ၸဝ်ႈသြႃႇဢႃႇၸေႇယႃႉ

ၸဝ်ႈသြႃႇဢႃႇၸေႇယႃႉ
ဝတ်ႉထမ်ႇမေႃးတယ ဝဵင်းၵဵင်းတုင်
သႃႇသၼထၸထမ်ႇမႃႇၸရိယ၊ ဢၵ်ႉၵမႁႃႇပၼ်ႇတိတ

ပေႃႈမႄႈလႄႈပီႈၼွင်ႉ

ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ၸၢႆးၵမ်ႇ
ၸိုဝ်ႈပေႃႈမႄႈ လုင်းသၢင်ႇသု ပႃႈၼၢင်းဝူဝ်
ပီၵိူတ်ႇ ပီၵေႃးၸႃ 1289 ၼီႈ၊ လိူၼ် (12)လွင်ႈ (1)ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉ
တီႈၵိူတ်ႇ ပွၵ်ႉသူၼ်တၢၼ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈပႃႇမၼ်ႈပွၵ်ႉသီႇ၊ ဝဵင်းၵဵင်းတုင်
ပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈၵၼ် မီႈပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈၵၼ် သီႇၸၢႆးပီႈၼွင်ႉ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇပဵၼ်ၵေႃႉလိုၼ်း၊
ပဵၼ်သၢင်ႇ ပီၵေႃးၸႃႇ 1301 ၼီႈ၊ လိူၼ်ႁူၵ်းမႂ်ႇ 13 ၶမ်ႈ၊ ႁွင်ႉၸဝ်ႈသၢင်ႇ ဢႃႇၸေႇယႃႉ၊
ပဵၼ်ၸၢင်း ပီၵေႃးၸႃ 1309 ၼီႈ၊ လိူၼ်ၸဵင်မႂ်ႇ 1 ၶမ်ႈ။

ပၢႆးပၼ်ႇၺႃႇ

တင်ႈဢဝ်ပီၵေႃးၸႃႇ 1311 ၼီႈတေႃႇထိုင် 1318 ၼီႈ၊ ၼႂ်းၽွင်း 7 ပီလုမ်းလုမ်း လႆႈၵႂႃႇႁဵၼ်း ဢဝ်ႈလိၵ်ႈတမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဝိမလႃၽိဝမ်ႇသ ဝတ်ႉၼွင်လူင်၊ ဝဵင်းယွင်ႈႁူၺ်ႈ၊ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း၊ ယဝ်ႉၸၼ်ႉသတ်ႉတမ ၼႂ်းမိူင်းတႆးပတ်းပိုၼ်ႉ ဢိၵ်ႇတင်းၸၼ်ႉၶူး ထမ်ႇမႃၸရိယ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်။ တၼ်းႁဵင်းၸဝ်ႈႁဝ်းပီၶသ 1973 လႆႈၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၸဝ်ႈငၢမ်းပၢႆး။ ၼႂ်းၸုမ်းသင်ႇၶသမၵ်ႉၵသင်ႇၶႃႇၽႆႇတႆး ပွင်းဢွၵ်ႇၶူင်း။ ပီ ၶသ 1978 လႆႈၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၸဝ်ႈၵွၼ်းပၢႆး ၼႂ်းၸုမ်းသင်ႇၶသမၵ်ႉၵသင်ႇၶႃႇ ၽၢႆႇတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း။ ပီ ၶသ 1991 လႆႈႁပ်ႉၸုမ်ႈဢၵ်ႉၵမႁႃႇပၼ်ႇတိတ တီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းမၢၼ်ႈ။ ပီ ၶသ 1989 လႆႁပ်ႉလိူၵ်ႈပဵၼ် ၸုမ်းသင်ႇၶၼႃႇယၵ ၸေႈမိူင်း မိူင်းတႆး ထႃဝွၼ်း။

ၶၢဝ်းတၢင်းလႄႈၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ

မိူဝ်ႈပီ သႃႇသၼႃ 2500 ၼၼ်ႉ ပူၵ်းတင်ႈတိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈထမ်ႇမူဝ်းတယသေႁဵတ်း ပွႆးထၢမ်လိၵ်ႈၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ ဢွၼ်ႁူဝ်တၵ်ႉၵႃႇသတ်ႇထႃးတင်းၼမ် ၵေႃႇၵုမ်းလုမ်းလႃး ပူၵ်းသၢင်ႈထမ်ႇမႃႇရုင်ႇ တိူၵ်ႈပိတၵၢတ်ႈႁူင်းပီၵွၼ်းငိုၼ်း၊ ၵျွင်းဢႃၵၼ်တု၊ မႄးၵုမ်းၵွင်းမူး ၼႂ်းၵျွင်းလႄႈ ႁေႃးတြႃးပၼ်တၵ်ႉၵႃႇသတ်ႉထႃး ဢမ်ႇလိုဝ်ႈဢမ်ႇသဝ်း၊ သြႃႇၸဝ်ႈလူင် ပိုတ်ႇတိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈၽေ ပရိယတ်တိထမ်မိၵ ပုပ်ႉၽႃရုင်ႇ ၵျွင်းၵၢတ်ႇတဝ်ႇ ဢိူင်ႇၵၢတ်ႇတဝ်ႇ လႄႈ ပရိယတ်တိထမ်ႇမူဝ်းတၵျွင်းၽြႃးလူင် ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ ၵေႃႇတင်ႈၸုမ်းထမ်ႇမူဝ်းတယၵႃႇရီႇ၊ ၸုမ်းဢုပႃႇသၵႃႇ၊ ၸုမ်းဝိသႃႇၶႃ၊ ၸုမ်းထမ်ႇမၸၵျႃ်ႇ၊ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇလုၵ်ႈႁဵၼ်းဢွင်ႇလိၵ်ႈ ႁႃႈႁဵင်ပၢႆယူႇ။ လဵင်ႉဢွၵ်ႇလႆႈၶူးသွၼ်ဢွၼ်ႁူဝ်တင်းၼမ် လၢႆၸဝ်ႈလၢႆတူၼ်လႄႈ ဢဝ်တြႃးမၼ်းၸဝ်ႈ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇပႅတ်ႇမိုၼ်ႇသီႁဵင်ၶူၺ်ႇယဝ်ႉ။