လုင်းၶုၼ်မႁႃႇ၊ မိူင်းယႆ
ပေႃႈတူၵ်ႇၸိုဝ်ႈ လုင်းၶုၼ်မႁႃႇၵေႃႈ ႁူႉၵႃႈ တေလႆႈၶႆႈပႃး ပိုၼ်းၶူးမေႃတႆး၊ ပေႃးလၢတ်ႈလွင်ႈပိုၼ်းၶူးမေႃတႆးၵေႃႈ ႁူႉၵႃႈ လႆႈပႃးၸိုဝ်ႈ လုင်းၶုၼ်မႁႃႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၵူဝ်လုၵ်ႈလၢၼ် လိုမ်းလႄႈ တေယွၼ်းၶႆႈၼႄ။ ယွၼ်ႈပိူဝ်ႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ပဵၼ်ၽူႈသေႃႉသွၵ်ႈတွင်ႈထၢမ် တႅမ်ႈမၢႆ ႁႃပႃႇႁဵဝ်ႈသၢင်းꧠႅင်း ၸဝ်ႈၶူးမေႃသေ ၵေႃႇၵုမ်းဝႆႉပၼ် ၸိူဝ်းႁဝ်းပၢၼ်လုၵ်ႈ ပၢၼ်လၢၼ်၊ မေးလုင်းၶုၼ်မႁႃႇ ပႃႈၼၢင်းထေး ယၢမ်ႈၶႆႈၼႄဝႃႈ ပၢၼ်ၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈပႆပွင်ႇလႄႈ ဝႃႈ လုင်းၶုၼ်မႁႃႇယွင်ႇယဝ်ႉ လႄႇႁႃသွၵ်ႈတဝ် ၶုမ်ပႃႇႁဵဝ်ႈ ၵူၼ်းတၢႆယူႇ ၼႆယဝ်ႉ။
ၸႃႇတိ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
လုင်းၶုၼ်မႁႃႇ ၵိူတ်ုမိူဝ်ႈ ပီပုတ်ႉထ 2456 လိူၼ် 11 မႂ်ႇ 5 ၶမ်ႈ ဝၼ်းဢင်းၵၢၼ်း တီႈမိူင်ယႆ (သဵၼ်ႈဝီၸၢၼ်း) မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇသေ ၸိုဝ်ႈဢူႈမႄႈ ပဵၼ် လုင်းၶမ်းသွႆႈ ပႃႈၼၢင်းသူၺ်ႇ။
မိူဝ်ႈၸၢႆးၸၢမ်ႇပႂၢင်ႉ ဢႃႇယုလႆႈ 8 ၶူပ်ႇ ၼုင်ႈလိူင် ပဵၼ်သၢင်ႇ တၢင်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ မႁႃႇၸိင်ႇတႃႇ။ လႆႈသွၼ်ႁဵၼ်းဢဝ် လိၵ်ႈတႆး၊ လင်ႇၵႃႇလူင်၊ ပႃႇလိ ၼမ်ႉထမ်းၵႂၢမ်းသွၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ တီႈၸဝ်ႈသြႃႇ ပူင်သွၼ်ပၼ်ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ ဢႃႇယုလႆႈ 12 ပီ ထႂၢၵ်ႈလူင်းၵွျင်း ၵႂႃႇၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး၊ ဢမ်ႇႁိုင်သင် ယွၼ်ႉပေႃႈသဵင်ႈမုၼ်လႄႈ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉ လႆႈပွၵ်မႃးယူႇၶိုၼ်း ဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇ မိူင်းလင်။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵွပ်ႈၸၢႆးၸၢမ်ႇပႂၢင်ႉ ၺၢၼ်ႇလီလႅတ်းၸႅဝ်ႈလႄႈ လႆႈၵႂႃႇသိုပ်ႇၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းဢဝ် ၽၢႆသွၼ်ပဵၼ်ၶူး တီႈဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ တေႃႇထိုင် ဢွင်ႇပူၼ်ႉ ၸၼ်ႉၸဵတ်းယူႇယဝ်ႉ။
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ သမ်ႉလဵပ်ႇႁဵၼ်း ၽၢႆႇ ပႃႇလိတြႃး။ၽၢႆပေႇတၢင်ႇၵႃႇလႃး၊ ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼိုင်ႈပီပၢႆ ႁူၵ်းလိူၼ်သေ သိုပ်ႇၶူၼ်ႉၶႂႃႉ သွၵ်ႈတဝ် ႁဵၼ်းႁူႉ ဢူမ်ဢၢၼ်ႇ တေႃႇပေႃးပဵၼ် ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၽၢႆလိၵ်ႈတႆးၵေႃႉၼိုင်ႈ။ ယွၼ်ႉပဵၼ် ၵေႃႉသွၵ်ႈႁႃ တႅမ်ႈပိုၼ်း ၶူးမေႃတႆးႁူၵ်းၸဝ်ႈ ၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသေ ၸင်ႇသူၼ်းပဵၼ်မႃး ဝၼ်းယုၵ်ႉယွင်ႈၶူးမေႃတႆး တေႃႇပေႃး ၸွတ်ႇၵႂႃႇ ၵူႈတီႈၵူႈဝဵင်း။
ၼႃႈၵၢၼ်[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
- ယၢမ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ပဵၼ် ဢမၢတ်ႈလူင် မိူင်းယႆ။
- ပဵၼ် ၽူႈပွင်ႇၶၢဝ်ႇ ပၢဝ်ႇလၢတ်ႈၵူၼ်းမိူင်း။
- ပဵၼ်ၽူႈ ႁူမ်ႈၵေႃႇသၢင်ႈ ဝတ်ႉဝေႇလုဝၼ်ႇ တူၼ်ႈတီး။
- ၽူႈႁူမ်ႈသၢင်ႈ ၸၢၵ်ႈပေႃႉလိၵ်ႈ ဝူင်းဝၼ်း။
- ပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းသဝ်းၶေႃ ၸိုင်ႈတႆး SSIA 1960။
- ပဵၼ်တီႈၵိူဝ်းၵုမ် တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမိႈပွင်း (1977 မိူဝ်ႈဢွၼ်ဢဝ် လုၵ်ႈလၢင်းၼႃႈႁိူၼ်း မႃးယူႇသဝ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ)
- ဢွၼ်ႁူဝ် သၢင်ႈဝတ်ႉၵႃၶမ်း၊ ႁူင်းၾိမ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
- ပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ႁဵတ်းပွႆး ယုၵ်ႉယွင်ႈ ၶူးမေႃတႆးလႄႈ ၵွင်းမူးၸဝ်ႈၶူးမေႃ တီႈဝၢၼ်ႈမႂ်ႇမွၵ်ႇၸၢမ်၊ မိူင်းထႆး။
ပပ်ႉလိၵ်ႈဢၼ်တႅမ်ႈဢွၵ်ႇ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
- ပိုၼ်းၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး 6 ၸဝ်ႈ၊ ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1332 မႅၼ်ႈပီၶရိတ်ႉ 1970။ ၵေႃပွင်ၵၢၼ်ပပ်ႉႁဵၼ်း ၶွမ်ႇမတီႇပႆၢးပၼ်ႇၺႃႇၸိုင်ႈတႆး ၶိုၼ်းဢိတ်ႇဢွၵ်ႇ မိူဝ်ႈပီ 1996။