ၵႃႇၾီႇ

ၵႃႇၾီႇ

ယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် ၵူၼ်းတင်းၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢွၼ်ၵၼ်ၵိၼ်ၼမ်ႉၵႃႇၾီႇ မၵ်ႉၼမ်ႉၵႃႇၾီႇတင်းၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ထုၵ်ႇလီႁူႉလွင်ႈၵႃႇၾီႇယူႇ။ မိူဝ်ႈပႆႇထိုင် ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 17 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းယူးရူပ်ႉၶဝ် ပႆႇႁူႉၸၵ်း ၵႃႇၾီႇၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပၢၼ်ၼၼ်ႉ မိူင်းဝီႇသီးၼီးယႃးၶဝ် ၵုၼ်ယွၼ်ႇဢႃႇရေႇဝျၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်လေႉၵၼ်ၵိၼ် ၵႃႇၾီႇယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵႃႇၾီႇၼႆႉ ၵူၼ်းႁဝ်း တႄႇၵိၼ်မႃး မိူဝ်ႈလႂ်ၼႆတႄႉ ၽႂ်ဢမ်ႇႁူႉလႆႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ဢပုမ်ႇၵႃႇၾီႇ

ဢပုမ်ႇ ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈၵႃႇၾီႇၼႆႉတႄႉ မီးတင်းၼမ်။ ဢပုမ်ႇဢွၼ်ႇႁူဝ်ၼိုင်ႈတႄႉ မီးဝႆႉၼင်ႇၼႆ။ မိူဝ်ႈပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 3 ၸမ်သဵင်ႈ တမ်ႈတီႈမိူင်းဢႃႇရေႇဝျၼၼ်ႉ မုၼ်ၸဝ်ႈၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇၸုမ်းၼိုင်ႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လႆႈၶၢမ်ႇတၢင်း ပိူၼ်ႈမိပ်ႇငႅၼ်းပႄႉၵိၼ်လႄႈ ၶဝ်ၸင်ႇ ၸူဝ်းၵၼ် ပၢႆႈၶဝ်ႈၼႂ်းထိူၼ်ႇ ႁွတ်ႈၽႅဝ်ထိုင် မိူင်းဢႅတ်ႉဝီႇသီးၼီးယႃးယူႇ။ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ပႄႉလႄႈၸဵၼ် ဢၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇၶဝ် လဵင်ႉဝႆႉၼၼ်ႉ ထိုင်ၶိင်ႇၼွၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇၼွၼ်းသေ ဢွၼ်ၵၼ် ဢႅၼ်ႇလႅၼ်ႈလဵၼ်ႈယူႇ တႂ်ႈငဝ်းလိူၼ်လႅင်ႈယဝ်ႉ။ သမ်ႉပဵၼ်ၼၼ် ၵူႈၶိုၼ်းလႄႈ မုၼ်ၸဝ်ႈလူင် ၸဝ်ႈၼင်ႈၵျွင်း ၸင်ႇၵႂႃႇၸွပ်ႇႁႃတူၺ်း တၢင်းၵိၼ် ဢၼ်ပႄႉလႄႈၸဵၼ် ႁႃၵိၼ်ၼၼ်ႉသေ မႃးၵိၼ်ၸိမ်းတူၺ်း ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉဢၼ်ၼိုင်ႈယူႇ။ ၵမ်းလိုၼ်း ၸင်ႇၵႂႃႇၵိၼ်ၺႃး မႂ်လႄႈမၢၵ်ႇဢွၼ်ႇ တီႈတူၼ်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ၊ တူၼ်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်တူၼ်ႈၵႃႇၾီႇသေ ဝၢႆးသေ ၵိၼ်ၺႃးယဝ်ႉ မုၼ်ၸဝ်ႈၵေႃႈ ၸႂ်ၸိုၼ်ႈသေ ဢမ်ႇၶႂ်ႈလပ်းဢမ်ႇၶႂ်ႈၼွၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ဢပုမ်ႇဢွၼ်ႇဢၼ်ၼႆႉတႄႉ မၼ်းပဵၼ် ၸိူင်ႉၼင်ႇဝႃႈ "ဢ ဢပုမ်ႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယုမ်ႇ"ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တႄႇၸႂ်ႉတိုဝ်းၵႃႇၾီႇ

ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈမွၵ်ႈပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 15 မူႇသလိၼ်ႇ ၸိူဝ်းၵႂႃႇဝႆႈၽြႃး တီႈဝဵင်းမၢၵ်ႇၵႃႇၼၼ်ႉ ၵၢင်ၶမ်ႈ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၼင်ႈတြႃးၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်တေဢမ်ႇငဝ်လပ်းငဝ်ၼွၼ်းၼႆ ၶဝ်ဢဝ်ၸိူဝ်ႉၵႃႇၾီႇၶူဝ်ႈသေ တမ်ႁဵတ်းၽွင်မႃး၊ ဢဝ်မႃးသႂ်ႇလေႃးၼမ်ႉသေ ၵိၼ်ၵၼ်ယူႇၼႆ မီးဝႆႉတီႈမၢႆတွင်းၼင်ႇၼႆယူႇ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လွင်ႈၵိၼ်ၼမ်ႉၵႃႇၾီႇၼၼ်ႉ ၽႄႈတိူၼ်းမႃးတိၵ်းတိၵ်း။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵူၼ်းမိူင်းၶႄႇၶဝ် မၵ်ႉၼမ်ႉၼဵင်ႈၶူမ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းဢႃႇရေႇဝယၶဝ်ၵေႃႈ မၵ်ႉၵႃႇၾီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 17 လွင်ႈၵိၼ်ၼမ်ႉၵႃႇၾီႇၼၼ်ႉ ႁွတ်ႈၽႅဝ်ထိုင် မိူင်းယူးရူပ်ႉသေ သႅင်ႇၶၢႆၼမ်ႉၵႃႇၾီႇၵေႃႈ မီးမႃးတင်းၼမ်။ တီႈမိူင်းဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇၼၼ်ႉ သႅင်ႇၵႃႇၾီႇပိုတ်ႇၽုၺ်ႇၶၢႆ မိူဝ်ႈ 1652 ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ သႅင်ႇၵႃႇၾီႇၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇတႄႉယူႇ။ ၵူၼ်းတႅမ်ႈလိၵ်ႈၶဝ်၊ ၵူၼ်းတႅမ်ႈဝွၵ်းၶဝ်၊ ၵူၼ်းလဵၼ်ႈၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်းၶဝ် ၵႆႉဢွၼ်ၵၼ် ၵႂႃႇၼင်ႈ ၵိၼ်ၵႃႇၾီႇသေ ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်သေဢမ်ႇၵႃး ၶၢဝ်ႇငၢဝ်းလၢၵ်ႇလၢႆးၼွၵ်ႈမိူင်းၵေႃႈ လႆႈငိၼ်းမႃး တမ်ႈတီႈ သႅင်ႇၵႃႇၾီႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၽူႈၸွပ်ႇၶုၼ်မိူင်းၶဝ် ယင်းလႆႈပႂ်ႉၸွပ်ႇတူၺ်း တမ်ႈတီႈ သႅင်ႇၵႃႇၾီႇယူႇတႃႇသေႇ။ ၽွင်းပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 17 ၸမ်တေသဵင်ႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းယူးရူပ်ႉၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်မိုတ်ႈၵိၼ် ၵႃႇၾီႇမူဝ်းၵႃး ဢၼ်လုၵ်ႉမိူင်းဢႃႇရေႇဝျမႃးၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ၵႃႇၾီႇမူဝ်းၵႃးဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈဢွၵ်ႇမႃး တမ်ႈတီႈ ဝဵင်းမူဝ်းၵႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈၽုၵ်ႇသွမ်ႈ

ဝၢႆးၼၼ်ႉ တမ်ႈတီႈၵုၼ်သီႇႁူဝ်ႇ၊ ၵုၼ်ၵျႃႇဝႃးၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တႄႇၽုၵ်ႇၵႃႇၾီႇမႃးသေ ၸင်ႇသိုပ်ႇၽႄႈၵႂႃႇ ၸေႈတွၼ်ႈၸိူဝ်းႁွၼ်ႉမႆႈၼၼ်ႉယူႇ။ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၽုၵ်ႇၵႃႇၾီႇၼမ်သေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ဢမေႇရိၵၸၢၼ်း တီႈမိူင်းပရႃႇၸီး။

တူၼ်ႈၵႃႇၾီႇၼႆႉ မိုတ်ႈတီႈမႆႈ တီႈဢၼ်သုင်သေ ၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ ၼႂ်းဝူင်ႈၵၢင် 1200 ထတ်းလႄႈ 2000 ထတ်းသေ တီႈဢၼ်လႆႈၼမ်ႉလီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တူၼ်ႈၵႃႇၾီႇၼႆႉ ပဵၼ်တူၼ်ႈၶဵဝ်တႃႇသေႇသေ ပေႃးပွႆႇဝႆႉၸိူင်ႉၼႆၸိုင် ၸၢင်ႈသုင်ၶိုၼ်ႈ 20 ထတ်းလိူဝ်လူးၵွၼ်ႇ။ ၵူၼ်းၵႃႈ တမ်ႈတီႈ သူၼ်ၵႃႇၾီႇ ဢၼ်ၽုၵ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ ၼင်ႇႁိုဝ် တေပိတ်းငၢႆႈၼၼ်ႉ လႆႈလိတ်ႉပၼ် ပၢႆမၼ်းယဝ်ႉ။ မွၵ်ႇၽိူၵ်ႇ ၵႃႇၾီႇၼႆႉ မွၵ်ႇမႃး တမ်ႈတီႈ ႁိမ်းလမ်းငဝ်ႈမႂ်မၼ်းၼၼ်ႉသေ ႁွမ်တႄႉတႄႉ။ မွၵ်ႇမၼ်း မွၵ်ႇမႃးၸွမ်းၵၼ် ပဵၼ်ပူၵ်ႉပဵၼ်ပူၵ်ႉ။ တူၼ်ႈၵႃႇၾီႇၼႆႉ ပေႃးလႆႈမႃး 3 ပီ မၼ်းတႄႇမၢၵ်ႇသေ ၽွင်းလႆႈ 5 ပီၼၼ်ႉ ႁႅင်းမၢၵ်ႇမၼ်း တေလႆႈဝႃႈ တဵမ်ထူၼ်ႈယဝ်ႉ။ တူၼ်ႈၵႃႇၾီႇၼိုင်ႈတူၼ်ႈၼႆႉ မၢၵ်ႇလႆႈယူႇမွၵ်ႈ 20 ပီ။ မၢၵ်ႇမၼ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈၸဝ်ႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်သီၶဵဝ်၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လိူင်မႃးသေ ၵမ်းလိုၼ်း ပဵၼ်ၵႂႃႇသီလႅင်။ တီႈဢၼ် ၼီႈပႅင်ႈၾႃႉ ရႃႇသီႇဢုတုလီၼၼ်ႉ တူၼ်ႈၵႃႇၾီႇၼႆႉ မွၵ်ႇမၢၵ်ႇ သွင်သၢမ်ပွၵ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယူႇ။ ၵွပ်ႈၼႆ တီႈတူၼ်ႈၵႃႇၾီႇၼိုင်ႈတူၼ်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈႁၼ် မွၵ်ႇၵႃႇၾီႇ၊ မၢၵ်ႇၵႃႇၾီႇသီၶဵဝ် ဢိၵ်ႇသီလႅင် ၸၢင်ႈလႆႈႁၼ် မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵၼ်ယူႇ။

ပိတ်းမၢၵ်ႇၵႃႇၾီႇ

ၽွင်းမိူဝ်ႈ မၢၵ်ႇၵႃႇၾီႇသုၵ်းလႅင်ယဝ်ႉၼၼ်ႉ ပိတ်းဢဝ်ပွၼ်ႈဢဝ် မၢၵ်ႇမၼ်းလႄႈသင်၊ ဢဝ်ၽႅၼ်ႇသိူဝ်ႇတႂ်ႈတူၼ်ႈမၼ်းသေ သၼ်ႇတူၼ်ႈမၼ်း ႁႂ်ႈမၢၵ်ႇမၼ်း ႁူင်ႈတူၵ်းလႄႈသင် လႆႈႁဵတ်းၼၼ် ပိတ်းဢဝ်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပိတ်းမႃးၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်တၢၵ်ႇႁႅင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်ၸၢၵ်ႈၸႂ်ႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁႅင်ႈ။ မၢၵ်ႇၵႃႇၾီႇၼႆႉ မီးပိူၵ်ႇၼိူဝ်ႉႁေႃႇဝႆႉသေဢမ်ႇၵႃး တမ်ႈတီႈ ၼိူဝ်မဵတ်ႉၵႅၼ်ႇၼႂ်းမၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ သမ်ႉမီးထႅင်ႈ ၽိဝ်မၢင်ဢွၵ်ႇ 2 ၸၼ်ႉၵွၼ်ႇ။ တေလႆႈလွၵ်ႈပႅတ်ႈ ဢၼ်ႁေႃႇၸိူဝ်းၼႆႉသေ လိူၵ်ႈဢဝ် မဵတ်ႉၵႅၼ်ႇၼႂ်းမၼ်းၵူၺ်း။ မဵတ်ႉၵႅၼ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈႁဵတ်းႁႂ်ႈႁႅင်ႈလီလီသေ လႆႈဢဝ်တုမ်ၵိင်ႈပၼ်လႂ်၊ ပွတ်ႈႁႂ်ႈၽိဝ်မၢင်မၼ်း လူၼ်ႇလႂ်ယူႇ။ ပေႃးႁဵတ်းၼၼ်ယဝ်ႉၵေႃႈ လႆႈမႃးမဵတ်ႉၵႃႇၾီႇႁႅင်ႈ၊ ၸင်ႇလႆႈမႃးလိူၵ်ႈ သႅၼ်းလဵၵ်ႉသႅၼ်းယႂ်ႇ သႂ်ႇထူင်သေ သူင်ႇဢွၵ်ႇၶၢႆၼွၵ်ႈမိူင်းၵေႃႈလႆႈယဝ်ႉ။

လၢႆးႁဵတ်း ၵႃႇၾီႇၽွင်

တႃႇတေလႆႈၵိၼ် ၼမ်ႉၵႃႇၾီႇႁွမ်ႁွမ်ဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း မဵတ်ႉၵႃႇၾီႇႁႅင်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈၶူဝ်ႈႁႅင်ႈ ၼိူဝ်ၽၢင်ၽႆး ႁႂ်ႈမၼ်းသမ်ႉပေႃးမီး သီၶႅမ်ႈလိူင်ယူႇ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈၶူဝ်ႈႁႅင်ႈၼႆႉ တေလႆႈဝႆႉသတိတႄႉတႄႉ။ ပေႃးဢမ်ႇမေႃၶူဝ်ႈၼႆ တေဢမ်ႇဢွၵ်ႇဢၢႆႁွမ်မႃး။ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇတႄႉ တႃႇတေလႆႈၵိၼ်ၵႃႇၾီႇႁွမ်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ၶူဝ်ႈဢဝ်တီႈႁိူၼ်းၽႂ်ႁိူၼ်းမၼ်းသေတႃႉ ယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ တင်ႇပဵၼ်ႁူင်းၸၢၵ်ႈလူင်သေ ႁဵတ်းဢဝ်ယဝ်ႉ။ မဵတ်ႉႁႅင်ႈ ဢၼ်ၶူဝ်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ သမ်ႉၶိုၼ်းလႆႈဢိတ်ႇႁဵတ်းၽွင်ယူႇ။ တႃႇတေပဵၼ်မႃး ၵႃႇၾီႇႁွမ်ႁိင်ႈႁိင်ႈၼၼ်ႉ ၵေႃႉၸၢပ်ႈၵေႃႉႁဵတ်းမၼ်းၼၼ်ႉ မၢင်တီႈ ပိူၼ်ႈလႆႈၸၢင်ႈ ၵူၼ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ မႃးႁဵတ်းပၼ်ယဝ်ႉ။ ပေႃႈလႆႈမႃး ၽွင်ၵႃႇၾီႇၵေႃႈ ဢဝ်ႁဵတ်းပဵၼ်လႆႈ ၼမ်ႉၵႃႇၾီႇႁွမ်ႁိင်ႈႁိင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ႁႅင်းၵႃႇၾီႇ

ၵႃႇၾီႇၼႆႉ မၼ်းပႃးဝႆႉထၢတ်ႈ ၵႅတ်ႉၾီးဢိၼ်းသေ ဢၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းမိူၼ်ၼင်ႇ ထၢတ်ႈတီးဢိၼ်း ဢၼ်ပႃးၼႂ်း ၼဵင်ႈႁႅင်ႈၼၼ်ႉသေ သမ်ႉႁႅင်းယႂ်ႇလိူဝ်ၼၼ်ႉလူးၵွၼ်ႇ။ လွင်ႈဢၼ် ၵူၼ်းႁဝ်း ၸပ်းယိၼ်ႉၵႃႇၾီႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ယွၼ်ႉ ထၢတ်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႃႇတေႁႂ်ႈ ထၢတ်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉ ယွမ်းၵႂႃႇတႄႉ တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းၽွင်ၵႃႇၾီႇၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်တၢင်ႇပိူင် လေႃးသႂ်ႇ ၵမ်ႈၽွင်ႈယူႇ။ တီႈမိူင်းယူးရူပ်ႉတႄႉ ၶဝ်ဢဝ်ႁၢၵ်ႈမႆႉမဵဝ်းၼိုင်ႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၶျိတ်ႉၵူဝ်ႇရီႇလေႃးသႂ်ႇ ၼႂ်းၵႃႇၾီႇၶဝ်သေၶၢႆ။ မၢင်ၸိူဝ်း ၸိူဝ်းဢမ်ႇသိုဝ်ႈယူဝ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉဢဝ် ႁၢၵ်ႈတၢင်ႇမဵဝ်း လေႃးလႄးသေ တင်ႈၸႂ်ႁဵတ်းၶၢႆၵေႃႈမီး။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ဢဝ်ၸိူဝ်ႉမၢၵ်ႇၵႅင်း ၶိုတ်ႈႁဵတ်းၽွင်သေ လေႃးၶၢႆၵေႃႈမီးၼႆယဝ်ႉ။

ၵႃႇၾီႇၼႆႉ မဵဝ်းမၼ်းမီးယူႇ မွၵ်ႈ 80 မဵဝ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်ပိူၼ်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းၼမ်တႄႉ ပဵၼ်တူၼ်ႈၵႃႇၾီႇ ဢႃႇရေႇဝီႇယၢၼ်ႇ လၢႆႇဝီးရီးယၢၼ်းၵူၺ်း။ မိူင်းဢမေႇရိၵ ပွတ်းၵၢင်၊ မိူင်းမႅၵ်ႉသီႇၵူဝ်ႇ၊ ၵုၼ်ယွၼ်ႇဢႃႇရေႇဝယ၊ တိူၵ်ႈဢႃၾရိၵ၊ မိူင်းဢိၼ်ႇတိယမၢင်တွၼ်ႈ၊ ၵုၼ်သီႇႁူဝ်ႇ၊ ၵုၼ်သူႇမတြႃႇ၊ ၵုၼ်ၵျႃးဝႃးလႄႈ ၸေႈတွၼ်ႈသမုတ်ႉတရႃႇပၸိၽိတ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်တီႈ ၽုၵ်ႇတူၼ်ႈၵႃႇၾီႇယႂ်ႇလူင်ယဝ်ႉ။

လၢႆးၵိၼ်

တႃႇတေ ႁဵတ်းၵိၼ်ၼမ်ႉၵႃႇၾီႇၼၼ်ႉ တေလႆႈၶိုဝ်ႇလီလီယူႇ။ မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ မိုတ်ႈၵိၼ် ၼမ်ႉၵႃႇၾီႇလၢႆလၢႆၵေႃႈမီး၊ မၢင်ၸိူဝ်းတႄႉ ဢဝ်ၵူဝ်ဝၢၼ် ၼမ်ႉၼူမ်းသႂ်ႇလေႃးသေ ၵိၼ်၊ မၢင်ၸိူဝ်း ၵွႆသႂ်ႇပႃး ၶႆႇၵႆႇလိပ်းသေၵိၼ်ၵေႃႈမီး။ တမ်ႈတီႈ လၢၼ်ႉၶၢႆၼမ်ႉဝၢၼ်ၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈႁွင်ႉဝႃႈ ၵၾေး ၼႆၼၼ်ႉ ၶေႃႈၵႂၢမ်းၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ ၵႃႇၾီႇသေမႃး၊ ၵၾေးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵႂၢမ်း ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ။

• 
  One year old plants in a nursery in northern Thailand
• 
  Coffee tree in Hawaii
• 
• 
  Detail of Coffea canephora branch and leaves

မွၵ်ႇၵႃႇၾီႇ

• 
  Coffee Flowers (Coffea arabica) in Plantation of Brazil
• 
  Coffee Flowers Show (Coffea arabica) - Matipó City - Minas Gerais State - Brazil
• 
• 
  Flowers of Coffea arabica

မၢၵ်ႇၵႃႇၽီႇ

• 
  Coffee(Coffea arabica) branch with immature fruit - São João do Manhuaçu City - Minas Gerais State - Brazil
• 
  Yellow Bourbon Coffee, a variety of Coffea arabica - São João do Manhuaçu City - Minas Gerais State - Brazil
• 
  Red Catucaí Coffee, a variety of Coffea arabica - Matipó City - Minas Gerais State - Brazil
• 
  Red Catucaí Coffee detail, a variety of Coffea arabica - Matipó City - Minas Gerais State - Brazil
• 
  Red Catucaí Coffee, a variety of Coffea arabica - maturation in different stage - Matipó City - Minas Gerais State - Brazil
• 
  Yellow Catuaí Coffee, a variety of Coffea arabica - Manhuaçu City - Minas Gerais State - Brazil
• 
  Coffee fruits on the tree
• 
• 

ၽိုၼ်ဢိင်

• မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ ၁၊ (က-ကုံ)၊ နှာ ၁၆၄-၁၆၇။