ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၺႃၼသမ်ႇၽႃႇရ

ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၺႃၼသမ်ႇၽႃႇရ (ဢၵ်ၵမႁႃပၼ်တိတ)
မႁႃႇၼႃႇယၵလူင် မၢႆ (4)
ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး
ဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ၊ ဝဵင်းပၢင်လူင်

ၸႃႇတိလႄႈပေႃႈမႄႈ

ၸိုဝ်ႈပေႃႈ ပူႇလွႆၼွႆႉၶျေႇ ၊ ၸိုဝ်ႈမႄႈ ပႃႈဢေးၼၢင်း။ ၸႃႇတိ ဝၢၼ်ႈၼမ်ႉသၢႆး ၊ ပွၵ်ႉၽၢႆႇတူၵ်းၵျွင်း ၊ ဢိူင်ႇဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ၊ တူင်ႇဝဵင်းၸဝ်ႈၾႃႉမွၵ်ႇမႆႇ။ ၵိူတ်ႇမႃး မိူဝ်ႈ ပီၵေႃးၸႃႇ 1286-ၼီႈ၊ လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းလွင်ႈ 2-ၶမ်ႈ၊ (14၊ 10 ၊ 1924) ဝၼ်းဢၢင်းၵၢၼ်း။ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၸၢႆးထီး။

ပဵၼ်သၢင်ႇလႄႈၸၢင်း

ပဵၼ်သၢင်ႇမိူဝ်ႈပီ 1300 ၼီႈ၊ လိူၼ်သီႇလွင်ႈ (14)ၶမ်ႈ၊ (3၊ 3၊ 1939)၊ ပဵၼ်ၸၢင်း မိူဝ်ႈ 1306ၼီႈ၊ လိူၼ်သိပ်းသွင်မႂ်ႇ (8)ၶမ်ႈ၊ (23၊10၊1944)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၸဝ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈမႃး

ပီ 1308 ၼီႈ မၼ်းၸဝ်ႈၵႂႃႇသွၼ်ဢဝ်လိၵ်ႈ ၼႂ်းၼွင်ႁၢႆးယႃႈ တီႈၵျွင်းလႅင် တီႈၸဝ်ႈသြႃႇသေႃးၽိတ။ ပီၼႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ၸွမ်းၸဝ်းသြႃႇဝိမလႃႇၽိဝမ်ႇသ ၵႂႃႇယူႇၵျွင်း ဝိသုတ်ႉထႃႇရူင်ႇမႂ်ႇ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ။ ဝၢႆးဢွၵ်ႇဝႃႇမႃး ၸဝ်ႈၾႃႉယွင်ႈႁူၺ်ႇၶဝ် ၵႂႃႇပၢင်းၸဝ်ႈသြႃႇဝိမလႃႇၽိဝမ်ႇသ မႃးယူႇတီႈၵျွင်းၵၢၼ်ႇၵျီးလႄႈ ၸဝ်ႈသြႃႇၺႃႇၼသမ်ႇၽႃႇရၼႆႉၵေႃႈ လႆႈၶၢႆႉမႃးၸွမ်းယဝ်ႉ။ ယူႇတီႈၵျွင်းၵၢၼ်ႇၵျီးၼၼ်ႉ ၶၢဝ်းတၢင်းႁႃႈပီသေ ဢွင်ႇထိုင်ၸၼ်ႉသတ်ႉထ ၼႂ်းပၢင်ပွႆးဝိၼယႃႇတိၼုၵ်ႉၵႁ လႄႈ ၸၼ်ႉလူင် ၼႂ်းပႃႇလိပထမပျၢၼ်ႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈယဝ်ႉ။ ပီ 1315 ၼီႈၼၼ်ႉ ၵႂႃႇတွပ်ႇလိၵ်ႈ ထမ်ႇမႃႇၸရိယ တီႈယၼ်ႇၵုင်သေ ဢွင်ႇၵႂႃႇ 6 ၽိုၼ်ယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ ဝၢႆးတွပ်ႇလိၵ်ႈယဝ်ႉ သိုပ်ႇယူႇတီႈၵျွင်း ပုတ်ႉထသႃႇဝၼသိပ်ႉပမ်၊ ၼႂ်ႈတိူၵ်ႈၸွႆးၸူင်ႇ၊ ယၼ်ႇၵုင်ၼၼ်ႉ သေ သွၼ်ဢဝ်လၢႆးပိၼ်ႇ ၽႃႇသႃလႂ်၊ လိၵ်ႈဢင်းၵလဵတ်ႈ လိၵ်ႈထႆးလႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပီ 1316 ၼီႈၼၼ်ႉ မၼ်ႈၸဝ်ႈ ၶၢႆႉၵႂႃႇယူၵျွင်း ၵလႄႇတေႃးယ ဝဵင်းပႁၢၼ်းသေ သိုပ်ႇၶိုၼ်ႈလိၵ်ႈၸၼ်ႉၶူးလႄႈ ပီၼၼ်ႉ ဢွင်ႇပူၼ်ႉ သီုလၵ်ႉၶၼ်ႇယဝ်ႉ။ ပီ 1317 ၼီႈ ၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇၵျွင်းၽြႃးလူင် ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇသေ ပီၼၼ်ႉၼင်ႇ ၵဝ်ႇ ဢွင်ႇပူၼ်ႉထမ်ႇမသင်ႇၵၼီႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ဢွင်ႇပူၼ်ႉထမ်မၸရိယ 8 ၽိုၼ်လႄႈ လႆႈၸုမ်ႈၸိုဝ်ႈ သႃဝၼထၸသီရိပဝရထမ်မႃၸရိယ သေလႄႈ လႆႈသူး ငိုၼ်း 800 ပျႃးယဝ်ႉ။

ၵျွင်းၸဝ်ႈၼင်ႈမႃး

ပီ 1318 ၼီႈၼၼ်ႉ လႆႈဢုပ်ႇၵုမ် တႃႇတေပိၼ်ႇလိၵ်ႈ တီႈဝတ်ႉမူၺ်ႇတေႃႇ ဝဵင်းပၢင်လူင်သေ ပီ 1320 ၼီႈ မိူဝ်ႈၵေႃႇသၢင်ႈ ဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ တိုၵ်ႉယဝ်ႉ ၵျွင်းယွတ်ႈလႄႈ ၵျွင်းယၢဝ်းၵူၺ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈ လႆႈမႃးပႂ်ႉထႃႈယဝ်ႉ။ ပီ 1321 ၼီႈ၊ ၼႂ်းဝႃႇသၢမ်လိူၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈၵႂႃႇၸွႆႈထတ်းလိၵ်ႈပိတၵၢတ်ႈ ဢၼ်ပေႃႉဝႆႉ တီႈတႃႈၵုင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးဢွၵ်ႇဝႃႇမႃး မၼ်းၸဝ်ႈသမ်ႉ ၶိုၼ်းမႃးယူႇတီႈ ဝတ်ႉမၢၵ်ႇၵႅင်းမူၼ်း ယိူင်းဢၢၼ်းဢၢင်ႈပိုတ်ႇတိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ် ၼႆသေတႃႉ ၵၢၼ်လိၵ်ႈတႆးမႂ်ႇမီးမႃးလႄႈ လႆႈဢုပ်ႇၵုမ် ၵၢၼ်လိၵ်ႈတႆးမႂ်ႇတီႈ တူၼ်ႈတီႈယဝ်ႉ။

ပီ 1322 ၼီႈၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈ လႆႈမႃးၼင်ႈၵျွင်း ၼွင်လႅင် ဝဵင်းပၢင်လူင်သေ သွၼ်ပၼ် ပရိယတ်ႉတိၽၢႆႇတႆးယဝ်ႉ။ ပီ 1337 ၼီႈ လိူၼ်ပႅတ်ႇမူၼ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသြႃႇရေဝတ ဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင် ၶဝ်သြႃႇတၵႃႇမႃးၽိတ်ႈပၢင်း မိူဝ်းၼင်ႈဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်ယဝ်ႉ။

ယႃႇႁႂ်ႈၸွပ်ႈႁႂ်ႈဝၢႆး ၵၢၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်းႁဵတ်းသၢင်ႈ

1။ တႄႇဢဝ်ပီ 1337 ၼီႈ တေႃႇ 1370 ႁဵတ်းပထႃႇၼႃယၵသေၼင်ႈၵျွင်းပိတၵၢၼ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်။
2။ ပီ 1336 ၼီႈတေႃႇ 1353 ၼီႈ ၶၢဝ်းတၢင်း 16 ပီ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင် ပၢင်ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ ၸိုင်ႈတႆး ဝဵင်းပၢင်လူင်။
3။ ပီ 1341 ၼီႈ၊ လိူၼ်သီႇလွင်ႈ 4 ၶမ်ႈ၊ (4၊3၊ 80)ၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင် ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး
4။မိူဝ်ႈပၢင်ၵုမ်သင်ႇၶႃႇ သႃႇသၼႃႇၸိုၼ်ႈသႂ် ၽႄႈတိူၼ်းမၼ်ႈၵိုမ်း ၵူႈၵိူင်းၵိူင်း ၵမ်းတုတိယၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း ၼႅင်ငၢၼ်ႇတေႃႇ ပႁူဝ်သင်ႇၶဝုၼ်သွင်ႇ လႄႈ ၼႅင်ႇငၢၼ်ႇတေႃႇဝိၼႄးထူဝ်ႇ။
5။ ပီ 1361 ၼီႈ၊ လိူၼ်ႁူၵ်းလွင်ႈ 14 ၶမ်ႈ၊ မိူဝ်ႈပၢင်ၵုမ်ၶွပ်ႈၶူပ်ႇငဝ်ႈငုၼ်း ၵမ်း 11 ပွၵ်ႈၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ်မႁႃႇၼႃႇယၵ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး။ (ပီ 1361-1370 ၼီႈ ပဵၼ်မႁႃႇၼႃႇယၵ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး)

ၸုမ်ႈဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈလႆႈ

1။ ပီ 1354 ၼီႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ၵၢပ်ႈလူႇတၢၼ်းၸုမ်ႈ ဢၵ်ႉၵမႁႃႇၵၼ်ႇထ ဝႃႇၸၵပၼ်ႇတိတ။
2။ ပီ 1360 ၼီႈၼၼ်ႉ ၸုမ်းသႃသၼႁိတၵႃႇရီ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ ၵၢပ်ႈလူတၢၼ်းၸုမ်ႈ ပရိယတ်ႉတိသႃႇသၼႁိတထရ။
3။ ပီ 1366 ၼီႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ၵၢပ်ႈလူႇတၢၼ်းၸုမ်ႈ ဢၵ်ႉၵမႁႃႇပၼ်ႇတိတ ယဝ်ႉ။

လႆႈႁပ်ႉဢဝ်ၾိင်ႈမိူင်းၾႃႉ ယႃႇမိူင်းလုမ်ႈ

ထိုင်မႃး မိူဝ်ႈပီ 1370ၼီႈ။ လိူၼ်ပႅတ်ႇမႂ်ႇ 6 ၶမ်ႈ (8၊ 7၊ 2008) ဝၼ်းဢၢင်းၵၢၼ်း ၶၢဝ်းယၢမ်း ႁူဝ်ၶမ်ႈ 7 မူင်းပၢႆ 12 မဵတ်ႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၽွင်းလိူဝ်လႆႈ သၽေႃးတြႃးဢၼိတ်ႉၸသေ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ႁဝ်းၺႃႇၼသမ်ႇၽႃႇရ ၼႆႉ လႆႈလပ်ႉလွႆငိုၼ်းလွႆၶမ်း လႆႈႁပ်ႉဢဝ် ၵွၵ်းမွၵ်ႇမိူင်းၽီ ၵႂႃႇပႅတ်ႈ သင်ႇၶႃႇလႄႈ တၵႃႇၶဝ်တင်းလၢႆ။