ၶုၼ်သႃႇ

လုၵ်ႉတီႈ ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး ဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၼၼ်ႉမႃး
ၶုၼ်သႃႇ
ႁၢင်ႈၸွမ်ပွင်သိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇ
73
ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၶႄႇတႆး
ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် ၸၢဝ်းပုတ်ႉ
ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ ၸၼ်ႉသွင်၊ မေႃပႃးလိၵ်ႈၶႄႇ
ၼႃႈၵၢၼ် ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း
ၵေႃႉၵူႈ ၼၢင်းၵျႃႇယူင်ႇ
လုၵ်ႈလၢင်း ၼၢင်းလူင်၊ ၸၢမ်ႇမိူင်း၊ ၸၢမ်ႇႁိူင်း၊ ၼၢင်းၵဵင်၊ ၸၢမ်ႇၸိုၼ်ႈ၊ ၸၢမ်ႇမျၢတ်ႈ၊ ၼၢင်းလဵၵ်ႉ၊ ၸၢမ်ႇမျ
ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင် ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း၊ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ
ဝၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇ 26.10.2007
တီႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇ တႃႈၵုင်ႈ

ပီလိူၼ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇ) ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး) ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈ 17.2.1934 တမ်ႈတီႈ ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ၊ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်းသေ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၸၢႆးသႃႇ။ ၸိုဝ်ႈၶႄႇတႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၸၢင်းၶျီႈၾူ Chang Chi-fu 張奇夫[1]သေ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၸၢင်း။ လႆႈဝႃႈမၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းလိူတ်ႈၶိုင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃႈမၼ်း သဵင်ႈၵႂႃႇၸဵမ်မိူဝ်ႈ မၼ်းၸၢႆးတိုၵ်ႉၵေႃႉလဵၵ်ႉ။ မႄႈမၼ်းၸၢႆး ပႃႈၼၢင်းၸုမ်ႈၼႆႉ သမ်ႉႁၢင်ႈလီလႄႈ ၶိုၼ်းတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၵျီႇ (ၵိၼ်မိူင်းမိူင်းတွမ်း၊ မဵဝ်ႉၸႃးမိူင်းတွမ်း)။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸၢႆးသႃႇ ဢႃႇယုလႆႈ 5 ၶူပ်ႇ လႆႈၵႂႃႇယူႇၸွမ်း ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၶုၼ်ယီႈသႆႇသေ လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တၼ်းထိုင် ၸၼ်ႉသွင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၺႃးပၢၼ်သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်လႄႈ လႆႈဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းပႅတ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း သိုပ်ႇသူင်ႇမၼ်း သွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈၶေႇ တေႃႇပေႃးဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇတႅမ်ႈလႆႈ၊ ယင်းသွၼ်ပၼ်ထႅင်ႈ လၢႆးလဵင်ႉမႃႉလႄႈ ပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈလူးၵွၼ်ႇ။

ႁၢင်ႈၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ဢေႃးသတေးရီးယႃး သတီႇၽႅၼ်ႇရၢႆႉလႄႈ ၶုၼ်သႃႇထူပ်းၵၼ် တီႈႁူဝ်မိူင်း 1988

ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

မိူဝ်ႈ 1949 သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ KMT လႆႈၵၢၼ်ႉသုမ်း သိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ တမ်ႈတီႈ မိူင်းၶေႇလူင်သေ ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈမႃးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ၽႅဝ်မႃးၸဵမ် လွႆမေႃႇ။ ၸၢႆးသႃႇ လႆႈႁၼ် သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ် မႃးၸူၼ်ဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း မႃႉလႃးဝူဝ်းၵႂၢႆး ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်ၶဝ် တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃမၼ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢႃႇယုမၼ်းၸၢႆး တိုၵ်ႉမီး 10 ၶူပ်ႇသေတႃႉ ၼႂ်းၸႂ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၶၢမ်ႇ လွင်ႈဢၼ်ဢဝ်လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ ပႄႉၵိၼ်ၵၼ် ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းၸႂ်မၼ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။

တင်ႈတူဝ်ႁင်းၵူၺ်း[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

Muang Tai Army flag

မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉ မၼ်းယၢမ်ႈၵႂႃႇႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်း ၸွမ်းလူၺ်ႈ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်။ ဝၢႆးလင်မႃး ၸင်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၶႄႇၽိူၵ်ႇသေ တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉႁင်းၵူၺ်း မီးမႃးၵူၼ်း ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း။ ထိုင်မႃး 1963 ၸင်ႇသွၼ်ႈတႂ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၵႃႇၵွႆႇယေး လွႆမေႃႇ။ (15.6.1964) တီႈပၢင်ၵုမ် လွႆမေႃႇ မီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်-

  1. ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး လွႆမေႃႇ။ (လုၵ်ႈၶိုင်ႈတႆးလႄႈၶႄႇ)
  2. ပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇ ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ပွႆးတိုၵ်းတၢင်ႉယၢၼ်း 1959။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
  3. ၸဝ်ႈသူးလၢႆး လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းၵႅတ်ႈ။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
  4. ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းဝၢၼ်ႈတူၼ်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဝ)
  5. ၸဝ်ႈၶုၼ်သၢမ် လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး ၼမ်ႉမေႃႇမိူင်းလႅင်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပလွင်ႈ)

ၸိူဝ်းၶဝ် ၸင်ႇႁွမ်ႁႅင်းၵူၼ်း ႁႅင်းၵွင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်မီး 1900 ၵေႃႉ၊ ၸင်ႇလုၵ်ႉဢဝ် မိူင်းလွႆမေႃႇ၊ တၢင်ႉယၢၼ်း၊ ၶၢမ်ႈတႃႈၶူင်း တီႈတႃႈဝိုၼ်းၼွင်း ပၢင်ၵၼ်းႁွၵ်ႇ သိုပ်ႇၶၢမ်ႈတၢင်းၵႃး ပွတ်းမိူင်းပဵင်း၊ မိူင်းၶွၼ်၊ မိူင်းပၵ်ႉ၊ မိူင်းလုင်း၊ ၶၢမ်ႈၼမ်ႉသၢႆ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆး ပွတ်းဝၢၼ်ႈၽၵ်းၵီး၊ ႁူၺ်ႈဢိုၼ်ႈ ထိုင်ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ ၸင်ႇတင်ႈပဵၼ် ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း Shanland United Army ။ တုင်းတပ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် "လွႆသၢမ်လုၵ်ႈ သီလိူင်ၼိူဝ်ပိုၼ်ႉ သီသွမ်ႇၼုမ်ႇလႄႈ လၢဝ်ၼိုင်ႈလုၵ်ႈ"။ ပူၵ်းတင်ႈငဝ်ႈၸုမ်း တမ်ႈတီႈ 1. လွႆမေႃႇ (မိူင်းတႆး)။ 2. ႁိၼ်တႅၵ်ႇ (မိူင်းထႆး)သေ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇပၢႆးမိူင်း၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇသိုၵ်း၊ ၸဝ်ႈလႅင်းၸိုၼ်ႈ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူင်းၽိုၵ်းသွၼ်ယဝ်ႉ။

ၶုၼ်သႃႇတူၵ်းၶွၵ်ႈ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

ၸဵမ်မိူဝ်ႈပဵၼ် ၵႃႇၵွႆႇယေးၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းၼႆႉ လႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉမိူင်းတႆး တေႃႇႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းထႆးသေ သမ်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမႂ်ႇမႃးၽိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၼိုင်ႈၸုပ်ႈလႂ် 600 မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ 800 ၵေႃႉ၊ ပၢင်ၽိုၵ်းႁိုင်ႁူၵ်းလိူၼ်၊ ဢွင်ႈတီႈၽိုၵ်းသမ်ႉပဵၼ် မိူင်းသွင်၊ ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ မိူဝ်ႈဝၼ်း (6-7.07.1967) တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းS.U.A လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် တင်းၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T တီဝၢၼ်ႈၵႂၢၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းလၢဝ်း။ လွင်ႈၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်။ ယွၼ်ႉၶႂ်ႈႁႂ်ႈ S.U.A တင်း ၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T ပဵၼ်ႁူဝ်ႉ ႁႄႉတိုၵ်းၸုမ်း ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ (CBP)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၶုၼ်သႃႇ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် တီႈတူၼ်ႈတီးသေ တိၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း (17.10.1969)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၶၢမ်ႇတီႉၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းသိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ တပႄးမၼ်း ၵႂႃႇထူပ်းမၼ်းၼႂ်းထွင်ႇ မိူဝ်ႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၶုၼ်သႃႇတိုၼ်းၵမ်တႃမိုဝ်းဝႆႉ တင်းသွင်ၶွၼ်တႃႇသေႇၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ယႃႇပေၽႃႈၵွင်ႈၵၢင်ႇ၊ သိုပ်ႇၵမ်ဝႆႉၼႆလႄႈ ၸိူဝ်းတပႄးမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈ။

ၸတ်းၵၢၼ် လႅၵ်ႈၵူၼ်း[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆး ႁူမ်ႈပွင်း ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး၊ ၶျႃႇလီႇ လႄႈ ပူဝ်ႇပီႇတိူဝ်ႇ ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ် ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၵႂႃႇတီႉၺွပ်း မေႃယႃရုသျႃးသွင်ၵေႃႉ တီႈႁူင်းယႃလူင်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေ ႁွင်ႉၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းထိူၼ်ႇ၊ ၸင်ႇဢဝ်မေႃယႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ႁဵတ်းတူဝ်ယိူဝ်ႇသေ ယွၼ်းလႅၵ်ႈဢဝ် ၶုၼ်သႃႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၶွၵ်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်မိူင်း သူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉလႄႈ တင်းမိူင်းရုသျႃး တိုၵ်ႉပဵၼ် ဢူၺ်းလီၵၼ်။ ၸင်ႇမီး ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းထႆး ၵရဵင်းသၵ်ႉ ၶျမ်းမၼၼ်း ၶဝ်ႈၵႄႈဢွၵ်ႇၵၢင်ပၼ် ၼႂ်းၵႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ မၢၼ်ႈၶဝ် ၸင်ႇၽွမ်ႉသေ ပွႆၶုၼ်သႃႇဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈမႃး မိူဝ်ႈ (07.09.1975)ယဝ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ တိုၵ်ႉလႆႈထုၵ်ႇ သၢႆၶၢဝ်ႇမၢၼ်ႈ ပႂ်ႉတူၺ်းၸွမ်းယူႇ တႃႇသေႇ။

ၶုၼ်သႃႇ ၶိုၼ်းၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

ထိုင်မႃး (07.02.1976) ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၵူၼ်းၸွမ်းမၼ်း 7 ၵေႃႉ၊ ၵွင်ႈပွတ်း 5 လဝ်း၊ လႅဝ်း 1 မၢၵ်ႈ ဢိၵ်ႇငိုၼ်းမၢၼ်ႈ သွင်သႅၼ်ၵျၢပ်ႈသေ ၸင်ႇဢွၵ်ႇပၢႆႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ ၶိုၼ်ႈမႃး မိူင်းတႆး ပွတ်းလႃႈသဵဝ်ႈ မိူင်းယႆ သိုပ်ႇပူၼ်ႉမိူဝ်းတၢင်း မိူင်းတွမ်း ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇသိုပ်ႇလူင်းမႃး တေႃႇထိုင် လၵ်းတႅင်ႇ မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။

သၢင်ႈၸိုဝ်ႈသၢင်ႈဝဵင်း[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

မိူဝ်ႈပီ 1977 ၼီႈ ၶုၼ်သႃႇယူႇတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၽႅၼ်ၵၢၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် ၼႂ်း 6 ပီ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်ႁၢႆ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆသေ ၶဵင်ႇတႃႉတေႃႇ ၸုမ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် လုမ်ႈၾႃႉ DEA လႄႈ တေႃႇထိုင် တႅၼ်းၽွင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ တီႈဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၵႃႉယႃႈလူင်ၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ "ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ Opium King ယဝ်ႉ။ မၼ်းယူႇသဝ်း တီႈႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း ၽိုၵ်းသိုၵ်း သေဢမ်ႇၵႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵေႃႇသၢင်ႈပၼ်ႁႅင်း ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ပၢႆးၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼင်ႇၼႆ-

  1. မႄးၵုမ်းထၢတ်ႈၵဝ်ႇ ထၢတ်ႈၵႃၶမ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
  2. ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ဝိႁၢၼ် ဝတ်ႉၵႃၶမ်း ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
  3. ႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈၶႄႇ။
  4. ပၼ်ႁႅင်းၸွႆႈထႅမ် "ႁူင်းႁဵၼ်းၼုမ်ႇႁၢၼ်" သွၼ်လိၵ်ႈတႆး။
  5. ႁဵတ်းသၢင်ႈ "ႁူင်းၽိမ်း" ပေႃႉဢွၵ်ႇပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး။
  6. ၵေႃႇသၢင်ႈၼွင်လူင်ၵဵပ်းၼမ်ႉ ပုၼ်ႈၵူၼ်းၼမ်လႆႈၸႂ်။
  7. သၢင်ႈၶူဝ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉၶမ်း ထႆသဵၼ်ႈတၢင်းၵႃးလႄႈၾႆးၾႃႉ။

ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇႁိၼ်တႅၵ်ႇ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

ၶုၼ်သႃႇ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း တမ်ႈတီႈ လႅၼ်လိၼ်ထႆးတင်းမၢၼ်ႈသေ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ႁႅင်းသိုၵ်း မီးမႃး မွၵ်ႈ 6000 ၵေႃႉၼၼ်ႉ မၢၵ်ႇတႃၵမ်ႇၽႃႇတူၺ်းႁၼ်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵႄႇယႃႈ Opium Warlords ၼႆယူႇ။ ထႆးၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ၽေးၶဵၼ်ယႃႈ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ ထိုင်မႃး 1982 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ၸင်ႇဢဝ်တပ်ႉႁၢၼ်ပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် 800 ၵေႃႉ မႃးလိုပ်ႈၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်၊ (21.1.1982) ၸုမ်းၶုၼ်သႃႇ လႆႈဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ၵႂႃႇယူႇမိူင်းၵၢၼ်း ႁိမ်းမိူင်းႁႅၼ်၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် သမ်ႉၵႂႃႇယူႇတီႈ လွႆလၢင်းမိူင်းယွၼ်း။

တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး တီႈႁူဝ်မိူင်း 26.7.1990

ဝၢႆးသေ ၶုၼ်သႃႇ ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ၼႂ်းလိၼ်ထႆး ၵႂႃႇယူႇၼႂ်းလိၼ်တႆးၼၼ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်ၽွင်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း TRC ယိုၼ်းမိုဝ်းလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်မီးလၵ်းၼမ်း 5 ၶေႃႈ-

  1. ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
  2. လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ
  3. တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ
  4. ပူၵ်းပွင်ၽဝၵူၼ်းမိူင်း
  5. သၢၼ်ၶတ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ။

ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီး ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ၸၢမ်မႂ်ႇ (SSA-S) ၶဝ်ႈပႃး ႁူမ်ႈႁွမ်းလႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ "ၶွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး Tai Revolutionary Council ထိုင်မႃး (21.07.1985) ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မူႇလဵဝ်ၸုမ်းလဵဝ်။ ၶုၼ်သႃႇ ၶၢႆႉမႃးတင်ႈငဝ်ႈငုၼ်း တီႈႁူဝ်မိူင်း၊ မိူင်းမႂ်ႇသေ သၢမ်ၸုမ်းဢၼ်မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ ၸင်ႇပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး Mong Tai Army လႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး Shan State Restoration Council။ ၼႂ်းၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ၊ မီးမႃးပွႆးလူင်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း တေႃႇထိုင် ၸုပ်ႈ(18-27) ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းမီးမႃးထိုင် 40,000 (သီႇမိုၼ်ႇပၢႆ)။

တႄႇဢဝ် 1985 ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁႅင်းၵၼ် ပဵၼ်မႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးသေယဝ်ႉ ၼႃႈတီႈၶဝ် ၵွၼ်းဢုပ်ႉလႆႈ လႅၼ်လိၼ် ထႆးလႄႈမၢၼ်ႈ တႄႇဢဝ် မႄႈႁွင်ႈသွၼ် တေႃႇထိုင် မႄႈသၢႆသေ ပဵၼ်မႃး ၽူႈၵဵဝ်ႇၵပ်းယႃႈမဝ်းၵမ် တမ်ႈတီႈ သၢမ်လဵမ်ႉထွင်းၶမ်း Golden Triangle ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သၢဝ်းပီ (1974-1994) ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ၸုမ်းၼႆႉ ပဵၼ်ထႅၼ်ႈလူင် ၼႂ်းမိူင်းတႆးဝႆႉယူႇ။ ယႃႈမဝ်းၵမ် (ယႃႈၽိၼ်ႇၽိူၵ်ႇ) ဢၼ်ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈ ဝဵင်းၼိဝ်းယွၵ်ႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ သၢမ်လဵမ်ႈထွင်းၶမ်း (မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းထႆး လႄႈလၢဝ်း) သေ ႁွတ်ႈၵႂႃႇ တႄႇဢဝ် 5 % တေႃႇ 80 %။ ယႃႈဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတီႈ သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်းၼႆႉ ၸိုၼ်ႈသႂ် 90% သေ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈ ၶဝ်ႈထိုင်ၼႂ်းၵၢတ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈ DEA ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်ၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ၵေႃႉၵႃႉၶၢႆၼႆယဝ်ႉ။ [2]

ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း(မိူင်းယွၼ်း)ၼႆႉ ပဵၼ်ပွႆးတိုၵ်း ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး M.T.A လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းဝၽွမ်ႉႁူမ်ႈ U.W.S.A သွင်ၸုမ်း တိုၵ်းၵၼ် ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပီမၼ်းသေ သိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လုသုမ်းၼမ် ၼင်ႇၵၼ်၊ ၵူၼ်းသိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လူႉတၢႆ ဢမ်ႇတႅမ် 5000 ၵေႃႉ။ ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း ပဵၼ်လူၺ်ႈ-

  1. ပွႆးတိုၵ်း ႁိမ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃႉၶၢႆ ၶဝ်ႈၸူးမိူင်းထႆး
  2. ပွႆးတိုၵ်း ဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈသုၼ်တူဝ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်သွင်ၵေႃႉ ဢမ်ႇယွမ်းမႃႇၼတေႃႇၵၼ်
  3. ပွႆးတိုၵ်းၵႆႇသွင်တူဝ် တေႃႇၵၼ် ဢၼ်မီးၽူႈပၼ်ႁႅင်း ၸၼ်ၸိူၵ်ႈပႃႈလင်။

သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

1988 ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ Stephen Rice (journalist) လုၵ်ႉမိူင်းထႆး လၵ်ႉလွမ်ၶဝ်ႈမႃး ႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ၊ ၶုၼ်သႃႇဝႃႈ ၼိုင်ႈပီၼႆႉ ၵႃႈၶၼ်သူၼ်ယႃႈ တေမႅၼ်ႈငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ ဢေႃးၸတြေးလျ လၢၼ်ႉ 50 သေ တေၶႂ်ႈၶၢႆပၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ 8 ပီ၊ ပေႃးပၼ်လႆႈၼင်ႇၼၼ် လွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် တေလၼ်ၶဝ်ႈမႃး မိူင်းမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျလႄႈ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တေၵိုတ်းၵႂႃႇ ... ၼႆသေတႃႉ တႅၼ်းၽွင်းၷရႅတ်ႉဢီႇဝိၼ်ႇ ၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် တုၸရိူၵ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇႁပ်ႉသိုဝ်ႉလႆႈၼႆသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢေႃးၸတြေးလျၶဝ် ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ [3]

ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

1989 တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၼိဝ်းယွၵ်ႉ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ လွင်ႈဢၼ် ဢဵၼ်းဢၢၼ်းဢဝ် ယႃႈမဝ်းၵမ် 1000 တၢၼ်ႇ သူင်ႇႁႂ်ႈထိုင် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼႆလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၶိုၼ်းတွပ်ႇလၢတ်ႈ တုၵ်းယွၼ်းဝႃႈ "သင်ဝႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ သိုဝ်ႉဢဝ် ယႃႈဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈၸိုင် ယႃႈမဝ်းၵမ်မၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတေ ဢမ်ႇဢဝ်ပိုၼ်ၶၢႆ ၼႂ်းၵၢတ်ႇၵမ်ႇၽႃႇ"ၼႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်မၼ်းသေ ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ၶၼေႇတီႇယၼ်ႇ (Canadian journalist Patricia Elliott) ပၢတ်ႉထရိၵ်ႉသီးယႃး ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၽူႈထႆႇႁၢင်ႈ လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ပႅင်ႉၶွၵ်ႉပူတ်ႉ သုပိၼ်းၶုၼ်းၵႅဝ်ႈ (Subin Kheunkaew)မႃးႁူပ်ႉထူပ်း တွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ တမ်ႈတီႈ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ႁူဝ်မိူင်းယဝ်ႉ။ [4] လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၶုၼ်သႃႇ လွမ်ၵပ်းသိုၵ်ႇ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် UN သေ ၶႂ်ႈမွတ်ႇၸိုဝ်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇမၼ်းသေ တေၽိူမ်ႉပၼ်ငိုၼ်း တေႃႇလႃႇ 210 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၽင်တိုၼ်းလၢင်း ၼွၵ်ႈမိူင်း တေႃႇလႃႇ 265 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၸွႆႈထႅမ် ၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ မႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈ တႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈတႅၼ်းတၢင်ယႃႈ၊ တႃႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်းၼၼ်ႉ 89.5 လၢၼ်ႉ ၼႆၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ၶိုၼ်းသူင်ႇၶၢဝ်ႇလပ်ႉ blackmail သေ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းမၼ်းယူႇ။ [5] တမ်ႈတီႈ မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇၼၼ် ဢၼ်ၸွႆႈထႅမ် ၵႃႉၶၢႆယႃႈပၼ် ၶုၼ်သႃႇတႄႉ ပဵၼ်မၸဵင်ႇဝိၼ်း (ပၢၼ်းသေး) ပဵၼ်ၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။[6]

MTA မိူၼ်ၽၢႆပင်း[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

(7.1.1996) တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇပဵၼ် ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းၼၼ်ႉ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ တမ်ႈတီႈႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်မႃးၼႂ်းၶၢဝ်ႇTV မၢၼ်ႈ၊ ထႆးသေ ၵူၼ်းတင်းမိူင်း တင်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢွၼ်ၵၼ် ဢၢမ်းသေ လႆႈႁူႉႁၼ်ၵႂႃႇ။ လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ဝၢင်းၶိူင်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၵေႃႉႁၼ်ၼိုင်ႈပ​ိူင် ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ-

  1. ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၽၢင်ႁၢင်ႈ သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တႃႇဢဝ်ၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ (ပေႃးတေယိုဝ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ သမ်ႉပူင်ၶေႃႈပူင်ဝႃႈ ဢမ်ႇမီးမၢၵ်ႇၵွင်ႈ တႃႇယိုဝ်းမၢၼ်ႈ၊ ပေႃႈယိုဝ်းဝ၊ တႆး၊ ပဢူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉဢမ်ႇၸိုၵ်း)
  2. ဢမ်ႇမီႈလၵ်းၼမ်း ပိူင်ၵၢၼ်တႅၵ်ႇလႅင်း။
  3. ဢမ်ႇမီးလွၵ်းပိူင် ၽႄဢမ်းၼၢတ်ႈ မ​မိူၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢွၼ်ႇ (ဝၢႆးၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းလူႉၵႂႃႇ ဢမ်းၼၢတ်ႈယႂ်ႇလူင် ၵူၺ်းမီးတီႈၶုၼ်သႃႇၵေႃႉလဵဝ်)
  4. ဢမ်ႇဝၢင်းၽႅၼ် လွၵ်းၵၢၼ်မႁႃႇပိဝ်ႇႁႃႇ ၽၢႆႇသိုၵ်းတႅတ်ႈတေႃး။
  5. ယွၼ်ႇယၢၼ်း လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း လွင်ႈပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉၵၢၼ် (ပေႃႈပဵၼ်တႆး ဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ၼႃႈတီႈ၊ ပေႃးပဵၼ်ၶႄႇ ပၼ်ၼႃႈတီႈ)
  6. မိူင်းဢ​မေႇရိၵၢၼ်ႇလႄႈ မိူင်းထႆး ႁူမ်ႈၵၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်။
  7. ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ (ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ လႅင်ႈႈပၢင်ႇၾ၊ တိုၼ်းယႂ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈႁၢၼ်တိပိူဝ်ႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူဝ်မႃးပႄႉပုၼ်ႈ ၶဝ်ၵူၼ်းလူင် ၸ​ိူဝ်းဢမ်ႇၸိုဝ်ႈတႆးၼၼ်ႉလႄႈ ၶဝ်ႁႃလွၵ်းလၢႆး တၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းသေ ဢင်တၢႆပ​ႅတ်ႈ ဝၢႆးလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉၼႆၼၼ် ၵူၼ်းသိုၵ်း ၼႂ်းၸုမ်း M.T.A ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ထိုမ်ႈပႅတ်ႈသေ ပၢႆႈဢွၵ်ႇတပ်ႉ ၵူႈတီႈတီႈလႄႈ ၵွၼ်းထိင်းၵၼ် ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ)
  8. ၵူၼ်းသိုၵ်း ၸိူဝ်းမႃးႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵေႃႈ မွၵ်ႈ 80% ၼႆႉ ဢမ်ႇလိူဝ်လႆႈသေ တဵၵ်းၺွပ်းမႃႈႁဵတ်းသိုၵ်း (ယွၼ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်လႆႈ ႁဵင်းၸႂ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်သေ ဝႆႉမိူၼ် ၵူၼ်းၸၢၵ်ႈ)
  9. ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ 16 ၸုမ်းၵေႃႈ ၵိုတ်းသိုၵ်းၸွမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ။
  10. ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၽွင်းၵႂင်သေ ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇလွတ်ႈ။


ယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ တီႈႁူဝ်မိူင်း ၸင်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈတီႈ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ။ တီႈႁူဝ်မိူင်းတႄႉ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် တိၼ်ထုတ်ႉ ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် မႅင်းမီႈသေ မႃႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ။ ပၢႆႉတီႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ "' ပၢင်ပွႆး M.T.A ဢၢပ်ႈၶိူင်ႈယိပ်း ထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ ၶဝ်ႈၼႂ်း တူင်ႇဝူင်း မၢႆမီႈ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈတႄႉတႅမ်ႈဝႆႉ '"M.T.A အဖွဲ့မှ နိုင်ငံတော်အစိုးရထံ လက်နက်အပ်နှံ၍ ဥပ​ဒေဘောင်အတွင်း ဝင်ရောက်သည့် အခမ်းအနားၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶိုၼ်ႈ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇပၢင်ၵႅဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ၊ ၸဝ်ႈမိူင်းၶွၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မ​ိူင်းသေ တီႈဝၢင်းမၢၵ်ၼင်ႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းဢႅမ်ႇထီႇဢေႇ ၼင်ႈငဝ်သေ ထူၺ်ႈၸႂ်လူင်ယူႇ။[7] တႃႇတေ တိၺွပ်းၶုၼ်သႃႇသေ ဢၢပ်ႈပၼ် ၼႂ်းမိုဝ်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ပၼ်ၵႃႈႁူဝ်မၼ်း တေႃႇလႃႇ 2 လၢၼ်ႉသေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်း၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇလႆႈတူၵ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းမိုဝ်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶုၼ်သႃႇ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႅင် ၵႂႃႇတူၵ်းလူင်းဝႆႉ တီႈမၢၼ်ႈလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၸင်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ [8]

ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ လႅၵ်ႈဢဝ် လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၶဝ်ႈတူင်ႇဝူင်းမၢႆမီႈ၊ ဢၢင်ႈဢၢၼ်းဝႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ် ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတူၵ်းလူင်းသေဢမ်ႇၵႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်း ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢတ်ႇယၢၼ် ဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈၽႂ်ၽႂ်မၼ်းမၼ်း၊ ၼုမ်ႇႁၢၼ် ဢၼ်ၽုၵ်ႇၽင်ဝႆႉပဵၼ် ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်း သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ မၢင်ၵေႃႉလႆႈတၢႆႁၢႆ၊ မၢင်ၸိူဝ်းပၢႆႈၵႂႃႇယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး၊ မိူင်းထႆး၊ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈမီး။ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၶိုၼ်းတင်ႈပဵၼ် တပ်ႉS.S.A (south)၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမူၼ်း၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမႁႃႇၵျႃႇ၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလႅင်းသႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉသေ သိုပ်ႇယိပ်းၵွင်ႈၵင်ႇ ၵုမ်းထိင်းၼႃႈတီႈၽႂ်မၼ်းၵေႃႈမီး။

ၶုၼ်သႃႇၶွတ်ႇယွတ်ႈ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

ဝၢႆးဝၢင်းၶိူင်ႈယဝ်ႉ တူဝ်ၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈၶဝ် ဢဝ်မိူဝ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ တမ်ႈတီႈ ႁိူၼ်းမႆႉၵဝ်ႇ သွင်ၸၼ်ႉ၊ ႁိမ်းၼွင်ဢင်းယႃး ပႃႈတႂ်ႈ သၢႆၶၢဝ်ႇလပ်ႉ (MIS)ယူႇ။ ယူႇသဝ်းတီႈ တႃႈၵုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၼႃႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၶွမ်ႇပၼီႇ လၢႆလၢႆဢၼ်သေ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၸိုဝ်ႈမၢၼ်ႈဝႃႈ ဢူးထႅတ်ႉဢွင်ႇ (ဦးထက်အောင်)ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်သင်တႄႉတႄႉသေတၢႆၼႆတႄႉ ဢမ်ႇႁူႉၸႅင်ႈ။ ၵူၺ်းလၢမ်းဝႃႈ မၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ယဝ်ႉ တၢႆၽၢၵ်ႇ သမ်ႉပဵၼ်ထႅင်ႈ လိူတ်ႈလိူဝ်သေ သဵင်ႈၸူဝ်ႈတၢႆၵႂႃႇ တီႈတႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈ (26.10.2007) ၽွင်းဢႃႇယု လႆႈ (73)ပီ၊ တူဝ်တၢႆမၼ်း လႆႈဢဝ်ၵႂႃႇၽင်ဝႆႉ တမ်ႈတီႈ ပႃႇၸႃႉယေႇဝေး ဢၼ်မီးတီႈ ဢုၵ်ႉၵလႃႇႁွင်ႇ။ [9] ပၢင်မႃႇသႃႇမၼ်းၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉမၼ်း တပႄးမၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶိုၵ်ႉႁဵတ်းၵိုၼ်းယူႇသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၶႂၢင်းပၼ်။

ငဝ်းတူင်ႉ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

တမ်ႈတီႈ ငဝ်းတူင်ႉ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်း ပီ 2007 ၼႂ်း American Gangster (ၵူၼ်းႁၢႆႉဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ)ၼၼ်ႉ ၸၢႆးငဝ်းရိၵ်ႉယၢင်း Ric Young ႁဵတ်းၵူၼ်းႁၢႆႉ တၢင်တူဝ် ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ [10][11] ငဝ်းတူင်ႉထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ မီးၼႂ်းယူႇထုပ်ႉ Khun Sa: Opium Warlord (documentary), Lord of the Golden Triangle ၸိူဝ်းၼႆႉ လၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇလႄႈ ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢိၵ်ႇၼႃႈၵၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၼ်း။

ၽိုၼ်ဢိင်[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

  1. ↑ "Khun Sa's Decline (坤萨的没落)" (in Chinese)၊ China Central Television၊ 2002-06-18။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 2006-12-02။။ 
  2. ↑ Khun Sa, a drug warlord, The Economist, 8 Nov 2007; retrieved 2010-4-8
  3. ↑ "Questions Without Notice - Khun Sa: Heroin Supply". Senate Hansard. 26 April 1988.
  4. ↑ Elliott, P.W. "How 'Prince of Death' sees bright future for Shan. Bangkok Post. July 19, 1990, p. 8
  5. ↑ Elliott, P.W., "A man who only wants the right to 'enjoy his own garden'...at a price. Bangkok Post, July 19, 1990, p. 9
  6. ↑ Bertil Lintner (1999). Burma in revolt: opium and insurgency since 1948. Asian Silkworm Press. p. 306. ISBN 974-7100-78-9. Retrieved 12 April 2011.
  7. ↑ ၸၢႆးၶိူဝ်းလိူၼ် (ၵဵင်းတုင်)၊ႁိူၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 40,41။ ပီ 2015
  8. ↑ ခွန်ဆာ ဦးဆောင်သော MTA အဖွဲ့ ဘာကြောင့် လက်နက်နဲ့ငြိမ်းချမ်းရေး လဲလှယ်ရသလဲ
  9. ↑ cookie (4 November 2007). "Khun Sa". Find A Grave. Find A Grave, Inc. Retrieved 26 August 2012.
  10. ↑ LAmanager.com (2012). "Our Talent". LA Management. LAmanager.com. Retrieved 26 August 2012.
  11. ↑ Brian (14 July 2012). "The 20 Richest Drug Dealers of All Time". CELEBRITY NET WORTH. CELEBRITY NET WORTH. Retrieved 26 August 2012.
ဢဝ်ၶိုၼ်းမႃးတီႈ "https://shn.wikipedia.org/w/index.php?title=ၶုၼ်သႃႇ&oldid=58176"