ၵိူၼ်ႇတူ:Mathematics
ပၢႆးၼပ်ႉ
[မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ပၢႆးၼပ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်း လွင်ႈတူဝ်ၼပ်ႉ (numbers)၊ လွင်ႈၼပ်ႉသွၼ်ႇ တၢင်းၼမ်တၢင်းဢေႇ သေၸိူဝ်ႉသေပိူင် (quantity)၊ လွင်ႈတၢင်းၵႂၢင်ႈၵႅပ်ႈ (space)၊ လွင်ႈၵေႃႇႁဵတ်းပိူင်ႁၢင်ႈပိူင်ၽၢင် (structure)၊ လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ (change) ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ တူဝ်ၼပ်ႉဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ႁဵတ်းလႆႈသင်လၢႆလၢႆ၊ ၶဝ်ၼင်ႇၵၼ် ႁဵတ်းႁိုဝ် ၵွင်ႉၵၢႆႇၵပ်းတၢမ်းၵၼ်၊ ၶဝ်ၼင်ႇၵၼ် ႁဵတ်းႁိုဝ် လေႃးလႄးၵၼ်၊ လွၼ်ႉမွၼ်းမၼ်း မီးၼင်ႇႁိုဝ်၊ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈပၢႆးၼပ်ႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ၶဝ်ႈပႃးလႆႈ ၼင်ႇႁိုဝ်၊ ပိူင်ႁၢင်ႈၶဝ် ပဵၼ်ၼင်ႇႁိုဝ်၊ လၢႆးတႅၵ်ႈမၼ်း ပဵၼ်ႁိုဝ်၊ လၢႆးလႅၵ်ႈလၢႆႈမၼ်း ပဵၼ်ႁိုဝ်၊ တေလႆႈႁဵတ်းႁိုဝ် ပွင်ႇၸႂ်ၼပ်ႉသွၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ ပၢႆးၼပ်ႉဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်း လွင်ႈၼပ်ႉ၊ လွင်ႈသွၼ်ႇ၊ လွင်ႈတႅၵ်ႈ၊ လွင်ႈၶၢႆႉယၢၼ်ၼီ တၢင်းၵႆၸမ် ႁႂ်ႈႁူႉတႅတ်ႈၼႅတ်ႈ၊ ႁၢင်ႈၽၢင် ဢၼ်လၢမ်းလႆႈယၢပ်ႇၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈပေႃးၸၢင်ႈလၢမ်းလႆႈ ႁူႉလႆႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ဝၢႆးလင်မႃး ၸင်ႇၶွၵ်းၶႅၵ်း လိူၵ်ႈဢဝ်လွၵ်းလၢႆး ဢၼ်ပဵၼ်လႆႈမၼ်း ဢၼ်မီးလွၼ်ႉမၼ်း ဢၼ်မီး ပၵ်းပိူင်မၼ်းၼၼ်ႉသေလႄႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃး ၸၼ်ႉၼိုင်ႈလႄႈ ၸၼ်ႉၼိုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ ၽူႈမီးပိင်ႇၺႃႇၶဝ်တႄႉ လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လွင်ႈလွၼ်ႉမွၼ်း ပိူင်ပဵၼ်မၼ်းသေ ၸင်ႇၶူင်ဢွၵ်ႇမႃး လွၵ်းလၢႆးၼပ်ႉသွၼ်ႇမၼ်းယဝ်ႈ။ ပုၼ်ႈတႃႇ ပၢႆးသၢႆႊ၊ ပၢႆးၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈ၊ ပၢႆးမေႃယႃ၊ ပၢႆးသၢႆႊပၢႆးမိူင်းၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပၢႆးၼပ်ႉၼႆႉ ဢမ်ႇမီး တိုၼ်းဢမ်ႇပဵၼ်လႄႈ ပၢႆးၼပ်ႉၼႆႉ လႆႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၶိူင်ႈယိပ်းလူင် ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇဢၼ်ၼိုင်ႈယူႇ။ [1]
တမ်ႈတီႈ တူဝ်ၼပ်ႉၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ၼမ်ႉၵတ်ႉၵႃႈၶၼ် ဢၼ်ၶဝ်မီးဝႆႉသေ ပွင်ပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ လွင်ႈၶဝ်ၼင်ႇၵၼ် ၵပ်းသိုပ်ႇၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ လွင်ႈၶဝ်ၶူၼ်းလေႃးၵၼ်ၼၼ်ႉလႄႈ လွၼ်ႉမွၼ်းၶဝ်သေဢမ်ႇၵႃး တူဝ်ၼပ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႁဵတ်းႁိုဝ် မီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ၸုၵ်းယၼ်တင်ႈတူဝ်လႆး ၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်းၶဝ်၊ ၶဝ်ႁဵတ်းႁိုဝ် လႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ်ၵႂႃႇ လႆႈၼင်ႇႁိုဝ်ၼႆသေ ပဵၼ်လွင်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် ပၢႆးၼပ်ႉၼႆႉ လိုၵ်ႉလမ်ႇၵမ်ႇၽီႇမႃးတႄႉတႄႉသေ လုၵ်ႉတီႈ ဢဝ်ၸႂ် ၼပ်ႉသွၼ်ႇၼၼ်ႉသေ သွၼ်ႇၼပ်ႉပႃးလူၺ်ႈ လွင်ႈႁၢင်ႈၽၢင် လဵၵ်ႉ ယႂ်ႇ ၵႆ ၸမ် ၵႂၢင်ႈ ၵႅပ်ႈ ၼႂ်းလေႃးၵလူင်ၼႆႉယူႇ။
ပၢႆးၼပ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းပွင်ႇသင်တႄႉတႄႉ ၼႆ ႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ် ပေႃးၽွမ်ႉၵၼ်သေ လၢတ်ႈဢွၵ်ႇလႆႈ တီႈပွင်ႇမၼ်းၼၼ်ႉ ယင်းပႆႇမီးၵွၼ်ႇ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ၼပ်ႉသွၼ်ႇ ႁဵတ်းၵၢၼ်မၼ်းယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်တေႃႈ ဢမ်ႇၶဝ်ႈၸႂ် ၼိူဝ်ၶေႃးထၢမ်ဢၼ်ၼႆႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၶဝ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵႄႇလီႇလီႇယူဝ်ႇ (1564-1642) တႄႉ လၢတ်ႈဝႃႈ “သၽႃႇဝတြႃးၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ ဢဝ်တႅမ်ႈပဵၼ်ၽိုၼ်ထမ်းဝႆႉၸိုင် လိၵ်ႈဢၼ်တႅမ်ႈမၼ်းၼၼ်ႉ တေပဵၼ်လိၵ်ႈပၢႆးၼပ်ႉၵူၺ်း” ၼႆယဝ်ႉ။ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇပၢႆးၼပ်ႉ ၵႃးလ်ၾရီးတရိတ်ႉ ၵွတ်ႉ (1777-1855) လၢတ်ႈဝႃႈ “ပၢႆးၼပ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ၼၢင်းႁေႃၶမ်းလူင် ပၢႆးသၢႆႊ” ၼႆယဝ်ႉ။ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ပၢႆးၼပ်ႉ ၿိၼ်ႇၵျမိၼ်ႇ ပီႇရႃႇ (1809-1880) လၢတ်ႈဝႃႈ “ပၢႆးၼပ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးသၢႆႊ ဢၼ်တႅမ်ႈမၢႆတမ်းဝၢင်းလႆႈ ၽွၼ်းလီဢၼ်တႅတ်ႈၼႅတ်ႈမၼ်း” ၼႆယဝ်ႉ။
ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ ပၢႆးၼပ်ႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပဵၼ် လွင်ႈၵၢၼ်ပူင်သွၼ်ဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးဢမ်ႇပဵၼ်သေ ဢမ်ႇၵႃး တမ်ႈတီႈ ပၢႆးသၢႆႊသၽႃႇဝ၊ ပၢႆးၸၢင်ႈဢိၼ်ႇၵျိၼ်ႇၼီႇယႃႇ၊ ပၢႆးမေႃယႃ လႄႈ ပၢႆးသၢႆႊတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပၢႆးၼပ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ၶိူင်ႈယိပ်းလီလူင် ပုၼ်ႈတႃႇ တင်းၵမ်ႇၽႃႇယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
[မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]- ↑ Mura, Roberta (December 1993). "Images of Mathematics Held by University Teachers of Mathematical Sciences". Educational Studies in Mathematics. 25 (4): 375–85.