သႅင်သိုၵ်း၊ ၸဝ်ႈ ၶုၼ်ၵျႃႇၼု

ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း
ၸၢဝ်းၶိူဝ်း	တႆး
ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ၸၢဝ်းပုတ်ႉ
ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ	ၸၼ်ႉၸွၼ်ပၢႆးသၢႆႊ တႃႈၵုင်ႈ
ၼႃႈၵၢၼ်	ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
ၵေႃႉၵူႈ	ၼၢင်းလႃႉယဵၼ်ႇ
ဝၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇ	13/08/2007
တီႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇ	ၵဵင်းမႆႇ
ၵွင်ႉသၢၼ်ၼႅတ်ႇ	http://www.shan.panglong.org

ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်းၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇပု ပႃႈၼၢင်းၶိၼ်ႇမၵျီး သေ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမိူဝ်ႈ 22/03/1935 တမ်ႈတီႈ ဝဵင်ႈတူၼ်ႈတီး၊ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၶုၼ်ၵျႃႇၼု၊ ၶဝ်မီးပီႈၼွင်ႉ ႁူမ်ႈတွင်ႉၵၼ် သိပ်းၵေႃႉ ၸွမ်းၼင်ႇ တီႈတႂ်ႈၼႆႉ-

1. လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူး (ၽူႈဢွၼ်ၵေႃႇတင်ႈၸုမ်း ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈ ၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး (S.H.R.F)
2. ၼၢင်းၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇပု (ႁွင်ႉ) ၼၢင်းမူဝ်ငိုၼ်း
3. လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢေး
4. ၸၢႆးၼုတ်း (လူႉမိူဝ်ႈဢႃႇယုလႆႈ 2 ၶူပ်ႇ)
5. ၼၢင်းမူဝ်ၶမ်း (ၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇၸု) ၵေႃႉတႄႇတင်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈ (တိုင်းရင်းမေဂျာနယ်)
6. လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇၼု
7. ၼၢင်းၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇဢု (ၼၢင်းမူဝ်တွင်း)
8. လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူဝ်ႈ
9. ၼၢင်းၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇၼု (ၼၢင်းမူဝ်လိုၼ်း)
10. ၼၢင်းၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇထူၺ်း (ၼၢင်းမူဝ်လၢဝ်)

ႁဵၼ်းလိၵ်ႈ

• ၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ ထိုင်ၸၼ်ႉ 2 တီႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ (ပၢၼ်ၵျပၢၼ်ႇၶဝ်ႈ)။
• ႁဵၼ်းၸၼ်ႉ 3 တီႈႁူင်းႁဵၼ်း တူၼ်ႈတီး (တွင်ႇၵီး)။
• ၸၼ်ႉ 4-9 တီႈႁူင်းႁဵၼ်း ၸၼ်ႉသုင် သီႇပေႃႉ ၊
• ၸၼ်ႉ 10 တီႈႁူင်းႁဵၼ်း ဝဵင်းၵၢတ်ႇလေႃႉ (ၵလေႃး) ၊
• 1953 ၽႅဝ်ၸၼ်ႉၸွမ် တႃႈၵုင်ႈ ၊ ႁဵၼ်းၾၢႆႇပၢႆးသၢႆႊ Science (6) ပီ ၊ ၸၼ်ႉ Isc (B) ၊ ဢမ်ႇႁပ်ႉၶူး ၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ ႁဵတ်းသိုၵ်း လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ မၢၼ်ႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်း။

ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ

• ၸဵမ်မိူဝ်ႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ မိူဝ်ႈ July 1942 ၶဝ်ႈၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်း မူၵ်ႇႁူဝ်ၽိူၵ်ႇ (White Hat League) ဢၼ်မေႃယႃလူင် တွၵ်ႉတိူဝ်ႇပၺၢၼ်ႇ ဢွၼ်ႁူဝ် တီႈသီႇပေႃႉ ၊ လႆႈႁူႉလွင်ႈ ၵၢၼ်ႁၵ်ႉ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ။
• 1953 - ႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ် တီႈတႃႈၵုင်ႈ ၊ ၶဝ်ႈၸုမ်း ယုၵ်ႉယွင်ႈ လိၵ်ႈတႆးလႄႈ ၸုမ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ် ၸိုင်ႈတႆး Shan Litercy Society and Shan State Students Association သေ တူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမႃး။
• 1959 - ၽႅဝ်မႃး ၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်း ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ၊ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ တိုၵ်းဢဝ် လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်း ၶေႃၸိုင်ႈတႆး
• 1960 - ပႃးၼႂ်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် တႄႇတင်ႈ SSIO, SSIA တီႈမိူင်းယွင်း။
• 1964 - မိူဝ်ႈတင်ႈ SSA ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈမႄႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း တႅင်ႇတင်ႈပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၸုမ်း 3
• 1971 - လႆႈထုၵ်ႇလိူၵ်ႈပဵၼ် ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင် ပႃႊတီႊမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး SSPP
• 1974 - တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းလူၺ်ႈ ၼၢင်းလႃႉယဵၼ်ႇ (ၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်မိူဝ်ႈလိူၼ်ၼူဝ်ႊဝႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 1974 တီႈလွႆၶိူဝ်း ဢိူင်ႇမိူင်းၶိူဝ်း ၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ။)
• 1976 - ၵိုတ်းလိုဝ်ႈၵၢၼ်သိုၵ်း
• 1992 - ၶဝ်ႈပႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႇ တင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်း လူင်ၸိုင်ႈတႆး SSO
• 1996 - ၶဝ်ႈပႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႇတင်ႈ ႁူမ်ႈတုမ်ၻီႇမူဝ်ႇၶရေႇသီႇၸိုင်ႈတႆး SDU

တၢင်းႁၼ်ထိုင် ၼိူဝ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလႄႈ ၵႂၢမ်းၾၢၵ်ႇထိုင် ၽူႈလူဢၢၼ်ႇ

• ႁဝ်းထုၵ်ႇ လႆႈႁူႉၸၵ်းဝႃႈ တူဝ်ၵဝ်ပဵၼ်သင် Know your own identity
• ႁဝ်းထုၵ်ႇလႆႈႁူႉၸၵ်းဝႃႈ တူဝ်ၵဝ်ယူႇၸၼ်ႉထၢၼ်ႈလ်ႂ Know your own status
• ႁဝ်းထုၵ်ႇလႆႈႁူႉၸၵ်းဝႃႈ တူဝ်ၵဝ်ႇၸုၵ်းယူႇတၼ်းႁဵင်းလ်ႂ Know your own position

တင်း 3 ၶေႃႈၼႆႉ လီလႆႈထတ်းသၢင် ႁူႉၸႅင်ႈလႅင်း ႁၼ်ၸႅင်ႈလႅင်း ဝူၼ်ႉၶွပ်ႈၸႅင်ႈလႅင်း လႄႈလီလႆႈႁဵတ်းၸွမ်း ၸႅင်ႈလႅင်း။ ပေႃးတေပိုတ်ႇၼႄႁႂ်ႈတႅၵ်ႇလႅင်းၼႆႉ တေယၢဝ်းယူႇ ၊ ႁႂ်ႈႁူႉငၢႆႈလီၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈတႅၵ်ႈၼႄ ၸုမ်းၵူၼ်းပိတ်ႉမၢၵ်ႇၼင် Football Team ။

• တေလႆႈႁူႉတူဝ်ဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လဵၼ်ႈပႃးၼႂ်းၸုမ်းဢီႈသင် (လဵၼ်ႈယူႇၼႂ်းၸုမ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလဵၼ်ႈၵေႃႉလဵဝ်လႆႈ)

Identifying yourself with the team

• ႁူႉတူဝ်ဝႃႈ ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈလ်ႂ Knowing your status

(ၸၼ်ႉႁူင်းႁဵၼ်း ၊ ၸၼ်ႉၸႄႈဝဵင်း ၊ ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်း ၊ ၸၼ်ႉ Coach ႁိုဝ်) ၶူးသွၼ် Coach ၵေႃႈ ပႃးၼႂ်းၸုမ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ) ၸၼ်ႉၽူႈၵုမ်းၵမ် Captain ၵေႃႈပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈပႃး ယူႇၼႂ်းၸုမ်းၵူၺ်း

• ႁူႉတူဝ်ဝႃႈ လဵၼ်ႈတၼ်းႁဵင်းလ်ႂ ၊ ၸုမ်းလဵၼ်ႈၵွင်ၼႃႈ ၊ ၸုမ်းလဵၼ်ႈၵွင်ၵၢင် ၊ ၸုမ်းလဵၼ်ႈၵွင်လင် (ၶႄလင်) Knowing your position ။

ၸုမ်းၼႃႈ- ပိၵ်ႇသၢႆႉ (left wing) ပိၵ်ႇၶႂႃ (right wing) ၼႂ်းသၢႆႉ (left inner) ၼႂ်းၶႂႃ (right inner) ၵၢင်ၼႃႈ (Center half) ၸုမ်းၵၢင်- သၢႆႉၶိုင်ႈ (left half) ၶႂႃၶိုင်ႈ (right half) ၵၢင်ၶိုၼ်ႈ (Center half) ၸုမ်းလင်- လင်သၢႆႉ (left back) လင်ၶႂႃ (right back) ၵူၼ်းပႂ်ႉၽၵ်းတူ (Goal Keeper) တၵ်းလႆႈမီးပၵ်းပိူင် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လၢႆးၾိုၵ်း ၊ လၢႆးလိူၵ်ႈၵူၼ်းလဵၼ်ႈ ၊ လၢႆးဝၢင်းၽႅၼ် ၵၢၼ်ပၢႆးတိုၵ်း (strategy) လႄႈလၢႆးတိုၵ်း (tactics) လၢႆးၵုမ်းၵမ်လႄႈ လဵၼ်ၸွမ်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၊ တီႈၼႄၼမ်ႉၵတ်ႉၵေႃႈ ၽွမ်ႉၵၼ် တင်ႈၸုမ်းသေ ၼႄတၢင်းၵတ်ႉလႆႈ ၸင်ႇတေပေႉတင်းၸုမ်း ၊ ၸင်ႇတေပဵၼ် (champion) လႆႈ။

ၶူးၾိုၵ်းသွၼ် coach ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈဝၢင်းၽႅၼ် ၽူႈၸီႉသင်ႇ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၽူႈလဵၼ်ႈ ၊ လီလႆႈမၢႆတွင်း ၊ ၽွမ်ႉၵၼ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၽွမ်ႉၵၼ်ပဵၼ်ၾုင်လူင် ၵႂႃႇၸူးတီႈမၢၵ်ႇၼင်မီး ၊ ႁႂ်ႈမေႃသူင်ႇပၼ်မၢၵ်ႇၼင် passing လႆႈလီ ၊ ဝႆး မႅၼ်ႈယၢမ်း၊ ၶိုၼ်ႈ လူင်း ၽဵင်ႇ ၊ ႁႂ်ႈၵူႈၵေႃႉ ၶတ်းၸ်ႂ လီမိူၼ်ၵၼ် ၸွမ်းၾၢႆႇလီမိူၼ်ၵၼ် ၸင်ႇတေပေႉ။

ၶူးၾိုၵ်းသွၼ် coach ၼၼ်ႉ ၼမ်ႉၵတ်ႉမီးၸိူင်ႉႁိုဝ် ၸင်ႇပဵၼ်လႆႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ လီဢွၼ်ၵၼ်ဝူၼ်ႉ။ လၢႆးၵႅတ်ႇၶႄၸုမ်းလင် 4 လႄႈၸုမ်းၵၢင် 4 ဢိၵ်ႇၸုမ်းၼႃႈ 3။ လၢႆးလဵၼ်ႈ ၸုမ်းၼႃႈ 4 ၸုမ်း ၵၢင် 4 ၸုမ်း လင် 3 ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ- ပဵၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၶွင် coach ၵၢၼ်မိူင်းၵေႃႈ တေႃႈၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။

• ႁဝ်းၵိၼ်သင် (Identity) ႁဝ်းပဵၼ်ၽူႈႁၵ်ႉ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ၊ ႁဝ်းတိုၵ်း ဢဝ်သုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်း ႁင်းၶေႃ (Rights of self-determination) ႁဝ်းတိုၵ်းလူၺ်ႈလၢႆးၵတ်းယဵၼ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ၊ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇသေ တိုၵ်းဢဝ် ၵေႃႈလႆႈ ႁဝ်းယူႇၾၢႆတႂ်ႈ မုၵ်ႉၸုမ်း ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ပၼ်ၵၢင်ၸႂ် လိူၵ်ႈတင်ႈမွပ်ႈပၼ် ဢမ်းၼၢၸ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉယူႇ။

• ႁဝ်းယူႇၸၼ်ႉထၢၼ်ႈလ်ႂ (Status) ႁဝ်းၶဝ်ႈပဵၼ်ၸုမ်း ႁဵတ်းၵၢၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းသေတႃႉ ႁဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၸုမ်း ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း မွပ်ႈပၼ်ဢမ်းၼၢၸ်ႈ ၼႂ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈမႃး ၊ ယူႇတီႈၸၼ်ႉဢမ်ႇမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း မွပ်ႈပၼ်ၼၼ်ႉသေတႃႉ ၸွမ်းၼင်ႇႁူႉၸၵ်း ပုၼ်ႈၽွၼ်း တူဝ်ၵဝ်ႈပဵၼ်တႆးလႄႈ လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း။

• ႁဝ်းၸုၵ်းယူႇတီႈ တၼ်းႁဵင်းလ်ႂ (Position) ႁဝ်းႁူႉတူဝ် မိူၼ်ၼင်ႇ သွင်ၶေႃႈပႃႈၼိူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ႁဝ်းယူႇတၢင်ႇတီႈ တၢင်ႇမိူင်း (ဢမ်ႇၼၼ်) ယူႇၼႂ်းမိူင်းသေ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်း။ ႁဝ်းၸုၵ်းယူႇတီႈလ်ႂ တီႈၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းပုၼ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေဢဝ်လႆႈ သုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃ (self-determination)။ ယူႇတီႈၸၼ်ႉ ဢၼ်ႁဵတ်းၸွမ်း ၽႅၼ်ၵၢၼ်ပၢႆးတိုၵ်း (Strategy) လႄႈလၢႆးတိုၵ်း (Tactics) ၵၢၼ်မိူင်းႁဝ်း တမ်းဝၢင်းၽႅၼ်ဝႆႉပၼ်။ ယူႇတီႈၸၼ်ႉ ဢၼ်ၸၢင်ႈပၼ်ၵႂၢမ်းဝူၼ်ႉ ၊ တၢင်းႁၼ်ထိုင်ႁဝ်း ဢၼ် Coach ၵၢၼ်မိူင်းႁဝ်းၼၼ်ႉ။

ပေႃး 3 ၶေႃႈ ပႃႈၼိူဝ်ၼႆႉ ၸႅင်ႈလႅင်းလီယဝ်ႉၸိုင် ၶေႃႈလမ်ႇလွင်ႈ ၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉလူင်မၼ်း ယူႇတီႈ ၼမ်ႈၵတ်ႉ ႁဝ်းၵေႃႉလႂ် ၵေႃႉၼၼ်ႉ ၊ ၸုမ်းလ်ႂၸုမ်းၼၼ်ႉ မေႃႁဵတ်းၸွမ်း ၽႅၼ်ၵၢၼ်ပၢႆးတိုၵ်း Strategy တင်းလၢႆးတိုၵ်း Tactidcs ဢၼ် Coach ၵၢၼ်မိူင်းႁဝ်း တမ်းပၼ်ႁဝ်းဝႆႉ (ဢမ်ႇလႆႈတႅမ်ႈၼိူဝ်ၸေႈပၼ် ၊ ဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈၼႄ ႁဝ်းၼႆၵေႃႈ တေလႆႈမီး ၼမ်ႉၵတ်ႉ ၶႆႈၸႂ်ဝူၼ်ႉဢွၵ်ႇ) ၼၼ်ႉသေ ယူႇတီႈၼမ်ႉၵတ်ႉႁဝ်း မေႃၵပ်းသၢၼ်ၵၼ် ၵေႃႉတေႃႇၵေႃႉ၊ ၸုမ်းတေႃႇ ၸုမ်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်တိုၵ်းဢဝ် သုၼ်ႇလႆႈ လွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈ ႁဝ်းၸိုင် တၵ်းတေပေႉလႆႈဢမ်ႇႁၢင်ႉ။

ၶေႃႈၸီႉၼႄးလႄႈ ၶေႃႈထတ်းသၢင် သွင်ၶေႃႈၼႆႉ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ လီလႆႈပွင်ႇၸႂ်။ တေလႆႈဢွၼ်ၵၼ် ဝႄႈၶေႃႈၸီႉၼႄး (ၵွပ်ႈၶဝ်ႈလွၵ်းၵၢၼ်ၽူႈၶဵၼ်) ၊ တေလႆႈဢွၼ်ၵၼ်ၶတ်းၸ်ႂ ႁႂ်ႈပေႃးမေႃယွမ်းႁပ်ႉထွမ်ႇၶေႃႈထတ်းသၢင် (ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၶေႃႈထတ်းသၢင်လီၼၼ်ႉ ယူႇတီႈၸေႇတၼႃႇလီသေ ထတ်းသၢင်ၼႄယင်းပႆႇပေႃး ယင်းပဵၼ် ၽူႈမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ၸင်ႇတေၸၢင်ႈႁဵတ်းၸွမ်း ၶေႃႈထတ်းသၢင် လီၼၼ်ႉလႆႈ။) ၵူၼ်းမီး ၼမ်ႉၵတ်ႉ မေႃထတ်းသၢင် ၊ ၵူၼ်းဢမ်ႇမီး ၼမ်ႉၵတ်ႉ မေႃၸီႉၼႄး ၊ ၵူၼ်းၸႂ်ၵူတ်ႉ မေႃသႄႇတမ် ၊ ၵူၼ်းမႃႇၼယႂ်ႇ မေႃသမ်ႇမႅၼ် ၊ ၵူၼ်းၸႂ်လီ မေႃယိူၼ်ႉၵၼ်ႈ ၊ ၵူၼ်းႁူႉ မေႃယွင်ႈယေႃး။ ၵူၼ်းႁၼ် - ၼႄၼိုင်ႈသွၵ်ႇ မေႃတူၺ်းဢွၵ်ႇၼိုင်ႈဝႃး ၵူၼ်းၶိုၵ်ႉသမ်ႉ မေႃႁဵတ်းမေႃသၢင်ႈ။

ၽိုၼ်ဢိင်

http://www.shan.panglong.org/component/content/article/58-history/4718-2015-08-12-12-21-09.html