ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇ

ပိုၼ်းၽြႃးပဵင်းၽင်ႇ

ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ တီႈၼိူဝ်လွႆပႅၵ်ႇ၊ ၸမ်ဝၢၼ်ႈပဵင်းၽင်ႇ၊ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ႈ မွၵ်ႈ 50 လၵ်းသေ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉယဝ်ႉ။ ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၽြႃးၶႅပ်းႁိၼ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းသိူၵ်ႈပိုၼ်းၽြႃးယွၼ်းသူးတဵမ်ထူၼ်ႈ လွႆပၢင်ႇ၊ ဢၼ်ပူႇၵျွင်းမိူင်းၵၢဝ် ဝၢၼ်ႈသွင်ၵႄးလႄႈ ပူၵျွင်းဢိၼ်ႇတႃႇ ဝၢၼ်ႈၼွင် တႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ ၶႅပ်းမၢၵ်ႇႁိၼ် ဢၼ်တေမႃးႁဵတ်းပဵၼ် ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၽြႃးၼႆႉ ၶုၼ်ဢိၼ်း (ၶုၼ်သၵျႃး) ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ၵူၼ်းလီၽီမျၢတ်ႈၶဝ် တေဢဝ်ပဵၼ် တီႈဝႆႈသႃ ၵိူဝ်းလီၼႆလႄႈ ၸင်ႇမႃးဝႆႉပၼ် တီႈပၢင်လိုဝ်ႈ ၵုင်းပႅၵ်ႇၼႆႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ပူႈထဝ်ႈၵူၼ်းၵႃႉ ပႃးႁၢပ်ႇ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ပူႇၵူၺ်ႇ ၵႂႃႇၶၢႆၵၢတ်ႇဝၢၼ်ႈပၢၼ်းသေ ဝၼ်းၼိုင်ႈ ၽွင်းမိူဝ်ႈမၼ်း ပွၵ်ႈၵၢတ်ႇ မႃးလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉ တီႈပၢင်လိုဝ်ႈၵုင်းပႅၵ်ႇၼၼ်ႉ ၽိူဝ်ႇမၼ်း လပ်းမွႆႈႈတိုၼ်ႇမႃး ၵႂႃႇႁၼ်ၺႃး ၶႅပ်းမၢၵ်ႇႁိၼ် ဢၼ်ၶုၼ်ဢိၼ်း ပၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇဢဝ်မိူဝ်း ႁိူၼ်းမၼ်းသေ မိူဝ်ႈပၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇ ၵျွင်းၼႃးလိၼ်း ၶႅၵ်းႁဵတ်း ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၽြႃး ပုၼ်ႈတႃႇ ၽီလႄႈၵူၼ်း ႁႂ်ႈလႆႈဝႆႈသႃၼႆယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈသြႃႇၼႃးလိၼ်းၵေႃႈ ၸင်ႇမႃး လိူၵ်ႈၶိင်ႇလိူၵ်ႈယၢမ်း ဝၼ်းသဝ်၊ လိူၼ်သီႇမူၼ်း၊ ၼၵ်ႈၶၢတ်ႈ တူၵ်းလွၵ်းၸၢင်ႉ ပၢႆထႅင်ႈဝၼ်းထုၼ်း ႁဵတ်းယဝ်ႉလီငၢမ်းသေ တၢင်ႇဢၼေႇၵၸႃႇ ၵၢပ်ႈသွမ်း ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ (ပီဢၼ်ၶႅၵ်းႁဵတ်းၽြႃးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁူႉလႆႈသေတႃႉ လၢႆးမိုဝ်း ဢၼ်ၼႆႉတႄႉ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်လၢႆးမိုဝ်း ပူႇမွၼ်ႇႁဝ်းၶဝ် မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ဢၼ်ၼိုင်ႈယူႇ)

ပူႇၵူၺ်ႇၵေႃႈ မိူဝ်းၵၢပ်ႈသွမ်း လူႇတၢၼ်း တီႈႁိူၼ်းမၼ်းယဝ်ႉသေ ၸင်ႇၶိုၼ်းမႃး ပၢင်းဢဝ်ၽြႃးၼႆႉ ၵႂႃႇဝႆႉတီႈ ပၢင်လိုဝ်ႈၵုင်းပႅၵ်ႇ ဢၼ်တီႈၵူၼ်းၵႃႉၶဝ် ၵႆႉမႃးလိုဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပူႇၵူၺ်ႇ ၸင်ႇတိူင်ႇၵၢဝ်ႇဝႃႈ “ၽြႃးတူၼ်ၼႆႉ ၵူၼ်းၶၢႆႉၵေႃႈ ယႃႇႁႂ်ႈၼီ ၽီၶၢႆႉၵေႃႈ ယႃႇႁႂ်ႈလႆႈသေၵမ်း၊ ႁႂ်ႈၽီလီ ၽီငၢမ်းၶဝ် လူႁၼ်ပႂ်ႉတူၺ်းပၼ် သေၵမ်း၊ ၽႂ်မႃးဝႆႈသႃ ယွၼ်းသူးၼင်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈၸဵဝ်းတဵမ်ထူၼ်ႈ ၶၼ်ၶၼ်ၽႂ်းၽႂ်းသေၵမ်း။ ၽႂ်မႃးယႃႉၵဝ်းၵေႃႈ ႁႂ်ႈတူၵ်းသုမ်း လုမ်းလုမ်းသေၵမ်း” ၼႆယဝ်ႉ။ ပူႇၵူၺ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းမီးသိၼ်ထမ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈ။

ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၽြႃးပဵင်းၽင်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၶႅပ်းႁိၼ် တၢင်းသုင်မီးမွၵ်ႈ သွင်ထတ်း (သွင်ပေႇ)သေ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ “ၽြႃးယွၼ်းသူးတဵမ်ထူၼ်ႈ” ၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ မီႈဝႆႉ ႁိမ်းၽင်ႇတၢင်း ၸိၵ်းလွႆပႅၵ်ႇလႄႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉဝႃႈ “ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇ” ၼႆယူႇယဝ်ႉ။ ၽူႈလႂ်ၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ပေႃးလႆႈၵႂႃႇလူႇတၢၼ်း ဝႆႈသႃၸိုင် လႆႈၵတ်းယဵၼ်သိူဝ်းၸႂ် မၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ်ယူႇ ၵူႈၽႂ်မၼ်းယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ပီႈၼွင်ႉ ၸိူဝ်းဢၼ်ယူႇၸမ် တူင်ႇဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ႈၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇဝႆႈသႃ တင်းၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇၼႆႉ ၸူမ်ႁၢႆဝႆႉသေတႃႉ မိူဝ်ႈ 1992 ၼၼ်ႉ ၵၢင်ၶမ်ႈၵၢင်ၶိုၼ်း တီႈသၢပ်ႇလၢပ်ႈ ဢၼ်ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇ မီးဝႆႉၼၼ်ႉ ငဝ်းသၢႆလႅင်းမၢပ်ႈႁိူဝ်ႈ လုၵ်ႉႁုၼ်ႈႁုၼ်ႈသေ ငဝ်းလႅင်း လုၵ်ႉတီႈလွႆ ႁိမ်းႁွမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပုင်ႈသၢဝ်ႈလႅင်းႁိူဝ်ႈၵႂႃႇၸူး တီႈၽြႃးပဵင်းၽင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တေလႆႈဝႃႈ ၽီပႂ်ႉလွႆၶဝ် ၵႂႃႇလူႇၵႂႃႇဝႆႈ ၼႆယူႇ။

ၸွမ်းၼင်ႇ ၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်းဝႃႈ “ၽိတ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇတေႁူႉ လူႉယဝ်ႉ ၸင်ႇတေႁၼ်” ၼႆၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ၵႂႃႇၽိတ်းၺႃး လူလၢႆၽြႃးပဵင်းၽင်ႇၼႆႉသေ လႆႈထူပ်းၽွၼ်းႁၢႆႉၵႂႃႇၵေႃႈ မီးယူႇယဝ်ႉ။ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼႃးၵၢဝ် သွင်ပီႈၼွင်ႉ ဢမ်ႇႁူႉသေ ၽႅဝ်ၵႂႃႇ ႁိမ်းၽြႃးပဵင်းၽင်ႇၼၼ်ႉ ပီႈဢၢႆႈမၼ်း ဢဝ်ၽႃႉၵႂႃႇထၢၵ်ႇလဵၼ်ႈ ၽြႃးၼၼ်ႉလႄႈ ၽိူဝ်ႇၶႃပီႈၼွင်ႉ ပွၵ်ႈမႃးတီႈဢူႈၶဝ် ဢၼ်တိုၵ်ႉပွမ်ႈမႆႉၼၼ်ႉ ၸူးဢဝ်မႆႉလူမ်ႉသႂ်ႇ ၶႃသွင်ၵေႃႉပီႈၼွင်ႉသေ ၵေႃႉပဵၼ် ပီႈဢၢႆႈလႆႈလူႉႁၢႆ တၢႆၵႂႃႇၼႆယဝ်ႉ။ ၵေႃႉပဵၼ်ၼွင်ႉတႄႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းၽိတ်းသင်လႄႈ ဢမ်ႇၸဵပ်းသႅပ်ႇတီႈလႂ်ၼႆယဝ်ႉ။

ပီၶရိတ်ႉ 1972- 73 ၽွင်းမိူဝ်ႈ ပၢႆးဝူၼ်ႉပၢႆးမိူင်း ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ဢၼ်ဢမ်ႇမီး လွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၽြႃးတြႃးသင်ႇၶႃႇ တိုၵ်ႉလူၼ်ႉၶဝ်ႈမႃး ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼၼ်ႉ ႁူဝ်သိုၵ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ မႃးႁၼ် ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇၼႆႉသေ မၼ်းယူႇၼိူဝ်မႃႉ ဢဝ်ၵွင်ႈပွတ်းမၼ်း ယိုဝ်းတူၺ်း ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးမၼ်း ဢဝ် ပၢၵ်ႇၵွင်ႈမၼ်း ဝၢႆႇၸူး ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇသေ ယိုဝ်းၼႆ သမ်ႉဢမ်ႇပဵၼ်ၾႆး၊ ပေႃးယိုဝ်း ၶိုၼ်ႈၾႃႉၼႆ သမ်ႉပဵၼ်ၾႆးယူႇ၊ ႁူဝ်သိုၵ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ ယိုဝ်းတူၺ်း သၢမ်ၵမ်းသေတႃႉ ဢမ်ႇပဵၼ်ၾႆးလႄႈ မၼ်းဝႃႈ “ဢိုဝ်ႈ ၽြႃးၼႆႉ ၵတ်ႉဝႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇဢိူဝ်ႈၼႆႉ” ၼႆသေ ဢမ်ႇၶိုၼ်းၵၼ်ႇတေႃးသင် မၼ်းသိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ တပႄးမၼ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႈ ဢဝ်ၵွင်ႈယၢဝ်းမၼ်း ယိုဝ်းတူၺ်း ဢမ်ႇပဵၼ်ၾႆးၼင်ႇၵဝ်ႇလႄႈ ပွင်ႉထႃႉလႃႇတႂ်ႈလႃႇၼိူဝ် ဢဝ်ပၢႆၵွင်ႈ သုပ်းႁွၵ်ႇ တမ်ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇသေ ၵႂႃႇၸွမ်း ႁူဝ်သိုၵ်းၶဝ်ယဝ်ႉ။

ထိုင်မႃး တၢမ်းၶမ်ႈ သိုၵ်းႁၢၼ် ဢၼ်ဢဝ်ပၢႆႁွၵ်ႇၵွင်ႈ တမ်ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇၼၼ်ႉ မၼ်းယႃႉလဵၼ်ႈ မၢၵ်ႇပွမ်းမၼ်းလႄႈ ၸူးဢဝ်မၢၵ်ႇတႅၵ်ႇ ၼႂ်းတၵ်းမၼ်းသေ တၢႆထင်တီႈ ၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ႁူဝ်သိုၵ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်တွင်ႉၸဵပ်း တွင်ႉၵႅၼ်း တင်းၶိုၼ်းသေ ထိုင်ၼႃႈမိူင်းၸမ်လႅင်း လႆႈလူႉႁၢႆတၢႆၵႂႃႇၼႆယဝ်ႉ။

ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈပဵင်းၽင်ႇၶဝ် ဢဝ်မႆႉဢဝ်ၶႃးသေ ၵႂႃႇမုင်းၶႃးပၼ် ၵျွင်းၽြႃးပဵင်းၽင်ႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ၶဝ်မုင်းယဝ်ႉ တၵႃႇၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸင်ႇၶီႈပႅၵ်ႈသေ ယွၼ်းသူးဝႃႈ “ႁႂ်ႈၶႃႈတပႄး လႆႈၵိၼ် ၽၵ်းလီၽၵ်းဝၢၼ်သေၵမ်း” ၼႆယဝ်ႉ။ ထႅင်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈ သိူဝ်ၶူပ်းတၢႆဝူဝ်းမၼ်း သိပ်းဢဵတ်းတူဝ်၊ သွင်တူဝ်သမ်ႉ မၢတ်ႇသေ ၽႅဝ်မႃးႁိူၼ်းယဝ်ႉ။ ဝူဝ်းတၢႆ သဵပ်းဢဵတ်းတူဝ်ၼၼ်ႉ သိူဝ်ဢမ်ႇၵိၼ်သေတူဝ်။ ၵူၺ်းၶူပ်းတၢႆလၢႆလၢႆ တီႈႁိမ်း လၼ်ႇတႂ်ႈ တၢင်းႁွင်ႇလွႆပႅၵ်ႇၼၼ်ႉသေ ၸပ်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ လွႆလုၵ်းဝူဝ်းတၢႆ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ၊ ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်လူၺ်ႈ ၵႂၢမ်းယွၼ်းသူး ၶီႈပႅၵ်ႈမၼ်းၼၼ်ႉၼႆ ဢွၼ်ၵၼ် ယုမ်ႇယမ်ဝႆႉယူႇ။

ၸုမ်းသိုၵ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၵႂႃႇလူလၢႆ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈ ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇၼႆႉလႄႈ ၸွမ်းတႃႈၸွမ်းတၢင်း မႃးထူပ်းၺႃး ၵႂၢႆးတေႃးတၢႆလႄႈသင်၊ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ဢၼ်ၵႂႃႇႁဵတ်း လွင်ႈၵၢၼ်ဢမ်ႇလီ တီႈၽြႃးၼၼ်ႉ သိူဝ်လူင် မႃးယႃႉၶူဝ်းၶွင်ၶဝ်လႂ်၊ ၸိူဝ်းဢၼ်ႁဵတ်း ဢမ်ႇလီၼၼ်ႉ ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇ ၶိုၼ်းမႃးႁဵတ်းတီႈၶဝ် ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၸႂ်ဢမ်ႇလီၶဝ်ၼၼ်ႉ သူၼ်းႁဵတ်းပဵၼ် ၵၢမ်ႇဢမ်ႇလီသေ ၽွၼ်းႁၢႆႉၽွၼ်းၸႃႉၼၼ်ႉ ၸင်ႇထူပ်းၺႃးၶိုၼ်း တူဝ်ၶဝ်ယဝ်ႉ။

ၽူႈဢၼ်မီးၸႂ်လီသေ ၵႂႃႇဝႆႈၽြႃးပဵင်းၽင်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇမီးၽေးသင်၊ ပဵၼ်ဢၼ်လွတ်ႈၽေးၶဵၼ် ၵတ်းယဵၼ်သိူဝ်းၸႂ်ယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ လႃႈလီႈလူလၢႆ ဢမ်ႇလႆႈလႄႈ ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇၼႆႉ ၸင်ႇပဵၼ် ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇမႃး ပိူင်ၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၽြႃးၽုင်းဢူယႂ်ႇ ယွၼ်းသူးတဵမ်ထူၼ်ႈ ၼႂ်းၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃတႆးႁဝ်းၼႆႉ မီးဝႆႉၸဵမ်ၵွၼ်ႇလႄႈ ႁဝ်းထုၵ်ႇလီ ၼပ်ႉယမ်ဝႆႈသႃ သိမ်းပႅင်းႁၵ်ႉႁွမ်ၵႂႃႇ ၵူႈသိုပ်ႇသိုပ်ႇယူႇ။

ၽိုၼ်ဢိင်

ၸဵင်ၶမ်းလႅင်း မၢႆ (3)၊ မိူဝ်ႈလႆႈၵႂႃႇဝႆႈ ၽြႃးပဵင်းၽင်ႇ၊ ၸဝ်ႈဝေႇပုလ် (ၶူဝ်လမ်)၊ ပီသႃႇသၼႃႇ 2539၊ ပီတႆး 2090၊ ၶရိတ်ႉ 1995၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 42-46။