ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ
| ၸဝ်ႈပိင်ႇၺႃႇၽေႃးၵ | |
|---|---|
| ၸၢဝ်းၶိူဝ်း |  တႆး |
ပိုၼ်းသုၼ်ႇတူဝ်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]- ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ - ၸၢႆးပၢၼ်းၸိင်ႇ။
- ၸိုဝ်ႈဢူႈႉ - ၽြႃးတၵ်ႉၵႃႇယွတ်ႈၶမ်း။
ၶၢဝ်းတၢင်းႁဵၼ်းသွၼ်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]မိူဝ်ႈဢယုလႆႈ (14) ၶိုၼ်ႈယူႇ(ဝတ်ႉ)ၵျွင်း ဝၢၼ်ႈမိူင်းၶၢင်၊ ႁဵတ်းၵပ်ႉပီႇလႆႈသွင်ဝႃႇ သေၸင်ႇၼုင်ႈသၢင်ႇ ၵ၊ၼ်း ၸိုဝ်ႈယူႇဝတ်ႉ(ၵျွင်း)လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ-ၸဝ်ႈပိင်ႇၺႃႇၽေႃးၵ၊ ယူႇၸွမ်းဢုပၸ်ႉသေႇ သြႃႇၸဝ်ႈဝႃႇၼိုင်ႈ၊ မိူဝ်ႈဢယုၸဝ်ႈလႆႈ(17)ၶၢႆႉမိူဝ်းယူႇၵျွင်းဝၢၼ်ႈယူၵ်ႇ ဝဵင်းၵေႇသီႇ(ဝၢၼ်ႈၸၢမ်)တမ်တီႈသြႃႇၸဝ်ႈ လူင်ဢူးဝူၼ်ႇၼ၊ ႁဵၼ်းဢဝ်တၢင်းမေႃ လိၵ်ႈလၢႆး လင်ႇၵႃႇ ၽသႃႇတၢင်းမေႃတႆး ၵူႊသမ်ႇသႅၼ်ပိူင် ယူႇႁိုဝ်ထိုင်ထူၼ်ႈ(3) ဝႃႇဢယုတဵမ်(20) ၼႂ်းပီႊတႆး-2006ၼီႈ (ပီႊၶရဵတ်ႈ-1912) လိူၼ်သၢမ်မႂ်ႇ (7) ၶမ်ႈ၊ ၽြႃးတၵ်ႉၵႃႇပူႇလွႆမၢၼ်ႇသႅင်+ၼၢႆးလွႆမၢၼ်ႇသႅင်၊ ၼၢင်းသူၺ်ႇၶဝ် ယွၼ်းၶၢမ်ႇပဵၼ်ရႁၢၼ်းတၵ်ႉ ၵႃႇလႄႈၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၼမ်ႉပႃတႅပ်းႁဵတ်းသြႃႇဢုပၸ်သေႇသြႃႇသေ လႆႈယုၵ်ႉပဵၼ်ရႁၢၼ်းၼႂ်းသိမ်ႇ ဝၢၼ်ႈယူၵ်ႇ၊ ဝဵင်းၵေႇသီႇ လႆႈၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈပိင်ႇၺႃႇၽေႃးၵၼင်ႇၵဝ်ႇၼႆယဝ်ႉ။
ၶၢဝ်းတၢင်းၼွၵ်ႈမိူင်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ပေႃးယဝ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢင်းႁဝ်း သမ်ႉၶၢႆႉမိူဝ်းႁဵၼ်းသတ်ႇတႃႇ သၢင်းၵျူဝ်ႇ တီႈဝတ်ႉ(ၵျွင်း)သူၺ်ႇ ၵျိၼ်ႇတေႃးယႃႉ ဝၢၼ်ႈၶႃႇၵျွၵ်ႉမႄး ၸေႈဝဵင်းသီႇပေႃႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶၢႆႇလူင်းမိူဝ်းႁဵၼ်းထမ်းပိ တၵတ်ႈ ၽႃႇသႃႇပလိ မႃႇၵထၼႂ်းမူိူင်းမၢၼ်ႈ တိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ(မၢၼ်းတလေး)၊ တႃႈၵုင်ႈ(ယၢၼ်ႇၵုင်ႇ)၊၊ ၵႅၼ်ႈၸဝ်ႈႁၵ်ႉလူၺ်ႈလွင်ႈၸၢင်ႈတၢင်းမေႃ မဝ်ႇဢိမ်ႇမဝ်ႇတိူၵ်ႈ၊ မီးၸႂ်ႁဵၼ်းႁူႉၸူႉတွမ်ႁွမ်ၼမ်ဢမ်ႇ သုတ်းဢမ်ႇဝၢႆးၸဝ်ႈသိုပ်ႇၽၢႆးႁိူဝ်းလတ်းႁႃတၢင်းမေႃ ဢမ်ႇယင်ႉ.ဢမ်ႇလိုဝ်ႈ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈတၢင်းၶတ်း ၸႂ်လႄႈလွင်ႈၶႂ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်တၢင်းမေႃၼႆသေ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈသမ်ႉဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇသေမိူင်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ၊ၶဝ်ႈမိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းဢိၼ်ႇတိယ၊ သိုပ်ႇတၢမ်လၢမ်းၶဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းၵုၼ်သီႇရိလင်းၵႃႇ သေသွၼ်ႁဵၼ်းထမ်းပိတၵတ်ႈ ပိင်ႇၺႃႇလိၵ်ႈလၢႆးတၢင်းမေႃမိူင်းပိူၼ်ႈ ဢမ်ႇလိုဝ်ႈဢမ်ႇသဝ်း ယူႇႁိုဝ်ၼိုင်ႈပီႊသေ ၸင်ႇပွၵ်ႈဝၢႆႇၶိုၼ်း တဝ်ႈ ၶဝ်ႈမႃးမိူင်းတႆး သေႁွတ်ႈထိုင်ဝၢၼ်ႈၶႃႇ ၵျွၵ်ႉမႄးယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းသူႈလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ သေ ၸင်ႇၵႂႃႇၽိတ်ႈပၢင်းမႃးၼင်ႈဝတ်ႉ(ၵျွင်း) တီႈဢၼ်ၼမ်ႉပၢင် ၼမ်ႉယုမ်းပွင်ႇၵၼ်၊ ႁွင်ႉဝႃႈ-“ၵျွင်း ယုမ်းပွင်ႇ’’သေယုၵ်ႉယွင်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးသြႃႇတေႃႇငမ်းပၢႆးလူင်သေယဝ်ႉ။ သိုပ်ႇၼၼ်ႉၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ ပိုတ်ႇပဵၼ်ဝတ်ႉ ႁဵၼ်းလိၵ်ႈထမ်း ႁွင်ႉ “ၵျွင်းပရိယၢတ်ႈ’’ၼႆသေ သွၼ်ပၼ်တၢင်းႁူႉ တၢင်းမေႃပရိ ယၢတ်ႈ၊ပတိပၢတ်ႈ၊ ပိတၵတ်ႈထမ်းၸဝ်ႈလၢႆႊပိူင်၊ ၶူပ်ႇပီႊၸဝ်ႈသၢင်ႇ မုၼ်ၸၢင်းတင်းၼမ်မီး ထိုင်ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ-သွင်ပၢၵ်ႇလူးၵွၼ်ႇႁဵတ်းၼၼ်သေၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ႁူင်တူဝ်ႈၸိုင်ႈတႆးၵႂႃႇၸွတ်ႇၵူႊ ငွၼ်ႈယဝ်ႉ။
ၶဝ်ႈသူၼ်မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ထိုင်မႃးပီႊတႆး-2052 ၼီႈ(ပီႊၶရေတ်ႈ-1958) မိူင်းတႆးပတ်းပိုၼ်ႉ-ရႁၢၼ်း သင်ႇၶႃႇ၊တၵ်ႉၵႃႇ ၵူၼ်းႁိူၼ်းလႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉယွင်ႈႁူၺ်ႇ ၸဝ်ႈၶမ်းသိူၵ်ႈ (သူၺ်ႇတႅၵ်ႈ)ၽွမ်ႉၵၼ်သေၽိတ်ႈပၢင်းဢဝ် ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ပဵၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်းဝတ်ႉ(ၼင်ႈၵျွင်း)ပိတၵတ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်၊ လႄႈယုၵ်ႉၸဝ်ႈၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၼႃႇယၵလူင်ထူဝ်းႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈရႁၢၼ်းၽူႈမီးပိင်ႇၺႃႇၶဝ်ၸဝ်ႈ ထွၼ်ဢဝ်ၽႃႇသႃႇ ပႃႇလိပိတၵတ်ႈ ပိၼ်ႇပေၼ်ၽႃႇသႃႇၽၢႆႇတႆးယဝ်ႉတူဝ်ႈတဵမ်ထူၼ်ႈလီငၢမ်းယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃးပီႊတႆး-2066 ၼီႈ(ပီႊၶရဵတ်ႈ-1971) လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းလွင်ႈ(14)ၶမ်ႈ ဝၼ်းၸၼ်၊ ဢယုၸဝ်ႈထိုင်ထူၼ်ႈ(79) လပ်.လွႆငိုၼ်း လွႆၶမ်း လွၼ်ၵႂႃႇတီႈၼိူင်ႁူင်းယႃမြရတၼႃႇ ၼႂ်းတိူင်းတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽႃႇသႃႇတၢင်းမေႃၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]- ၽႃႇသႃႇတႆးႁဝ်းၵူႊလွင်ႈ ၵူႊလၢႆး လၢႆႊသမ်ႇသႅၼ်ပိူင်။
- ၽႃႇသႃႇၽၢႆႇမၢၼ်ႈ လေႃးၵီႇ လေႃးၵုတ်ႉ ၵူႊပိူင်ꧦ။
- ၽႃႇသႃႇပႃႇလိပိတၵတ်ႈ ထမ်းၸဝ်ႈ။
- ၽႃႇသႃႇတၢင်းမေႃမႃႇၵထ။
- ၽႃႇသႃႇသၵ်ႉၵတ။
- ၽႃႇသႃႇၼႃႇၵရီႇႁိၼ်ႇတီႇ။
- ၽႃႇသႃႇဢိင်းၵလဵတ်ႈ။
လိၵ်ႈလၢႆးဢၼ်ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈတႅမ်ႈဢွၵ်ႇဝႆႉ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]- ၵမ်ႇပေႃးၸႁိတ ရႃႇသီႇၵျၢမ်း။
- ထမ်ႇမၸၵျႃႇ ထၢမ် တွပ်ႇ။
- သႃႇထုဝိလႃႇသိၼီႇတြႃးတႆး။
- ၸဝ်ႈသၢင်ႇတိုဝ်းၵမ် ပႃႇလိၽႄႇတႆး။
- ၸဝ်ႈသၢင်ႇတိုဝ်းၵမ် ထၢမ် တွပ်ႇ။
- ပႃႇတိမွၵ်ႈၽႄႇတႆး။
- ၶုတ်ႉတ သိၵ်ႉၶႃႇ။
- မႃႇတိၵႃႇ ထႃႇတု ၵထႃၵျၢမ်း။
- ၵထိၼ်ႇ ထၢမ် တွပ်ႇ။
- သတ်ႉတႃႇသုတ်ႈၸိတ်ႈၽႄႇတႆး။
- မူႇလသိၵ်ႉၶႃႇ။
- ပႃႇလိပၵုၼ။
- မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈ ပႃႇလိၽႄႇတႆး။
- မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈ ထၢမ် တွပ်ႇ။
- ၵၸ်ႉၸႄးသတ်ႉတႃႇ ၽႄႇတႆး။
- သၢင်းၵျူဝ်ႇ ၽႄႇတႆး။
- ၵမ်ႇမႃႇဝႃႇၸႃႇ ၽႄတႆး။
- သွင်ၽႃႇသႃႇ ၵႅမ်မိုဝ်း မၢၼ်ႈ+တႆး။
- ဢွၼ်ႁူဝ်သင်ႇၶႃႇ ၸိုင်ႈတႆးပိၼ်ႇဝႆႉ ပိတၵတ်ႈသၢမ်ၵွင် ပႃႇလိ ၽႄႇတႆး။
လိူဝ်သေၼႆႉ ပပ်ႉယွႆႈလေႃးၵီႇ လေႃးၵုတ်ႉတြႃႇပုၼ်ႈတႃႇလီႁူႉ မီးတင်းၼမ်ၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ပဵၼ်လွင်ႈဢွၼ် ႁူဝ်ႁဵတ်းပၼ်ဝႆႉႁႂ်ႈတႆးႁဝ်းလႆႈမီးထမ်းသၢမ်ၵွင် ပိတၵတ်ႈထမ်းၸဝ်ႈပႅတ်ႇမိုၼ်ႇသီႇႁဵင်ၵျၢမ်း တဵမ် ထူၼ်ႈ ၵိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးတင်းလၢႆႊ သေတေသိုပ်ႇၵိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇၵႂႃႇသုတ်းၸူဝ်ႈယဝ်ႉ။တူဝ် ရုၵ်ႈၶၢပ်ႈၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈတီႈတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်တၢင်ႇႁိူဝ်းမိၼ်မႃးလူင်းတီႈၼမ်ႉၸၢင်သေ ၵႂႃႇႁပ်ႉပၢင်း မႃးဝႆႉၼႂ်းၵျွင်းၼိပ်ႉပၢၼ်ႇ ဝဵင်းပၢင်လူင်၊ ႁိမ်းဝတ်ႉ(ၵျွင်း)မူၺ်ႇတေႃႇဝႃႇၼိုင်ႈသေ ၸင်ႇသၢင်းၵူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းဝႆႉ ထႃတုၽၼ်ႇတႃႇၵႃႇရိၵၵွင်းၸေႇတီႇမၼ်းၸဝ်ႈ (ၵွင်းမူးမႃႇႁႃႇၼႃႇယၵ)မီးၽၢႆႇၸၢၼ်း ၵျွင်းပိတၵတ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]- ပပ်ႉၸဝ်ႈၶူးမေႃတႆး (လုင်းၶုၼ်မႃႇႁႃႇ-တႅမ်ႈ)