ၵၢၼ်သၢင်ႈႁႅင်း ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ လႄႈ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉ

ၵၢၼ်သၢင်ႈႁႅင်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ လႄႈ လွင်ႈၽိူမ်ႉထႅမ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ တႃႇတူင်ႉတိုၼ်ႇတိူဝ်းတွၼ်း

ၵႂၢမ်းၼမ်း

ၼႂ်းၵႃႈႁႅင်းတၢင်းမူတ်းၼႆႉ လွင်ႈဢဝ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉသေ ၶူင်သၢင်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်လွင်ႈၶိုၵ်ႉတွၼ်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ယဝ်ႉ။ လွင်ႈၶူင်သၢင်ႈၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ လႄႈ တင်းၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆႉ တိုၼ်းတေမီးလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ယူႇ။ လွင်ႈ ဢဝ်ပၢႆးဝူၼ်ႉသေ ၶူင်သၢင်ႈဝႆႉလၢၵ်ႇလၢၵ်ႇလၢႆးလၢႆးၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉတၢင်းဝူၼ်ႉ လႄႈ ႁႅင်းပွင်သၢင်ႈ၊ ႁႅင်းဢီးသူၼ်း ၸႂ်တူင်ႉတိုၼ်ႇၸွမ်းၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉ လႄႈ ၵၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈပိူင်ႈၵၼ်ၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်း ၵႃႈ လွင်ႈဢဝ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၽႂ်မၼ်းသေ ၶူင်သၢင်ႈဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်သေတႃႉၵေႃႈ လီၽႂ်လီမၼ်း ယူႇ။ မိူဝ်ႈသႂ်ႇဢဵၼ်သႂ်ႇႁႅင်းသေ ဢဝ်ပၢႆးဝူၼ်ႉဢၼ်ဝူၼ်ႉသွၼ်ႇၶႆႈၸႂ်သေ မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ မႃးၸႂ်ႉ တိုဝ်းၼႂ်းၼႃႈၵၢၼ်ၵွၼ်ႇ လွင်ႈႁဝ်းတိုၵ်ႉႁဵတ်းသၢင်ႈယူႇၼၼ်ႉ တၵ်းတေတိူဝ်းတွၼ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉ ၼၼ်လႄႈ ၼႂ်းမူႇလိၵ်ႈဢွၼ်ႇႁူဝ်ၼႆႉ ၽူႈတႅမ်ႈ တေဢဝ်လွင်ႈ ၵၢၼ်သၢင်ႈႁႅင်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ လႄႈ လွင်ႈၽိူမ်ႉထႅမ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ တႃႇတူင်ႉ တိုၼ်ႇတိူဝ်းတွၼ်း ၼႆႉသေ ၶူၼ်ႉၶႂႃႉဢုပ်ႇၵုမ်ၵႂႃႇယူႇ။ မိူဝ်ႈတေလူ ၽိုၼ် လိၵ်ႈၼႆႉ ဢဝ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉပဵၼ်ယႂ်ႇ ၼမ်းၼႃႈသေ လူတူၺ်း၊ ဝူၼ်ႉၶႆႈၸႂ်ၸွမ်း၊ ထတ်းသၢင်ၸွမ်း ၵႂႃႇလွတ်ႈ လွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်းသေၵမ်း။

ပိုၼ်ႉထၢၼ်ၵၢၼ်သၢင်ႈႁႅင်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ လႄႈ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ

ပေႃးဝူၼ်ႉသွၼ်ႇတူၺ်းၶိုၼ်း ပိုၼ်းၶိူဝ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းႁဝ်းၼႆ တၵ်းတေလႆႈႁၼ် လွင်ႈၵူၼ်းႁဝ်းၶူၼ်ႉသွၵ်ႈ ႁႃ ပိုၼ်ႉထၢၼ်ၵၢၼ်ယူႇၵၢၼ်ၵိၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။ မိူဝ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၵူၼ်းယိုင်ႈယႂ်ႇမႃးၼၼ်ႉ တိုၼ်းလႆႈမီးလွင်ႈ ၶူင်သၢင်ႈႁႅင်းသေပိူင်ပိူင်သေ ၵေႃႇသၢင်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းတီႈယူႇတီႈသဝ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးမီးလွင်ႈၵေႃႇသၢင်ႈၵေႃႈ လွင်ႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇတိူဝ်းတွၼ်းၼၼ်ႉ တိုၼ်းၵိုၵ်းမႃးၸွမ်းယဝ်ႉ။ တိူဝ်းတွၼ်းမႃးသေတႃႉ ပေႃးႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ တႃႇၵေႃႇ တင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၼၼ်ႉ ၵႅၼ်ႇၶႅင်ၼႅၼ်ႈၼႃလီၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေယူႇသၢင်ႈသဝ်းယိုၼ်းယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်လႆႈ။ ၶိူဝ်း ၵူၼ်းၸိူဝ်းယၢမ်ႈဢဝ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉသေ ၵေႃႇတင်ႈယူႇသဝ်းမႃးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းမီးပိုၼ်းႁၢင်ႈလီသေ ၶိူဝ်းၶဝ် ၵေႃႈဢမ်ႇတႅၵ်ႇဢမ်ႇယၢႆႈၵၼ်။ ဢၼ်ၼႆႉတႄႉ ပဵၼ်ၽွၼ်းလီ လွင်ႈဢဝ် ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉသေ ၵေႃႇသၢင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်း၊ တူင်ႇဝူင်း၊ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ၶိူဝ်းၵူၼ်းၼႆႉ ဢဝ်လွင်ႈယူႇႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်သေ ၵေႃႇသၢင်ႈဝႆႉ ယူႇ။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ဢဝ်ႁႅင်းတူဝ်ပဵၼ်ယႂ်ႇသေ ၵေႃႇသၢင်ႈဝႆႉယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁႅင်းတူဝ်ၼၼ်ႉ ၵမ်ႉပၼ်လႆႈ ၵူၼ်း ၼိုင်ႈပၢၼ်ၵူၺ်း။ သင်ဢဝ်ႁႅင်းတၢင်းႁူႉပၢႆးဝူၼ်ႉသေ ၵေႃႇသၢင်ႈဝႆႉၼႆ ပၢၼ်ၶိူဝ်းၵူၼ်းတေယိုၼ်းယၢဝ်းယူႇ။ ယွၼ်ႉတၢင်းႁူႉလႄႈပၢႆးဝူၼ်ႉလီၼၼ်ႉ ဢဝ်သွၼ်ပၼ်ၵၼ်မႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်သေ ၸင်ႇတေၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ႁုၼ်ႈမုၼ်း ႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇတိူဝ်းတွၼ်းမႃးၼႆယဝ်ႉ။

        တႃႇႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉတေလီသိုပ်ႇလီၼႆႉ တၵ်းလူဝ်ႇလႆႈမီးၵူၼ်းၵေႃႉမႃးႁဵၼ်းသွၼ်၊ ၶႂႃႉၶူၼ်ႉ၊ ထတ်းသၢင်၊ ၸႅၵ်ႇၽႄပၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇယူႇ။ ႁႅင်းတၢင်းႁူႉ၊ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ ဢၼ်ဢိင်ၼိူဝ် ၾိင်ႈထုင်းၵေႃႈလီ၊ ဢၼ်ဢိင်ၼိူဝ် ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၵေႃႈလီ၊ လွင်ႈဢိင်ၼိူဝ် ၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉၵူႈဝၼ်းၵေႃႈလီ၊ ဢၼ်ဢိင်ၼိူဝ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၵူၼ်းၵေႃႈယဝ်ႉ မၼ်းပဵၼ်တၢင်းၵမ်ႉယၼ်ပၼ် ႁႂ်ႈၵူၼ်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမုၵ်ႉၸုမ်းၼၼ်ႉ သိုပ်ႇယူႇလႆႈၵႂႃႇ ၶၢဝ်းႁိုင်ယူႇ။ ဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ႁၢင်ႈၾၢင် ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၶဝ် တိုၵ်ႉႁုၼ်ႈမုၼ်းသေ မီးၾိင်ႈထုင်း၊ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ၊ လိၵ်ႈလၢႆးယူႇၼႆယဝ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ မၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉ မီးၾိင်ႈထုင်းယူႇ၊ မီးၵႂၢမ်း လၢတ်ႈယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁႅင်းလိၵ်ႈလၢႆးႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၶဝ်ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉလႄႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇသေ ႁၢႆဝႆႉယူႇၼႂ်း ၵႄႈၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

        ယွၼ်ႉၼႆ တႃႇႁႂ်ႈၸူဝ်ႈပၢၼ် ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ ႁိူၼ်းၼိုင်ႈ၊ ၸုမ်းၼိုင်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈ၊ ဢိူင်ႇၼိုင်ႈ၊ ဝဵင်းၼိုင်ႈ၊ ၸေႈတွၼ်ႈၼိုင်ႈ၊ လႄႈ ၸိုင်ႈမိူင်းၼိုင်ႈလုၵ်ႈ ပေႃးတေႁိူဝ်ႈႁိူင်းပိူင်းသႂ်မႃးၼၼ်ႉ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ ပဵၼ် ပိုၼ်ႉထၢၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ တႃႇတူင်ႉတိုၼ်ႇၶူင်သၢင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးမႃးလွမ်တူၺ်း ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆ ၵေႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၸိူဝ်းမီး ႁႅင်းတၢင်းႁူႉသုင်ၵႅၼ်ႇၶႅင်ၼႅၼ်ႈၼႃၼၼ်ႉ ၶဝ်မီးႁႅင်းပွင်သၢင်ႈ ႁႂ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်းၶဝ် လႄႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၶဝ် ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇတိူဝ်းတွၼ်းတေႉတေႉ။ ၵေႃႉၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလူင်ႉလႅၼ်ႇတိူဝ်းၶဝ် ၵမ်ႈၽွင်ႈသမ်ႉ ယွၼ်ႉၶဝ်မီးႁႅင်းတၢင်းႁူႉ၊ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉသုင်လႄႈ လႆႈၸွႆႈထႅမ်ၸိူဝ်ႉတူဝ်ၵဝ်ႇသေဢမ်ႇၵႃး ႁဵတ်းသၢင်ႈလႆႈပႃး ၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်းလုမ်ႈၾႃႉပႃးလူးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ တႃႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမုၼ်းမႂ်ႇလႆႈၶၢဝ်းႁိုင်ၼႆႉ ပေႃးဢဝ်ႁႅင်းတူဝ်ၵူၼ်း ႁဝ်းပၢၼ်လႂ်ပၢၼ်ၼၼ်ႉသေ သိုပ်ႇႁဵၼ်းႁူႉယဝ်ႉ ဢဝ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉလီၼၼ်ႉတူင်ႉၼိုင်ၵေႃႇသၢင်ႈႁဵတ်းဝႆႉ ဢၼ်ၶႂ်ႈႁဵတ်းၼၼ်ႉၼႆၸိုင် ၶိူဝ်းၵူၼ်းၼၼ်ႉ တၵ်းတေမီးလွင်ႈလီယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၶေႃႈမုင်ႈယိူင်းမၢႆၶဝ်ၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈ ႁႂ်ႈၵူၼ်းၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉလႆႈလီလႆႈပဵၼ်လႄႈ ၸင်ႇလႆႈဢဝ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉပဵၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်သေ ၶူင်သၢင်ႈဝႆႉယူႇ။ ဢၼ်ၶဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈဝႆႉၼႆႉ သမ်ႉတေပဵၼ်တၢင်းၵမ်ႉယၼ်ပၼ် သႅၼ်းႁုၼ်ႈမႂ်ႇၶဝ် ပဵၼ်တီႈဢၢင်ႈဢိင်သေ သိုပ်ႇတူင်ႉတိုၼ်ႇၶတ်းႁႅင်းႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁႂ်ႈတိူဝ်းတွၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆလႄႈ သင်ၶႂ်ႈႁိူဝ်ႈႁိူင်းပိူင်းသႂ် ၸႂ်ၵတ်းယဵၼ်သေ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလီၼႆ ႁဝ်းတၵ်းလူဝ်ႇလႆႈ လဵပ်ႈႁဵၼ်း ႁူႉဢဝ် ပိုၼ်ႉထၢၼ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၼၼ် ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၼၼ်ႉ ႁဝ်းလဵပ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်လႆႈ တီႈၼႂ်း ၾိင်ႈထုင်း၊ လိၵ်ႈလၢႆး၊ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ၊ တၢင်းႁဵတ်းသၢင်ႈ ၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ လႄႈ တီႈၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်းလႆႈယူႇ။ တႃႇတေပွင်ႇၸႂ်လႆႈတၢင်းႁူႉ တီႈဢၼ်ႁဝ်းႁဵၼ်းဢဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈႁူႉပႃး ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၶဝ် ယဝ်ႉ။ ပိူင်တႅၵ်ႈမၼ်း သင်ႁဝ်းၶႂ်ႈႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်ပၢႆးဝူၼ်ႉလီ ၼႂ်းလိၵ်ႈလၢႆးဢၼ်ဢဝ် ၽႃႇသႃႇဢင်းၵိတ်းသေ တႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉၼႆ ႁဝ်းတိုၼ်းတေလႆႈႁဵၼ်းႁူႉၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈဢင်းၵိတ်း ဢွၼ်တၢင်းၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေလီ ယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ သင်ဝႃႈ ၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်းၶႂ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉ လွင်ႈတႆး လႄႈ တၢင်းႁူႉႁၼ် ၼႂ်းၸိူဝ်ႉ ၶိူဝ်းတႆးလီလီၼႆ ၶဝ်ၵေႃႈ ၵႃႈလႆႈႁဵၼ်းႁူႉၽႃႇ သႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတႆးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၶူဝ်ၵၢႆႇလူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈ တႃႇႁဝ်းတေႁဵၼ်းလႆႈတၢင်းႁူႉသေ မီးႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးႁဝ်းမီး ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၼမ်ၼမ်သေ သမ်ႉမေႃလူင်ႉလႅၼ်ႇၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ဢၼ်ပိူၼ်ႈၸႂ်ႉၼမ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆ ၵၢၼ်ဢၼ်ႁဝ်းႁဵတ်းၼၼ်ႉ တေတိူဝ်းမီးလွင်ႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈမႃးတေႉတေႉၼႆယဝ်ႉ။  

ပေႃးတေပိုင်ႈဢိင်ဢဝ်လိၵ်ႈလၢႆးတူဝ်ၵဝ်ႇၵူၺ်းသေ ႁဵၼ်းႁူႉၼႆႉ မၢင်ဢွင်ႈမၢင်တီႈ မၼ်းဢမ်ႇၵုမ်ႇ ထူၼ်ႈ။ ၵွပ်ႈၼႆ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈႁဵၼ်းႁူႉပႃး ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ဢၼ်ႁိူဝ်ႈႁိူင်း လႄႈ ဢၼ်ၶဝ်ႈ တၢင်းၵၢၼ် (ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈဢင်းၵိတ်း)သေ ၵူၼ်းတၢင်းၼမ်သမ်ႉပွင်ႇၸႂ်ၼၼ်ႉၵွၼ်ႇ ၵၢၼ်ႁဵၼ်း ၸင်ႇ တေၸၢင်ႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလႆႈ။ ပေႃးႁဝ်းႁဵၼ်းႁူႉမေႃ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၶဝ်လီယဝ်ႉၼႆ မိူဝ်ႈႁဵၼ်း ႁူႉဢဝ် တၢင်း မေႃပၺ်ႇၺႃႇ ၼၼ်ႉ တေတိူဝ်းပွင်ႇၸႂ်မႃးယူႇ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ပိုၼ်ႉထၢၼ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ လႄႈ ႁႅင်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း လၢတ်ႈၼႆႉ တိုၼ်းလမ်ႇလွင်ႈတႃႇၵမ်ႉယၼ် ႁုၼ်ႈမုၼ်းပၼ် တၢင်းႁူႉလွင်ႈယူႇသဝ်း၊ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၵူၼ်းႁဝ်းတေႉ တေႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ပေႃးႁႅင်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ လူင်ႉလႅၼ်ႇၼႅၼ်ႈၼႃလီယဝ်ႉၸိုင် သင်ၶိုၼ်း ဢဝ် ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼၼ်ႉသေ ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ် တၢင်းမေႃးပၺ်ႇၺႃႇၼႆ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၵေႃႈ တိူဝ်းတွၼ်းယိုင်ႈယႂ်ႇ မႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇတေႉတေႉယူႇ။

ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ ၽိူမ်ႉထႅမ် ၵမ်ႉယၼ်ပၼ် တႃႇတိူဝ်းတွၼ်းၶိုၼ်ႈသုင်

လွင်ႈတိူဝ်းတွၼ်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈႁူမ်ႈႁွမ်းၽွမ်ႉၽဵင်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးမုင်ႈတူၺ်း ၶိူဝ်းၵူၼ်း ဢၼ်မီးၾိင်ႈထုင်း၊ လိၵ်ႈလၢႆး၊ တၢင်းႁူႉ၊ ၵၢၼ်ၵႃႉၶူဝ်းၵုၼ်ႇသိုဝ်ႉၶၢႆၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆ ၶဝ်ပဵၼ် ၸုမ်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၵူၼ်းဢၼ်မီးႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၵမ်ႈၼမ်ယဝ်ႉ။ တႃႇတေလူင်ႉလႅၼ်ႇႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈ ႁႅင်း ပၢႆးဝူၼ်ႉၼၼ်ႉ ၵူၼ်းႁဝ်း ဢဝ်လွၵ်းလၢႆးၵူႈလွင်ႈသေ ႁဵၼ်းႁူႉႁႃႁွမ်ၸူႉတွမ်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ဢဝ်ၽႃႇသႃႇ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈလိၵ်ႈလၢႆးတႅမ်ႈသေ ႁဵၼ်းႁူႉမေႃပၺ်ႇၺႃႇၵူႈပၢႆးပၢႆး တႃႇမီးႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၼၼ်ႉ လီတေႉတေႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈဢဝ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉသေ ႁႃတၢင်းႁူႉပၺ်ႇၺႃႇဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈၵမ်းသိုဝ်ႈ ၼႂ်းၸူဝ်ႈ ပၢၼ်ႁဝ်းၼၼ်ႉၼႆ တေတိူဝ်းလီတေႉတေႉယူႇ။

        ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ ဢၼ်ၽုတ်းဢွၵ်ႇမႃး ၸွမ်းလွင်ႈၶတ်းၸႂ်တူင်ႉတိုၼ်ႇ၊ တူဝ်ထူပ်း၊ တႃႁၼ်၊ ႁူငိၼ်း ၵူၼ်းႁဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၸၢင်ႈၶိုၼ်းလဵပ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်လႆႈ၊ ၸၢင်ႈၶိုၼ်းၸႅၵ်ႇၽႄပၼ်ၵၼ်လႆႈၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင် ထႅင်ႈယူႇ။ တၢင်းႁူႉပၢႆးမေႃပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၼႆႉ ယိုင်ႈႁဝ်းမေႃၸႅၵ်ႇၽႄပၼ်ၵၼ်လႆႈၼမ်ၵႃႈႁိုဝ် ၵေႃႈ မၼ်းယိုင်ႈၶႅၼ်းတေတိူဝ်းတွၼ်းၼမ်မႃးတိၵ်းတိၵ်းယူႇ။ လွင်ႈတိူဝ်းတွၼ်းၼႆႉ ႁဝ်းၸၢင်ႈပိုတ်ႇတီႈပွင်ႇ မၼ်းလႆႈၵူႈလွင်ႈယဝ်ႉ။ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းတႄႉ ႁဝ်းတေလႆႈႁပ်ႉပူၺ်ႈ တၢင်းႁူႉႁၼ်ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈမႃး၊ ပၢႆးဝူၼ်ႉၶႆႈ ၸႂ်လီမႃး၊ ပၢႆးဝူၼ်ႉၵၢၼ်ယူႇၵိၼ်လီၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလီမႃး၊ ၵၢၼ်ၵေႃႇၵၢႆႇသၢင်ႈႁူင်းသဝ်း၊ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ လႄႈ တိုၼ်း လၢင်းၽႄႈၼမ်မႃး၊ ပေႃးမီးတိုၼ်းလၢင်း တႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်း လႄႈ တႃႇပိုၼ်ၽႄႈလိူင်ႇၼမ်ၼႆၸိုင် လွင်ႈမၢၵ်ႈမီး လီပဵၼ်၊ လွင်ႈယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈ ၸၢင်ႈတိူဝ်းမီးသုၼ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈလီလီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ် ႁဝ်းလႆႈလီလႆႈ ပဵၼ်သေ ထၢင်ႇႁၢင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈယူႇၵမ်ႈၽွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉမီးႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၵမ်ႉယၼ်ပၼ်ၼႆ ယဝ်ႉ။

ပေႃးတၢင်းၵမ်ႉထႅမ်ၵူႈလွင်ႈတဵမ်ထူၼ်ႈလီၼႆ ဢၼ်ႁဝ်းတိုၵ်ႉႁဵတ်းသၢင်ႈဝႆႉ လႄႈ ဢၼ်တေၶိုင်ပွင် ပုၼ်ႈဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ တေၸၢင်ႈတိူဝ်းၵေႃႇတင်ႈလႆႈလိူဝ်ယူႇ။ ၵူၼ်းႁဝ်းၵမ်ႈၼမ် ဢၼ်တူင်ႉၼိုင် ႁဵတ်းသၢင်ႈၼႃႈၵၢၼ်သေလွင်ႈလွင်ႈယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢိင်ၼိူဝ်တူဝ်ထူပ်း၊  ဢိင်ၼိူဝ်တၢင်းဝူၼ်ႉလွင်ႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈႁိမ်းႁွမ်းၶဝ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ဢၼ်ႁဝ်းၶူင်သၢင်ႈယူႇၵူႈဢၼ်ဢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းဢိင်ဢဝ်မႃး တီႈ ပိူင်ၾၢင်ဝႅပ်ႇယၢင်ႇ(style) ပိုၼ်ႉငဝ်ႈလၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈဢၼ်မီးဝႆႉယဝ်ႉၼၼ်ႉသေၶိုၼ်း ၵေႃႇသၢင်ႈမႃး ႁႂ်ႈ မၼ်း တိူဝ်းၶႅမ်ႉလိူဝ်သေ ဢၼ်မီးဝႆႉၼၼ်ႉယူႇ။ ပွင်ႇဝႃႈ ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ ဢိင်ၼိူဝ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၶႆႈၸႂ် ၼမ် လႄႈ ဢေႇၼၼ်ႉသေ လွင်ႈယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈ လႄႈ လွင်ႈမၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ်ႁဝ်းၼႆၵေႃႈ လႆႈမႃး ၼင်ႇႁဝ်းပွင်သၢင်ႈ ႁႃမႃးၼၼ်ႉၵူၺ်း။

တႃႇတေမီးႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉလီၼႆႉသမ်ႉ တေလႆႈမီးၵၢင်ၸႂ်ၶႂ်ႈပဵၼ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးၵၢင်ၸႂ်ၶႂ်ႈပဵၼ်ႁႅင်းသေ ဢမ်ႇ ယွၼ်ႇဢမ်ႇယွမ်းၵၢၼ်ႉၼႆ တီႈၶႂ်ႈပဵၼ် လႄႈ တီႈၶႂ်ႈႁွတ်ႈထိုင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တၵ်းပဵၼ်လႆႈ၊ တၵ်းႁွတ်ႈထိုင်ယူႇ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ႁဝ်းတေႁဵတ်းသၢင်ႈလွင်ႈသင်ၵေႃႈယဝ်ႉ တႃႇတေဢွင်ႇမၢၼ်ႁွတ်ႈထိုင်တီႈ ယိူင်းမၢႆၼၼ်ႉ ႁႅင်း ဢီးယုၵ်ႉမုၼ်းတႃႇတိူဝ်းတွၼ်းၼႆႉ တိုၼ်းလူဝ်ႇၸိုၼ်ႇဝႆႉယူႇၵူႈယၢမ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးၼႆ ႁႅင်းၸႂ် ဢၼ်တူင်ႉတိုၼ်ႇ သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်းလၵ်းၼမ်း ဢၼ်တမ်းဝႆႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇတေပဵၼ်ၶေႃႈယမ်ၵႅမ်မိုဝ်းၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈ မိူဝ်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႃႇတေမီး ၶေႃႈယမ်ၵႅမ်မိုဝ်းလီၼၼ်ႉ ႁႅင်းတၢင်းႁူႉႁၼ်၊ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉပၺ်ႇၺႃႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ၶေႃႈလမ်ႇလွင်ႈလူင်မၼ်းယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈၶႂ်ႈမီးၶႂ်ႈႁူႉႁၼ် ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉပၺ်ႇၺႃႇလီၼၼ်ႉၼႆ တၵ်းတေ လႆႈသႂ်ႇႁႅင်းတူဝ်ႁႅင်းၸႂ်သေ တူင်ႉတိုၼ်ႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်ယူႇ။ ဢၼ်လႆႈဢွၼ်ၵၼ် လဵပ်ႈႁဵၼ်းမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ လူဝ်ႇမေႃထတ်းထွင်လိူၵ်ႈဢဝ်ယဝ်ႉ။ တၢင်းႁူႉပၢႆးဝူၼ်ႉပၺ်ႇၺႃႇၼႆႉ မၼ်းလိုၵ်ႉလမ်ႇ၊ မၼ်းႁူႉႁၼ်ယၢပ်ႇ၊ ႁူႉယဝ်ႉ တႃႇတေလူင်ႉလႅင်းပွင်ႇၸႂ်တင်းမူတ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶႅၼ်းယၢပ်ႇယဝ်ႉ။

ယၢပ်ႇသေတႃႉ ၵေႃႉမေႃထတ်းထွင်သေ ၶတ်းႁႅင်းႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်ယူႇတိၵ်းတိၵ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပွင်ႇၸႂ်ၼႆ တိုၼ်းဢမ်ႇမီး။ ၼမ်လႄႈဢေႇ တၵ်းတေပွင်ႇၸႂ်မႃးယူႇ။ တႃႇတေပွင်ႇၸႅင်ႈလႅင်းၸႂ်ၼၼ်ႉ ဢိင်ဢဝ်ဢၼ် ႁဝ်းႁဵၼ်းႁူႉၸွမ်းၼင်ႇ ၶူးၶဝ်သွၼ်ပၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်းဢမ်ႇလႆႈ။ ဢၼ်လႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉဝႆႉမႃးတၢင်းသဵင်ႈၸိူဝ်း ၼၼ်ႉ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တၵ်းလူဝ်ႇလႆႈ ဝူၼ်ႉသွၼ်ႇၶႆႈၸႂ်လိုၵ်ႉလိုၵ်ႉႁင်းၵူၺ်းသေ ၶိုၼ်းၶူင်သၢင်ႈဢွၵ်ႇမႃး ႁႂ်ႈ ပဵၼ် ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉၶွင်တူဝ်ၵဝ်ႇၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေလႆႈဝႃႈ မီးတၢင်းႁူႉလီၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တီႈၼႆႈ ၶႂ်ႈၽိူမ်ႉ ထႅမ်ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ ၶတ်းၸႂ်သေ မီးႁႅင်းတၢင်းႁူႉၵူၺ်းၼႆႉ ပႆႇလႆႈဝႃႈၵတ်ႉတွၼ်း၊ လူဝ်ႇလႆႈမီးပႃး လွင်ႈၸႂ် သိုဝ်ႈယူဝ်း လႄႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းလီ မီးၼမ်ႉၸႂ်သုင်မႅတ်ႈၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေပဵၼ်ၵူၼ်းမီးႁႅင်းတၢင်းႁူႉၸႅတ်ႈၸၢင်ႇ။ ပေႃးမီးတၢင်းႁူႉၸႅတ်ႈၸၢင်ႇၼႆ ၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵေႃႉမီးႁႅင်းတၢင်းႁူႉ လႄႈ တူင်ႇဝူင်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမၼ်း ၸင်ႇတေႁိူဝ်ႈ ႁိူင်းတိူဝ်းတွၼ်းၼႆယဝ်ႉ။

တူင်ႇဝူင်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းႁိူဝ်ႈႁိူင်းလီၼႆႉ တၢင်းၽဵင်ႇပဵင်းလူဝ်ႇလႆႈၸွတ်ႈတူဝ်ႈၵူႈတီႈ။ ဝၢၼ်ႈမိူင်းဢၼ်မီး လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းမိူၼ်ၵၼ်၊ ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းလႆႈၸၢမ်ႇပူၺ်ႈတၢင်းၶတ်းၸႂ်ၶဝ်၊ ပေႃးလၢတ်ႈသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈၵေႃႈ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၸိူဝ်းမီးၼမ်ႉၸႂ်သိုဝ်ႈသႂ်တေႃႇၵၼ်ၼၼ်ႉ တေတိူဝ်းမီးတၢင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ၊ သိူဝ်းမူၼ်ႈ၊ ၵတ်း ယဵၼ်ယဝ်ႉ။ တႃႇတေလႆႈမီးလွင်ႈလီၼင်ႇၼႆသမ်ႉ လူဝ်ႇမီးႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉ ဢၼ်မေႃဝူၼ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်သေ ပွင် သၢင်ႈၸွမ်းၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢဵၼ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉလီ ဢၼ်ထတ်းထွင်ဢဝ်သေ တႃႇၸတ်းပွင်တူဝ်ႇၵဝ်ႇ၊ ၼႃႈ ႁိူၼ်း၊ ဝၼ်ႈ၊ ဢိူင်ႇ၊ ဝဵင်း၊ ၸႄႈတွၼ်ႈ လႄႈ ၸိုင်ႈမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉလူဝ်ႇလႆႈမီး တၢင်းတူင်ႉၼိုင်လူၺ်ႈ ၼမ်ႉၸႂ်လီ တႃႇၵူၼ်းတင်းၼမ်တေလႆႈလီၸွမ်း (Good attitude toward societies for public virtues) ၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေတိူဝ်းတွၼ်းမႃးလႆႈၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉ ဢၼ်ဢဝ်မႃးႁူမ်ႈၵၼ်သေ ထတ်း ထွင်ဝူၼ်ႉသွၼ်ႇ ထွၼ်၊ ထႅမ်၊ ထတ်း၊ ၸတ်း၊ မူၼ်ႉမႄးသေ ၶိုၼ်းႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ႁႅင်း လူင်ဢၼ် ၸၢင်ႈဢွၼ်ဢဝ်ႁဝ်း တိူဝ်းတွၼ်းၵႂႃႇၵမ်းတွၼ်ႈတွၼ်ႈယူႇ။

ၸိူဝ်းဢမ်ႇပိုင်ႈလွင်ႈႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉလီလီၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈမီးၶေႃႈထၢမ်၊ ၶေႃႈထဵင်ဝႃႈ ယွၼ်ႉသင် လႄႈ ႁဝ်းတေလႆႈဝူၼ်ႉၶႆႈၸႂ်ႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းသင်၊ ဝူၼ်ႉၽႂ်ဝူၼ်ႉမၼ်းၼႆႉ တႃႉတေလီဢိူဝ်ႈၼႆယူႇ။ ၶေႃႈတွပ်ႇ မၼ်းတႄႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈႁဝ်းၶႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇတိူဝ်းတွၼ်းလႄႈ ၸင်ႇလႆႈဝူၼ်ႉႁူမ်ႈၵၼ် ႁႂ်ႈပဵၼ်ႁႅင်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဢမ်ႇ ဝူၼ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်လႆႈ တေၸၢင်ႈမီးပၼ်ႁႃမႃး ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်လွင်ႈယူႇသဝ်း။ သင်ၵူၼ်းၸိူဝ်းၶတ်းၸႂ်သႂ်ႇႁႅင်း တႃႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်းလီမႃးၼၼ်ႉ မီး 2 – 3 ၵေႃႉဢွၼ်ႇၵူၺ်းသေ ၵေႃႉၶၢၼ်ႉဢိူၼ်၊ ၵေႃႉၶႂ်ႈယႃႉၵဝ်း ပေႃးတဵမ်ဝၢၼ်ႈတဵမ် မိူင်းၼႆတႄႉ ၵၢၼ်ငၢၼ်းတီႈႁဝ်းႁဵတ်းသၢင်ႈယူႇၼၼ်ႉ မၼ်းႁိုဝ်တေၸၢင်ႈတိူဝ်းတွၼ်းမႃးလႆႈသေဢိတ်း။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉတႃႇပူၵ်းပွင်ပၼ် မီး 2 – 3 ၵေႃႉၵူၺ်းလႄႈ ႁႅင်းၸင်ႈၶၢမ်ႇတႃႇသပ်းလႅင်းၼႄ ႁႂ်ႈၵူၼ်း မိူင်း ပွင်ႇၸႂ်ၼိူဝ် လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ၊ သိူဝ်းမူၼ်ႈ၊ ၵတ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်းၵေႃႈ ပေႃးဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈလႆႈ။ ၼႆႉတႄႉ ပဵၼ်ၵွပ်ႈယွၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉလီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉယိုင်ႈယႂ်ႇမႃးၼၼ်ႉ လၢႆးယူႇသဝ်းၵူၼ်းႁဝ်းၼႆၵေႃႈ တေၸၼ်ႉသုင်မႃး၊ တေ မီးလွင်ႈပွင်ႇၸႂ်၊ မေႃဝႆႉၵႃႈၶၼ်ၸူဝ်ႈပၢၼ်ပဵၼ်ၵူၼ်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ၊ ၸုမ်းၼိုင်ႈ၊ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၼိုင်ႈဢၼ်ၼႆႉ ပေႃးႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉၶဝ် လိုၵ်ႉလမ်ႇၼႅၼ်ႈၼႃလီၼႆ ၶဝ်တေမေႃႁႃႁၼ် (3)ၶေႃႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ-

(1)  လွင်ႈမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈ (Truthfulness)၊

(2)  လွင်ႈၸူဝ်ႈပၢၼ်ႁၢင်ႈလီ မီးၵႃႈၶၼ် (Beautiful & valuable life)၊

(3)  လွင်ႈလီလီ တီႈတူဝ်ၵဝ်ႇ လႄႈ ပိူၼ်ႈ (Goodness in oneself & others)။

တေမီးလႆႈ (3) ၶေႃႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉၶိုၼ်းဢိင်ၼိူဝ်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉလီ ၶိုတ်းၸၼ်ႉသေ မီးႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉ မေႃၼပ်ႉ၊ မေႃသွၼ်ႇ၊ မေႃၸင်ႈတူၺ်းၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ယဝ်ႉၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေႁဵတ်းသၢင်ႈလႆႈ လွင်ႈၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈ၊ လွင်ႈၸူဝ်ႈပၢၼ်ႁၢင်ႈလီ လႄႈ လွင်ႈလီလီ ၵူႈတွၼ်ႈၵၢၼ် ဢၼ်ႁဝ်းတူင်ႉၼိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃး (3) လွင်ႈတီႈၼိူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ တဵမ်ထူၼ်ႈမႃးၸွမ်း ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉပွင်သၢင်ႈယဝ်ႉၵွၼ်ႇ လွင်ႈမူၼ်ႈသိူဝ်းၸိုမ်း ၸူဝ်ႈၸႂ်(Joyful ecstasy)   လႄႈ လွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ႁူမ်ႈပွင်း(Peaceful harmony) ၸင်ႇတေႁုၼ်ႈမုၼ်း ဢွၵ်ႇ မႃးလႆႈ ၼႂ်းၵႄႈၶိူဝ်းၵူၼ်းႁဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ်ၸိူင်ႉၼႆၵွၼ်ႇ ၵၢၼ်ယူႇသဝ်းၵူၼ်းႁဝ်း ၸင်ႇတေတိူဝ်း တွၼ်းမႃးၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉလူင် Sophocles (479-480 BCE) လၢတ်ႈဝႆႉ ၼႂ်းပပ်ႉ မၢႆတွင်း မၼ်းဝႃႈ-

“Living the best is for dying best, it must be a good lesson to oneself and others –

လွင်ႈယူႇသဝ်းလီၼႆႉ ပဵၼ်တႃႇသဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်လီ၊ ဢၼ်ၼႆႉ တိုၼ်းတေလႆႈပဵၼ် တွၼ်ႈသွၼ်လီ တႃႇတူဝ် ၵဝ်ႇ လႄႈ တင်းပိူၼ်ႈ” ၼႆယဝ်ႉ။

လုၵ်ႉတီႈ ဢဝ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ ၵမ်ႉယၼ်ပၼ် တႃႇလႆႈလွင်ႈလီ ၼႂ်းၵူႈတွၼ်ႈၵၢၼ် လွင်ႈ တူင်ႉတိုၼ်ႇ ႁဵၼ်းႁူႉ၊ ႁဵတ်းသၢင်ႈ၊ ယူႇသဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ တၢင်းတူင်ႉၼိုင်၊ ၵၢၼ်လၢတ်ႈၸႃ၊ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ ၶႆႈၸႂ် လႄႈ တင်းၸူဝ်ႈပၢၼ်လီ ၸင်ႇတေၸၢင်ႈတိူဝ်းတွၼ်းမႃးလႆႈၼႆယဝ်ႉ။

တႃႇမီးလွင်ႈတိူဝ်းတွၼ်း ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းၸူဝ်ႈပၢၼ်မိူဝ်ႈၼႆႉ လႄႈ မိူဝ်းၼႃႈ ပေႃးတေလီၼၼ်ႉ ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၶပ်ႉလွင်ႈယူႇသဝ်းၸွမ်းၸရိယထမ်းလီ (Ethical philosophy) တိုၼ်းပဵၼ် လၵ်းၼမ်းလူင် တႃႇသၢင်ႈလႆႈ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယူႇတီႈႁႅင်းတၢင်းဝူၼ်ႉၶႆႈၸႂ် ၶိူင်ႇၶမ်ႉၼႅၼ်ႈၼႃလီၼႆႉသေ လွင်ႈၼိမ်မၼ်ႈပၵ်းၸႂ် ၼႂ်း ၼႃႈၵၢၼ် တေတူင်ႉတိုၼ်ႇၸိုၼ်ႇႁႅင်းၸႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈလႆႈမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ။ ယူႇတီႈတူဝ်ထူပ်းမိုဝ်း လွင်ႈႁဵတ်း သၢင်ႈၸွမ်း လၵ်းၼမ်းၸရိယထမ်းလီ လႄႈ လွင်ႈၸႂ်ၼိမ်မၼ်ႈလီၼႂ်းၵၢၼ်ၼႆႉသေ တၢင်းႁူႉပၢႆးလူင်ႉလႅၼ်ႇ လႄႈ ပၺ်ႇၺႃႇမေႃတႅပ်းတတ်းတႃႇႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်လႆႈလီၼၼ်ႉတေတိူဝ်းတွၼ်းလိူင်ႇၽႄႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ငဝ်ႈငႃႇမၼ်းတႄႉ ယူႇတီႈဢဵၼ်ႁႅင်းပၢႆးၶပ်ႉသေ ပိူင်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းသမ်ႉ မီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈ လဵပ်ႈ ႁဵၼ်းႁူႉလႆႈလီလီလႄႈ တၢင်းတိူဝ်းတွၼ်း ၸဵမ်ပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉ၊ ၸဵမ်ပၢႆးႁူႉႁၼ်ၵႂၢင်ႈၵႅပ်ႈ၊ ၸဵမ်ပၢႆး တူဝ်ၸႂ်ယူႇလီ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇလီတိူဝ်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈႁႅင်းပွင်သၢင်ႈၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်လီၶိုၼ်ႈမႃးၼၼ်ႉ တၢင်းသိူဝ်းတူဝ်ၸႂ်၊ တၢင်းသိူဝ်းၼႃႈၵၢၼ်၊ တၢင်း သိူဝ်းလွင်ႈမၢၵ်ႈမီး၊ တၢင်းသိူဝ်းဢၼ်သူင်ၸွမ်းဝႃႇသၼႃႇ လွင်ႈၶႂ်ႈႁဵတ်းၶႂ်ႈပဵၼ်၊ တၢင်းသိူဝ်းၾၼ်ငဝ်း လွင်ႈ လႆႈၸၢမ်ႇပူၺ်ႈ ၸႂ်ၵတ်းယဵၼ် မီးမႃး ပုၼ်ႈတႃႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႄႈ ပုၼ်ႈတႃႇတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းယဝ်ႉ။ တႃႇတေ ႁပ်ႉလႆႈတၢင်းသိူဝ်းၼင်ႇလၢတ်ႈၼႄမႃးတီႈၼိူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လူဝ်ႇမီးလွင်ႈပွင်ႇၸႂ်၊ ႁူႉႁၼ်ၵႃႈၶၼ်ၵူၼ်းၵွၼ်ႇ ႁဝ်းၸင်ႇတေမေႃတူၺ်းထိုင်လုမ်းလႃးပူၵ်းပွင်ၵၼ်လီလီ။ မိူဝ်ႈပူၵ်းပွင်ပၼ်ၵၼ်ၼႆႉ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈ မုင်ႈၸူး တီႈ တႃႈယိူင်းမၢႆ ဢၼ်မီးၸူဝ်ႈပၼ်သိူဝ်းမူၼ်ႈ၊ ဢၼ်မီးလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်တူဝ်ၸႂ်သေ ဢဝ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉလီ တူင်ႉတိုၼ်ႇထႅမ်သၢင်ႈ သွၼ်ပၼ်ၼႄတၢင်းၵၼ်ၵႂႃႇၼႆ တေတိူဝ်းၶိုၵ်ႉတွၼ်းမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇလႆႈယူႇ။

ယူႇတီႈ ႁႅင်းပွင်ၵူႈၽၢႆႇၽၢႆႇသေ ႁႅင်းႁတ်းႁၢၼ်၊ ႁႅင်းႁတ်းတေႃႇသူႈ လွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ၊ ႁႅင်းၸင်ႈ ၶၢမ်ႇလႆႈ လွင်ႈလီလွင်ႈၸႃႉၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်းလူင် တႃႇၶတ်းၸႂ်တေႃႇသူႈ ႁႂ်ႈၸူဝ်ႈပၢၼ် တိူဝ်း တွၼ်းမႃးတေႉတေႉယူႇ။ ၶႂ်ႈဝႃႈတႄႉ မီးတၢင်းႁူႉၵူၺ်း ပႆႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈလီ၊ လူဝ်ႇလႆႈဢဝ်ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉထတ်းသၢင် လွင်ႈလီလွင်ႈၸႃႉ ဢၼ်လႆႈလတ်းၽၢၼ်ႇမႃး၊ ဢၼ်တိုၵ်ႉႁဵတ်းသၢင်ႈ လႄႈ ၸိူဝ်းတေၶိုင်ပွင် ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်း ၼႃႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႆႈၵွၼ်ႇ ၸူဝ်ႈပၢၼ်လွင်ႈယူႇသဝ်း တူဝ်ႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇ၊ ၼႃႈႁိူၼ်း၊ ၼႃႈဝၢၼ်ႈ၊ ဢိူင်ႇ၊ ဝဵင်း၊ ၸႄႈတွၼ်ႈ၊ ၸိုင်ႈမိူင်း ၸင်ႇတေႁုၼ်ႈမုၼ်း၊ ၶႅမ်ႉၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇလဝ်းလီ။ ပေႃးၼၼ် ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ် တၢင်းမေႃ ပၺ်ႇၺႃႇၼႆႉ သမ်ႉပဵၼ်ၶေႃႈလမ်ႇလွင်ႈလူင် တႃႇၸူဝ်ႈပၢၼ်ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်မီးၸုမ်ႈၶူးသုင် ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈမၢႆထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်တၢင်းႁူႉမေႃ၊ မၼ်းပဵၼ်ၶေႃႈမၵ်းမၢႆဝႃႈ ယၢမ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းမႃးလွင်ႈၼႆႉဢိူဝ်ႈ ၼႆမွၵ်ႈ ၵႃႈၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ယွၼ်ႉ ၼႆလႄႈ ၸုမ်ႈၶူးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈမႃးပဵၼ်ႁႅင်းပွင်သၢင်ႈလႆႈ တႃႇတိူဝ်း တွၼ်း၊ ဢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၶိုင်ပွင်လႆႈ ၼႆႉ ပဵၼ်ႁႅင်းၸႂ်တၢင်းၶႂ်ႈပဵၼ်၊ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ၊ ႁႅင်းတူင်ႉတိုၼ်ႇတူဝ်ၸႂ် လႄႈ ႁႅင်းႁတ်းႁၢၼ်တေႃႇသူႈၼႆယဝ်ႉ။

ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်တႃႇႁႂ်ႈၸူဝ်ႈပၢၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းယဝ်ႉ။ လွင်ႈလႆႈသႂ်ႇၸႂ်သႂ်ႇၶေႃးတေႉ တေႉဝႃႈဝႃႈသေ ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်ပၢႆးႁၼ် ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ၽိုၵ်းလႅၼ်ႇယူႇၼႆႉၵေႃႈ မီးတႃႈမုင်ႈ တႃႇႁူႉပွင်ႇၸႂ်လႆႈ ပၢႆး ဝူၼ်ႉၶိုၵ်ႉတွၼ်းယဝ်ႉ။ ႁႅင်းလွင်ႈလူင်ႉလႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉ ဢၼ်ၼႄတၢင်းၵမ်ႉယၼ်ပၼ်ၸူဝ်ႈပၢၼ်လႆႈသေ ႁႂ်ႈထုၵ်ႇမႅၼ်ႈလီၼႆႉ ၽွၼ်းလီမၼ်း ႁဝ်းတေၸၢင်ႈမီးမႃးတၢင်းသိူဝ်းၸႂ် လႄႈ တၢင်းၵတ်းယဵၼ်ၸႂ်ယဝ်ႉ။ ၽူႈမီးတၢင်းဢွင်ႇမၢၼ်သေ မူၼ်ႈသိူဝ်းၵတ်းယဵၼ်ၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ပဵၼ်ၵူၼ်း ၵေႃႉမေႃလဵပ်ႈႁဵၼ်းဢဝ် တၢင်းႁူႉ ဢၼ်မီးၸရိယထမ်းလီ လႄႈ တၢင်းႁၼ်ဢၼ်မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈယူႇတႃႇသေႇယဝ်ႉ။ ဢိင်ၼိူဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်း ၸူဝ်ႈ ပၢၼ်သေ လွင်ႈသိုပ်ႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉၼႆႉ တိုၼ်းလီတေႉတေႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸဝ်ႈ ပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉ Hegel (1770-1831 AD) ၵေႃႈ ပိုတ်ႇပၼ်တီႈပွင်ႇၸူဝ်ႈပၢၼ် ဝႃႈ-

“Learning process is for growing life.

လွင်ႈသိုပ်ႇႁဵၼ်းႁူႉၼႆႉ ပဵၼ်တႃႇၸူဝ်ႈပၢၼ်ႁုၼ်ႈမုၼ်း” ၼႆယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈမေႃသိုပ်ႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉယူႇတႃႇသေႇလႄႈ ၸူဝ်ႈပၢၼ်ႁဝ်းၼႆၵေႃႈ တေသိုပ်ႇလီၵႂႃႇၵမ်းၶၵ်ႉၶၵ်ႉယူႇ။ သိုပ်ႇ လဵပ်ႈ ႁဵၼ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမၢႆထိုင်ဝႃႈ သိုပ်ႇႁဵၼ်းယူႇမႅၵ်းမႅၵ်း ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်း၊ ၶေႃးလဵၵ်ႉ(�ၶျ်)၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ၼၼ်ႉ တၢင်း ၸူဝ်ႈ တင်းၸၢတ်ႈ။ ၶႂ်ႈမၢႆထိုင်ဝႃႈ ၸူဝ်ႈပၢၼ်ႁဝ်းတၢင်းမူတ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းယဝ်ႉ၊ ဝၢႆးႁဵၼ်းၸူပ်းယဝ်ႉ တီႈႁူင်း ႁဵၼ်း၊ ၶေႃးလဵၵ်ႉ(�ၶျ်)၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်းပွတ်း တႃႇတေႁၼ်သဵၼ်ႈတၢင်း ဢၼ်ႁဝ်းၶႂ်ႈပဵၼ် ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ပေႃးၼၼ် ၸူဝ်ႈပၢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ၸူဝ်ႈပၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း တီႈႁဝ်းယူႇသဝ်းယူႇၼၼ်ႉ ပဵၼ် တီႈႁဵၼ်းႁူႉလူင်ယဝ်ႉ။ ပေႃးလႆႈႁဵၼ်းႁူႉသေ မီးတူဝ်ထူပ်းၼမ်ၼမ်၊ မီးတၢင်းႁူႉႁၼ်ယမ်ယမ်ၵွၼ်ႇ ဢဵၼ် ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉ ၸင်ႇတေသိုပ်ႇဢွၵ်ႇမႃးလႆႈၵူႈယၢမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႃႇတေမီးၵၢင်ၸႂ် ၶႂ်ႈသိုပ်ႇႁဵၼ်းႁူႉယူႇတႃႇ သေႇၼၼ်ႉ သမ်ႉၶိုၼ်း ယူႇတီႈႁႅင်းၸႂ်တၢင်းၶႂ်ႈပဵၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ လႄႈ တူင်ႇဝူင်းထႅင်ႈၵွၼ်ႇ ၵၢၼ်သိုပ်ႇႁဵၼ်း ၸင်ႇတေလီမႃးယဝ်ႉ။

        လီမႃးဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ သမ်ႉဢမ်ႇၸႂ်ႈမွၵ်ႈၵႃႈ မီးပၢႆးဝူၼ်ႉ ဢၼ်ဝူၼ်ႉဢဝ်လၢႆလၢႆၼၼ်ႉၵူၺ်း။ လူဝ်ႇႁႂ်ႈလီ တွၼ်း ၸွမ်းႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉဢၼ်ၸၢင်ႈၵမ်ႉယၼ်ပၼ်လႆႈ တႃႇၸူဝ်ႈပၢၼ်လီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ သၽေႃးသ ၽႃႇဝၸူဝ်ႈပၢၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈလီလႆႈတင်းမူတ်း၊ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈ သၢႆငၢႆဢၼ်ၶတ်းၸႂ် ႁႂ်ႈလီတွၼ်းမႃးၼၼ်ႉ သမ်ႉၶိုၼ်းၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၶၢႆႉပိူင်ႈၵႂႃႇယူႇၵူႈယၢမ်း။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆလႄႈ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈတႃႇ ႁၢင်ႈႁႅၼ်း ပုၼ်ႈမီးၼမ်ႉတွၼ်းဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း။ မၼ်းတိုၼ်းမီးၶေႃႈၶဵင်ႇတႃႉ တႃႇႁူပ်ႉတေႃႇလွင်ႈပိၼ်ႇပႅင်ႈၸွမ်း လူၵ်ႈ ၶူင်းၵၢင်ၼၼ်ယဝ်ႉ။ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉလီၼႆႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈ ၶတ်းၸႂ်တူင်ႉတိုၼ်ႇတႃႇတိူဝ်းတွၼ်းၵူၺ်း၊ မၼ်းမီးပႃး ႁႅင်းၸႂ်လွင်ႈပွႆႇၽႃႈလႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးႁဵတ်းလႆႈၼင်ႇၼႆ ၵူၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ တိုၼ်းမီးပၺ်ႇၺႃႇႁူႉပွင်ႇ လွင်ႈ ပိူင်ပဵၼ်သၽႃႇဝၶူင်းၵၢင်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ လွင်ႈႁဵၼ်းႁူႉၼႆႉ ပဵၼ်တႃႇၵမ်ႉယၼ်ထႅမ်ပၼ် တီႈဢၼ်လူဝ်ႇ သေ၊ လွင်ႈပွင်ႇၸႅင်ႈလႅင်းၸႂ်ၼၼ်ႉသမ်ႉ ၶိုၼ်းပဵၼ်တႃႇႁတ်းပွႆႇၽႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉလူင်ၶိူဝ်း ၶႄႇ Lao Tzu (571-500 BCE) ၵေႃႈသွၼ်ဝႆႉဝႃႈ -

“Studying to attain knowledge is to add things for life in every day. But learning to attain wisdom is to remove and sacrifice things from life every day.

ႁဵၼ်းဢဝ် လႆႈတၢင်းႁူႉၼႆႉ ပဵၼ်တႃႇၽိူမ်ႉထႅမ်ၶူဝ်းၶွင်ပုၼ်ႈၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵူႈဝၼ်း၊ ၵူၺ်းၵႃႈ လဵပ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်လႆႈ ပၺ်ႇၺႃႇၼႆႉ ပဵၼ်တႃႇ ဢီးပၢၵ်ႈပႅတ်ႈသေ ႁတ်းၽႃႈဝၢင်းၶူဝ်းၶွင် ၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵူႈဝၼ်း” ၼႆယဝ်ႉ။

ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉၸူဝ်ႈပၢၼ်ၼႆႉ မၼ်းဢီးသူၼ်းႁၵ်ႉႁွမ်ပၺ်ႇၺႃႇလိူဝ်သေ တၢင်းႁူႉႁၼ်ယဝ်ႉ၊ ယွၼ်ႉၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈမီးပၢႆးႁၼ်ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶဝ်ၼႆ ၶတ်းႁႅင်းတႃႇလႆႈပၺ်ႇၺႃႇလိူဝ်သေ ၶူဝ်းၶွင်ယဝ်ႉ။ ႁႅင်းပၺ်ႇၺႃႇၼႆႉ မၼ်းမီး လွင်ႈမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈ လႄႈ မီးလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းယဝ်ႉ။ ဢိင်ၼိူဝ်တၢင်းၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈၼၼ်ႉသေ ဝူၼ်ႉ ၾၼ်လႆႈ လွတ်ႈလႅဝ်း၊ လၢတ်ႈလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်း၊ လႄႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈၶိုင်ပွင်လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ တႃႇတေမီးလႆႈမႃး လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၼၼ်ႉ ဢဵၼ်ႁႅင်း ပၢႆးဝူၼ်ႉထတ်းသၢင်၊ ထၢမ် ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ် တီႈၸိုဝ်ႈ ၸႂ်ႈၼၼ်ႉသေ ထတ်းထွင်ဢဝ် ၼႂ်းလွင်ႈတၢင်းဢၼ်ႁဝ်းတိုၵ်ႉလဵပ်ႈႁဵၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ တိုၼ်းၽိူမ်ႉထႅမ်ၵမ်ႉ ယၼ်ပၼ် တႃႇႁူႉပွင်ႇၸႂ် လွင်ႈလႆႈမႃး လႄႈ လွင်ႈမေႃၽႃႈဝၢင်းယဝ်ႉ။

ၵႂၢမ်းလူပ်းလင်

တႃႇၵၢၼ်ၼိုင်ႈဢၼ်ပေႃးတေႁဵတ်းသၢင်ႈလႆႈၶၢဝ်းႁိုင်ၼၼ်ႉ လွင်ႈသၢင်ႈဢဵၼ်ႁႅင်း ႁႂ်ႈၸင်ႈၶၢမ်ႇလႆႈၼႆႉ တိုၼ်းလမ်ႇလွင်ႈယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈႁႅင်းတၢင်းမူတ်းၼႆႉ ႁႅင်းၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းလူင်ႉလႅၼ်ႇၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ႁႅင်းလူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ တႃႇလၢတ်ႈၸႃတေႃႇၵၼ်ၵမ်းသိုဝ်ႈၵေႃႈလီ၊ ဢဝ်လိၵ်ႈလၢႆးၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း လၢတ်ႈဢၼ်ႁူႉပွင်ႇၼင်ႇၵၼ် တၢင်းသွင်ၽၢႆႇၼၼ်ႉ ၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇၵၼ် တီႈၸမ်တီႈၵႆၵေႃႈလီ၊ ဢိင်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈဢၼ်ႁဝ်းမေႃလူင်ႉလႅၼ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉသေ ႁႃႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်တၢင်းမေႃပၺ်ႇၺႃႇၵေႃႈလီ၊ ဢဝ်ပဵၼ်သုၼ်ၵၢင် တီႈဢုပ်ႇလၢတ်ႈၼႂ်းၵၢၼ်ၵႃႉၵၢၼ်ၶၢႆၵေႃႈလီ၊ ဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼႂ်း ၵၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ လွင်ႈ ယုမ်ႇယမ် ၵေႃႈလီ၊ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉငဝ်ႈႁၢၵ်ႈလူင်မၼ်းယဝ်ႉ။

ပေႃးဢဝ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼိုင်ႈဢၼ် ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈပဵၼ်လိၵ်ႈ ဢၼ်မီးပၢႆးဝူၼ်ႉ၊ ဢၼ်မီးလွၵ်းလၢႆး ၶႆႈၸႂ်၊ မီးလွၵ်းလၢႆးၼပ်ႉသွၼ်ႇ၊ မီးလွင်ႈၸႅင်ႈၼႄတၢင်းႁူႉပၢႆးႁၼ်ၼႆၸိုင် ၼႂ်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼၼ်ႉ တေမီး ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉမႃးယဝ်ႉ။ ပၢႆးဝူၼ်ႉလၢႆးၶူၼ်ႉႁၼ်ၼႆႉ ဢဝ်ၽႃႇသႃႇဢၼ်လႂ်တႅမ်ႈၵေႃႈလႆႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢိင် ၼိူဝ်လွင်ႈႁူႉပွင်ႇၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇၸၢင်ႈၶူင်သၢင်ႈတႅမ်ႈၼႄလႆႈ လွၵ်းလၢႆးပၢႆးဝူၼ်ႉ လႄႈ တူဝ်ထူပ်း ႁႂ်ႈၸိူဝ်းပွင်ႇၸႂ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းဢၼ်ၼၼ်ႉ လူဢၢၼ်ႇလႆႈသေ ပွင်ႇၸႂ်ၸွမ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈႁႅင်းၽႃႇသႃႇ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၼႅၼ်ႈၼႃလီမႃးယဝ်ႉၼၼ်ႉ ပေႃးႁဝ်းၶိုၼ်းဝူၼ်ႉၶႆႈၸႂ်တေႉတေႉဝႃႈဝႃႈ ၸွမ်းလွင်ႈၸွမ်းတၢင်း မၼ်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈၼၼ်ႉသေ ၶူင်တႅမ်ႈဢွၵ်ႇလႆႈပၢႆးဝူၼ်ႉၼမ်ၼမ်လႆႈၼႆ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉၵူႈလွင်ႈ ၵူႈတွၼ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တေတိူဝ်းတွၼ်းမႃးယဝ်ႉ။ ပေႃးသိုပ်ႇတူင်ႉတိုၼ်ႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းသွၵ်ႈႁႃ တၢင်းႁူႉဢၼ် ၵဝ်ႇ ႁႂ်ႈပွင်ႇၸႂ်သေ ၶိုၼ်းၶူင်သၢင်ႈ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉတၢင်းႁူႉဢၼ်မႂ်ႇ တႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈထႅင်ႈၼမ်ၼမ်ၼႆ ၸူဝ်ႈ ပၢၼ် လႄႈ လၢႆးယူႇသဝ်းၵူၼ်းႁဝ်းၼႆၵေႃႈ တေတိူဝ်းတွၼ်းလိူဝ်မႃးထႅင်ႈယူႇ။ ယွၼ်ႉၼႆလႄႈ ႁႅင်းၽႃႇသႃႇ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ၊ ႁႅင်းတၢင်းႁူႉႁၼ်ၼႆႉ ႁဵၼ်းမေႃသေ ပဵၼ်တႃႇဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈ ၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵူႈဝၼ်းၼႆႉယူႇ။ ႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉတၢင်းလူင်ႉလႅၼ်ႇပၺ်ႇၺႃႇသမ်ႉ ႁဵၼ်းဢဝ်တႃႇပွင်ႇၸႂ်ၼိူဝ်ၸူဝ်ႈပၢၼ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးၽိုၵ်းၵမ်ႁဵတ်း ၸွမ်းတၢင်းမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈလီၼႆ လွင်ႈၸႂ်တူဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ၊ လွင်ႈသိူဝ်းၸႂ် လႄႈ လွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ၸႂ် ၼႂ်းၵူႈတွၼ်ႈၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၽႃႇသႃႇ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈသေ ႁဝ်းတၵ်းတေမီးလွၵ်း လၢႆးတၢင်းၶႆႈၸႂ်လီ လႄႈ မီးႁႅင်းပၢႆးဝူၼ်ႉယိုင်ႈယႂ်ႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။

မႂ်ႇသုင်တင်းသဵင်ႈသေ-

~ လၢဝ်ႁဵင်