင်းပွႆးဢူး) ၵေႃႉဢွၼ် တၢင်းသုတ်း ပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼႆႉ ၸင်ႇလႆႈယိင်းဢွၼ်ႇ ထႅင်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼၢင်းၸိင်ႇ မေႃႇၵျုဝ်ႇသေ လႆႈမီးမႃး ၼၢင်းၼၢမ်းၼႃႈဢွၼ်ႇ သွင်ၵေႃႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၼႂ်းၸုမ်း ၶဝ်ႈမႃးထႅင်ႈ သၢင်ႇယီႈ မေႃႇၵျူဝ်ႇ (မေႃတြေႃး၊ ပႅၼ်ႇၵျူဝ်ႇ) သၢင်ႇၺုၼ်ႉ တူၼ်ႈၶေႃႉ မေႃႇၵျူဝ်ႇ သၢင်ႇသူၺ်ႇ (ၼွင်ႉသၢင်ႇၺုၼ်ႉ၊ ပဵၼ်ၸၢႆးသႅင်း) ၼၢင်းလဵၵ်ႉ (လုၵ်ႈလုင်းဢေႃး၊ ၼၢင်းၼၢမ်းၼႃႈ) ၼၢင်းၸိင်ႇ မေႃႇၵျူဝ်ႇ (ၼၢင်းၼၢမ်းၼႃႈ) ၸုမ်းငဝ်ႈငႃႇ သႅင်းတႆးၼႆႉ လွင်ႈတူဝ်ထူပ်းၵေႃႈ ၼမ်မႃး၊ ၵူၼ်းပႃးဝႃႇသၼႃႇၶဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸၢႆးၺုၼ်ႉ၊ ၸၢႆးသူၺ်ႇ၊ ၸၢႆးသၢင်ႇယီႈ၊ ၸၢႆးသၢင်ႇၵၢၼ်းမၢတ်ႈ၊ ၼၢင်းဢိင်ႇ၊ ၼၢင်းသႃႇ ပေႃႇၵျူဝ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ မႃးၶဝ်ႈ ၸုမ်းငဝ်ႈငႃႇသႅင်းတႆး ထႅင်ႈယဝ်ႉ၊ ဢၼ်ႁႆႇဢၼ်တွႆႇ၊ ၵျေးၼွင်း၊ ပတ်ႉတလႃး၊ မွင်းဝႅင်း၊ ၵွင်ႁႃႈလုၵ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၸၢႆးၵေႃးလူၺ်ႈလႄႈ ၸၢႆးသၢင်ႇယီႈ မေႃဢွၼ်ႁူဝ်လူဝ်းလႂၢင်းပိူၼ်ႈသေ သိုပ်ႇသွၼ်ပၼ် ၵၼ်လႄႈ ၽ်ႂၽႂ်မၼ်းမၼ်း မေႃတွႆႇမေႃႁႆႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇၵႃႈၸၢတ်ႈတႆးၼႆႉ ၵူၼ်းၼႂ်းၸုမ်းၶဝ် ၵႂႃႇၸွမ်းၵႃးလူင် ၼိုင်ႈလမ်းတိမ်ပိၵ်းပိၵ်း ၵူၼ်းမီးမွၵ်ႈ သၢမ်သိပ်းသီႇသိပ်းယူႇယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈၽၶုၼ်သႃႇ မိူင်းၼွင်လႄႈ လုင်းဢေႃး

ထိုင်မႃး (1310)ၼီႈ ၽွင်းၸဝ်ႈၽၵျႃႇသႅင်ႇ တိုၵ်ႉၵႂႃႇမီး ၼွၵ်ႈမိူင်းယူႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၽလူင် မိူင်းၼွင် ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ၸင်ႇမႃးႁွင်ႉ ၸုမ်းၸၢတ်ႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယၶဝ် ႁႂ်ႈမိူဝ်းၵႃႈပွႆးမၼ်းၸဝ်ႈ တီႈမိူင်းၼွင်လႄႈ ၸင်ႇလႆႈၵႂႃႇၵႃႈ တီႈမိူင်းၼွင် ပႅတ်ႇပၢင်ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလုင်းဢေႃးၸေႇယၶဝ် ၵႂႃႇၵႃႈတီႈမိူင်းၼွင် ၽွင်းပွႆးၵၼ်ႇတေႃး ၸဝ်ႈၽ မိူင်းၼွင်ၼၼ်ႉ ႁၼ်ၶဝ် ႁဵတ်းႁၢင်ႈၼူၵ်ႉၸႃႇမရီႇ တၢင်ႇၼိူဝ်ၶႄႉ၊ ႁဵတ်းႁၢင်ႈ မၢင်းသႃးမၢၼ်ႈ ၼုင်ႈၽႃႈႁိူဝ်းၽႃႈငူင်းယၢဝ်းသေ ယိပ်းၵၢင်ႇ တၢင်ႇပိုၼ် ၶီႇၼိူဝ်ၵွင်းလင် ၼူၵ်ႉၸႃႇမရီႇ၊ တႆးသမ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁႆႇၵွင်ႁႆႇမွင်း ႁၢမ်ၼူၵ်ႉၼၼ်ႉသေ လဵပ်ႈပွႆးယူႇ။ သြႃႇလုင်းဢေႃးၸေႇယ လႆႈႁၼ်ၼင်ႇၼၼ် မၼ်းႁုၼ်ႉၶူဝ်တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၽမိူင်းၼွင် လႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇၼင်ႇၼၼ်သေ ႁွင်ႉၵႂႃႇထၢမ်ယဝ်ႉ။ "လုင်းဢေႃး ႁုၼ်ႉၶူဝ်သင်?" "ၶႃႈၸဝ်ႈ ၶႂ်ႈၶူဝ် လွင်ႈမၢၼ်ႈၶီႇၼူၵ်ႉ၊ တႆးၵေႃႉ ႁၢမ်ၼၼ်ႉၶႃႈၼေႃႈ" လိူဝ်သေၼၼ်ႉ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ၶိုၼ်းလၢတ်ႈထႅင်ႈ "ပွႆးသၢင်ႇလွင်းၵေႃႈ တေႃႈၼၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇၶႃႈၼေႃႈ၊ သၢင်ႇလွင်းသမ်ႉ ၼုင်ႈၽႃႈတူင်ႇငူင်းၸၢင်ႉ တႆးသမ်ႉၵေႃႉႁၢမ်လႄႈ မၼ်းမိူၼ်မၢၼ်ႈ ၶီႇၶေႃးတႆးတီႈ ၶႃႈဢေႃႈ" ၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၽမိူင်းၼွင် ငွၵ်းႁူဝ်ယုမ်ႉ တုမ်ႉၸႂ်သေ တမ်းပၼ်ငိုၼ်းသူး လုင်းဢေႃးၸေႇယ သီႇပၢၵ်ႇၵျၢပ်ႈယဝ်ႉ။

ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးလႄႈ ၸိူင်းၶုၼ်သၢမ်လေႃး

ၽွင်းမိူဝ်ႈ ပွႆးလေႃႉ မိူင်းၼၢင်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾထၢမ် "ၶမ်ႈၼႆႉ သူတေၼႄ ၸၢတ်ႈသင်ဢေႉ" "ၼေႃးတီႈၶႃႈ တေၼႄၸၢတ်ႈ ၶုၼ်သၢမ်လေႃး ၼၢင်းဢုပဵမ်ႇၼႆၶႃႈၼေႃႈ" ၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၾ ၶုၼ်သႃႇမိူင်းၼွင်ၼႆႉ မီးဝႃႇသၼႃႇ ၽၢႆႇၸၢတ်ႈသႅင်းလႄႈ ၵဵပ်းဢဝ်မၢၼ်ႈ မိူင်းၼွင် ႁဵတ်းပဵၼ် ၸၢတ်ႈသႅင်းမၢၼ်ႈ၊ တၢင်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ မျၸဵင်းယိၼ်ႇ ၼႆသေ ၼႂ်ႈၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ၵႆႉၵႆႉဢဝ်ၵႂၢမ်းတႆး ႁွင်ႉမေႃၸွမ်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼႆႉ မၼ်းၸဝ်ႈ ၸင်ႇသမ်ႉ ဢဝ်မႄႈၸၢင်ႈၵႃႈမၢၼ်ႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ မျၸဵင်းယိၼ်ႇ ႁဵတ်းၼၢင်းမိူင်းသေ တင်ႈပၼ်ပၢင် ၸၢတ်ႈလူင်၊ ႁွင်ႉဢဝ်မၢၼ်ႈ မၢၼ်းတေလး မႃးလဵင်ႉ ဝႆႉသေ ပဵၼ်ပွႆးမိူင်းၼွင် တီႈလႂ်သေ ဢမ်ႇဝႃႈ ၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် လႆႈၵႃႈပၼ်တႃႇသေႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၸဝ်ႈၾ ယၢမ်ႈထူပ်းမႃးၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇၶိုၼ်း ပၼ်သတိလုင်းဢေႃးၸေႇယ ၼင်ႇၼႆ- "ပေႃးသူဢမ်ႇပႄႉၵွၼ်းမၼ်း ယႃႇပေၼႄၼၼ်ႉ လီဢိူဝ်ႈ၊ မိူဝ်ႈပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၸၢတ်ႈႁဝ်းၼႄ ၸိူင်း ၶုၼ် သၢမ်လေႃး ၼၢင်းဢုပဵမ်ႇလႄႈ ဝၢႆးပွႆးယဝ်ႉ ၼၢင်းမိူင်းႁဝ်း ၼၢင်းမျၸဵင်းယိၼ်ႇၵေႃႈ လၵ်ႉပၢႆႈၸွမ်း မင်းသႃးမၢၼ်ႈၵႂႃႇ၊ ဝၢႆးပွႆးၼႆႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယိင်းႁဝ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႈ ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇဢိူဝ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးသူ ၶႂ်ႈၼႄၵေႃႈ ၼႄတူၺ်းလႄႈ" ၼႆယဝ်ႉ။ ၶမ်ႈၼၼ်ႉ လုင်းဢေႃးၸေႇယၶဝ်ၵေႃႈ ၼႄၵႂႃႇတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ ၸၢတ်ႈၶုၼ်သၢမ်လေႃး ၼၢင်းဢုပဵမ်ႇၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ၽီမၼ်းယႂ်ႇၼႆႁိုဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇႁူႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေလုင်းဢေႃးၸေႇယၶဝ် ၼႄၵႂႃႇယဝ်ႉၼႆ ပၢင်ၸၢတ်ႈၶဝ်ၵေႃႈ တႅၵ်ႇယၢႆႈ၊ ၸဝ်ႈၾၵေႃႈ ၼွၼ်းၽေးၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ပေႃးမႃးၶူၼ်ႉတူၺ်း ၸၢတ်ႈၶုၼ်သၢမ်လေႃႈ ၼၢင်းဢုပဵမ်ႇၼႆႉၸိုင် (1) ၸၢတ်ႈၸရေးၼၼ်ႇတီႇ ပၢင်လူင်ၶဝ် ၵႂႃႇၼႄတီႈ တႃႈၵေႃႈ၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၼႂ်းၸုမ်းၶဝ် ၽိတ်းၵၼ်၊ ၸၢႆးသႅင်း(မင်းသႃး)ၶဝ်ၵေႃႈ ယွင်ႇၵႂႃႇ။ (2) ၸၢတ်ႈလုင်းၼၼ်ႇတထီး ပၢင်လူင်ၶဝ်ၵႂႃႇၼႄ တီႈလၢင်းၶိူဝ်း၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၼႂ်းၸုမ်းၶဝ် ပဵၼ်လွင်ႈ သုၵ်ႉယုင်ႈလွင်ႈၼႃႈႁိူၼ်းၵၼ်လႄႈ ၽိတ်းၵၼ်သေ ပေႃးပႅတ်ႈၵၼ်တင်းသွင်ၽၢႆႇ၊ ၼႃႈႁိူၼ်းၵေႃႈ လု၊ ၸုမ်းၸၢတ်ႈၵေႃႈလုၵႂႃႇၵမ်းၼိုင်ႈ။ (3) ၼႂ်ႈပွႆးလိူၼ်သီႇမိူင်းယႆ ၸၢတ်ႈၸဝ်ႈဢုင်ႇၸိင်ႇ မိူင်းယႆၶဝ်ၼႄ ၸၢတ်ႈၶုၼ်သၢမ်လေႃး၊ ၽွင်းထိုင် ၶၢၼ်းၼၢင်းဢုပဵမ်ႇ လုၵ်ႉၵဵင်းတွင်း ပၢႆႈမိူဝ်းၶိုၼ်းမိူင်းၵိုင် တဵင်ႈၶိုၼ်း မွၵ်ႈသွင်မွင်းၼၼ်ႉ ၽူၼ် လူမ်းမၢၵ်ႇႁဵပ်း မႃးပတ်ႉပၼ် ၶဵင်ႇၸၢတ်ႈၶဝ် ႁိူင်ႈၵိူင်း ငႃတေလူမ်ႉတဵင်ၵူၼ်း သဵင်ႁွင်ႉပေႃးဢူၼ် ပၼ်းၵႂႃႇသေ ပွႆးၵေႃႈယၢႆႈၵႂႃႇ။

ၸိူင်းႁူဝ်လႂ် ၵႃႈမိူင်းလႂ် ဢမ်ႇလႆႈ

လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ တေဝႃႈဢမ်ႇယုမ်ႇၼႆၵေႃႈ ပဵၼ်မႃးတႄႉယဝ်ႉလႄႈ ၸဝ်ႈၸၢတ်ႈသႅင်းၶဝ် တေလႆႈဝႆႉ သတိ ႁင်းၽ်ႂမၼ်းယူႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၸိူင်းႁူဝ်လႂ်ၵႃႈ မိူင်းလႂ် ဢမ်ႇလႆႈၼႆၵေႃႈ ၵိုင်ႇလီႁူႉဝႆႉယူႇ။ မိူင်းၵဵင်းတုင်သမ်ႉ ၼႄၸၢတ်ႈ ၼၢင်းထူၺ်းၶမ်း ဢမ်ႇလႆႈ၊ ၸၢတ်ႈပၢင်လူင် မၢႆၼိုင်ႈ ၵႂႃႇၼႄသေ ပွၵ်ႈမႃးမိူဝ်း ၵႃးၶဝ်ပိၼ်ႈသေ ၼၢင်းသႅင်းၶဝ် ၼၢင်းထူၺ်းၶမ်း(ပၢင်လူင်) လႆႈတၢႆၵႂႃႇ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈ မၢတ်ႈၸဵပ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ မိူင်းယွင်ႁူၺ်ႈသမ်ႉ ၵႃႈၸၢတ်ႈ တွင်ႇပျူင်းမိၼ်း ၺီႇၼွင်ႇဢမ်ႇလႆႈ။ ၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ၵႃႈၵႂႃႇသေ ဝၢႆးပွၵ်ႈမိူဝ်းၽႅဝ်ထိုင် သူၺ်ႇယၢၼ်ႇပျေႇၼၼ်ႉ ၵႃးၶဝ် ပိၼ်ႈသေ ၸၢႆးသႅင်း ၼၢင်းသႅင်း ဢိၵ်ႇၵူၼ်း ပႅၵ်ႈၶဝ် တၢႆသၢမ်ၵေႃႉသေ မၢတ်ႇတိူဝ်ႉၸဵပ်း ၼႆယဝ်ႉ။

ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး ၽႄႈတိူၼ်းမႃး=

ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး ႁဵတ်းႁိုဝ် ၽႄႈတိူၼ်းၵႂႃႇပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင် ၵူၼ်းၼႂ်းၸုမ်း ငဝ်ႈငႃႇသႅင်းတႆး ၸိူဝ်းဢၼ် မေႃၵႃႈ ဢၼ်ပႄႉတူဝ်ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းသိုပ်ႇၵႂႃႇသွၼ်ပၼ် တီႈၸမ်တီႈၵႆလႄႈ ၸွတ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ။ (1) သၢင်ႇၺုၼ်ႉ ၵႂႃႇသွၼ်ပၼ် မိူင်းပၼ်ႇမိူင်းတူၼ် (2) မၢၼ်ႇႁိူင်း ၵႂႃႇသွၼ်ပၼ် ဝၢၼ်ႈၸၢမ်မိူင်းမု၊ လႃႈသဵဝ်ႈ။ (3) သၢင်ႇမွင်ႇ၊ လၢႆးသ်ႂလူႇ ၵႂႃႇသွၼ်ပၼ် မိူင်းၵိုင်၊ လၢႆးၶႃႈ ပၢင်လူင်။ (4) သၢင်ႇလူး၊ လၢႆးႁိူင်းမၢတ်ႈ ၵႂႃႇသွၼ်ပၼ် မိူင်းငေႃႉ မိူင်းလူင် လွႆတွင်း မေႇမဵဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵူၼ်းၼႂ်းၸုမ်းငဝ်ႈငႃႇသႅင်းတႆး ဢၼ်ပဵၼ် ၸၢႆးမၢၼ်ႇႁိူင်း၊ ၸၢႆးဢိင်ႇတ၊ ၸၢႆးသၢင်ႇလူး၊ ၸၢႆးၺုၼ်ႉ၊ ၸၢႆးသၢင်ႇယီႈၵၢၼ်းမၢတ်ႈ၊ ၼၢင်းၺိင်းၸၢမ်ႇ၊ ၼၢင်းသူၺ်ႇၼွႆႇၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၵ်ႇလႄႇသွၼ်ပၼ် ပီႈၼွင်ႉ ၵူႈတီႈၵူႈတၢင်း ၵူႈဝၢၼ်ႈၵူႈမိူင်းလႄႈ ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးၵေႃႈ ၸင်ႇၽႄႈတႅၵ်ႇၵိင်ႇမုၼ်း ၼေႃႇပေႃႇမႃးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၶိုၼ်းၵႂႃႇပူင်သွၼ်ပၼ်ပိူၼ်ႈလႄႈ ၸၢႆးမၢၼ်ႇႁိူင်းၵေႃႈ ပဵၼ်မႃးသြႃႇမၢၼ်ႇႁိူင်း၊ ၸၢႆးဢိင်ႇတၵေႃႈ ပဵၼ်မႃးသြႃႇဢိင်ႇတႃႉ၊ ၸၢႆးသၢင်ႇလူးၵေႃႈ ပဵၼ် မႃး ပူႇသြႃႇသၢင်ႇလူးၼႆယူႇယဝ်ႉ၊

ၸုမ်ႈပေႃႈၸဝ်ႈငဝ်ႈငႃႇသႅင်းတႆး

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ပဵၼ်ၽူႈၵေႃႇသၢင်ႈ ငဝ်ႈငႃႇၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးလႄႈ ထိုင်မႃး (7.2.1970) ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး တီႈၼမ်ႉတူႈၼၼ်ႉ ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၵေႃႇမတီႇ ၶိုင်သၢင်ႈႁၢင်ႈပွင် ပၢင်ပွႆး ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး ဝဵင်းၼမ်ႉတူႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၸဝ်ႈၸေႃးဢုင်ႇ ၸင်ႇၼွပ်ႈဢၢပ်ႈပၼ် ၸုမ်ႈပေႃႈၸဝ်ႈငဝ်ႈငႃႇသႅင်းတႆး လုင်းဢေႃးၸေႇယယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး 1344 ၼီႈ၊ ပီႈၼွင်ႉမိူင်းၶုၼ်ၶဝ် ၶႂ်ႈႁူႉၶႂ်ႈမေႃ သႅင်းတႆးၼႆ ၸင်ႇမႃးႁွင်ႉ ၸုမ်းလုင်းဢေႃးၸေႇယလႄႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ၸင်ႇႁွင်ႉၸိူဝ်းဢၼ်မေႃၼၼ်ႉသေ ၵႂႃႇသွၼ်ပၼ်ၶဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ ႁိုင်မႃးတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ ပူႇၸၢင်းမိူင်းၶုၼ် ၸင်ႇသိုပ်ႇႁွင်ႉၶဝ်ၵႂႃႇ မိူင်းပၼ်ႇသေ ၸင်ႇၵႂႃႇသွၼ်ပၼ်ၶဝ်မိူင်းပၼ်ႇထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ၸင်ႇၵႂႃႇ ႁူႉၸၵ်းမိုတ်ႈၵိုဝ်း ၽူႈဢွၼ် ႁူဝ်ၶဝ် ပူႇၸၢင်းၵွၼ်း ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ လုင်းဢေႃးၸေႇၼႆႉ မေႃႁၵ်ႉႁွမ်တပႄးတႄႉတႄႉ။ ငိုၼ်းၵႃႈၸၢင်ႈပွႆး လႆႈမႃးတၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈ ၶိုၼ်းဢဝ်ၽႄမႅင်ႇ တပႄးမၼ်းသဵင်ႈသဵင်ႈယဝ်ႉ၊ ၼႂ်းတပႄးမၼ်း ၽ်ႂလ်ႂၽၢၼ် ၽ်ႂလ်ႂၵိၼ်းၼႆၵေႃႈ မၼ်းၽႄပၼ်ၵေႃႉၼၼ်ႉထႅင်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ငိုၼ်းဢၼ်လႆႈမႃးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပႃးမႃးတႃႇတေလဵင်ႉ လုၵ်ႈမေးမၼ်းလႃးလႃး။ ၵေႃႉပဵၼ်မေးမၼ်း ၼၢင်းၵျႃႇၵေႃႈ ဢမ်ႇပွင်ႉထႃႉသင်၊ ၼၢင်းၵျႃႇၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈပဵၼ်မႄႈႁိူၼ်းလီၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ၊ တူဝ်မၼ်းၶၢမ်ႇၵႃႉၶၢႆသေ လဵင်ႉၶဝ်ပေႃႈလုၵ်ႈ တၢင်းႁိူၼ်းယဝ်ႉ၊ မၢင်ပွၵ်ႈၵွႆလႆႈလဵင်ႉပႃး ၸဝ်ႈၸၢတ်ႈသႅင်း ၸိူဝ်းပဵၼ်တပႄး ပီႈၼွင်ႉ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။

ၸိုဝ်ႈၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးလႄႈ ၽူႈၼၢမ်းႁူဝ်

(1) ငဝ်ႈငႃႇၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး လုင်းဢေႃးၸေႇယ (2) ၸၢတ်ႈမေႃႇၵျူဝ်ႇ ၶုၼၼေႃႇသီႇပေႃႉ (3) ၸၢတ်ႈမေႃႇၵျူဝ်ႇ သၢင်ႇမူးလိင်ႇ သီႇပေႃႉ၊ (4) ၸၢတ်ႈၼွၵ်ႈၵၢတ်ႇ ဢၢႆႈၵေႃး သီႇပေႃႉ (5) ၸၢတ်ႈတႃတေႈ ပူႇႁဵင်တႃႈတေႈ သီႇပေႃႉ၊ (6) ၸၢတ်ႈဝဵင်းၵဝ်ႇ ၶိင်းၺႃႇ သီႇပေႃႉ၊ (7) ၸၢတ်ႈႁၢႆးပု ၵျွၵ်ႉမႄး (8) ၸၢတ်ႈလွႆတွင်း မေႇမဵဝ်ႉ၊ (9) ၸၢတ်ႈမိူင်းလူင် သီႇပေႃႉ၊ (10) ၸၢတ်ႈႁၢႆးၶမ်း မိူင်းမႂ်ႇ ၼၢင်းၸိင်ႇထုၼ်း၊ ဢိူင်ႇ လွႆလူင် ၼမ်ႉသၼ်ႇ၊ (11) ၸၢတ်ႈမိူင်းမု ၶိင်းၵျွင်းၼၼ်ႇတႃႇ ဢိူင်ႇလွႆလူင် ၼမ်ႉသၼ်ႇ။ (12) ၸၢတ်ႈၼွင်ဢေႃႈ သၢင်ႇၶမ်း၊ လွႆလူင်၊ၼံႉသၼ်ႇ၊ (13) ၸၢတ်ႈပၢင်ၸဝ်ႈမိူင်း၊ ၸၢႆးသွၵ်ႉၵျႃႇ သီႇပေႃႉ၊ (14) ၸၢတ်ႈမိူင်းၵုတ်ႈ၊ ဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ၊ (15) ၸၢတ်ႈၸဝ်ႈယၢၼ်ႇ၊ ၸဝ်ႈယၢၼ်ႇ မိူင်းယႆ၊ (16) ၸၢတ်ႈဢေႃးတိင်ႇၼ၊ ဢေႃးတိင်ႇၼ သဵၼ်ႈဝီ၊ (17) ၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈဢွမ်ႈ၊ သဵၼ်ႈဝီ၊ (18) ၸၢတ်ႈၸေႈဢူ၊ မႁႃႇဝၼ်း၊ သဵၼ်ႈဝီ၊ (19) ၸၢတ်ႈၵုၼ်လူင်၊ ပူႇမူင်ၶုၼ်လူႇ၊ ၵုၼ်လူင်၊ (20) ၸၢတ်ႈသၢႆးလႅင်၊ သၢင်ႇတဵင်းဢွင်ႇ၊ မိူင်းမိတ်ႈ၊ (21) ၸၢတ်ႈမိူင်းႁူၵ်း၊ သၢင်ႇဝိယ၊ ဢိူင်ႇမိူင်းမိတ်ႈ၊ (22) ၸၢတ်ႈႁူဝ်ပၢင်ႇ၊ မဵဝ်ႉထိင်းၶုၼ်သၢင်ႇ၊ ႁူဝ်ပၢင်ႇ၊ (23) ၸၢတ်ႈမိူင်းယေႃ၊ ၸေႃးလ၊ မိူင်ယေႃ၊ (24) ၸၢတ်ႈၶိူဝ်းၼိမ်းပူႇတႃႇ၊ ပူႇလွႆယီႈ၊ လႃႈသဵဝ်ႈ၊ (25) ၸၢတ်ႈမိူင်းယႆ၊ ၸဝ်ႈဢုင်ႇၸိင်ႇ၊ မိူင်းယႆ၊ (26) ၸၢတ်ႈတၢင်ႉယၢၼ်း၊ ပွၵ်ႉႁႃႈ၊ ၸဝ်ႈလူး၊ တၢင်ႉယၢၼ်း၊ (27) ၸၢတ်ႈၼႃးၶူဝ်၊ လုင်းၶုၼ်ၺီႇ၊ မိူင်းယႆ၊ (28) ၸၢတ်ႈဝဵင်းၸၢၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶမ်းသၢင်ႇလူး၊မိူင်းယႆ၊ (29) ၸၢတ်ႈတၢင်ႉယၢၼ်း၊ ပွၵ်ႉသီႇ လုင်းသၢင်ႇပု၊ တၢင်ႉယၢၼ်း (30) ၸၢတ်ႈတၢင်ႉယၢၼ်း၊ ပွၵ်ႉသွင်၊ သၢင်ႇသႃႇ၊ တၢင်ႉယၢၼ်း၊ (31) ၸၢတ်ႈၼႃးယ၊ သၢင်ႇၵုင်း၊ ဢိူင်ႇမိူင်းယႆ၊ (32) ၸၢတ်ႈလွႆၶႃး၊ ဢိင်ႇတ၊ လၢႆးၶႃး (33) ၸၢတ်ႈပၢင်လူင်၊ မၢႆၼိုင်ႈ၊ ၼၼ်ႇတထီး၊ ပၢင်လူင်၊ (34) ၸၢတ်ႈပၢင်လူင်၊ မၢႆသွင်၊ ၸၼ်ႇတႃႇ၊ ပၢင်လူင်၊ (35) ၸၢတ်ႈမူိင်းတုင်း၊ လုင်းသြႃႇမွင်ႇ၊ ၵဵင်းတုင်၊ (36) ၸၢတ်ႈၼွင်မွၼ်၊ ၸေရးၼၼ်ႇတီႇ၊ ၼွင်မွၼ်၊ (38) ၸၢတ်ႈလၢင်းၶိူဝ်း၊ ဢရိယ၊ လၢင်းၶိူဝ်း။ လိူဝ်သေ 38 ၸုမ်းၼႆႉ ၸၢတ်ႈသႅင်း ဢၼ်မီး တီႈဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇဝၢၼ်ႈဢိတ်း ဢၼ်ဢမ်ႇပေႃးမီးၸိုဝ်ႈ သႅင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈတေၵိုတ်းမီးဝႆႉ တင်းၼမ်ယူႇ။ ၸၢတ်ႈတႆးၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၵႂႃႇၵႃႈၼႄ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း ၸွမ်းပွႆးၵိၼ် ပွႆႈလူႇ၊ ပွႆးၵၼ်ႇတေႃး ၸဝ်ႈၾ၊ ပွႆးပၢင်တေႃႇပၢင်လွင်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး ပႆႇမီးၼၼ်ႉ လႆႈၵႂႃႇယိမ်ဢဝ် ၸၢတ်ႈသႅင်းမၢၼ်ႈ မႃးၵႃႈၼႄလႄႈ ငိုၼ်းမိူင်းတႆး လႆႈလႆၵႂႃႇၸူး ၼႂ်းထွင်း ပိူၼ်ႈတင်းၼမ်၊ ဝၢႆးသေ ၸၢတ်ႈတႆးမီးမႃးၼႆႉ ငိုၼ်းမိူင်းႁဝ်း ၶိုၼ်းလႆၶဝ်ႈၼႂ်း ထွင်းႁဝ်းၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးၼႆႉ ပဵၼ်တီႈတႆး တုမ်ၵၼ်၊ ၶွၼ်ႈၵၼ်သေ ႁဵတ်းပၼ်ႁႂ်ႈႁဝ်းၸမ်ၸ်ႂ ၵၼ်၊ ႁဵတ်းပၼ်ႁႂ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်း မၼ်ႈၵိုမ်းၽႄႈတိူၼ်း ႁဵတ်းပၼ်ၽိင်ႈငႄႈႁဝ်း ဢမ်ႇႁူင်ႈဢမ်ႇႁၢႆ၊ ႁဵတ်းပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း လႆႈသိူဝ်းၼူဝ်ၶူဝ်ၵျေႃႇလႄႈ မီးၽွၼ်းလီတင်းၼမ် တႄႉတႄႉယူႇယဝ်ႉ။

ၵၢင်ၸ်ႂလုင်းဢေႃးၸေႇယ

ၵၢင်ၸ်ႂ ၵၢင်ၸ်ႂလုင်းဢေႃးၸေႇယၼႆႉ မၼ်းတိုၼ်း ၵမ်မၼ်ႈပၼ်ႈၵႅၼ်ႇဝႆႉဝႃႈ "ၵဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းပုၼ်ႈတႃႇ တူဝ်ၵဝ်၊ ၵဝ်ႁဵတ်းတႃႇ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းၵူၺ်း၊ ၼင်ႇႁိုဝ် ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း တေလႆႈႁူႉလႆႈႁၼ် ယဵၼ်ႇငႄႈၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးႁဝ်း၊ ၼင်ႇႁိုဝ် ယဵၼ်ႇငႄႈၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးႁဝ်း တေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင် တင်ႈတေႃလႆႈၶေႃၶေႃၼၼ်ႉ ၵဝ်ၽင်တူဝ်ၸ်ႂၵဝ်ဝႆႉ ၼႂ်းၵၢၼ်ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးၼႆႉ ယဝ်ႉ" ၼႆယူႇ။ လုင်းဢေႃးၸေႇယၼႆႉ ပဵၼ်ပေႃႈၸဝ်ႈငဝ်ႈငႃႇ ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးသေၵူၺ်း ဢမ်ႇၵႃး လွင်ႈၸၢတ်ႈထုၵ်ႈ၊ ၸိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မၼ်းသွၼ်ပၼ်ပွင်ပၼ်လႆႈသဵင်ႈသဵင်ႈယဝ်ႉ၊ လွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႅမ်ႈၵႂၢမ်းၵေႃႈ မၼ်းၶူင်ဢွၵ်ႇတႅမ်ႈသေ သွၼ်ပၼ်ပိူၼ်ႈမီးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ၊ ပေႃးတူၺ်း ဢဝ်ၼႂ်းပပ်ႉ သၢင်ႇၵၢၼ်းငူဝ်ႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၼမ်ႉတိၼ် ၼမ်ႉမိုဝ်း လုင်းဢေႃးၸေႇယတႅမ်ႈဝႆႉလႄႈ ၼႂ်းၼၼ်ႉ လွင်ႈလီၶႂ်ႈၶူဝ်၊ လွင်ႈဝႆႉဝၢင်းၸ်ႂ လုင်းဢေႃးၸေႇယ မီးၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ လွင်ႈၼမ်ႉၵႂၢမ်း ၵပျႃႇလင်ႇၵႃႇၵႂၢမ်းဝွၵ်းမၼ်း ယမ်ၵႃႈႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ထၢင်ႇၸႅင်ႈဝႆႉယူႇ၊ တီႈၼႂ်းၸိူင်း ဢမ်ႇလိုမ်းလႆႈ လွင်ႈသၢင်ႇၵွၼ်းလႄႈ ၼၢင်းၶမ်းလွတ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၶေႃႈၽွတ်ႈၸ်ႂၽူႈတႅမ်ႈ လိၵ်ႈၶဝ်တႄႉတႄႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ လုင်းဢေႃးၸေႇယၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းမေႃတိၼ်မေႃမိုဝ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈသေ ပတ်ႉတလႃးမႆႉ၊ ပတ်ႉတလႃးလဵၵ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁဵတ်းဢဝ် ၵူၺ်းမၼ်းသေ တွႆႇၼႄပိူၼ်ႈ သွၼ်ပၼ်ပိူၼ်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ၊ ၼင်ႇႁိုဝ်သဵင်သႅင်ႇ၊ ပႅၼ်ႇၵျူဝ်ႇတေလီၼၼ်ႉ တူဝ်မၼ်းၵေႃႉႁႃသိုဝ်ႉဢဝ် ၼင်ငိူၵ်ႈသေ မႄးႁဵတ်း ပႅၼ်ႇၵျူဝ်ႇႁင်းၵူၺ်းမၼ်းလ်ႂယဝ်ႉ။ လုင်းဢေႃးၸေႇယၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈမီးဝႃႇသၼႃႇ လိၵ်ႈလၢႆးၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ ပဵၼ်ၽူႈႁၼ်ၵႆပႆယၢဝ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းပႃႈၼွင်ႈပႃႈလင် တေႁူႉႁၼ် လွင်ႈပိုၼ်းမၼ်းၼၼ်ႉ တူဝ်မၼ်းၶိုၼ်းတႅမ်ႈဝႆႉ ပိုၼ်းၵႅပ်ႈမၼ်းယဝ်ႉ။ လွင်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၶိုၼ်းတႅမ်ႈပိုၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆႉ ၼၢၼ်းမီးၼၢၼ်းႁၼ်တႄႉတႄႉ။ ပိုၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ တေမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈသေ တၢင်ႇၵေႃႉတႅမ်ႈယူႇ။ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် မိူင်းဢိတ်းတီးယႃး မႁတ်ႉတမၵၼ်ႇတီႇၼၼ်ႉ တူဝ်မၼ်း ၶိုၼ်းတႅမ်ႈဝႆႉ ပိုၼ်းမၼ်း ၵူႈပိူင်ပိူင် ၸဵမ်လွင်ႈလီ လွင်ႈၸႃႉလႄႈ မီးၵႃႈၶၼ် တႃႇၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် ဢမ်ႇၵႃး တႃႇၵူၼ်းၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၵေႃႈ မီးၽွၼ်းလီ ၼမ်တႄႉတႄႉ။ လွင်ႈဢၼ် လုင်းဢေႃးၸေႇယ ႁၼ်ထိုင်ၵႆသေ ၶိုၼ်းတႅမ်ႈဝႆႉ ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ တူဝ်မၼ်းၼၼ်ႉၼႆၸိုင် မီးၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇ ပုၼ်ႈတႃႇတႆးႁဝ်းတႄႉတႄႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၵူၼ်းလူင်တႆးႁဝ်းၶဝ် ၽူႈလႂ်ၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် လုၵ်ႈလၢၼ်ႁဝ်း တေႁူႉပိုၼ်းႁဝ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ထုၵ်ႇလီ တႅမ်ႈပိုၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇယူႇ။ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇပဵၼ်တႅမ်ႈသေတ ထုၵ်ႇလီ လၢတ်ႈသေ ဢတ်းသႂ်ႇဝႆႉ ၼႂ်းၶႅပ်းၸၢၵ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၽူႈႁႃပိုၼ်ႈ ၽႂ်ပဵၼ်ၽႂ် ၼႂ်းတႆးႁဝ်းၼႆၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈဢဝ် ၸၢၵ်ႈဢတ်းသဵင်သေ တွင်ႈထၢမ် ႁႃႁွမ်ဝႆႉ ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၽူႈၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၼႂ်းတႆးႁဝ်းသေ ၵဵပ်းႁွမ်တၢင်ႇပိုၼ်းဝႆႉယူႇ၊ တႄႇဢဝ်ၼႆႉၵႂႃႇၼႃႈ လွင်ႈတႅမ်ႈမၢႆပိုၼ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းလူဝ်ႇဢွၼ်ၵၼ် ၶူၼ်ႉသွၵ်ႈႁႃ ႁႂ်ႈတႅတ်ႈၼႅတ်ႈယူႇ။

မိူဝ်ႈတူၵ်းၵိၼ်း

ထိုင်မႃး 1348 ၼီႈ လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းမႂ်ႇ 7-8 ၶမ်ႈ ၽူၼ်လူင်၊ ၼမ်ႉၼွင်းလူင် မႃးလုပ်ႇ ဝဵင်းသီႇပေႃႉလႄႈ ႁိူၼ်းလုင်းဢေႃးၸေႇယၶဝ်ၵေႃႈ လႆႈၺႃးၽေးၼမ်ႉလူင်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇထၢင်ႇဢမ်ႇထိူမ်သေ လွႆၵူၼ်ႇတဵင်ႁွင်ႈ ပဵၼ်ၽၢႆၵႂႃႇ၊ ၽူၼ်လူင် သမ်ႉမႃး ၼမ်ႉသမ်ႉယိုင်ႈတဵင်လွႆ၊ လွႆၵူၼ်ႇပဵၼ်ၽၢႆၼၼ်ႉ သမ်ႉပင်း၊ ၵွပ်ႈႁႅင်းၼမ်ႉႁူၺ်ႈ ၼမ်ႉလွႆၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆၶဝ်ႈမႃး ၼႂ်းၼမ်ႉတူႈလူင်သေ ၸင်ႇမႃး ထူမ်ႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ။ တူၼ်ႈမႆႉယႂ်ႇလူင် သမ်ႉမႃးပၢၼ်ႉ ၶူဝ်လူင်သေ ၶူဝ်လူင်သီႇပေႃႉႁၵ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉၼၢၼ်းယွမ်းလႄႈ ႁိူၼ်းၸိူဝ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉတူႈ လႆႈလူႉသုမ်းၵႂႃႇ၊ ၵူၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ လႆႈလူႉသုမ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ႁိူၼ်းလုင်းဢေႃးၸေႇယၶဝ် တီႈပွၵ်ႉႁၢတ်ႇလႅင်ၵေႃႈ ၼမ်ႉလူၵ်ႈၵႂႃႇသေ ၵႃႈပဵၼ် ၶူဝ်းႁိူၼ်းၽိူၼ်ဝၢၼ်ႇ ၸဵမ်လိၵ်ႈလၢႆး ၸဵမ်ၶႅပ်းႁၢင်ႈမၢႆတွင်း ၵူႈပိူင်ပိူင် လႆႈလႆပႃးၵႂႃႇ ၼႂ်းၼမ်ႉသဵင်ႈသဵင်ႈသေ လုင်းဢေႃးၸေႇယၶဝ် ပေႃႈမႄႈလုၵ်ႈ ၵူၺ်းမီးၶူဝ်းၸပ်းတူဝ်ၵူၺ်း။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵူၺ်းလႆႈၸႂ်ယႂ်ႇ ပီႈပီႈၼွင်ႉၼွင်ႉ ၸိူဝ်းဢၼ် မႃးပၼ်ၵိၼ်ပၼ်ယႅမ်ႉၼၼ်ႉ တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယူႇယဝ်ႉ။ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ၸင်ႇၶုၵ်းၶူၼ်ႉ ဝူၼ်ႉၶွပ်ႈဝႃႈ ၼမ်ႉသႂ်ၵႃႈလႂ် လီၸႂ်ၵႃႈၼၼ်ႈ ၼႆသေ ၸင်ႇဢွၵ်ႇႁိူၼ်း ၵႂႃႇၸႂ်းပီႈ ၸႂ်းၼွင်ႉ တီႈတွင်ႇၵျီး၊ ပၢင်လူင်သေ မိူဝ်းမွၵ်ႇၶႆႈၼႄၶဝ် လွင်ႈလႆႈထူပ်းၽေး ၼမ်ႉလူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၼႆႉ ပေႃးႁၼ်ၵၼ် တူၵ်းၵိၼ်း ငိၼ်းၽၢၼ်ၼႆၸိုင် တိုၼ်းမေႃၸွႆႈထႅမ်ၵၼ်လႄႈ မူႇၸုမ်းသႅင်းတႆး လုင်းၼၼ်ႇတထီးၶဝ် လၢၼ်ၶုၼ်သႅင်၊ ၸၢႆးသၢင်ႇလူႇၶဝ် မႄႈသၢင်ႇမူၼ်းၶဝ် ပူႇၸၢင်းၸိုၼ်ႈၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်မႃးၸွႆႈထႅမ် သြႃႇဢေႃးၸေႇယ ငိုၼ်းမိုၼ်ႇၼိုင်ႈလႄႈ သြႃႇဢေႃးၸေႇယ ၸူမ်းသိူဝ်းၶွပ်ႈၸႂ်ထိုင် ၸိူဝ်းၸွႆႈထႅမ်ၼႆႉတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈသေ သူးတွင်း သူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇ တႅမ်ႈဝႆႉၼႂ်းပပ်ႉမၼ်း တီႈၼႃႈလိၵ်ႈ 16 ၼၼ်ႉ- "ႁႂ်ႈသူ လုၵ်ႈလၢၼ် ၵတ်းယဵၼ်ၶျၢမ်းသႃႇ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင် သေၵမ်းလူၺ်ႈတ" ၼႆယူႇ၊ ဝၢႆးသေ လႆႈငိုၼ်းၵမ်ႉထႅမ်မႃး မိုၼ်ႇၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းမႃးႁဵတ်းႁိူၼ်း၊ ၶိုၼ်းမႃး သိုဝ်ႉႁွမ်တွမ်ၸူႉ ၶူဝ်းႁိူၼ်းၽိူၼ်ဝၢၼ်ႇ ယူႇယဝ်ႉ။

ဝၢႆးၼမ်ႉလူင် ပူင်ၽဝႃႉ

ဝၢႆးသေ ၼမ်ႉလူင်ယဝ်. ၵေႃႉပဵၼ်မေး ၼၢင်းၵျႃႇ သဵင်ႈၵၢမ်ႇ သုတ်းမုၼ်မၢၼ် ပၢၼ်ၵူၼ်းၵႂႃႇ ဢွၼ်တၢင်းၶဝ်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ၼၢင်းၵျႃႇသဵင်ႈ လႆႈပႅတ်ႇလိူၼ် သြႃႇဢေႃးၸေႇယ ဢႃႇယုလႆႈမႃး (85) ယဝ်ႉလႄႈ ၸွမ်းၼင်ႇ ထဝ်ႈမႃး သမ်ႉမီးလူမ်းမဝ်း လူမ်းလိူတ်ႈလိူဝ်၊ ၸင်ႇလႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁူင်းယႃ(10) ဝၼ်း ၵွပ်ႈလိူတ်ႈၶိုၼ်ႈ လိူတ်ႈလိူဝ်လႄႈ ၵိၼ်ယႃလိူတ်ႈတူၵ်း သမ်ႉဢဝ်လိူတ်ႈယွမ်းၵႂႃႇႁႅင်း၊ သမ်ႉဢမ်ႇၶိုၼ်းၶိုၼ်ႈသေ သဵင်ႈၵႂၢမ်ႇသုတ်းမုၼ် တီႈႁိူၼ်းႁၢတ်ႇလႅင် မိူဝ်ႈ(12.9.1987) 1348 ၼီႈ လိူၼ်ၸဵတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼႃႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယ တိုၵ်ႉၶိုၼ်ႈႁူင်းယႃၼၼ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ် လုၵ်ႈယိင်း ၼၢင်းလဵၵ်ႉ ဢၢင်ႈၵႂႃႇသိုဝ်ႉ ၵုၼ်ႇၶူဝ်းၶၢႆၼႆလႄႈ ၸင်ႇလႅၵ်ႈဝႆႉ ငိုၼ်းမၢင်လူင် မၢင်(75)သဵင်ႈသဵင်ႈ။ ၽိူဝ်ႇလုင်းဢေႃးၸေႇယသဵင်ႈသမ်ႉ မႅၼ်ႈၽွင်း ငိုၼ်းလၼ်ႇ (မႂ် 75/35/25) လၼ်ႇလႄႈ ငိုၼ်းတႃႇၸႂ်ႉၸၢႆ ၼႂ်းႁိူၼ်းၶဝ် ၵူၺ်းၵိုတ်း (16)ပျႃးၵူၺ်းၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် တပႄးတပၢၼ်း ပီႈပီႈၼွင်ႉၼွင်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်မႃး ဝၢင်ႇပွင်းၸွႆႈထႅမ်ပၼ် ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈသေ ပဵၼ်ဢၼ်တဵမ်ထူၼ်ႈ သမ်ႉပေႃးလူၼ်ႉလိူဝ်ၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈဝၼ်းၵႂႃႇသူင်ႇ တီႈပႃႇၸႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈ တပႄးတပၢၼ်း ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈ ပီႈပီႈၼွင်ႉၼွင်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ သြႃႇလူင်ဢေႃးၸေႇယၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈပွင်ၵၢၼ် တႃႇၵူၼ်းၼမ်ၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆလႄႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇၸွမ်းသူင်ႇ ၶႂၼ်တူဝ်မၼ်း တေႃႇပေႃးထိုင် ၶုမ်ပႃႇႁဵဝ်ႈ ၼမ်ႉမိုင်သမ်ႉပေႃးၵိုၼ်းဢိၵ်ႉဢိုၵ်ႉယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၶုမ်ပႃႇႁဵဝ်ႈ ပေႃႈၸဝ်ႈ ငဝ်ႈငႃႇသႅင်းတႆးလုင်းဢေႃးၸေႇယ ၼႆႉ ၵေႃႇသၢင်ႈႁဵတ်းပဵၼ် ၶုမ်ဢုတ်ႇသေ မီးဝႆႉ တီႈၶုမ်ၼမ်ႉမိုင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းလုင်းဢေႃးၸေႇယ သဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ ၼၼ်ႉ ၵိုတ်းဝႆႉ လုၵ်ႈယိင်း ၼၢင်းတိၼ်ႇတိၼ်ႇဢေး (ပႃႈၼၢင်းလဵၵ်ႉ) လုၵ်ႈၸၢႆး ၸၢႆးၸိင်ႇဝုၼ်း (ၸၢႆးငူဝ်ႉ)လႄႈလုၵ်ႈယိင်း ၼၢင်းဝိၼ်းယီႇ(ၼၢင်းယိင်းၼွႆႉ) ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈ လၢၼ်ၸၢႆးလၢၼ်ယိင်းမၼ်း ၵမ်ႈၽွင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ၶႅပ်းႁၢင်ႈ လုင်းဢေႃး

ၶႅပ်းႁၢင်ႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၼမ်ႉလူင် မႃးလူၵ်ႈၼွင်းလႄႈ ပႃးၵႂႃႇ ၼႂ်းၼမ်ႉပႅတ်ႈ သဵင်ႈသဵင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ တပႄးမၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးဝႆႉလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်ႁႃယၢပ်ႇတႄႉတႄႉ။ ထိုင်မႃး 1988 ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၼႃႈမိူင်းယုင်ႈ ၽွင်း (8888)တူဝ် ၵူၼ်းမိူင်း သၢၼ်ၶတ်းၶုၼ် (မသလ)လႄႈ ၸင်ႇၵႂႃႇယႃႉတဝ် လုမ်းပႃႇတီႇၵွင်ႇၸီႇယဝ်ႉ။ ၶႅပ်းႁၢင်ႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယ ဢၼ်ပဵၼ် ပေႃႈၸဝ်ႈငဝ်ႈငႃႇ သႅင်းတႆး ဢၼ်ၶုၼ်ၶဝ် ဢဝ်သႂ်ႇမၢၼ်ႇသေ ၼႄဝႆႉ ၼႂ်းလုမ်းၶဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶၢမ်ႇ ပူတ်းထိုမ်ႈပႅတ်ႈလႄႈ မၢၼ်ႇမၼ်း လႅဝ်သေ ၵႂႃႇမီးဝႆႉ ၼႂ်းၸွၵ်ႉၽၵ်းတူ တီႈၼိုင်ႈ၊ ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸင်ႇၵႂႃႇႁၼ်သေ မၼ်းၸင်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈ "ပဵၼ်ၶႅပ်းႁၢင်ႈ ပေႃႈပႃႈၼၢင်းလဵၵ်ႉဢိူဝ်ႈၼႆႉ" ၼႆသေ ၸင်ႇၵဵပ်းဢဝ်မႃးပၼ် ပႃႈၼၢင်းလဵၵ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈပိုၼ်း လုင်းဢေႃႈၸေႇယၼႆႉ ဝၢႆးသေ ၼမ်ႉၼွင်းယဝ်ႉ မၼ်းၸင်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈ "ၵဝ်ထုၵ်ႇလီတႅမ်ႈဝႆႉ လွင်ႈပိုၼ်းၵဝ် ပွတ်းဢွၼ်ႇ တွၼ်ႈၼိုင်ႈယူႇ" ၼႆသေ ၸင်ႇတႅမ်ႈဝႆႉၼႂ်းပပ်ႉပဝ်ႇဢွၼ်ႇ ပပ်ႉၼိုင်ႈ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ၼႃႈလိၵ်ႈမီး (16) သေတႃႉ ၼႃႈလိၵ်ႈမၢႆၼိုင်ႈတႄႉ ဢမ်ႇလႆႈႁၼ်။ မိူဝ်ႈ(19.4.1998) ၽွင်းပႃႈၼၢင်းလဵၵ်ႉ ဢဝ်ပပ်ႉပိုၼ်းပေႃႈၶဝ်လႄႈ ၶႅပ်းႁၢင်ႈ ပေႃႈၶဝ် (2) ၶႅပ်း မႃးပၼ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၼၼ်ႉ ပပ်ႉပိုၼ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉပေႃး ဢမ်ႇမီး ၼႃႈသိူဝ်ႈမၼ်းယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈယမ်းၼမ်ႉဝႆႉလႄႈ ၼႃႈလိၵ်ႈပပ်ႉ သမ်ႉပေႃးလိူင် ပဵၼ်ၸုမ်ႈပဵၼ်ၸုမ်ႈသေ မၢင်ၼႃႈ ပေႃးၶႂ်ႈသႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၶႅပ်းႁၢင်ႈၶႅပ်းၼိုင်ႈ တိုၵ်ႉလီယူႇသေတ ၶႅပ်းဢၼ်ၼုင်ႈသိူဝ်ႈၶူဝ်းတႆး ၵူၼ်ႁူင်ႇယူင်ႉဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ ႁၢင်ႈမၼ်း လူၼ်ႇမူတ်းယဝ်ႉ။ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸင်ႇလႆႈ ဢဝ်မႃႈတႃႈၵုင်ႈသေ မႃးၸႂ်ႈပိူၼ်ႈ ၶိုၼ်းတႅမ်ႈႁၢင်ႈ ဢဝ်ႁႂ်ႈၶႅမ်ႉယူႇ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ပႃႈၼၢင်းလဵၵ်ႉ ၵေႃႉမီးၵၢင်ၸႂ် ၶႂ်ႈႁႂ်ႈ တႅမ်ႈမၢႆဝႆႉ ပိုၼ်းပေႃႈၶဝ်လႄႈ ၽိူဝ်ႇလႆႈငိၼ်း ၶၢဝ်ႇဝႃႈ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၽႅဝ်မႃးသီႇပေႃႉၼႆ ၸင်ႇဢဝ်ပိုၼ်းပေႃႈၶဝ်လႄႈ ၶႅပ်းႁၢင်ႈပေႃႈၶဝ် မႃႈတွၼ်ႈပၼ် တီႈၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ၊ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸူမ်းသိူဝ်း ဢုပ်ႇၵၼ် ၶူၼ်ႉၶိုၼ်းပိုၼ်း လုင်းဢေႃးၸေႇယၵူႈလွင်ႈလွင်ႈလႄႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈယိင်းမၼ်း ပႃႈၼၢင်းလဵၵ်ႉ ၸူမ်းသိူဝ်ႈသေ ၼမ်ႉတႃပေႃး တူၵ်းယဝ်ႉ။

ၶေႃႈၶွပ်ႈၸႂ်

တႃႇတေ ႁွမ်တွမ်လႆႈ ပိုၼ်းလုင်းဢေႃးၸေႇယၼႆႉၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၶွပ်ႈၸႂ်ယႂ်ႇၼမ်ထိုင် တီႈပႃႈၼၢင်းလဵၵ်ႉ(သီပေႃႉ) တႄႉတႄႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ တမ်ႈတီႈ ၽူႈၵပ်းသိုပ်ႇ လၢတ်ႈၸႃပၼ် သြႃႇၸၢႆးထုၼ်းဢေး(တႃႈတေႈ) ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၶွပ်ႈၸႂ်ယႂ်ႇၼမ်တႄႉတႄႉယူႇ၊ ၵေႃႉပဵၼ် ပေႃႈၸဝ်ႈငဝ်ႈငႃႇ ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး လုင်းဢေႃးၸေႇယတႄ့ သဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်ယဝ်ႉသေတႃႉ တူဝ်တၢႆသေတ ၸိုဝ်ႈသဵင်တႄႉ ဢမ်ႇတၢႆဢမ်ႇႁၢႆသေ ၵိုတ်းဝႆႉ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းၼႆႉယူႇ၊ ၸိူဝ်ႉၽတ်း ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး ဢၼ်လုင်းဢေႃးၸေႇယ ၵေႃႉၶၢမ်ႇထႆႁႆႈလိုမ်း ဝဵၵ်ႉပဵၼ်တိူၵ်ႇ ဝၢၼ်ႇၸိူဝ်ႉၽၼ်း သႂ်ႇၽုၼ်ႇႁူတ်းၼမ်ႉ လုမ်းလႃး ပဵၼ်တူၼ်ႈမွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ယၢမ်းလဵဝ် ၽႄႈတိူၼ်းဢွၵ်ႇမႂ်ႇ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇမႃး တင်းၼမ်ယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယၼႆႉ ပဵၼ်ပေႃႈ ငဝ်ႈငႃႇၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးသေ ၶူင်ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၽိင်ႈငႄႈတႆး ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မႃး၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး ၽႄႈတိူၼ်းမႃးသေ ပဵၼ်လွင်ႈၼႃႈၵၢၼ် ယႂ်ႇၶိုၵ်ႉ ထိင်းသိမ်း ၽိင်ႈငႄႈႁဝ်းတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈလႄႈ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး ႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆသေ ၸင်ႇၼွပ်ႇပၼ် ၸုမ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းတႆး (ငဝ်ႈငႃႇၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး သီႇပေႃႉ) မိူဝ်ႈၽွင်းပွႆး ပီၵွၼ်းၶမ်း ပရိယတ်ႉတိ သတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆး ဝဵင်းပၢင်လူင် ပီ 1370 လိူၼ်ႁူၵ်းမႂ်ႇ 13 ၶမ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူၼ်ႈ ၸဝ်ႈလုင်းဢေႃးၸေႇယ (ပေႃႈၸဝ်ႈငဝ်ႈငႃႇ ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး) လပ်ႉလွႆငိုၼ်းလွႆၶမ်းၵႂႃႇယဝ်ႉလႄႈ လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄးမၼ်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸတ်ႈသႅင်းမွၵ်ႇၵွၼ်တႆး သီပေႃႉ ၸၢႆးသၢင်ႇၸၢႆး ၶိုၼ်ႈႁပ်ႉတၢင်သေ မွၵ်ႇလၢတ်ႈၵႂၢမ်းၶွပ်ႈၸႂ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈၽိင်ႈငႄႈသႅင်းတႆးႁဝ်းၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇဝွတ်ႈႁၢႆဝၢႆး၊ တေဢမ်ႇလၢင်ႇလဵၼ်းလၢႆး ၼင်ႇႁိုဝ်တေၶိုတ်းပၢၼ် တေၸၼ်ႉသုင်ၼၼ်ႉ ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း ၸဝ်ႈၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးႁဝ်းၶဝ် ထုၵ်ႇလီၶတ်းၸႂ် သိမ်းပႅင်း ႁႂ်ႈပဵၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်း ၽိင်ႈငႄႈတႆးႁဝ်းၵႂႃႇ ဝၼ်းတႃမိူဝ်းၼႃႈသေ လူဝ်ႇလႆႈ ဢဝ်ၽိင်ႈငႄႈတႆးႁဝ်း သႂ်ႇပၼ်ၼႂ်းၸႂ် ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း ႁႂ်ႈမီးတၢင်းႁူႉၼမ် တၢင်းႁၼ်ၵႂၢင်ႈ၊ ႁႂ်ႈၸၢင်ႈမေႃ ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႈၶိူဝ်းၽိင်ႈငႄႈ ႁႂ်ႈၸၢင်ႈမေႃႁၵ်ႉလိူဝ် တီႈၼိူဝ် ၽိင်ႈထုင်းတႆးႁဝ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်

• 1 ပိုၼ်းလုင်းဢေႃးၸေႇယ ဢၼ်တူဝ်မၼ်းၵေႃႉတႅမ်ႈ
• 2 တွင်ႈထၢမ် ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈယိင်းမၼ်း ပႃႈတိၼ်ႇတိၼ်ႇဢေး (သီႇပေႃႉ)
• 3 တွင်ႈထၢမ် ၸၢႆးဢိင်ႇတ (ၸၢႆးသႅင်းတႆး)
• 4 တွင်ႈထၢမ် ၵူၼ်းၼမ်

ႁႂ်ႈမႂ်ႇသုင်သေၵမ်း ႁႅင်းသိူဝ်ၶႅင် တၢင်ႉယၢၼ်း 30.4.1998