ၽီ

ၽီ

တီႈၼႂ်း ၽိုၼ်ထမ်းပိတၵၢတ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၼႄဝႆႉ ၽီသၢမ်ပိူင်ယူႇ။

• (1) ၽီဝိသုတ်ႉထိ - ပဵၼ် ၽြႃး၊ ပတ်ႉၸေႇၵ ပုတ်ႉထႃႇ၊ ရႁၢၼ်းတႃႇၶဝ်ၸဝ်ႈ။
• (2) ၽီဢုပပတ်တိ - ပဵၼ် ၽီဢၼ်ယူႇသဝ်း မိူင်းၽီႁူၵ်းပၢင်၊ ၽီလီ ၽီငၢမ်း ၽီႁုၵ်း ၽီႁၢႆႉ ဢၼ်မီးတီႈ မိူင်းၵူၼ်း။
• (3) ၽီသမ်ႇမုတ်ႉတိ - ၶုၼ်၊ ၸဝ်ႈၸွမ် ၸိူဝ်း ပဵၼ်ၽူႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ။

တီႈၼႆႈ ၶႂ်ႈလၢတ်ႈၼႄ ၽီမၢႆသွင် ဢၼ်ပဵၼ် ဢုပပတ်ႉတိၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူင်းၽီႁူၵ်းၶူင်း

တီႈၼႂ်း ၽိုၼ်ထမ်းပိတၵၢတ်ႈၼၼ်ႉ ႁေႃးၼႄဝႆႉ မိူင်းၽီ မီးႁူၵ်းၶူင်း ၼင်ႇတီႈတႂ်ႈၼႆႉယူႇ။

1. ၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉ
2. တႃႇဝတိင်ႇသႃႇ
3. ယႃႇမႃႇ
4. တုသိတႃႇ
5. ၼိမ်ႇမႃႇၼရတိ
6. ပရၼိမ်မိတဝသဝတ်ႉတီႇ။

ၵႄႇၽီ

တီႈမိူင်းၽီ ႁူၵ်းပၢင် ႁူၵ်းၶူင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၽူႈယႂ်ႇ ၵူၼ်းလူင် ဢၼ်ပဵၼ် ၵႄႇၽီၶဝ်ၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇ တီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

ၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉ

ၵႄႇၽီ ၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ် ၶုၼ်ဢိၼ်း၊ ၶုၼ်ၽီထတရတ်ႉထ၊ ၶုၼ်ၽီဝိရူႇလၵ၊ ၶုၼ်ၽီ ဝိရူႇပၵ်ႉၶ၊ ၶုၼ်ၽီၵုဝေႇရယဝ်ႉ။

တႃႇဝတိင်ႇသႃႇ

ၵႄႇၽီ တႃႇဝတိင်ႇသႃႇၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ် ၶုၼ်ဢိၼ်းယဝ်ႉ။

ယႃႇမႃႇ

ၵႄႇၽီ ယႃႇမႃႇတႄႉ ပဵၼ် ၶုၼ်ၽီသုယႃႇမယဝ်ႉ။ တုသိတႃႇ၊ ၼိမ်မႃႇၼရတိ၊ ပရၼိမ်မိတဝသဝတီႇ ၵႄႇၽီ သၢမ်ၶူင်းၼႆႉတႄႉ ပဵၼ် ၸိူဝ်းၶုၼ်ၽီ သၼ်ႇတုတ်ႉသိတၶဝ် ပဵၼ်ၵႄႇမၼ်းယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈ မိူင်းၽီ ႁူၵ်းၶူင်း

မိူင်းၽီ တႃႇဝတိင်ႇသႃႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ တီႈပၢႆလွႆသဝ် ၽသေ ၵႆယၢၼ် မိူင်းၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉ 42000 ယူႇ ၸၼႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။ မိူင်းၽီၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉၼၼ်ႉ တႄႇဢဝ် ၵၢင်လွႆသဝ်ၽ လူင်းမႃး တေႃႇထိုင် မိူင်းၵူၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။ ၽီဢၼ်မီးယူႇ တီႈမိူင်းၵူၼ်းၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းၽီ ၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ၽီၶူင်းလုမ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။
တႄႇဢဝ် ၶူင်းယႃႇမႃႇၵႂႃႇ တေႃႇထိုင် ပရၼိမ်မိတ ဝသဝတီႇ သီႇၶူင်းၼႆႉတႄႉ မီးဝႆႉ ၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ်ယဝ်ႉ။ မိူင်းၽီႁူၵ်းၶူင်းၼၼ်ႉ ၵႂၢင်ႈတေႃႇထိုင် ၸၵျႃႇဝလႃႇ တမ်ႇ တိူင်းတိူၵ်ႈၼႆယဝ်ႉ။

ႁၢင်ႈႁေႃ

ႁၢင်ႈႁေႃ ၽီၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉလႄႈ တႃႇဝတိင်ႇသႃႇၼၼ်ႉတႄႉ မီးဝႆႉ တီႈၼိူဝ်လွႆသဝ်ၽယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၸွမ်းၶၢင်ႈၵၢင်ႁၢဝ် လွႆသဝ်ၽၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁၢင်ႈႁေႃၶဝ် မီးဝႆႉ ၸွမ်းၵၢင်ႁၢဝ် (တီႈတႅမ်ႇ) ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် ၸၼ်ႉယႃႇမႃႇၶိုၼ်ႈၵႂႃႇတႄႉ ႁၢင်ႈႁေႃၶဝ် မီးဝႆႉ ၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ်ၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ဢိင်ပိုင်ႈလူၺ်ႈ ၵုသူဝ်ႇၶဝ်သေ ႁၢင်ႈႁေႃၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်း ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉ မၢင်ၸိူဝ်း ဢမ်ႇပေႃးၶႅမ်ႉ။

ပူၺ်ႈၽီ

ပူၺ်ႈၵူၼ်း (ၸီးၸိမ်ႇၵူၼ်း)ၼႆႉ ပေႃးၵႂႃႇ တႅၵ်ႈၵၼ် တင်းၽီၸိုင် ယင်းဢမ်ႇမီးတီႈလီတႅၵ်ႈ ယင်းဢမ်ႇမီး တီႈလီလၢတ်ႈသင်ၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းၽီႁူၵ်းၶူင်း တီႈၶူင်းတႃႇဝတိင်ႇသႃႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ဝဵင်းလူင်ၽီ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ဝဵင်းသုတတ်ႉသၼသေ မီးဝႆႉ ၸိၵ်းလွႆသဝ်ၽယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈ မီးယူႇၸၼႃႇ 10000 ၼႆယဝ်ႉ။

ၽၢႆႇဢွၵ်ႇဝဵင်းသုတတ်ႉသၼၼႆႉ မီးဝႆႉ သူၼ်သိူဝ်းလူင် ၼၼ်ႇတဝၼ်ႇသေ တူၼ်ႈမွၵ်ႇၵီႈမွၵ်ႇ တဵမ်ထူၼ်ႈ ဝႆႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်တီႈ ၶုၼ်ၽီၼၢင်းၽီၶဝ် ၵျေႃႇမူၼ်ႈၸွမ်း ၵၼ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းသူၼ်သိူဝ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉမီးဝႆႉ ၼွင်သွင်လုၵ်ႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼွင်မႁႃႇၼၼ်ႇတႃႇ လႄႈ ၸူႇလၼၼ်ႇတႃႇသေ ၸွမ်းၽင်ႇၼွင်ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ တင်ႇၵႅဝ်ႈ တႃႇၼင်ႈလိုဝ်ႈသဝ်းယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇႁွင်ႇ၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်း၊ ၽၢႆႇတူၵ်း ဝဵင်းလူင်ၼႆႉၵေႃႈ တေႃႈမီးသူၼ်သိူဝ်းလႄႈ ၼွင်သႂ် ၼင်ႇၼၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ တီႈၼႂ်းသူၼ်သိူဝ်းၼၼ်ႉ တေလီသိူဝ်းမူၼ်ႈတၢၼ်ႇလႂ်။

ပၢၼ်ၽီ

ၸူဝ်ႈပၢၼ်ၽီၶဝ်ၼႆႉ ယၢဝ်းလိူဝ်သေၵူၼ်းႁဝ်း(ယၢမ်း လဵဝ်) တႄႉတႄႉသေ ဢမ်ႇၵႃး ႁၢင်ႈၽၢင်ၶဝ်ၵေႃႈ ႁၢင်ႈလီ ႁၢင်ႈလဝ်း လွတ်ႈပွတ်ႇလွတ်ႈၶႆးတႄႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ ပေႃးဝႃႈ ဢႃႇယုလႆႈမႃး 70 လိူဝ်ၸိုင် ထဝ်ႈႁူႇထုမ်ႉ ယုမ်ႉထၢမ်ႉယၢမ်ႉမႃးယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽီၶဝ်တႄႉ ဢမ်ႇထဝ်ႈမိူၼ်ၼၼ်၊ ႁၢင်ႈၽၢင် ၶုၼ်ၽီတႄႉ မိူၼ်ၼင်ႇ လႆႈဢႃႇယု 20 ၶူပ်ႇ၊ ႁၢင်ႈၽၢင် ၼၢင်းၽီတႄႉ မိူၼ်ၼင်ႇ လႆႈဢႃယု 16 ၶူပ်ႇတေႃႇၸူဝ်ႈယဝ်ႉ။ လွင်ႈၼိူဝ်ႉႁူႇ ၼင်ႁမ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီး။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶဝ်ၸမ်တေတၢႆၼၼ်ႉတႄႉ ႁၢင်ႈၽၢင်ၶဝ် တေသဝ်ႈၵႂႃႇ ဢိတ်းဢွတ်းယူႇ။ မိူဝ်ႈၽီတေတၢႆၼၼ်ႉ-

1. မွၵ်ႇဢၼ်ၶဝ်ပၵ်းဝႆႉၼၼ်ႉ တေႁဵဝ်ႇၵႂႃႇ၊
2. ၶူဝ်းဢၼ်ၶဝ်ၼုင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ သဝ်ႈမွင်ၵႂႃႇ။
3. ၵိင်ႇႁႄႉၶဝ်ၵေႃႈ ဢွၵ်ႇႁိူဝ်ႇမႃး၊
4. ယူႇမိူင်းၽီၵေႃႈ ၶၢၼ်ႉမႃး ပဵၼ်ၸႂ်မွင်မႃး၊
5. ၼႂ်းၸႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမူၼ်ႈသိူဝ်းမႃး ၼႆသေ ၼိမိတ်ႈ ႁႃႈဢၼ် ထၢင်ႇၸႅင်ႈပၼ်ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။

• မွၵ်ႇႁဵဝ်ၶူဝ်းမွင် ႁိူဝ်ႇဢွၵ်ႇထွင်
• ၸႂ်မွင်ဢမ်ႇမူၼ်ႈသိူဝ်း။
• ၼိမိတ်ႈႁႃႈဢၼ် ထၢင်ႇၸႅင်ႈပၼ်
• ၽွင်းဢၼ်ၽီတေမိူဝ်း။

တၢင်းၵိၼ်ၽီ

ၽီၶဝ်ၼႆႉ ၵူၺ်းၵိၼ်ယႅမ်ႉ ဢေႃးၸႃႇ တၢင်းၵိၼ် ၽီၶဝ်ၵူၺ်းလႄႈ တူဝ်ၶဝ် ဢမ်ႇမီး ဢၼ်ဝူၺ်ႇ ဢၼ်ႁင်ႈသင်၊ တီႈၼႂ်းတူဝ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီး ၽၢႆႈဢွၼ်ႇ ၽၢႆႈလူင်သင်၊ ၼၢင်းၽီၶဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီး လွင်ႈထမ်ႇမတႃႇ ရႃႇသီႇမႃး။

လွင်ႈၸၢမ်ႇပူၺ်ႈၽီ

လွင်ႈၸၢမ်ႇပူၺ်ႈ ၶုၼ်ၽီၼၢင်းၽီၶဝ်ၼၼ်ႉ မိူၼ် ၵူၼ်းႁဝ်း ၵျေႃႇမူၼ်ႈၸွမ်းၵၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶဝ်ဢမ်ႇမီး ၼမ်ႉလၢႆး ဢၢင်ႈဢၢၵ်ႇ ၶီႈၶၢၵ်ႇ ၶီႈတိူဝ်ႇ ၼမ်ႉႁိူဝ်ႇ ၼမ်ႉၶႆး ၼမ်ႉၽၢႆႈၼွႆႉ ၽၢႆႈလူင်သင်။ ထၢတ်ႈၼႂ်းတူဝ်ၶဝ်တႄႉ ႁူႉၸၵ်း ဢရသႃႇ လွင်ႈၸၢမ်ႇပူၺ်ႈ လူၺ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉ ၸိူင်ႉၼင်ႇၵူၼ်းယဝ်ႉ။

ဢဝ်သၼ်ႇထေႇ လႄႈ လဵင်ႉလုၵ်ႈ

ၼၢင်းၽီၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ဢမ်ႇလႆႈ ၸပ်းတွင်ႉပႃးသၼ်ႇထေႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၼၢင်းယိင်းၵူၼ်း။ လုၵ်ႈလၢင်းၶဝ်ၼၼ်ႉ ၽုတ်းပေႃႇမႃး ႁင်းၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽီမၢင်ၸိူဝ်း ဢၼ်ဢမ်ႇမီးလုၵ်ႈလၢင်းၵေႃႈ တေႃႈတေမီးယူႇ။ ၸိူဝ်းဢၼ်ထိူၵ်ႈမီး လုၵ်ႈလၢင်းၼၼ်ႉတႄႉ လုၵ်ႈလၢင်းၶဝ် တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၽုတ်းဢွၵ်ႇမႃး တီႈၵႄႈၵၢင်ဢူၵ်း ၼၢင်းၽီ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸၼ်ႉၽီ

ဢိင်ပိုင်ႈလူၺ်ႈ ၵုသူဝ်ႇ ၼမ်ဢေႇသေ ၽီၶဝ်ၼႆႉ ၸၼ်ႉၶဝ် မီးလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ယူႇ။ ၽီမၢင်ၸိူဝ်း ဢမ်ႇမီး ႁၢင်ႈႁေႃသင်သေ လႆႈၸွၼ်ယူႇၸွမ်းပိူၼ်ႈၵေႃႈ မီးယဝ်ႉ။ ၽီၸိူဝ်းဢၼ်တေမႃးပဵၼ် ၶႃႈၸႂ်ႉပိူၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ မႃးၽုတ်းပေႃႇ ၸွမ်းတိၼ်ႁၢင်ႈႁေႃ ၽီတၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၽီတူၼ်း

ၼၢင်းၽီ မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉၵုသူဝ်ႇၶဝ်သေ ထိုင်မႃး မိူင်းၽီ မႃးမီး ႁၢင်ႈႁေႃ ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉယူႇသေတႃႉ မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးၵေႃႉလဵဝ်ၵူၺ်းသေ ဢမ်ႇမီးၸဝ်ႈမီးၽူဝ် ဢမ်ႇမီး ဢူၺ်းၵေႃႉ ဢူၺ်းသေႈသေ ပဵၼ်ဝႆႉ ၽီတူၼ်းၼင်ႇ ၼၼ်ၵေႃႈ မီးၼႆယဝ်ႉ။

ႁၢင်ႈၽၢင်

ၶုၼ်ၽီ ၼၢင်းၽီၶဝ်ၼႆႉ ဢိင်ပိုင်ႈလူၺ်ႈ ၵုသူဝ်ႇ ၸႂ်ၸေႇတၼႃႇၽႂ်မၼ်းသေ လွင်ႈႁၢင်ႈၽၢင်ၶဝ်ၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ယူႇ။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ႁၢင်ႈလီ၊ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးႁၢင်ႈလီ။

ၶုၼ်ၽီ လႄႈ ၼၢင်းၽီ

တမ်ႈတီႈ မိူင်းၽီၼႆႉ ပေႃးတႅၵ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆ ၶုၼ်ၽီ လႄႈ ၼၢင်းၽီၸိုင် ၼၢင်းၽီၼႆႉ ၼမ်လိူဝ်သေ ၶုၼ်ၽီယဝ်ႉ။

မၢဝ်ႇသၢဝ် ၽီ

မိူင်းၽီၼႆႉၵေႃႈ တေႃႈမီး လွင်ႈမၢဝ်ႇသၢဝ် ဢႅဝ်ႇလႄႇ ၵဝ်းၵၼ် ယွၵ်ႇၵၼ်ယူႇ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶုၼ်ၽီ ပၺ်ႇၸသၶ (ၶုၼ်ၽီတိင်ႇတုမ်ႈ)ၼၼ်ႉ မၼ်းလႆႈၸႂ် လွမ်ႁၵ်ႉ ၼၢင်းၽီဢွၼ်ႇ သူႇရိယဝတ်ႉၸ ဢၼ်ပဵၼ် လုၵ်ႈယိင်း ၶုၼ်ၽီလူင်တိမ်ႇပရၼၼ်ႉသေ ၵႆႉလဵတ်း တိင်ႇသေ ပၢႆးသၢဝ်ၽီယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၼၢင်းၽီဢွၼ်ႇ သူႇရိယဝတ်ႉၸ သမ်ႉဢမ်ႇၶဝ်ႈၸႂ်ၼိူဝ်မၼ်းသေ သမ်ႉၵႂႃႇၶဝ်ႈၸႂ် ၼိူဝ်ၶုၼ်ၽီ တၢင်ႇၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၸမ်တေႁေႃးတြႃး သၵ်ႉၵပၺ် ၺသုတ်ႈၼၼ်ႉ ၶုၼ်ၽီ ပၺ်ႇၸသီၶ လႆႈၵႂႃႇ လဵတ်းတိင်ႇ ယွင်ႈၵုင်ႇၽြႃး ဢွၼ်ဢဝ် ၶုၼ်ဢိၼ်း ၵႂႃႇထူပ်း ၽြႃးလႄႈ ၶုၼ်ဢိၼ်းလႆႈႁူႉ ၶုၼ်ၽီပၺ်ႇၸသီႇၶ လွမ်ႁၵ်ႉ ၼၢင်းၽီဢွၼ်ႇ သူႇရိယဝတ်ႉၸသေ ၸင်ႇဢဝ် ၼၢင်းၽီဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢၢပ်ႈပၼ် ပၺ်ႇၸသီႇၶၵႂႃႇယဝ်ႉ။

ၸူဝ်ႈၽီ ပၢၼ်ၵူၼ်း

သူၵဝ်ႁဝ်းႁႃး ၵႆႉလေႇငိၼ်းဝႃႈ ၼိုင်ႈဝၼ်း မိူင်းၽီ ၼိုင်ႈပီ မိူင်းၵူၼ်းၼႆယူႇ။ တီႈၼႆႈ တေတႅၵ်ႈၼႄ လွင်ႈၸူဝ်ႈၽီ ပၢၼ်ၵူၼ်းၼၼ်ႉၵွၼ်ႇ။ ၽီၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉၼႆႉ ဢႃယုၽီၶဝ် မီး 500 ပီ။ 500 ပီမိူင်းၽီၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉၼၼ်ႉ ပေႃးဢဝ် ပီမိူင်းၵူၼ်း ၼပ်ႉဢၢၼ်ႇၸိုင် ႁိုင်ယူႇ 9ႇ000ႇ000 (ၵဝ်ႈလၢၼ်ႉ) ပီမိူင်းၵူၼ်းယဝ်ႉ။

ၸူဝ်ႈၽီ တႃႇဝတိင်ႇသႃႇ

ၽီတႃႇဝတိင်ႇသႃႇၼႆႉ ဢႃႇယုၶဝ် မီး 1000 ပီ မိူင်းၽီၶဝ်ယဝ်ႉ။ 1000 ပီ မိူင်းꧤီတႃႇဝတိင်ႇသႃႇၼႆႉ သမ်ႉပဵၼ် 2000 ပီ မိူင်းၽီၸတုမႁႃႇရတ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ပေႃးဢဝ် ဢႃႇယုမိူင်းၵူၼ်းဝႃႈၸိုင် တႃႇဝတိင်ႇသႃႇၼႆႉ ဢႃႇယုၶဝ် မီး 36ႇ000ႇ000 (သၢမ် ၵုတေႇႁူၵ်းလၢၼ်ႉ) ပီမိူင်းၵူၼ်းယဝ်ႉ။

ၸူဝ်ႈၽီ ယႃႇမႃႇ

ၽီယႃႇမႃႇၼႆႉ ဢႃႇယုၶဝ် မီး 2000 ပီ မိူင်းၽီၶဝ်ယဝ်ႉ။ 2000 ပီ မိူင်းၽီယႃႇမႃႇၼႆႉ သမ်ႉပဵၼ် 4000 ပီ မိူင်းၽီ တႃႇဝတိင်ႇသႃႇ၊ သမ်ႉပဵၼ် 8000 ပီ မိူင်းၽီ ၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉယဝ်ႉ။ သမ်ႉပဵၼ် 144ႇ000ႇ000 (သိပ်းသီႇၵုတေႇ သီႇလၢၼ်ႉပီ) တီႈမိူင်းၵူၼ်းယဝ်ႉ။

ၸူဝ်ႈၽီတုသိတႃႇ

ꧤီတုသိတႃႇၼႆႉ ဢႃႇယုၶဝ် မီး 4000 ပီ မိူင်းၽီၶဝ်ယဝ်ႉ။ 4000 ပီ မိူင်းၽီတုသိတႃႇၼႆႉ သမ်ႉပဵၼ် 8000 ပီ မိူင်းၽီယႃႇမႃႇ၊ သမ်ႉပဵၼ် 16000 ပီ မိူင်းတႃႇဝတိင်ႇသႃႇ၊ သမ်ႉပဵၼ် 32000 ပီ မိူင်းၽီၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉ၊ သမ်ႉပဵၼ် 576ႇ000ႇ000 (ႁႃႈသိပ်းၸဵတ်း ၵုတေႇ ႁူၵ်းလၢၼ်ႉပီ) မိူင်းၵူၼ်းယဝ်ႉ။

ၸူဝ်ႈၽီ ၼိမ်ႇမႃႇၼရတီႇ

ၽီၼိမ်ႇမႃႇၼရတီႇၼႆႉ ဢႃႇယုၶဝ် မီး 8000 ပီ မိူင်းၽီၶဝ်ယဝ်ႉ။ 8000 ပီ မိူင်းၽီၼိမ်ႇမႃႇၼရတီႇ ၼႆႉ သမ်ႉပဵၼ် 16000 ပီ မိူင်းၽီတုသိတႃႇ၊ သမ်ႉပဵၼ် 32000 ပီ မိူင်းၽီယႃႇမႃႇ၊ သမ်ႉပဵၼ် 64000 ပီ မိူင်းၽီတႃႇဝတိင်ႇသႃႇ၊ သမ်ႉပဵၼ် 128ႇ000 ပီ မိူင်းၽီၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉ၊ သမ်ႉပဵၼ် 2ႇ304ႇ000ႇ000 (သွင်ပၢၵ်ႇသၢမ်သိပ်းၵုတေႇ ပၢႆသီႇလၢၼ်ႉပီ) မိူင်းၵူၼ်းယဝ်ႉ။

ၸူဝ်ႈၽီ ပရၼိမ်ႇမိတဝသဝတ်ႉတီႇ

ၽီပရၼိမ်ႇမိတဝသဝတ်ႉတီႇၼႆႉ ဢႃႇယုၶဝ် မီး 16000 ပီ မိူင်းၽီၶဝ်ယဝ်ႉ။ 16000 ပီ မိူင်းၽီ ပရၼိမ်ႇမိတဝသဝတ်ႉတီႇၼႆႉ သမ်ႉပဵၼ် 32000 ပီ မိူင်းၽီ ၼိမ်ႇမႃႇၼရတီႇ၊ သမ်ႉပဵၼ် 64ႇ000 ပီ မိူင်းၽီတုသိတႃႇ၊ သမ်ႉပဵၼ် 120ႇ000 ပီ မိူင်းၽီ ယႃႇမႃႇ၊ သမ်ႉပဵၼ် 256ႇ000 ပီ မိူင်းၽီတႃႇဝတိင်ႇသႃႇ၊ သမ်ႉပဵၼ် 512ႇ000 ပီ မိူင်းၽီ ၸတုမႁႃႇ ရၢတ်ႉ၊ သမ်ႉပဵၼ် 9ႇ216ႇ000ႇ000 (ၵဝ်ႈပၢၵ်ႇ သၢဝ်းဢဵတ်းၵုတေႇ ပၢႆႁူၵ်းလၢၼ်ႉပီ) မိူင်းၵူၼ်းယဝ်ႉ။ ဢၼ်လၢတ်ႈမႃးၼႆႉ ပဵၼ်ဢႃႇယုၽီၶဝ် ဢၼ်ၶဝ် ယူႇလႆႈတဵမ်ထူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽီမၢင်ၸိူဝ်း ဢၼ်ဢႃႇယုၽီ ပႆႇတၼ်းတဵမ်သေ တၢႆၵေႃႈ တေႃႈမီးယူႇ။

တႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်လီ တီႈမိူင်းၽီ

တႃႇတေႁဵတ်း ၵၢၼ်လီၵုသူဝ်ႇ တမ်ႈတီႈ မိူင်းၽီၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇႁဵတ်းငၢႆႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ မိူင်းၵူၼ်း။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢႃႇရူင်ႇၵႃႇမၵုင်ႇ ၼမ်ၼႃႇပူၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶုၼ်ၽီ ဢၼ်ႁပ်ႉသိၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈ ၼၢင်းၽီႁၢင်ႈလီဢွၼ်ႇၶဝ် မႃးဢွၼ်ႈဢႅၼ်ႈၼႆၵေႃႈ သိၼ်ၶဝ် ၸၢင်ႈႁၵ်းငၢႆႈငၢႆႈယဝ်ႉ။

ၵွင်းမူးၸူႇလႃႇမုၼိ

တီႈမိူင်းၽီတႃႇဝတိင်ႇသႃႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉထၢတ်ႈၵွင်းမူး ၸူႇလႃႇမုၼိသူႇၼိုင်ႈသေ ပဵၼ်ၵွင်းမူးႁိၼ်ၶဵဝ်၊ တၢင်းသုင် မၼ်းမီးယူႇ ၼိုင်ႈယူႇၸၼႃႇသေ တီႈၼႂ်းမၼ်းၼၼ်ႉ ထႃႇပၼႃႇဝႆႉ ၶူၼ်ႁူဝ်ၼေႃႇၶမ်းၽြႃး လႄႈ ၶဵဝ်ႈငႃးၵႅဝ်ႈၽြႃးၽၢႆႇၶႂႃ၊ ပဵၼ်တီႈ ၶုၼ်ၽီ ၼၢင်းၽီ ၸိူဝ်းၶႂ်ႈလႆႈ ၵုသူဝ်ႇၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် ၵႂႃႇဝႆႈသႃၵွင်းမူး ၸူႇလႃႇမုၼိယဝ်ႉ။

သႃလႃးသုထမ်ႇမႃႇ

တမ်ႈတီႈ မိူင်းၽီတႃႇဝတိင်ႇသႃႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ သႃလႃး သုထမ်ႇမႃႇ ဢၼ်ဢဝ် ၵႅဝ်ႈသႅင်ငိုၼ်းၶမ်း ၶပ်ႉသေ ႁဵတ်းဝႆႉလႄႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ၽီၶဝ် ထွမ်ႇတြႃးယဝ်ႉ။ တီႈႁိမ်း သႃလႃးၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ တူၼ်ႈမႆႉတွင်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈၼႆႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ႁေႃးတြႃး ထွမ်ႇတြႃးသေ ၶုၼ်သၢင်လူင် သၼင်ႇၵုမႃႇရ ၵႆႉၵႆႉမႃးႁေႃး တြႃးပၼ် ၽီၶဝ်သေ မၢင်ပွၵ်ႈ ၶုၼ်ဢိၼ်းၵေႃႈ ႁေႃးပၼ်၊ မၢင်ပွၵ်ႈ ၶုၼ်ၽီ ၸိူဝ်းမေႃႁေႃးတြႃးၶဝ် မႃးႁေႃးပၼ်ယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် မိူင်းၽီယႃႇမႃႇ၊ တုသိတႃႇ၊ ၼိမ်ႇမႃႇၼရတိ၊ ပရၼိမ်မိတဝသဝတ်တီႇ မိူင်းၽီထၢၼ်ႈၼိူဝ် သီႇၶူင်းၼႆႉၵေႃႈ တေႃႈမီး ပၢင်တြႃးသုထမ်ႇမႃႇယူႇ ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ် သုၼ်ႇလီ ပုၼ်ႈတႃႇၽီၶဝ် လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်လီ ၵုသူဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေ ၶႆႈၼႄ လွင်ႈမိူင်းၽီႁူၵ်းၶူင်းယဝ်ႉ တေၶႂ်ႈ ၶိုၼ်း သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈၽီၶူင်းလုမ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၽီၽုမ်ႇမၸူဝ်းၼၼ်ႉၵွၼ်ႇ။ ၽီၽုမ်ႇမၸူဝ်းၼႆႉတႄႉ ၶဝ်ယူႇၸွမ်း ၼိူဝ်လိၼ်ၵူၺ်း။ ၽီပႂ်ႉတူၼ်ႈမႆႉ၊ ၽီပႂ်ႉ ႁိူၼ်း ၽီပႂ်ႉတူဝ် ၽီပႂ်ႉထိူၼ်ႇ ၽီပႂ်ႉလွႆၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်း ၽီၽုမ်ႇမၸူဝ်း တင်းသဵင်ႈယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ႈပဵၼ် လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄး ၶုၼ်ၽီလူင်သီႇၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၸိူဝ်း ၽီၽုမ်ႇမၸူဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၽီလီၵေႃႈမီး ၽီႁၢႆႉၵေႃႈ တေႃႈမီးယူႇ ၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ၽီၵၼ်ႇထပ်ႉပ (ၽိူဝ်ႉ)

ၽီၵၼ်ႇထပ်ႉပၼႆႉ ၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်း ႁွင်ႉဝႃႈ ၽိူဝ်ႉ၊ မႄႈၽိူဝ်ႉၼႆယူႇ။ ၽိူဝ်ႉၼႆႉ မေႃၽႃၵူၼ်းသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းႁဝ်း လူင်တူဝ်လိုမ်းၶိင်းယူႇ။ မေႃၽႃၵူၼ်းသေ ၸႂ်ႉၵူၼ်း ႁဵတ်းသေၸိူဝ်ႉသေပိူင်ယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းၵၢင်ၶမ်ႈ ၵၢင်ၶိုၼ်း ၽွင်းလိူၼ်လႅင်းၼၼ်ႉ ၽီၽိူဝ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ မေႃပွႆႇငဝ်းၽႆးသေ ၵႂႃႇတီႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ တီႈၼိုင်ႈယူႇ။ ၽိူဝ်ႉၽီၸိူဝ်းၼႆႉ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် မေႃႁဵတ်းတီႈၵူၼ်းယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးမီးသိၼ်ထမ်း မၼ်ႈၵိုမ်းတႄႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ မဵဝ်းလီၵူဝ် ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ် ဢၵုသူဝ်ႇယႂ်ႇ ၵၢမ်ႇတႅမ်ႇယေႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ၽီၵၼ်ႇထပ်ႉပၶဝ် ၸၢင်ႈႁဵတ်းတီႈ ပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။

လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၽီလူး ၽီၽၢႆး ၽီၵုမ်ႇၽၢၼ်ႇ ၽီရႅၵ်ႉၶႅၵ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တေႃႈၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းၽီၵၼ်ႇ ထပ်ႉပသေ မေႃႁဵတ်းႁၢၢႆႉတေႃႇၵူၼ်းယူႇ။

ၽီၸၼ်ႉတႅမ်ႇ

ၽီၶူင်းလုမ်ႈ မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈတႅမ်ႇတႄႉတႄႉ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ႁွင်ႉၶဝ်ဝႃႈ ၽီလိိၼ်၊ ၽီၽုၵ်ႉ၊ ၽီပိတ်ႉတႃႇၼႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းၶဝ် ၵႆႉလေႇႁႃၵိၼ်ႁႃယႅမ်ႉ ၸွမ်းၵႄႈႁိူၼ်းၵႄႈယေး၊ ၸွမ်းႁွင်ႈ တီႈလၢင်ႉမေႃႈလၢင်ႉ ဝၢၼ်ႇသေ ႁႃၵဵပ်းၵိၼ် ၶဝ်ႈသၢၵ်ႈၽၵ်းသွႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ မေႃၽႃၵူၼ်းသေ ႁဵတ်းတႂ်ႈႁဵတ်းၼိူဝ် မေႃယွၼ်းၵိၼ်ယူႇ။ ၽီၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ သႂ်ႇပႃးၼႂ်း သဵၼ်ႈမၢႆ ဝိၼိပႃႇတိၵ ဢသူႇရႃႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၸၢဝ်းပိတ်ႉတႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်ဝႃႈ ပိတ်ႉတႃႇၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ၵႂၢမ်းပႃႇလိ “ပေတ”သေ ၸင်ႇတေလႅၵ်ႈလၢႆႈ ႁွင်ႉဝႃႈ “ပဵတ်ႇ”၊ လုၵ်ႉတီႈ “ပဵတ်ႇ”သေ ၸင်ႇတေ လႅၵ်ႈလၢႆႈ ႁွင်ႉဝႃႈ “ၽဵတ်ႇ” ၼႆယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လီဢီးလူတႄႉတႄႉ။ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ မဵဝ်းလီၵူဝ်လီၵၢၵ်ႇ။ ၶဝ်ၵူၺ်း လႆႈဢိင်ပိုင်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းလဵင်ႉၶဝ်သေ ၶဝ်ၸင်ႇတေ ၸၢင်ႈယူႇသဝ်းၵွႃႇလႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ၶဝ်ပဵၼ် ၽီၸၼ်ႉတႅမ်ႇသေတႃႉ ၶဝ်ၸၢင်ႈလႆႈတြႃး ဢွၵ်ႇမူၼ်ႉ ပူၼ်ႉလွတ်ႈၵႂႃႇယူႇ။
ၽီပိတ်ႉတႃႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၸၢဝ်းဝိၼိပႃႇတိၵဢသူႇ ရႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ဢႃႇယုၸူဝ်ႈပၢၼ်ၶဝ် ဢမ်ႇမီးပိူင်တၢႆ ၸိူင်ႉၼင်ႇ မိူင်းၽီႁူၵ်းၶူင်းၼၼ်ႉ။ ဢႃႇယုၸူဝ်ႈပၢၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ဢိင်ပိုင်ႈလူၺ်ႈ ၵၢမ်ႇၶဝ်ၵူၺ်း။ ပေႃးၵၢမ်ႇဢၵုသူဝ်ႇၶဝ် သဵင်ႈမူတ်းၵေႃႈ ၶဝ်ပူၼ်ႉလွတ်ႈၵႂႃႇသေ ပေႃးၵၢမ်ႇ ဢၵုသူဝ်ႇၶဝ် ပႆႇသဵင်ႈမူတ်းၵေႃႈ ၵႃႈလႆႈယူသဝ်းၵႂႃႇ ပီယၢဝ်း ၶၢဝ်းႁိုင်ယူႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၽီၶူင်းလုမ်ႈ ၽုမ်ႇမၸူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢႃႇယုၶဝ် ဢမ်ႇမီးပိူင်တၢႆ၊ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ဢႃႇယုပွတ်း၊ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ဢႃႇယုယၢဝ်း ပေႃးထိုင် ဢသင်ႇၶျေႇၵေႃႈ မီးယဝ်ႉ။ ဢၼ်လၢတ်ႈမႃးၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၽီ ဢၼ်ပႃးၼႂ်းၽိုၼ်ထမ်း ပိတၵၢတ်ႈ ၸၢဝ်းပုတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽီၸဝ်ႈမိူင်း ဢၼ်ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း ယုမ်ႇယမ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းၽီၸတုမႁႃႇရၢတ်ႉ၊ ၼႂ်းၽီၽုမ်ႇမၸူဝ်း ဢၼ်ပဵၼ် ၽၢႆႇတႂ်ႈ ၶုၼ်ၽီလူင် သီႇၸဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၵေႃႈ တေႃႈမေႃၽႃၶဝ်ႈ တူဝ်ၵူၼ်းသေ မေႃလၢတ်ႈမေႃႁေႃး မေႃတၵ်ႉ ၽၢႆႇၼႃႈ ၽၢႆႇလင်ယဝ်ႉ။

လွင်ႈပၢႆႈၽီ သွင်ႈၽီ (ပူႇၸေႃႇၽီ)

တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းတြႃးၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈတႄႉ လွၵ်းလၢႆး ပိုင်ႈဢိင်ၵိူဝ်းလီ ဝႆႈသႃၽီ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢမ်ႇႁေႃးၼႄမႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈပူႇၸေႃႇၽီၼၼ်ႉတႄႉ ၽြႃး ပၼ်ၶႂၢင်ႉႁဵတ်းယူႇ။ ပူႇၸေႃႇၽီသေလႄႈ ၸၢင်ႈလႆႈ ၽွၼ်းလီယူႇလႄႈသင် ၽီၶဝ် ၸၢင်ႈၵုမ်ႉၸွႆႈၶိုၼ်းၵူၼ်း လႄႈသင် ၽြႃးႁေႃးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ဢင်ႇၵုတ်ႉတရ ပၺ်ႇၸၵၼိပၢတ်ႈ၊ ၼႂ်းမႁႃႇပရိၼိပ်ႉပၢၼ်ႇၼသုတ်ႈ၊ ၼႂ်းရတၼ သုတ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။ တီႈၼႆႈ လူဝ်ႇလႆႈႁူႉတီႈပွင်ႇ လွင်ႈဝႆႈၽီလႄႈ လွင်ႈပူႇၸေႃႇၽီၼၼ်ႉ လီလီယူႇ။ လွင်ႈဢိင်ပိုင်ႈၵိူဝ်းလီၼၼ်ႉ ၵႂၢမ်းပႃႇလိဝႃႈ (သရၼ၊ လႄႈ ၼႃထ)ယဝ်ႉ။ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်ဝႃႈ ပူႇၸေႃႇၼႆ ၼၼ်ႉတႄႉ လုၵ်ႉတီႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်းပႃႇလိ (ပူꩡႃ)မႃးသေ မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ ယိုၼ်ႈမႅင်ႇပၼ်၊ ၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်သေ ၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇဝႃႈ “လဵင်ႉလမ်ႈတမ်ႈၽီ” ၼႆယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈၼႆ ၵူၼ်းၸၢဝ်းပုတ်ႉထေႇရဝႃႇတၼႆႉ ဢမ်ႇထိူၵ်ႈ ဝႆႈၽီ၊ ဢမ်ႇၵိုင်ႇလီ ၵိူဝ်းယမ် ဝႆႈသႃၽီ၊ တေႃႈၵႃႈ ၶုၼ်ဢိၼ်းၼႆႉ ယင်းယူႇတီႈ မိူင်းၽီသေ ႁွမ်းမိုဝ်းဝႆႈသႃ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်မီးသိၼ်ႁႃႈ မၼ်ႈၵိုမ်း ဢၼ်လူႁၼ် လုမ်းလႃး တူၺ်းထိုင် ပေႃႈမႄႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈလဵင်ႉလမ်ႈတမ်ႈၽီ၊ လွင်ႈႁဵတ်းတၢင်းလီသေ ၸႅၵ်ႇၽႄၵုသူဝ်ႇပၼ်ၽီ၊ လွင်ႈသူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇပၼ် ၽီၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ႁဵတ်းလႆႈယူႇ။ မိူဝ်ႈတေလူႇတေတၢၼ်း ဢၼ်ထုင်းၸၢမ်ႇတႆးႁဝ်း ၵၢဝ်ႇၽီ ပၢင်းၽီ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ပွင်ႇဝႃႈ ၽိတ်ႈမွၵ်ႇ ႁႂ်ႈၽီၶဝ် မႃးႁူမ်ႈလူႇႁူမ်ႈတၢၼ်းသေ ဢဝ်ၵုသူဝ်ႇႁူမ်ႈၵူၼ်းၼႆၵူၺ်း၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ပၢင်းၽီမႃးသေ ၵူၼ်းႁဝ်း ဝႆႈသႃၽီ။ ပေႃးလူႇယဝ်ႉ တၢၼ်းယဝ်ႉၵေႃႈ ၸႅၵ်ႇၽႄၽွၼ်းလီ ၵုသူဝ်ႇပၼ်ၶဝ် ႁႂ်ႈၶဝ် လႆႈႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်းသေ လႆႈၵုသူဝ်ႇမိူဝ်းၼႆၵူၺ်း။

တီႈၼႂ်းထမ်း ထမ်ႇမပတၼၼ်ႉ ရသေႉဢၵ်ႉၵိတတ်ထ တိုၵ်းသူၼ်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ပိုင်ႈဢိင် ဝႆႈသႃ ထိူၼ်ႇလွႆ တူၼ်ႈမႆႉ လႄႈ ၶဵင်ႇၽီၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ႁူႉထိုင်လွင်ႈၼႆႉသေ ၽြႃးႁေႃးလၢတ်ႈဝႃႈ “လွင်ႈဢၼ် ပိုင်ႈဢိင် ဝႆႈသႃ ထိူၼ်ႇ လွႆ တူၼ်ႈမႆႉ လႄႈ ၶဵင်ႇၽီၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ လွင်ႈပိုင်ႈဢိင်ထွတ်ႈမျၢတ်ႈ၊ ဢၼ်ဢိင်ပိုင်ႈ ၼင်ႇၼၼ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁဵတ်း ႁႂ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢွၵ်ႇမူၼ်ႉပူၼ်ႉလွတ်ႈ တၢင်းတုၵ်ႉၶလႆႈ။ ဢၼ်ဢိင်ပိုင်ႈၵိူဝ်းလီ ရတၼႃႇသၢမ်ၸဝ်ႈၼၼ်ႉၵူၺ်း ၸင်ႇတေပဵၼ် ဢၼ်ဢိင်ပိုင်ႈၵိူဝ်းလီ ထွတ်ႈမျၢတ်ႈ၊ ဢၼ်ဢိင််ပိုင်ႈ ၵိူဝ်းလီ ရတၼႃႇသၢမ်ပႃးၼႆႉၵူၺ်း တေႁဵတ်း ႁႂ်ႈ ဢွၵ်ႇမူၼ်ႉပူၼ်ႉလွတ်ႈ လွင်ႈတုၵ်ႉၶတင်းသဵင်ႈ” ၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၸၢဝ်းပုတ်ႉတင်းသဵင်ႈ ဢမ်ႇၵိုင်ႇလီ ဝႆႈသႃၵိူဝ်းလီၽီ။ ဢဝ်တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉ လဵင်ႉပၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ၵႂၢမ်းပႃႇလိႁွင်ႉဝႃႈ ၻေဝတႃၿလိ ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်လဵင်ႉပၼ် ၽီၶဝ် ၼင်ႇၼၼ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ လႄႈဝႃႈ ၽီၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ထွတ်ႈမျၢတ်ႈၼႃႇ (ထွတ်ႈမျၢတ်ႈလိူဝ်သေ ၽြႃးတြႃးသင်ႇၶႃႇ)သေ လူႇပၼ်ၽီ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ၊ လူဝ်ႇမီးၸႂ်ဢီးလူ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၶဝ် လႆႈၵိၼ်လႆႈယႅမ်ႉသေ ယိုၼ်ႈမႅင်ႇၼင်ႇၼၼ်ၵူၺ်း။

ၼင်ႇႁိုဝ် သရၼၵုင်ႇ ဢၼ်ၼပ်ႉယမ်ၵိူဝ်းလီ တီႈၼိူဝ် ၽြႃးတြႃးသင်ႇၶႃႇ တေဢမ်ႇၵဝ်ႇသဝ်ႈ ဝဝ်းလမ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းထဝ်ႈမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ယၢမ်ႈသင်ႇဝႆႉဝႃႈ ပေႃးၵႂႃႇ ၶိုၼ်ႈၸဝ်ႈမိူင်း “တေဢမ်ႇလႆႈႁွမ်းမိုဝ်း သွင်ၽႃႇ ၽႅပ်ႉ ၸပ်းၵၼ်သေဝႆႈ ၸဝ်ႈမိူင်း၊ တေလႆႈဢဝ် ၽႃႇမိုဝ်း သွင်ၽႃ ယၢၼ်ႁၢင်ႇၵၼ်သေဝႆႈ” ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ဢဝ် ၽႃႇမိုဝ်းသွင်ၽႃႇ ယၢၼ်ႁၢင်ႇၵၼ် (ဢမ်ႇႁွမ်းၵၼ်)သေ ဝႆႈၸိူင်ႉၼင်ႇ မူးမၢတ်ႈၽွင်းမိူင်းၶဝ် ဝႆႈၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇဝႆႉ ၸိူဝ်းၽီၶဝ်ၼၼ်ႉ ပဵင်းၽြႃးတြႃးသင်ႇၶႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈဝႆႈ ရတၼႃႇသၢမ် ၸဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ တေလႆႈ ႁွမ်းသွင်ၽႃႇမိုဝ်း ၽႅပ်ႉၸပ်း ၵၼ်သေဝႆႈယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းၵိူဝ်းယမ်ၽီသေ ဝႆႈၽီ၊ မၢတ်ႈဝႃႈ ၽီၼႆႉ ပဵၼ်တီႈၵိူဝ်းလီႁဝ်း၊ ဝႆႉၽီ ၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉသေ ရတၼႃႇ သၢမ်ၸဝ်ႈသေ ဝႆႈသႃၵိူဝ်းလီၸိုင် ဢၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈဝႃႈ သရၼၵုင်ႇ လူႉလႅဝ်ယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ ဝႆႉၽီ ၽဵင်ႇပဵင်း မိူၼ်ၼင်ႇ ရတၼႃႇသၢမ်ၸဝ်ႈၸိုင် လႆႈဝႃႈ သရၼၵုင်ႇ ၵဝ်ႇသဝ်ႈလၢႆးလၢင်ႇယဝ်ႉ။

ၵႂၢမ်းၽီ ၼႂ်းဝိမႃႇၼဝတ်ႉထု

ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉၸုမ်းၼိုင်ႈ ပႃးတင်းလေႃႉႁဵင် လမ်းသေ လတ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းၵၼ်ႇထႃႇရ ပႃႇႁၢတ်ႇသၢႆးလႄႈ ၸိူဝ်းၶဝ် ၽိတ်းတၢင်း ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ဝႆႉယူႇ။ ၸွမ်းၼင်ႇ ၶုၼ်ၽီလူင်ဝဵတ်ႉသဝၼ်ႇ ပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်ႈ ဝႆႉၼၼ်ႉ ၶုၼ်ၽီပႃႇယႃႇသိၸၺ်ၺ ၸင်ႇဢဝ်ႁၢင်ႈႁေႃ မၼ်းၽႅဝ်မႃးသေ မႃးၸွႆႈထႅမ် ၵူၼ်းၵႃႉ ၸိူဝ်းၽိတ်း တၢင်းဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵႃႉတင်းလၢႆ မီးလွင်ႈၸူမ်းသိူဝ်းၶွပ်ႈၸႂ်သေ ႁၢင်ႈႁႅၼ်း တႃႇတေ ဝႆႈသႃ ၶုၼ်ၽီီ ဢၼ်မႃးၸွႆႈထႅမ်ၽူတ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ ၶုၼ်ၽီ ပႃႇယႃႇသိၸၺ်ႇၺ ၸင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ “သူၶဝ်တင်းလၢႆ ဢမ်ႇတၢပ်ႈ လူဝ်ႇမႃး ပူႇၸေႃႇဝႆႈ သႃၵဝ်၊ ၸိူဝ်းသူ ၵူၺ်းလူဝ်ႇ ၶတ်းၸႂ် ငိူင်ႉဝႄႈၵၢၼ်မိူၵ်ႈသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်လီၵုသူဝ်ႇ လူႇလူႇတၢၼ်းတၢၼ်း ၵမ်သိၼ်မၼ်ႈၵိုမ်းၵႂႃႇၵူၺ်းၵေႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ပူႇၸေႃႇၵဝ်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၵဝ် လႆႈမႃး ၸွႆႈထႅမ်ၽူတ်ႇသူပွၵ်ႈၼႆႉၸမ်ႉ ၼႂ်းသူၼႆႉ မၼ်းပႃးဝႆႉ ၵူၼ်းဢၼ်ၼပ်ႉယမ် ရတၼႃႇသၢမ်ၸဝ်ႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈၼၼ်ႉဢိူဝ်ႈ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ပႃးဝႆႉ ၽူႈယုမ်ႇ ယမ်ရတၼႃႇ သၢမ်ၸဝ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၸိူဝ်းသူတင်း သဵင်ႈ ၸင်ႇဢမ်ႇလႆႈလူႉႁၢႆတၢႆၶွႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇဝႆႈသႃ ၵဝ်ၽီ”ၼႆယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ ၽီၼၼ်ႉ ၵူၼ်းႁဝ်း လူဝ်ႇလႆႈဝႆႉၸႂ်မဵတ်ႉ တႃႇတေႃႇၶဝ်ၵေႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ပူႇၸေႃႇၶဝ်ယဝ်ႉ။ ပူႇၸေႃႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ဝႆႈသႃၶဝ်၊ ပူႇၸေႃႇ ဢၼ် ဝႃႈၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ၵမ်ႉထႅမ် ၸွႆႈထႅမ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶဝ် လႆႈလီလႆႈပဵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵိုင်ႇလီ ပူႇၸေႃႇၽီယူႇႁႃႉ

ပူႇၸေႃႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၼပ်ႉယမ်ဝႆႉသႃ ၵိူဝ်းလီၼႆ ယႃႇပေလိုမ်း၊ ပူႇၸေႃႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၵုမ်ႉ ၵႅမ်ထႅမ်ၸွႆႈပၼ်ၶဝ်၊ ၸႅၵ်ႇၽႄၵုသူဝ်ႇပၼ်ၶဝ်၊ လဵင်ႉလူ တၢင်းၵိၼ်ပၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်း ဢင်ႇၵုတ်ႉတရ ၸတုၵ်ၵ ပၺ်ၸၵၼၼ်ႉတႄႉ လၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ ၶူဝ်းၶွင် ဢုတ်ႉၸႃႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁႃႁွမ်လႆႈမႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ ဢဝ်ႁဵတ်းၿလိႁႃႈပိူင် (ၶဝ်ႈပႃး လွင်ႈပူႇၸေႃႇ ၽီ)ၸိုင် ပဵၼ်လွင်ႈ တႃႇတေလႆႈ ၶူဝ်းၶွင်ဢုတ်ႉၸႃႇ လိူဝ်တွၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။

တီႈၼႂ်း ပၺ်ၸင်ၵုတ်တရ ၼၼ်ႉၵေႃႈ လၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ လွင်ႈပူႇၸေႃႇၽီၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလွင်ႈတၢင်း တႃႇတေယူပ်ႈ ယွမ်း၊ ပဵၼ်လွင်ႈတၢင်း တႃႇတေ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇယူႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ၽီဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢၼ်လီၵေႃႈ တေမီး ဢၼ်ၸႃႉ ၵေႃႈ တေႃႈတေမီးယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈဢၼ် ၵူၼ်းႁဝ်း လဵင်ႉလမ်ႈတမ်ႈၽီ (ဢမ်ႇၸႂ်ႈလႄႈဝႃႈ တေလႆႈ ထိူဝ် တူဝ်ၸႂ်ပိူၼ်ႈသေ လဵင်ႉလမ်ႈတမ်ႈၽီ) ဢဝ်တၢင်းၵိၼ် တၢင်းယႅမ်ႉ ႁႅၼ်းပၼ်ၶဝ်၊ ႁဵတ်းၵုသူဝ်ႇတၢင်းလီသေ ၸႅၵ်ႇၽႄပၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ၵိုင်ႇလီႁဵတ်းယူႇ။ ပေႃးဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တူၺ်းထိုင်ၽီၶဝ် ၼင်ႇၼၼ်ၸိုင် ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ၶဝ်ဢမ်ႇၸွႆႈထႅမ်ႁဝ်းသေတ ၶဝ်တေ ဢမ်ႇႁဵတ်းသင်တီႈႁဝ်း၊ ၽီၵေႃႈ တေႃႈမိူၼ်ၵူၼ်းၵူၺ်း ၼင်ႇၵဝ်ႇလႄႈ သင်ဝႃႈ ႁဝ်းလႆႈ ၸွႆႈထႅမ်ဝႆႉ တီႈၼိူဝ် ၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉ ပေႃးၼႆၸိုင် ပေႃးၶိုၼ်းမီးသုၼ်ႇမႃး ပေႃးမီး တိုဝ်ႉတၢင်းမႃး ၵူၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈၶိုၼ်ႈ ၸွႆႈထႅမ်ႁဝ်းၼင်ႇၼၼ် ၽီၶဝ်ၵေႃႈ ၸၢင်ႈၸွႆႈထႅမ် ႁဝ်းၶိုၼ်းယူႇ။ လွင်ႈၼႆႉ သႃႇထၵမၼ်းၵေႃႈ တေႃႈမီးဝႆႉ တင်းၼမ်ယူႇ။

တီၼႂ်းဝိၼယမႁႃႇဝၵ်ႉၵၼၼ်ႉ ဝႃႈဝႆႉ

• ယသမိံ ပၻေသေ ၵပ်ပေတိ၊ ဝႃသံ ပၼ်ꩦိတ ꩡႃတိယေႃ။

သီလဝၼ်တေတ်ထ ေꧤႃꩡေတွႃ၊ သၺ်ၺတေ ၿြႁမၸႃရေꧠႃ။

• ယႃ တတ်ထ ၻေဝတႃ ဢႃသုံ၊ တႃသံ ၻၵ်ၶိၼမႃၻိသေ။

တႃ ပူꩡိတႃ ပူꩡယၼ်တိ။ မႃၼိတႃ မႃၼယၼ်တိ ၼံ။

• တတေႃ ၼံ ဢၼၵမ်ပၼ်တိ၊ မႃတႃ ပုတ်တံဝ သြရဝံ။

ၻေဝတႃၼုၵမ်ပိတေႃ ပေႃသေႃ၊ သၻႃ ꧤၻြႃၼိ ပသ်သတိ။

ၵူၼ်းၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၼၼ်ႉ ယူႇတီႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ မၼ်းဢဝ် တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉသေ လူႇတၢၼ်းပၼ် ၽူႈလီၽူႈမျၢတ်ႈ ၽူႈမီးသိၼ်ယဝ်ႉ၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵုသူဝ်ႇ တၢင်းလီယဝ်ႉသေ ၸႅၵ်ႇၽႄၵုသူဝ်ႇပၼ် ၽီဢၼ်မီး ၸိူဝ်းႁိမ်းႁွမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးႁဵတ်းၼၼ်ၸိုင် ၽီ ၸိူဝ်းႁိမ်းႁွမ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼပ်ႉယမ်ႁၵ်ႉပႅင်းမၼ်းယဝ်ႉ။ ၽီၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေလူႁၼ်လုမ်းလႃးမၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ မႄႈလုမ်းလႃး ပႂ်ႉပႃးလုၵ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ် ၽီၶဝ် ပႂ်ႉပႃးပၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းတေလႆႈထူပ်း လွင်ႈလီ ယူႇ တႃႇသေႇယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းရတၼသုတ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ဝႃႈဝႆႉ ၻိဝႃၸ ရတ်တေႃၸ ႁရၼ်တိ ယေ ၿလိံ၊ တသမႃ ႁိ ၼေ ရၵ်ၶတ ဢပ်ပမတ်တႃ (ၵူၼ်းမိူင်းၶူင်းၵၢင် ပူႇၸေႃႇ ၽီယူႇ ၵူႈၶမ်ႈဝၼ်းၼႂ်ယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ် ပူႇၸေႃႇၵမ်ႉၸွႆႈပၼ်သူၼၼ်ႉ ယႃႇပေလိုမ်း လူႁၼ် လုမ်းလႃး ပႂ်ႉပႃးၶဝ်တႃႉ) ၼႆယဝ်ႉ။