ၶဵင်ႇတၢင်ႇပုတ်ႈ

ၶဵင်ႇတၢင်ႇပုတ်ႈ

ပေႃးၸမ်ထိုင် လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းမူၼ်း ပွႆးဢွၵ်ႇဝႃႇမႃၸိုင် ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း ၵမ်ႈၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်း “ၶဵင်ႇတၢင်ႇ” ယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးထိုင် ဝၼ်းၽိတ်ႈ လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းမူၼ်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်တူၼ်ႈၶဝ်ႈလႄႈ မၢၵ်ႇဝၢၵ်ႈ တၢင်းၵိၼ် ဢၼ်လိပ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မႃးႁွႆႈ တႂ်ႈၶဵင်ႇတၢင်ႇလႄႈ တၢင်းၶၢင်ႈၶဵင်ႇတၢင်ႇ။ ဝၼ်းလိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းမူၼ်းၼၼ်ႉသမ်ႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ပၢင်းဢဝ် ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ မႃးဝႆႉၼိူဝ် ၶဵင်ႇတၢင်ႇသေ တႆႈၾႆးတဵၼ်း ပူႇၸေႃႇ လူႇတၢၼ်း။

ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်း ဢၼ်ပူႇယႃႈ သိုပ်ႇႁဵတ်းမႃးလႄႈ ႁဝ်းႁႃး ဢွၼ်ၵၼ်သိုပ်ႇႁဵတ်းမႃး တေႃထိုင် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်ႁဝ်း ႁဵတ်းယူႇမိူဝ်ႈၼႆႉ မၢင်ဢၼ် မၼ်းယၢၼ်ၵႆ ငဝ်ႈမၼ်းၵႂႃႇသေ ဢဝ်ယိူင်းဢၢၼ်း ၽၢင်ႁၢင်ႈလႄႈ တီႈပွင်ႇတႄႉတႄႉမၼ်း ႁိူင်ႈၵိူင်း ၵၢတ်ႈလၢတ်ႈၵႂႃႇ။ ဢၼ်ၵၢတ်ႈလၢတ်ႈမႃးၼႆႉၵေႃႈ လႅပ်ႈႁိုင်ယၢဝ်းယဝ်ႉလႄႈ မိူၼ်ႁၢင်ႈ ပေႃးၶႂ်ႈပဵၼ် ၾိင်ႈထုင်းၵႂႃႇပႅတ်ႈ ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႆႉ ၸိူင်ႉၼႆၸိုင် ၾိင်ႈငေႈဢၼ်တႄႉတႄႉႁဝ်း ၸၢင်ႈၸူမ်ႁၢႆသေ ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၾိင်ႈငႄႈၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈမႃး ပုတ်ႈတီႈယူႇ ၾိင်ႈငႄႈႁဝ်းၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼႆသေ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၾိင်ႈငႄႈၼိုင်ႈဢၼ် ၸၢင်ႈပဵၼ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဢၼ်ႁၢမ်းၾိင်ႈငႄႈ၊ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၸၢင်ႈပဵၼ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း တူၵ်းတႅမ်ႇယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈငႄႈတႆးႁဝ်း ၵမ်ႈၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈငႄႈ ဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈပုတ်ႉထ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ် ပဵၼ်ၾိင်ႈငႄႈ ဢၼ်တၢမ်ၸွမ်း ၶေႃႈသင်သွၼ် ပုတ်ႉထၸဝ်ႈလႄႈ ပဵၼ်ၾိင်ႈငႄႈ ဢၼ်ၸၼ်ႉသုင်တႄႉတႄႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းႁႃး ဢမ်ႇလီလိုမ်း၊ ဢမ်ႇလီၵႂင်။

ၼႂ်းမိူင်း ဢၼ်ပၢႆးသၢႆႊ (Science) ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ မိူၼ်မိူင်း England, France, Germany ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်ႈယုမ်ႇယမ် ႁပ်ႉၶၢမ်ႇ ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃးယူႇ တိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်း ဢင်းၵိတ်ႉ (မိူင်းဢဵင်းၵလဵတ်ႈ) မိူင်းလဵဝ်ၵူၺ်း လႆႈႁူႉဝႃႈ ၸုမ်းပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ မီး (250) ပၢႆၼႆယဝ်ႉ. ပႃႇမွၵ်ႉၶ Proffessor လူင် T.W Rhys Davids လႄႈ Mrs. Rhys Davids ၸၼ်ႉၸွမ်လၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ Mr. Francis story လႄႈ ၸဝ်ႈသြႃႇၶၼ်ႇတီႇပႃႇလ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်း ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇ တူဝ်ႈလူၵ်ႈယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၺႃႇၼတိလေႃးၵ မိူင်းၵျႃႇမၼီႇ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၺႃႇၼပုၼ်ႇၼိၵ ၸိူဝ်ႉသၢႆ Israeli ၵိူတ်ႇမိူင်းၵျႃႇမၼီႇ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၽိၵ်ႉၶုပေႃးထိ ၸိူဝ်ႉသၢႆ Israeli ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ၊ ၸဝ်ႈၸၢင်းထမ်ႇမိၵ မိူင်း Australia ၶဝ်ၸဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လွင်ႈပုတ်ႉထ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၼႂ်းလူၵ်ႈယဝ်ႉ။ ၼႆႉ တိုၵ်ႉပဵၼ် ဢုပမႃႇဢွၼ်ႇမၼ်း ၵမ်ႈၽွင်ႈၵူၺ်း။

တီႈၼႆႈၼႆႉ ဢၼ်ႁဝ်းလီလႆႈ ၾၢင်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ႁဝ်းလီလႆႈ ဢဝ်မၢၵ်ႇတႃ ပၵ်းဝႆႉ တီႈၾိင်ႈငႄႈႁဝ်းသေႇသေႇ၊ ယႃႇပေ ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈတၢင်ႇၶိူဝ်း လႆႈထၢင်ႇလဵၵ်ႉ ၾိင်ႈငႄႈတႆးႁဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

“ၶဵင်ႇတၢင်ႇ” ၼႆႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ႁွင်ႉ “ၶဵင်ႇသၢင်ႇပုတ်ႈ”၊ လႅပ်ႈတေပွင်ႇဝႃႈ ၶဵင်ႇတႃႇၸဝ်ႈဢုပၵုတ်ႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႂ်းၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈရႁၢၼ်းတႃႇ ဢၼ်ပႃးၼႂ်း ထေႇရၵႃႇထႃႇ လႄႈ ဢပႃႇၻႃၼ သုတ်ႉတၼ်ႇ ပိတၵၢတ်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပႃး ၸဝ်ႈဢုပၵုတ်ႉတ။ ၽူႈႁူႉယႂ်ႇႁၼ်ၶမ် ၵမ်ႈၼမ်တႄႉဝႃႈ “ၸဝ်ႈဢုပၵုတ်ႉတ” ၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈယုမ်ႇယမ် မႁႃႇယႃႇၼ ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈလီ တီႈၼႆႈတႄႉ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၶဵင်ႇတၢင်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈငႄႈတႆး ဢၼ်ႁဵတ်းၶၢဝ်းဢွၵ်ႇဝႃႇလႄႈ ဢမ်ႇၵဵဝ်ႈၵပ်း ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းတႃႇ ဢုပၵုတ်ႉတ။ ၵဵဝ်ႇၵပ်း ပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵူၺ်း။

မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်း တႆးႁဝ်း တေႁွင်ႉမႃး ၸိူင်ႉႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇပႆႇႁႃႁၼ်ၺႃးၵွၼ်ႇ၊ ဢၼ်ႁဝ်းႁွင်ႉ “ၶဵင်ႇတၢင်ႇ” ယူႇတေႃႈလဵဝ်ၼႆႉတႄႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ မိူၼ်ၶဵင်ႇဝႆႉ၊ သမ်ႉထႅင်ႈ ပဵၼ်တီႈ တၢင်ႇမၢၵ်ႇဝၢၵ်ႈတၢင်းၵိၼ် ဢၼ်ပဵၼ် ၶိူင်ႈလူႇ ၶူဝ်းတၢၼ်းလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉ “ၶဵင်ႇတၢင်ႇ” ယဝ်ႉ။

ၶဵင်ႇၼႆႉ ယူႇၼႂ်းမၼ်း ၼိူဝ်မၼ်း ဢမ်ႇလႆႈ။ ဢၼ်ယူႇလႆႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁိူၼ်း၊ သိုင်ႇ၊ ဝတ်ႉ၊ ဝိႁၢၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ႁဝ်းယိူင်းဢၢၼ်း တႃႇၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ တေယူႇသဝ်း လႆႈလႄႈ ႁွင်ႉဝႃႈ “ၶဵင်ႇတၢင်ႇ” ၼႆၼၼ်ႉ ပႆႇသၢင်ႇထုၵ်ႇ၊ သင်ႁွင်ႉဝႃႈ “ၵၼ်ႇထၵုတိ” ဢမ်ႇၼၼ် “ဝိႁၢၼ်ၶဵင်ႇတၢင်ႇ”၊ “ၵျွင်းၶဵင်ႇတၢင်ႇ”၊ “ဝတ်ႉၶဵင်ႇတၢင်ႇ” ၼႆ တေလီယူႇ။

ပိူင်ပဵၼ် ငဝ်ႈငႃႇ ၶဵင်ႇတၢင်ႇၸိုင် မၼ်းတႄႇမႃး မိူဝ်ႈ 583 BC တီႈမိူင်း သင်ႇၵတ်ႉသၼၵူဝ်ႇ (ၽႃႇသႃႇထႆး = သင်ႇၵတ်ႉသၼၶွၼ်း) (ၽႃႇသႃႇပႃႇလိ = သင်ၵသ်သ ၼၵရ) ၼႂ်းမိူင်း ဢိၼ်ႇတိယၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပီၼၼ်ႉ ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႂ်းဝႃႇ တင်းသၢမ်လိူၼ် ပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၶိုၼ်ႈမိူဝ်းႁေႃးတြႃး ဢၽိထမ်ႇမႃႇ တီႈမိူင်းၽီ တႃႇဝတိင်ႇသႃႇ။ မိူဝ်ႈဝၼ်း လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းမူၼ်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ႁေႃးတြႃးယဝ်ႉတူဝ်ႈယဝ်ႉလႄႈ မၼ်းၸဝ်ႈ တေလူင်းၶိုၼ်းမႃး ၼႂ်းမိူင်းၵူၼ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ တေလူင်းတီႈလႂ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇလႆႈႁူႉ လူင်ႈၼႃႈဝႆႉ ဢွၼ်တၢင်း။ ၽိူဝ်ႇထိုင် ၸဝ်ႈသႃႇရိပုတ်ႉတရႃႇ မႃးထိုင် တီႈမိူင်းသင်ႇၵတ်ႉသၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းတီႈၼၼ်ႈ ၸင်ႇၵွႆႈႁူႉဝႃႈ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ တေလူင်းမႃး တီႈမိူင်းၶဝ်ၼႆယဝ်ႉ။

ၶၢဝ်းဢၼ် ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ လူင်းမႃးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵၢင်ၶိုၼ်း (12) မွင်းပၢႆလႄႈ ၶၢဝ်းဢၼ် ၵူၼ်းမိူင်းလႆႈႁူႉၼၼ်ႉၵေႃႈ လႅပ်ႈတေ ပဵၼ်မွၵ်ႈ ႁူဝ်ၶမ်ႈ (ဢမ်ႇၼၼ်) ၵၢင်ၶမ်ႈယဝ်ႉ။ ၶဝ်ဢမ်ႇပေႃးမီးၶၢဝ်း ႁၢင်ႈႁႅၼ်းသင်။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၸွမ်းၼင်ႇ ၾိင်ႈထုင်း ၵူၼ်းမိူင်း ဢိၼ်ႇတိယ မီးၼၼ်ႉ ၶဝ်ဝၵ်ႉလႆႈ ႁႃလႆႈ တၢင်းလူႇ ဢီႈသင်ၵေႃႈ ဢဝ်ၼၼ်ႉ ၵႂႃႇႁပ်ႉပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ။

တီႈမိူင်းဢိၼ်ႇတိယ ၶၢဝ်းၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ပဵၼ်ၶၢဝ်းတူၼ်ႈၶဝ်ႈ တူၼ်ႈမၢၵ်ႇဝၢၵ်ႈ တၢင်းၵိၼ် တိုၵ်ႉၶဵဝ်လႄႈ ၸဝ်ႈၼႃးၵေႃႈ ဝၵ်ႉဢဝ် တူၼ်ႈၶဝ်ႈ ၼႂ်းၼႃးၵႂႃႇ၊ ၸဝ်ႈသူၼ်ၵေႃႈ ပိတ်းဢဝ် မၢၵ်ႇဝၢၵ်ႈ ဢၼ်တိုၵ်ႉၶဵဝ်ယူႇ ၼႂ်းသူၼ်ၼၼ်ႉၵႂႃႇ ႁဵတ်းၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၶဝ်ဢမ်ႇလႆႈႁူႉ လူင်ႈၼႃႈဝႆႉလႄႈ ဢမ်ႇတၼ်းႁဵတ်း “ၵၼ်ႇထၵုတိ” တႃႇၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ လီလီငၢမ်းငၢမ်း။ တႃႇၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ တေႃႉတႄႉ လႆႈႁဵတ်းမိူၼ် “ၵျွင်းသၢင်ႇၶၢမ်း” ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ၶဵင်ႇတၢင်ႇႁဝ်းၼႆႉ တင်ႈတႄႇမႃး တီႈၵျွင်းသၢင်ႇၶၢမ်း ဢၼ်ပႂ်ႉႁပ်ႉ ပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ တီႈမိူင်းသင်ႇၵတ်ႉသၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းသင်ႇၵတ်ႉသၶဝ် ဢမ်ႇတၼ်းလႆႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းလႄႈ ဢမ်ႇတၼ်းလႆႈ ႁဵတ်းလီၼႆၼၼ်ႉ မႅၼ်ႈသၽႃႇဝမၼ်းယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈလဵဝ် ႁဝ်းမီးၶၢဝ်းယၢမ်း တဵမ်ထူၼ်ႈသေဢမ်ႇၵႃး သမ်ႉႁူႉဝႆႉဝႃႈ တေပဵၼ် ဝၼ်းလႂ်၊ လိူၼ်လႂ်ၼႆသေ ၵွၼ်ႇလႄႈ “ၵျွင်းၶဵင်ႇတၢင်ႇ” ႁဝ်းၼႆႉ လႃႈလီ တေႃႉတႄႉႁဵတ်းၵႂႃႇၸိုင် တိုၼ်းဢမ်ႇသၢင်ႇထုၵ်ႇ ဢမ်ႇမႅၼ်ႈသၽႃႇဝမၼ်း လႃးလႃး။

လႆႈႁၼ် မၢင်တီႈ မၼ်းလဵၵ်ႉၼႃႇ၊ သမ်ႉမီး သဝ်လဵဝ်ၵူၺ်း။ ဢၼ်ၼႃႇလိူဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ဢၼ်လႆႈႁၼ် မၢင်တီႈ ဢမ်ႇပႃး ဢၼ်မုင်းမၼ်း၊ မၢင်တီႈသမ်ႉ ဢမ်ႇမီးၶူဝ်လႆ တႃႇၶိုၼ်ႈလူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လီလႆႈႁဵတ်း ႁၢမ်ႉယႂ်ႇ ႁႂ်ႈပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ မွၵ်ႈပေႃးယူႇသဝ်းလႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇတႃႉ ႁဝ်းတေၶၢမ်ႇသဵင်ႈမႆႉ ၵူႈပီ ဢမ်ႇၼၼ် သိုဝ်ႉဢဝ်ယူႇ ၵူႈပီၼၼ်ႉ ႁဝ်းလီလႆႈ ၶၢမ်ႇသဵင်ႈ ပီလဵဝ်သေ ႁဵတ်းဝႆႉ ႁၢမ်ႉယႂ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်မႆႉပႅၼ်ႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵပ်းလႆႈ၊ ထွၼ်လႆႈၸိုင် တေသၢင်ႇထုၵ်ႇတႄႉတႄႉ။ ဝၢႆးသေ လူႇတၢၼ်းယဝ်ႉယဝ်ႈၼၼ်ႈ ထွၼ်သိမ်းဝႆႉၵေႃႈလႆႈ၊ သၢၵ်ႈသႃႇငိုၼ်း ဢမ်ႇၵႃး ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလႄႈ လႆႈၵုသူဝ်ႇတႄႉတႄႉ။

ၵမ်ႈၼမ် ပေႃးဝၢႆး လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းမူၼ်းယဝ်ႉၵႂႃႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် လေႇၵႂႃႇၸၼ်ၵိၼ် တၢင်းၵိၼ် ဢၼ်ႁွႆႈဝႆႉ တီႈၵျွင်းၶဵင်ႇတၢင်ႇသေ ဢမ်ႇႁိုင် ဢမ်ႇၼၢၼ်း လႆႈႁၼ်ၵျွင်းၶဵင်ႇတၢင်ႇ ၵႂႃႇမီးဝႆႉ ၸွမ်းၵွင်ယုၵ်းယၢၵ်းလူင်သေ မၢင်တီႈ လႆႈႁၼ် ၵူၼ်းၶၢမ်ႈၵႂႃႇ ၶၢမ်ႈမႃးယူႇ။

ဢၼ်ၼႆႉ ပႆႇသၢင်ႇထုၵ်ႇ၊ မိူၼ်ၵႂႃႇထိုမ်ႈပႅတ်ႈ ၵျွင်းႁၢမ်း၊ ဝတ်ႉႁၢမ်းဝႆႉ။ ဝတ်ႉဝႃး ၽႃၵျွင်း ဢၼ်ဝႃးၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶွင်ႁၢမ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ ဝၢၼ်ႈၶူင်ႇ ဢိူင်ႇမိူင်း တိူၵ်ႇႁႆႈ လွၵ်းၼႃး။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼၼ် လႆႈႁၼ်မိူၼ် ဝတ်ႉႁၢမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇလီတႃႁဝ်း သေၵေႃႉ။

ဢေႃႇၸႃႇ ဢႃႇႁႃႇရ မၢၵ်ႇဝၢၵ်ႈတၢင်းၵိၼ် ဢၼ်လူႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇလီလူႇ ဢၼ်လိပ်း၊ ၶဝ်ႈ ဢမ်ႇလီလူႇ ဢၼ်ပဵၼ်ႁူင်း၊ ဢွႆႈ ဢမ်ႇလီလူႇ ပဵၼ်လႅမ်ႈ။ မၢၵ်ႇ ဢၼ်ႁဝ်း ဢမ်ႇၵိၼ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလီလူႇ။ လီလႆႈ ပွၵ်ႇသႂ်ႇၼႂ်းဝၢၼ်ႇသေ လူႇတၢၼ်းယဝ်ႉ။ လီလႆႈ ႁုင်ၶဝ်ႈၽၵ်းသုၵ်းသေ လူႇတၢၼ်းသွမ်းၼႂ်း သွမ်းဝၼ်းဢဝ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ယင်းၵိၼ် ၼႂ်းဝၢၼ်ႇယူႇ ပေႃးၼႆၸိုင် ဢမ်ႇလီသႂ်ႇ ၼႂ်းတွင်ၵူၺ်ႈသေ လူႇတၢၼ်း။ မၼ်းတေတႅမ်ႇလိူဝ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇ၊ ဢမ်ႇလီ ဢဝ်တဵၼ်းႁွမ်၊ လႅၼ်းယႃႈ သႂ်ႇၼႂ်းဝၢၼ်ႇသွမ်း ပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ၊ မၼ်းဢမ်ႇလီၵိၼ်။

ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸႂ်ႉၾႆးၾႃႉၸိုင် လီလႆႈလူႇၾႆးၾႃႉ၊ ဢမ်ႇလီလူႇ ၾႆးတဵၼ်း။ သင်ဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸႂ်ႉၾႆးတဵၼ်းၸိုင် လီလႆႈလူႇ ၾႆးတဵၼ်းယူႇ၊ ဢမ်ႇလီလူႇ ၾႆးပႅၵ်ႇ၊ တႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇသမ်ႉ ၸႂ်ႉတဵၼ်း ဢၼ်လီလီသေ သမ်ႉလူႇ တဵၼ်းပႅၵ်ႇၼႆႉ တၢင်းလူၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၺၢမ်ႉလိူဝ် ဢၼ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸႂ်ႉၼၼ်ႉၵႂႃႇလႄႈ တေပဵၼ် “ႁီႇၼတႃႇၼ” တႃႇၼ ၸၼ်ႉတႅမ်ႇ ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး လွႆပႅၵ်ႇၵေႃႈ တေၸဵဝ်းမူၺ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

“ၵျွင်းၶဵင်ႇတၢင်ႇ” ၼႆႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း သင်ႇၵတ်ႉသၶဝ် ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ႁပ်ႉႁွင်း ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈလႄႈ တင်းဝၢၼ်ႈ (ဢမ်ႇၼၼ်) တင်းပွၵ်ႉ (ဢမ်ႇၼၼ်) တင်းဝဵင်း လီလႆႈ ႁွမ်းၵၼ်သေ ႁဵတ်းတီႈၼိုင်ႈယူႇ။ ဢၼ်ႁဵတ်း တီႈႁိူၼ်းၽႂ်မၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၽိတ်းသင်။

တႆႈတဵၼ်း ဢွၵ်ႇဝႃႇၼႆႉ တႄႇမႃးတီႈ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းသင်ႇၵတ်ႉသ တႆႈၾႆးႁပ်ႉ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ မိူဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈ လူင်းမႃးၶိုၼ်း မိူင်းၵူၼ်း ၵၢင်ၶိုၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တဵၼ်းပႅၵ်ႇၼႆႉ သင်ဝႃႈ ၶႂ်ႈတႆႈၸိုင် လီလႆႈ ႁူမ်ႈၵၼ်သေတႆႈ ႁႂ်ႈမၼ်းတူၼ်ႈယႂ်ႇ ဢိတ်းၼိုင်ႈ။ မွၵ်ႈတူၼ်ႈလဵဝ်ၵေႃႈ တေသၢင်ႇထုၵ်ႇယဝ်ႉ။ မၼ်းတေသိုပ်ႇထိင်း ၾိင်ႈငႄႈၵူၺ်း ဢမ်ႇၵႃး တေၸၼ်ဢဝ် ႁဝ်း ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ပႃးယူႇ။

ႁူင်းၾႆးမိၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽၢင်ႁၢင်ႈ ငဝ်းတူဝ် ၶုၼ်ၽီ ၶုၼ်သၢင် ၶဝ်လူင်းမႃး သူင်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈလႄႈ ႁိူဝ်ႈလႅင်းဝႆႉ ၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းတႆး ဢၼ်လီႁၵ်ႉတႄႉတႄႉ။ လွင်ႈၵႃႈၼူၵ်ႉၵႃႈတူဝ်းၸမ်ႉ မိူဝ်ႈပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ လူင်းမႃးၼၼ်ႉ ဢၼ်ပႂ်ႉႁပ်ႉႁွင်း ဢမ်ႇၵႃး ၽီၵူၼ်းၵူၺ်း၊ သတ်းတင်းလၢႆၵေႃႈ ပႂ်ႉႁပ်ႉႁွင်းယူႇ။ ၼႂ်းသတ်း တင်းလၢႆၼၼ်ႉ ဢၼ်ၼူၵ်ႉ ၵိင်ႇၵရႃႇ လႄႈ တူဝ်းၶဝ် ၸူမ်းသေ ၵႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းႁၢင်ႈလီ တွၼ်းပိူၼ်ႈလႄႈ ပဵၼ်တီႈၵူၼ်းတင်းလၢႆ လႆႈသိုပ်ႇလၢတ်ႈၵၼ် လုၵ်ႈယဝ်ႉလၢၼ် ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်တိုၵ်ႉႁူႉယူႇသေ တိုၵ်ႉဢဝ်ၵုင်ႇမုၼ်ၶဝ်ယူႇတႄႉတႄႉၼၼ်ႉ မီးၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး ၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၾိင်ႈထုင်း ၵႃႈၼူၵ်ႉ ၵႃႈတူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်း ၵိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈႁဝ်းယဝ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ် တေလႆႈၵတ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈၵႃႈၼူၵ်ႉ ၵႃႈတူဝ်း ဢမ်ႇလီၵိၼ်သူႇရႃႇ။

ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ႁဝ်းႁႃး ယုၵ်ႉယွင်ႈၵၢၼ်ၵႃးၼူၵ်ႉ ၵႃႈတူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ် ၾိင်ႈငႄႈတႆးၵူၺ်း ဢမ်ႇၵႃး ၵၢၼ်ၵုသူဝ်ႇ ဢၼ်ၸၢင်ႈၵမ်ႉၵႅမ် တၢင်းၵႂႃႇၼိပ်ႉပၢၼ်ႇ တီႈၵတ်းယဵၼ်ၵေႃႈ ၸႂ်ႈယဝ်ႉ။ ၼႂ်းလူၵ်ႈၼႆ့ ဢၼ်ၸွမ်းပိုၼ်းတၢၼ်ႇၼႆႉသေ ၼပ်ႉယမ် ပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၼင်ႇၼႆၼႆႉ ဢမ်ႇမီးၶိူဝ်းလႂ်၊ ပေႃးတူၺ်းဢဝ် ၵၢၼ်ၵႃႈၼူၵ်ႉ ၵႃႈတူဝ်းလႄႈ လွင်ႈလူႇတၢၼ်း “ၵျွင်းၶဵင်ႇတၢင်ႇ” ၼႆႉၵူၺ်းၵေႃႈ ၾိင်ႈငႄႈတႆး ယိုၼ်းယၢဝ်းမႃး ၸၼ်ႉသုင်မႃး ၵႃႈႁိုဝ်ၼႆ တေႁူႉထိုင်ၵၼ်ယူႇ။

ႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉတႆးတင်းလၢႆ ၸွမ်းၾိင်ႈငႄႈတႆး ဢၼ်တင်ႈတႄႇမႃး တီႈပုတ်ႉထၸဝ်ႈၼႆႉသေ လႆႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ မႂ်ႇသုင် ၵတ်းၸိုၼ်ႈယဵၼ်ၸႂ်ၵၼ် ၵူႈၸဝ်ႈၵူႈၼၢင်းသေၵမ်း။

ၽိုၼ်ဢိင်

• ၶဵင်ႇသၢင်ႇပုတ်ႈ၊ ၸဝ်ႈထမ်ႇမသႃႇမိ၊ ထမ်ႇမႃႇၸရိယ M.A ၵူဝ်ႇလၢမ်ႇပူဝ်ႇ၊ ၸဵင်ၶမ်းလႅင်း မၢႆ (1)ၼႃႈလိၵ်ႈ 45-49။