ၽၵ်းသူမ်ႈ

ၼႂ်းၵႃႈ ၽၵ်းဢၼ်ဝႆႉလႆႈ ၶၢဝ်းယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်သေ ၵိၼ်လႆႈ ၵူႈၶိင်ႇၵူႈၶၢဝ်း ၵူႈဝၼ်း ၵူႈလိူၼ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ် ၽၵ်းသူမ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းႁဝ်း ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ယၢမ်ႈၵိၼ်ၽၵ်းသူမ်ႈ ယၢမ်ႈႁူႉ ဢရသႃႇ ၽၵ်းသူမ်ႈယူႇ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ၽၵ်းသူမ်ႈၽဵတ်း။ တေလႆႈဝႃႈ ၽၵ်းသူမ်ႈၼႆႉ မီးသၢမ်ပိူင်-

• ၽၵ်းသူမ်ႈၽဵတ်း
• ၽၵ်းသူမ်ႈၼမ်ႉ (ႁွင်ႉ) ၽၵ်းသူမ်ႈၶဵဝ်
• ၽၵ်းသူမ်ႈတဵၵ်း

ၶူဝ်းၶွင် တႃႇႁဵတ်း ၽၵ်းသူမ်ႈ

တႃႇတေႁဵတ်း ၽၵ်းသူမ်ႈၼၼ်ႉ ပိူင်လူင်မၼ်း ပဵၼ်ၽၵ်းၵၢတ်ႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၵိူဝ်၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉ၊ ႁၢၵ်ႈၶိဝ်း၊ ၸမုင်ႇ၊ ၶိင်၊ မိၼ်ႉ၊ ၼမ်ႉၶဝ်ႈ၊ ၽၼ်းၽၵ်းၵီးႁွမ်၊ ပႃႈၵေႃႈသႃးၵေႃး၊ လဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၶိူင်ႈၶူဝ်း ဢၼ်သႂ်ႇလေႃး မိူဝ်ႈမွင် ၽၵ်းသူမ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လၢႆးႁဵတ်းၽၵ်းသူမ်ႈၽဵတ်း

ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း တေလႆႈလိူၵ်ႈ ၽၵ်းၵၢတ်ႇသေ သုၵ်ႈၼမ်ႉ ႁႂ်ႈမူတ်းသႂ်ၸိုၼ်ႈသႂ်၊ ပေႃးယဝ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈ တၢၵ်ႇလႅတ်ႇ ႁႂ်ႈမၼ်းႁဵဝ်ႇတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ။ ၶိုၼ်းမႃး လိူၵ်ႈသွႆး ႁႂ်ႈယၢဝ်းတၢၼ်ႇ သွင်ႁၵ်းမိုဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် ယၢဝ်း/ပွတ်း ၵမ်ႉၸႂ်ၵျိူၵ်ႈ။ ပေႃးလိူၵ်ႈယဝ်ႉ သွႆးယဝ်ႉၵေႃႈ တေႃႈတေလႆႈ တၢၵ်ႇလႅတ်ႇထႅင်ႈ ၶိုင်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈၵွၼ်ႇ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၽၵ်းၵၢတ်ႇၼၼ်ႉ တေလႆႈၼူတ်ႈ ႁႂ်ႈမၼ်းၸမ်ႉ ႁႂ်ႈမၼ်းမၢၼ်ႉယူႇ။ မိူဝ်ႈၼူတ်ႈၼၼ်ႉ လႆႈသႂ်ႇလေႃးၵိူဝ်ဢိတ်းဢိတ်းသေ ၼူတ်ႈၼၼ်ႉ လီသေပိူၼ်ႈ။ ပေႃးႁဵတ်းၼၼ် ၼမ်ႉၵိူဝ်တေၶဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းၽၵ်းၵၢတ်ႇၼၼ်ႉသေ ၵၢၼ်ႈၽၵ်းၵၢတ်ႇ တေဢူၼ်ႈလီ ၼၢပ်ႈလီ။ ပေႃးတေသႂ်ႇလေႃး ႁၢၵ်ႈၶိဝ်းၸိုင် ႁၢၵ်ႈၶိဝ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈၼူတ်ႈလေႃး ၽၵ်းၵၢတ်ႇၵေႃႈလႆႈ ၼူတ်ႈႁင်းၵူၺ်းမၼ်းသေ မႃးသႂ်ႇလေႃးၵေႃႈလႆႈယူႇ။

ပေႃးၼူတ်ႈယဝ်ႉ ဢဝ်မႃးသႂ်ႇၼႂ်းဢၢင်ႇလူင်သဵင်ႈသဵင်ႈ။ ဢဝ်ၵိူဝ် မၢၵ်ႇၽိတ်ႉ ၸမုင်ႇ ပႃႈၵေႃႈသႃးၵေႃး မိၼ်ႉ ၶိင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶူၼ်းတဝ်လေႃး ႁႂ်ႈၶဝ်ႈၵၼ်လီလီ။ ပေႃးယဝ်ႉၵေႃႈ သင်ၶႂ်ႈပႃးဢၼ်ဝၢၼ်ၸိုင် လႆႈဢဝ် ၼမ်ႉဢွႆႈဢွင်ႇ သႂ်ႇလေႃးၽွင်ႈယဝ်ႉ။ ၽၵ်းသူမ်ႈၽဵတ်းၼႆႉ ပိူင်လူင်မၼ်း သႂ်ႇၵိူဝ်ၼမ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်သင်။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ဢဝ်ႁဵပ်းႁူမႅဝ်း သႂ်ႇလေႃးသေၵွၼ်ႇ။ မၢင်ၸိူဝ်း ၽၵ်းၵၢတ်ႇမွၵ်ႇၵေႃႈ ဢဝ်သႂ်လေႃးယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၽၵ်းပိုၵ်ႉလႅင်ၵေႃႈ သႂ်ႇလေႃးလႆးယူႇ။ ၽၵ်းၵၢတ်ႇမွၵ်ႇလႄႈ ႁူဝ်ၽၵ်းပိုၵ်ႉၵေႃႈ တေႃႈတေလႆႈၼူတ်ႈ ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈ သမ်ႉဢဝ်ပိူၵ်ႇမၢၵ်ႇၸွၵ်း ဢၼ်ႁႅင်ႈ သႂ်ႇလေႃးသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈဢၢႆသႅဝ်မၼ်း ႁွမ်ပိူင်ၼိုင်ႈၼႆယူႇ။ သင်ဝႃႈ ၶႂ်ႈဝႆႉႁိုင်ၸိုင် တေလႆႈ သႂ်ႇလဝ်ႈ ဢဝ်လဝ်ႈႁဵတ်းၼမ်ႉမၼ်းသေ မွင်သႂ်ႇဝႆႉၼႂ်းဢုမ်။ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၽၵ်းၵၢတ်ႇသူမ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ပိူင်လူင်မၼ်း ပဵၼ်ၼမ်ႉၶဝ်ႈယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ဢဝ်ၶဝ်ႈသၢၼ်သႂ်ႇဢဝ်။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ဢဝ်ၶဝ်ႈသုၵ်း ၼူတ်ႈလႅဝ်သေ သႂ်ႇၵေႃႈ ႁဵတ်းလႆႈယူႇ။ ပေႃးယဝ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ၼမ်ႉဢုၼ်ႇၵတ်း (ၼမ်ႉၽူတ်ႉလၢင်ႈ) ထွၵ်ႇသႂ်ႇၵမ်ႈၽွင်ႈသေ တဝ်ၶူၼ်း ႁႂ်ႈၶဝ်ႈၵၼ်လီလီတႃႉ။ ပေႃးယဝ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ယဵတ်ႈသႂ်ႇဢုမ် တဵၵ်းႁႂ်ႈၵႅၼ်ႇၵႅၼ်ႇ။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၼမ်ႉၼူတ်ႈမၼ်း ထူမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ လီသေပိူၼ်ႈ။ သင်ဝႃႈ ၼမ်ႉမၼ်းဢေႇၸိုင် ဢဝ်ၼမ်ႉဢုၼ်ႇၵတ်း (ဢမ်ႇၼၼ်) ၼမ်ႉၵတ်း ထႅမ်သႂ်ႇပၼ်ၵေႃႈ လႆႈယူႇ။ ၵမ်းလိုၼ်း တေလႆႈ ဢိုတ်းပၢၵ်ႇဢုမ်ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈ၊ ယႃႇပေႁႂ်ႈ မႅင်းၽွင်ႉ မႅင်းမူၼ်း လႆႈၸၢင်ႈၶႆႇသႂ်ႇလႃးလႃး။ ဢုမ်ၽၵ်းသူမ်ႈယႅၼ်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈတၢၵ်ႇလႅတ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် တေလႆႈ ဝႆႉႁိမ်း မုၵ်ႉၽႆး ႁႂ်ႈလႆႈ ထၢတ်ႈဢုၼ်ႇၼၼ်ႉယူႇ။ ပေႃးႁဵတ်းၼၼ် ၽၵ်းသူမ်ႈမွင် တေၸဵဝ်းသူမ်ႈ တေၸဵဝ်းလႆႈၵိၼ်ယူႇ။ တီႈဢေႇသုတ်းမၼ်း မွၵ်ႈသၢဝ်းဝၼ်း ၼိုင်ႈလိူၼ်ၵေႃႈ တေသူမ်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။

လၢႆးၸႂ်ႉ ၽၵ်းသူမ်ႈ

ၽၵ်းသူမ်ႈၽဵတ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၽၵ်းသူမ်ႈယႅၼ်ႈၼၼ်ႉ ဢဝ်ၵိၼ်ၵပ်းၶဝ်ႈသွႆး၊ ၵိၼ်ၵပ်းၶဝ်ႈၸိုင် လၼ်ႇၵမ်းၶဝ်ႈလီတႄႉတႄႉ။ ၶိုၼ်းသွႆးသေးသေးသေ သႃႈလေႃး ၽၵ်းမီႇလႅင် ဢဝ်ၼမ်ႉမၼ်းဢွၼ်ႇ ႁူတ်းသေၵေႃႈ တေႃႈလီၵိၼ်ဝႆႉပိူင်ၼိုင်ႈယူႇ။ ဢဝ်ၶူဝ်ႈလေႃးၼိူဝ်ႉမူ ၼိူဝ်ႉၵႆႉၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လီၵိၼ်တႄႉယဝ်ႉ။ ၽၵ်းသူမ်ႈၼႆႉ ဢဝ်ႁုင်ႁဵတ်း ၼမ်ႉၽၵ်းလႆႈ လၢႆလၢႆမီႇလူးၵွၼ်ႇ။

ၽၵ်းသူမ်ႈၼမ်ႉ (ဢမ်ႇၼၼ်) ၽၵ်းသူမ်ႈၶဵဝ်

လၢႆးႁဵတ်း ၽၵ်းသူမ်ႈၶဵဝ်ၼႆႉ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် တင်းလၢႆးႁဵတ်း ၽၵ်းသူမ်ႈယဵၼ်ႈယူႇ။ ၽၵ်းသူမ်ႈၼမ်ႉၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈသႂ်ႇလေႃး မီႇၵီးဢၼ်ႁွမ်သင်။ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် တႃႇတေႁဵတ်း ၽၵ်းသူမ်ႈၼမ်ႉၼၼ်ႉ တေလႆႈၼူတ်ႈၽၵ်းၵၢတ်ႇယဝ်ႉသေ သွႆးႁႂ်ႈမၼ်း ဢွၼ်ႇဢွၼ်ႇ (မွၵ်ႈၶိုင်ႈႁၵ်းမိုဝ်း)ၼၼ်ႉယူႇ။ ဢဝ်ၽၵ်းၵၢတ်ႇသွႆးၼၼ်ႉ သၢင်လေႃးၵိူဝ်၊ ၶိုၼ်းၼူတ်ႈ တၢၼ်ႇတၢၼ်ႇမၼ်း၊ ဢဝ်သႂ်ႇၼႂ်းဢုမ် သႂ်ႇၼမ်ႉၼမ်ၼမ် (ၼမ်ႉဢုၼ်ႇၵတ်းၵေႃႈလီ)၊ တႃႇတေႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်းသူမ်ႈ ဢဝ်ၼမ်ႉၶဝ်ႈ သႂ်ႇလေႃးၵေႃႈလႆႈ ဢဝ်ၶဝ်ႈသၢၼ် သႂ်ႇလေႃးၵေႃႈလႆႈ။ ဢိုတ်းပၢၵ်ႇဢုမ်ၼၼ်ႉ လီလီသေ ဢဝ်ဝႆႉႁိမ်းၽႆး ႁႂ်ႈလႆႈဢၢႆၽႆး ဢူၼ်ႇသႂ်ႇဢုမ်မၼ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈဝႆႉႁိမ်းၽႆးၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ ၽႆးမႆႈလိူတ်ႇႁႅင်းႁုမ်းသႂ်ႇၸိုင် ၽၵ်းၵၢတ်ႇသူမ်ႈၼၼ်ႉ မႂ်မၼ်း မေႃလိူင်။ ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်ဢုမ်မၼ်း တၢၵ်ႇလႅတ်ႇတႃႉ၊ ဢဝ်ဢုမ်မၼ်း တၢၵ်ႇလႅတ်ႇၼၼ်ႉ တိူဝ်းလီသေပိူၼ်ႈ။ ၽၵ်းသူမ်ႈၼမ်ႉၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးလႆႈမွင်ႁိုင်တၢၼ်ႇ ၽၵ်းသူမ်ႈယႅၼ်ႈ၊ ဝႆႉမွၵ်ႈ သၢမ်ဝၼ်းၵေႃႈ ပေႃးသူမ်ႈယဝ်ႉ။

လၢႆးၸႂ်ႉ ၽၵ်းသူမ်ႈၼမ်ႉ

ၵိၼ်ၵပ်းၶဝ်ႈၽၵ်း၊ ၵိၼ်ၵပ်း ၶဝ်ႈသွႆး။ ဢဝ်သႂ်ႇလေႃး ထူဝ်ႇၽူးၽိူၵ်ႇသေ ၵိၼ်ၵေႃႈ ထုၵ်ႇသူပ်း။ ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်ႁုင်ႁဵတ်း ၼမ်ႉၽၵ်းၵေႃႈလႆႈ။

ၽၵ်းသူမ်ႈတဵၵ်း

ၽၵ်းသူမ်ႈတဵၵ်းၼႆႉ ၵူၼ်းႁူႉၸၵ်းမၼ်း ဢမ်ႇပေႃးၼမ်။ ၵူၼ်းမၵ်ႉမၼ်းၵေႃႈ တေႃႈဢေႇတႄႉတႄႉ။ လၢႆးႁဵတ်းမၼ်းတႄႉ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ဢဝ်ယွတ်ႈၽၵ်းၵၢတ်ႇ ဢၼ်ၵႄႇမၼ်းႁဵတ်းဢဝ်ယဝ်ႉ။ ယွတ်ႈၽၵ်းၵၢတ်ႇၵႄႇၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်တၢၵ်ႇႁႅင်ႈယဝ်ႉ ၼူတ်ႈဢဝ်ၽွင်မၼ်း။ ဢမ်ႇၼၼ် တေလႆႈ သွႆးၽၵ်ႉဢွၼ်ႇဢွၼ်ႇသေ ၸင်ႇတေဢဝ်ႁဵတ်း ၽၵ်းသူမ်ႈတဵၵ်း။ ၽွင်ၽၵ်းၵၢတ်ႇၼၼ်ႉ ဢဝ်မႃးသႂ်ႇၼႂ်းဢၢင်ႇ ဢဝ်ၵိူဝ် ၶိင်ယွႆႈၸိူဝ်းၼႆႉ သႂ်ႇလေႃးတဝ်လေႃးၶူၼ်းလေႃးၵၼ်။ ဢဝ်ၼမ်ႉဢွႆႈဢွင်ႇ သႂ်ႇလေႃး ၵမ်ႈၽွင်ႈ။ ပေႃးယဝ်ႉ ဢဝ်တဵၵ်းသႂ်ႇ ၼႂ်းဢုမ်။ ႁူမ်ႇတူမ်း ပၢၵ်ႇဢုမ်လီလီ။ ယႃႇပေပၼ် မႅင်းမူၼ်း မႅင်းၽွင်ႉ ၶႆႇသႂ်ႇ။ ဢဝ်ဢုမ်ၼၼ်ႉ ဝႆႉၸမ်ၽႆးသေ ႁႂ်ႈလႆႈ ဢၢႆမႆႈ။ ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်ဢုမ်မၼ်း တၢၵ်ႇလႅတ်ႇ။ ဝႆႉမွၵ်ႈ သၢဝ်းသၢမ်သိပ်းဝၼ်းၵေႃႈ ပဵၼ်မႃး ၽၵ်းသူမ်ႈတဵၵ်းယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽၵ်းသူမ်ႈတဵၵ်းၼႆႉ ဢၢႆသႅဝ်မၼ်း မဵၼ်ဢေႉဝႆႉလႄႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢမ်ႇမၵ်ႉ။ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ၽၵ်းၵၢတ်ႇၽွင် ယႅၼ်ႈမွင်ႁႅင်ႈၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇၽိတ်း။ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ၽၵ်းသူမ်ႈတဵၵ်းၼႆႉ ဢၼ်မေႃႁဵတ်းၵိၼ် ၵူၺ်းပဵၼ် ပီႈၼွင်ႉတႆးမၢဝ်း တႆးၼိူဝ်ယဝ်ႉ။

လၢႆးၸႂ်ႉ ၽၵ်းသူမ်ႈတဵၵ်း

ၽၵ်းသူမ်ႈတဵၵ်းၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်ႁဵတ်းထႅင်ႈ တၢင်ႇပိူင်။ ၵူၺ်းလႆႈ ဢဝ်ၵိၼ်ၵပ်းၶဝ်ႈ၊ ၵိၼ်ၵပ်းၶဝ်ႈသွႆးႁဵတ်းၼႆၵူၺ်း။

ၽိုၼ်ဢိင်

1. သုၶမ်း (ၸဝ်ႈ)၊ ပပ်ႉမၢႆတွင်း။