ၶုၼ်သၢင်ႇႁၢႆႉ၊ သႅၼ်ဝီ

ၶုၼ်သၢင်ႇႁၢႆႉ

ၶုၼ်သၢင်ႇႁၢႆႉၼႆႉ ပဵၼ်ႁူဝ်သိုၵ်း ၼႂ်းႁေႃသႅၼ်ဝီ၊ မၼ်းၼႆႉ မီးၼမ်ႉၸႂ်သိုဝ်ႈ၊ ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈဢမ်ႇၶၢမ်ႇ၊ မီးၼမ်ႉၸႂ် ႁၵ်ႉသႃၵူၼ်းမိူင်း၊ ၵွပ်ႈၼၼ် ပဵၼ်ႁူဝ်သိုၵ်းႁတ်းႁၢၼ် ဢၼ်ႁတ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပႅတ်ႈ လွင်ႈတဵၵ်းတႅင်၊ ၸင်ႇလႆႈႁူမ်ႈမိုဝ်း ၵွင်ႉႁႃ ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်းသေ ၵိုၵ်းပိုၼ်း မိူင်းသႅၼ်ဝီ။ ပေႃးလၢတ်ႈ ၶိူဝ်းၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်းၸိုင် သင်ဢမ်ႇပႃး လွင်ႈၶုၼ်သၢင်ႇႁၢႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈၼင်ႇၼၼ် ပေႃးလၢတ်ႈၶိူဝ်း ၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်းၵေႃႈ တေႃႈတေလႆႈပႃႈ ၶိူဝ်းၶုၼ် သၢင်ႇႁၢႆႉယူႇ။ AD 1850 ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းဢႃႇဝ ပၵၢၼ်ႇမိၼ်း ၶၢၼ်းႁႂ်ႈ ဝုၼ်ႇမွင်ႇပေႃႇလႃႇ ၶိုၼ်ႈမိူဝ်း ႁဵတ်း မဵဝ်ႉဝုၼ်ႇ (ၶုၼ်ပႂ်ႉပဵင်း) သႅၼ်ဝီယူႇယဝ်ႉ။ လိူၼ် 12 မႂ်ႇ 14 ၶမ်ႈ မွင်ႇပေႃႇလႃႇ ၽႅဝ်သႅၼ်ဝီယဝ်ႉ ၸင်ႇပူဝ်ႇမွင်ႇထူၺ်း ၵူႈသိုၵ်းမၼ်း မိူဝ်းၶိုၼ်းဢႃႇဝယူႇယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး လိူၼ်ၸဵင် မွင်ႇပေႃႇလႃႇလႄႈ ပူဝ်ႇသၢင်ႇႁၢႆႉ (ၶိူဝ်းသႅင်ဢူမိူင်း သႅၼ်ဝီ) ၽိတ်းၵၼ်သေ ႁဵတ်းသိုၵ်းတေႃႇၵၼ်ယဝ်ႉ။ ပူဝ်ႇသၢင်ႇႁၢႆႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ႁူဝ်သိုၵ်းလူင်ၼႂ်းဝဵင်းသေ လႆႈႁူႉလွင်ႈ ႁၼ်တၢင်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ဢၼ်မၢၼ်ႈၵမ်းၵမ်းမႃးပႄႉၵိၼ်၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉၵေႃႈ ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇၽႅဝ်။ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ ၶၢၼ်းသင်မႃးၵေႃႈ ႁဵတ်းၸွမ်းတိၵ်းတိၵ်း။ ပေႃးလူဝ်ႇငိုၼ်း သမ်ႉၶၢၼ်းၵူၼ်းမိူင်း၊ ၵူၼ်းမိူင်းတုၵ်ႉၶၵေႃႈ ထိုင်ၸႂ်ၽွင်းမိူင်း၊ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ႁူဝ်သိုၵ်းလူင် သၢင်ႇႁၢႆႉ ထိုင်တီႈ ပေႃးလႆႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶိုၼ်း ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ၊ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပႃး ၸဝ်ႈၾႃႉတႆး ၸိူဝ်းသွၼ်ႈတႂ်ႈ ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူင်းတႆးပတ်းပိုၼ်ႉ ဢမ်ႇၽွမ်ႉၵၼ်မႃးလႄႈ တႆး။ၸင်ႇဢမ်ႇပႄႉလႆႈၶဝ် သေပွၵ်ႈ။

ထိုင်မႃး AD 1852 ၶုၼ်ဝဵင်းမွင်ႇပေႃႇလႃႇ ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်သေ လႆႈတၢႆလႃႈသဵဝ်ႈ။ ပူဝ်ႇသၢင်ႇႁၢႆႉ ၵႂႃႇၽဵဝ်ႈသိမ်းဢဝ် ဢယႃႇ(ၸၼ်ႉၵၢၼ်) ၶုၼ်ဝဵင်းမွင်ႇပေႃႇလႃႇသေ မႃးႁဵတ်းၶုၼ် ဝဵင်းသႅၼ်ဝီသေ ၽွင်းငမ်းပႂ်ႉမိူင်းယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးမွင်ႇပေႃႇလႃႇတၢႆယဝ်ႉ ပၵၢၼ်ႇမိၼ်း ၶၢၼ်းၸႂ်ႉ ဝုၼ်ႇမွင်ႇၵျွၵ်ႉ မႃးႁဵတ်းၶုၼ် သႅၼ်ဝီလႄႈ လိူၼ်သိပ်းသွင်မူၼ်း မွင်ႇၵျွၵ်ႉၽႅဝ်မႃး သႅၼ်ဝီ။ တီႈႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ မီးလွင်ႈႁိမ် ဢႃႇၼႃႇၵၼ်လႄႈ AD 1832 လိူၼ်သၢမ်ၼၼ်ႉ မင်းတုင်းလႄႈ ၼွင်ႉၸၢႆးမၼ်း ၸူဝ်းၵၼ် ပၢႆႈဢွၵ်ႇႁေႃ ၵႂႃႇယူႇၵျွၵ်ႉမျွင်း၊ ႁွမ်သိုၵ်း တေၽိုၼ်ႉၶိုၼ်း ပၵၢၼ်ႇမိၼ်းၼႆယူႇယဝ်ႉ။ သိူဝ်ၸၢမ်ႇၾႃႉ ဢၼ်လႆႈတူၵ်းၶွၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ပွႆႇၵူၼ်းမၼ်း ၵႂႃႇႁဵတ်းသိုၵ်းၸွႆႈ ၸဝ်ႈမင်းတုင်း။ ထိုင်မႃး AD 1853 လိူၼ်သီႇၸိုင် ပၵၢၼ်ႇမိၼ်း လႆႈလူင်းႁၢင်ႈႁေႃသေ ၸဝ်ႈမင်းတုင်း ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ။