ၽၵ်းၼွၵ်ႇ

လွင်ႈယူႇလီ မီးႁႅင်းၼႆႉ ၵူၼ်းမဵဝ်းလႂ် ၽူႈလႂ် သေဢမ်ႇဝႃႈ လူဝ်ႇတႄႉတႄႉ။ ၵူၼ်းႁဝ်း မဵဝ်းလႂ်ဢမ်ႇဝႃႈ ငိုၼ်းၶမ်း ၼမ်ၵႃႈႁိုဝ်ၼမ် ၵၢၼ်ငၢၼ်း ၵျႃႉၵႃႈႁိုဝ်ၵျႃႇ၊ ပေႃးယင်း ဢမ်ႇယူႇလီၼႆ တိုၼ်းဝႃႈ ၶမ်ၸႂ်ဝႆႉသေဢမ်ႇၵႃး တၵ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈၶိုင်ပွင်သင်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ပႃႇလိၸင်ႇဝႃႈ “ဢႃရေႃၷျ ပရမႃ လႃꧤႃ”ၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈယူႇလီမီးႁႅင်းၼႆႉ ပဵၼ်လၢပ်ႈလူင် ဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၽႂ်ၵေႃႈ ႁူႉတေဢမ်ႇၸၢင်ႈ ထဵင်တွပ်ႇသင်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ မၼ်းပဵၼ် လၢပ်ႈလူင် ဢၼ်လီၼႃႇလူင်လၢင် ဢၼ်ၼိုင်ႈလႄႈ ၸူဝ်ႈယင်းတိုၵ်ႉ မီးတူဝ်မီးၸႂ်ယူႇၼႆႉ ႁူႉတၵ်းလူဝ်ႇလႆႈ ၶႂ်ႈမီးၵူႈၵေႃႉယဝ်ႉ။ တူဝ်ႁဝ်းၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ် တေလႆႈယူႇလီ မီးႁႅင်းၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈဢၼ် တၢင်းပဵၼ်ပႆႇမႃးထိုင် လူဝ်ႇလႆႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈဝႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇႁိုဝ်လႄႈဝႃႈၼႆ တူဝ်ႁဝ်းၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇတူၼ်ႈၽၵ်း တူၼ်ႈယိူဝ်ႈၼႂ်းသူၼ်။ (တၢင်းပဵၼ်) မိူၼ်ၼင်ႇ ဝူဝ်းၵႂၢႆး တူဝ်ၸၢင်ႈယႃႉယဝ်ႉ။ တူၼ်ႈၽၵ်းတူၼ်ႈယိူဝ်ႈႁဝ်း မိူဝ်ႈဝူဝ်းၵႂၢႆး ပႆႇလႆႈမႃးၶဝ်ႈတဝ်ၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈလွမ်ႉႁူဝ်ႉ ႁူတ်းၼမ်ႉ သႂ်ႇၽုၼ်ႇပၼ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးဝူဝ်းၵႂၢႆး လႆႈမႃးတဝ်သေ ၸင်ႇၵွႆႈမႄးႁူဝ်ႉ ပေႃးၼႆၸိုင် ၶူဝ်းသူၼ်ႁဝ်း ဢမ်ႇသုမ်းမူတ်းၵေႃႈ ႁူႉတေလူႉ တေပိူင်ႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵဝ်ႇယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈၼႆ ၸူဝ်ႈဢၼ် ဝူဝ်း ၵႂၢႆး ပႆႇလႆႈမႃးယႃႉ တူဝ်ႁဝ်းပႆႇပဵၼ်သင်ၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈမႄး ႁူဝ်ႉ၊ ႁူတ်းၼမ်ႉ၊ သႂ်ႇၽုၼ်ႇ၊ ၵိၼ်ပၼ် ဢၼ်တေပဵၼ် ယႃႈယႃ ထုၵ်ႇလိူတ်ႈ ၶိူင်ႈၵိၼ်ၵူႈမဵဝ်းယူႇယဝ်ႉ။ မဵဝ်းဢၼ်ၸၢင်ႈပၼ်ပဵၼ်ႁႅင်းၼႆႉ မီးတီႈ ယႃႈယူတ်းယႃႈယႃ ၵႃႈယႂ်ႇၶၼ်လူင်ၵွႆးၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ။ တီႈ ၽၵ်းယိူဝ်ႈၼၢင်းၶဵဝ် ဢၼ်သူႁဝ်းၵိၼ်ယူႇ ၸွမ်းၵၢၼ် ၸွမ်းႁိူၼ်း ၸွမ်းယေးၼၼ်ႉၵေႃႈ တဵမ်ထူၼ်ႈဝႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၽၵ်းၵမ်ႇၸွၼ်း ၽၵ်းၼွၵ်ႇတႄႇၵႂႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်ယွတ်ႈ ပဵၼ်မႂ် ပဵၼ်တူၼ်ႈ ထူဝ်ႇ တႅင် ၵူၺ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ်မၢၵ်ႇ ပဵၼ်လုၵ်ႈ၊ ၼမ်ႉၼူမ်း၊ ၼမ်ႉၽိုင်ႈ ထေႃးပၢတ်ႈ (ၼိူၺ်း) တႄႇၵႂႃႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၼမ်ႉဢၼ်ဝၢၼ် ဢၼ်ၸဵမ်းၵူႈၸိူဝ်းၸိူဝ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးတေလၢတ်ႈၵႂႃႇ လွင်ႈၽၵ်းယိူဝ်ႈၼၢင်းၶဵဝ် ၵူႈၸိူဝ်းၸိူဝ်းတႄႉ မၼ်းတေ ၼမ်ၼႃႇ၊ ႁႂ်ႈလႆႈယွၼ်းလၢတ်ႈၼႄ ပီႈၼွင်ႉၽူႈလူလိၵ်ႈ ႁဝ်းၶဝ် ၽၵ်းမဵဝ်းဢၼ်လိူင်ႇလႆႈငၢႆႈ “ၽၵ်းၼွၵ်ႇ” ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မဵဝ်းလဵဝ်ၵွၼ်ႇ။ ၽၵ်းၼွၵ်ႇၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းႁႆႈ မိူင်းၼႃးဢမ်ႇဝႃႈ ပေႃးၶႂ်ႈၵိၼ်ၼႆၸိုင် လႆႈငၢႆႈ ႁႃငၢႆႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ႁႂ်ႈပေႃးပၼ်ၽွၼ်းလီ ဢၼ်မီးဢဵၼ်မီးႁႅင်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈ ဝႆႉၸႂ် ၽိူၵ်ႇၸိုၼ်ႈသႂ်သေ မွၵ်ႇလၢတ်ႈယဝ်ႉ။

မိူင်းပိူၼ်ႈၼႆႉ ၵွပ်ႈဢမ်ႇပေႃးလိူင်ႇလႄႈ ပေႃးၶႂ်ႈၵိၼ်ၼႆ ၵၼ်ႉၽုၵ်ႇၵၼ်ႉသွမ်ႈဝႆႉ ၸင်ႇတေလႆႈၵိၼ်လီလီယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1931 လိူၼ်မၢတ်ႉ ၼႂ်းလိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ မိူင်းလၼ်ႇတၼ်ႇ “လၼ်ႇတၼ်ႇတေးလီႇ ဢႅၵ်ႉသ် ပရႅတ်ႉသ်”ၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ “ယႃႈယႃၸူဝ်ႈၶူပ်ႇယၢဝ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁၼ်ယဝ်ႉ” တႅမ်ႈဝႆႉ မၢႆႁူဝ်လိၵ်ႈ ၸိူင်ႉၼႆသေ ၼင်ႇဢၼ်ၽွၼ်းၽၵ်းၼွၵ်ႇၼၼ်ႉ လၢတ်ႈၼႄ ဝႆႉတဵမ်ထူၼ်ႈဝႆႉယဝ်ႉသေ ဢမ်ႇၵႃး မိူင်းၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ၊ ၵုၼ်သီႇႁူဝ်ႇ၊ ၵုၼ်ဢႃႇၾရိၵႃး၊ ဢႄးလ်ၵျီးရီးယႃးၸိူဝ်းၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် တႅမ်ႈလိၵ်ႈသေ ၸႂ်ႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၽၵ်းၼွၵ်ႇၼမ်ၼမ်ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ၽၵ်းၼွၵ်ႇၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၵိၼ်မႃး ပီမၼ်း ပေႃးလႆႈ ႁဵင်လိူဝ်လိူဝ်ယဝ်ႉ။

ရသေႉ ရႁၢၼ်း ၸေႃႇၵျီႇၶဝ် ဢၼ်မီးယူႇ ၼႂ်းႁူၺ်ႈၼႂ်းလွႆ ထိူၼ်ႇႁိမဝၼ်ႇတႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈဢၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈ သုင်းၵိၼ် ၽၵ်းၼွၵ်ႇလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ ၸူဝ်ႈၶူပ်ႇယိုၼ်းယၢဝ်း ထဝ်ႈၼႃႇၼင်တႃ ပေႃးဢမ်ႇမိုၼ်းလႆႈ ပေႃးၶႂ်ႈမိုၼ်းတႃ ပေႃးလႆႈဢဝ်မိုဝ်းယိပ်း ယုၵ်ႉၼင်တႃၶိုၼ်ႈတၢင်းၼိူဝ်သေ ၸင်ႇတူၺ်းလႆႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈတႆးႁဝ်း မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉၼင်ႇၼႆ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႄႇ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းဢိၼ်ႇတိယၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၽၵ်းၼွၵ်ႇၼႆႉ ႁဵတ်းယႃႈယႃၵိၼ် ယႃႈယႃတႃး ယိပ်းတိုဝ်းယူႇ တႃႇသေႇ လႄႈ ၶဝ်ဝႃႈ ပဵၼ်ယႃႈယႃၽီပၼ် ဝႃႈၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။ ဢွၼ်ၵၼ် ယိပ်းတိုဝ်းၵၼ်ယူႇ တေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ၵုၼ်ဝၼ်းတူၵ်း ၵုၼ်ဝၼ်းဢွၵ်ႇၵူၺ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ် ယိပ်းတိုဝ်းၵူႈတီႈလႄႈ ၽႂ်ဢမ်ႇၽႂ်ၵေႃႈ ၸႂ်ပေႃးၸပ်းၽၵ်းၼွၵ်ႇယူႇယဝ်ႉ။

ပႃႇမွၵ်ႇၶလူင် လီးၶျိင်ယၼ်ႈ တီႈႁူင်းႁဵၼ်း ၸၼ်ႉၸွမ် ပီႇၵိၼ်း မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ မၼ်းၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ 1677 တေႃႇထိုင် 1930 ၸင်ႇ သဵင်ႈၸူဝ် သုတ်းပၢၼ်ၵႂႃႇဝႃႈၼႆ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ မၼ်းၵိၼ် ၽၵ်းၼွၵ်ႇယူႇတႃႇသေႇ ၸူဝ်ႈၶူပ်ႇမၼ်း ၸင်ႇယိုၼ်း ယၢဝ်းလႆႈယူႇ 250 ပီ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ သႅင်ႇယႃႈယႃ ဝဵင်းလၼ်ႇတၼ်ႇ ၵႃႈတီႈ သဵၼ်တၢင်း ပိၼ်တူဝ်လႃၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢဝ်ၽၵ်းၼွၵ်ႇၼႆႉ တမ်ၽွင်သေ ၶၢႆဝႃႈၼႆ ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈ လွင်ႈယူႇလီ ဢၼ်ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉ ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။ မိူင်းတႆး ႁဝ်းၼႆႉ ပေႃးၶႂ်ႈၵိၼ် ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇဝႃႈ သိုဝ်ႉဢဝ် ၽွင်မၼ်းသင်၊ ၵွပ်ႈဢၼ်လိူင်ႇၼႃႇ မီးၵူႈတီႈလႄႈ ပေႃးၶႂ်ႈၵိၼ် ၶႂ်ႈတိုဝ်းၸိုင် ထူၺ်ႈဢဝ် ဢၼ်လိပ်းမၼ်းသေ ၵိၼ် လိပ်းၵေႃႈလႆႈယဝ်ႉ။ ၵိၼ်ဢၼ်လိပ်းလႄႈ ဢၼ်ႁႅင်ႈၼႆႉ ၵိၼ်ဢၼ်လိပ်းမၼ်း မီးႁႅင်းသေ ဢၼ်ႁႅင်ႈတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ ၽၵ်းၼွၵ်ႇၼႆႉ မီးသၢႆၶူမ်ဝႆႉ၊ ၸဵမ်းဝႆႉ၊ ၽဵတ်းဝႆႉဢိတ်းဢိတ်း၊ ပေႃးၵိၼ်သူပ်းဝၢၼ် တွင်ႉလူမ်လီ ယူႇငၢႆႈ သဵင်ၵေႃႈလီ ႁႅင်းၵေႃႈမီး ၼွၼ်းလပ်းၵိၼ်ဝၢၼ် ပၺ်ႇၺႃႇၺၢၼ်ႇ ၸၢင်ႈၽႄႈ ၸူဝ်ႈၶူပ်ႇၵေႃႈယၢဝ်း ယဵဝ်ႈလီ ပဵၼ်မႃး လွင်ႈလီၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၽၵ်းၼွၵ်ႇ လွင်ႈတႃႇႁဵတ်းၽၵ်း

ၽၵ်းၼွၵ်ႇၼႆႉ ဢဝ်ၵပ်းၼမ်ႉၽိတ်ႉၽူး၊ ၼမ်ႉၽိတ်ႉမၢၵ်ႇၶိူဝ်သူမ်ႈတမ် ဢမ်ႇၼၼ် ၼမ်ႉၽိတ်ႉတႃလႅင် တႄႇၵွႃႇ ၵပ်းၵိၼ် ဢၼ်လိပ်ႈမၼ်းၸိုင် ဝၢၼ်တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈသမ်ႉ သွႆးသေးသေး ဢမ်ႇၼၼ် ၽၵ်ႉႁမ်ႉ ဢွၼ်ႇဢွၼ်ႇ သႂ်ႇၵိူဝ်ထူဝ်ႇမဝ်ႈ မၢၵ်ႇၶိူဝ်သူမ်ႈ ထူဝ်ႇလိၼ် ၵူဝ်ႈၵိၼ် ဢၼ်လိပ်း ဢမ်ႇၼၼ် တူမ်ႈသေ ၵူဝ်ႈၵိၼ် ဢၼ်သုၵ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈလႆႈယူႇယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈသမ်ႉ ႁုင်ႁဵတ်းယႃႈၶူမ်ၵိၼ် ၶူဝ်ႈၼမ်ႉမၼ်းၵိၼ်လႂ်ၵေႃႈ ဢဝ်ၵမ်ႉသူႈၸႂ် လႆႈၸႂ် ႁဵတ်းလႆႈ ၵိၼ်လႆႈၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇၼၼ် ပၼ်ႈဢဝ်ၼမ်ႉမၼ်း သႂ်ႇလေႃးၵိူဝ်ဝၢၼ်သေၵိၼ်၊ ၽၵ်းၼၵွ်ႇႁႃႈၵျၢပ်ႈပၢႆၶိုင်ႈ ၼမ်ႉလိပ်းသွင်ၸွႆႉပၢႆၸဵတ်းၶၼ် ႁႃႈၵျၢပ်ႈ တူမ်ႈၶိုဝ်ႇႁႂ်ႈမၼ်း ၵိုတ်းႁမ်ႉဢေႇ သႂ်ႇၵိူဝ်ဝၢၼ်သေ ႁႃႈၶၼ်ႁႃႈၵျၢပ်ႈ ႁဵတ်းၵိၼ်ၼမ်ႉဝၢၼ် ၵေႃႈလႆႈယဝ်ႉ။

ပေႃးၶႂ်ႈဢဝ်ႁဵတ်း ယႃႈယႃၸမ်ႉ

• ပေႃးပဵၼ် ယဵဝ်ႈၽိူၵ်ႇ ယဵဝ်ႈဢမ်ႇဢၵ်ႇ လွင်ႈယဵဝ်ႈၸိုင် ၶိုဝ်ႇသေၵိၼ်။ ဢမ်ႇၼၼ် မိပ်ႇပၼ်ႈ ဢဝ်ၼမ်ႉမၼ်း သႂ်ႇလေႃးၵိူဝ်ဝၢၼ်သေ ၵိၼ်ၸိုင် တေႁၢႆယူႇယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇၼၼ် ထူၺ်ႈဢဝ် တင်းႁၢၵ်ႈတင်းမႂ် မူတ်းမူတ်း သုၵ်ႈၶႅမ်ႉၶႅမ်ႉ ဢဝ်တၢၵ်ႇဝႆႉ ၼႂ်းႁူမ်ႈ ႁႂ်ႈပေႃးႁႅင်ႈ၊ ပေႃးႁႅင်ႈယဝ်ႉ ၸင်ႇတမ်ၽွင်သေ သႂ်ႇဝႆႉ ၼႂ်းတဝ်ႈ ၵိၼ်လေႃးၼမ်ႉၽိုင်ႈ ၼိုင်ႈဝၼ်းသၢမ်ပွၵ်ႈ၊ ၼိုင်ႈပွၵ်ႈ ၵိၼ် သၢမ်ၶႅၵ်း တေႃႇႁႃႈၶႅၵ်း ပေႃးၼႆၸိုင် ၸိုၼ်ႈသႂ်ယူႇလီ ၵိၼ်ဝၢၼ် မီးႁႅင်း ၸူဝ်ႈၶူပ်ႇၵေႃႈ တၵ်းယၢဝ်းယဝ်ႉ။
• ပေႃးပဵၼ်ၸဵပ်း ပဵၼ်သႅပ်ႇ ဢဝ်ၽၵ်းၼွၵ်ႇၼွၵ်းလေႃး ၼမ်ႉသေ ဢုမ်ႇသႂ်ႇတီႈၸဵပ်းၼၼ်ႉ ယဵၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇယဵၼ်း တၵ်းတေၸဵဝ်းၶႅၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။
• လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ပဵၼ်တွင်ႉၵႅၼ်းသမ်ႉ ၽၵ်းၼွၵ်ႇ ၸမုင်ႇလမ် ၵိူဝ်ဝၢၼ် ၼွၵ်းလေႃးၵၼ်သေ ပၼ်ၵိၼ်၊ တီႈသၢႆလီမၼ်း သမ်ႉ ဢဝ်ဢုမ်ႇသႂ်ႇသေ ဢဝ်ၽႅၼ်ႇမတ်ႉဝႆႉၸိုင် ႁူႉတၵ်းတေ ႁၢႆၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။
• လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လၢတ်ႈၵႂၢမ်းၵႂင် ၵႂၢမ်းၵၵ်း ဢမ်ႇပေႃးလၵ်းလီၸိူဝ်းၼႆႉ ပၼ်ၵိၼ် ၽၵ်းၼွၵ်ႇ ၼိုင်ႈၼႂ် သွင်သၢမ်မႂ် ပေႃးၼႆ ႁၢႆယဝ်ႉ။
• ၺၢၼ်ႇဢမ်ႇလီ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတွင်း ဢဝ်ၽွင်ၽၵ်းၼွၵ်ႇ လႄႈ ၼမ်ႉၼူမ်း ၵိၼ် လေႃးၵၼ် ၺၢၼ်ႇတၵ်းမီးမႃးယဝ်ႉ။
• ၽၵ်းၼွၵ်ႇ ဢိမ်ၶိမ်း မၢၵ်ႇၽိတ်ႉပွမ်ႈ သၢမ်မဵဝ်းၼႆႉ တၢၼ်ႇၵၼ် ၼွၵ်းလေႃးၵၼ်ဢွၼ်ႇဢွၼ်ႇ ႁဵတ်းလုၵ်ႈဝႆႉ ၼိုင်ႈလုၵ်ႈမီးတၢၼ်ႇ သၢမ်ၶႅၵ်းသေ ၵိၼ်ပၼ် ၵၢင်ၶမ်ႈ ၼိုင်ႈလုၵ်ႈ ၵၢင်ၼႂ်ၼိုင်ႈလုၵ်ႈၸိုင် တၢင်းပဵၼ် ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ ၼၢင်ယွႆႈ ၼၢဝ်ယႅမ်း ႁၢႆယဝ်ႉ။
• ပေႃးဢွၵ်ႇသိဝ် ၼွၵ်းဢွၼ်ႇဢွၼ်ႇသေတႃး ႁၢႆယဝ်ႉ။
• မိူဝ်ႇတၢင်းၵိၼ် ၽၵ်းၼွၵ်ႇ ၽိတ်ႉၶျၢင်း ၼွၵ်းလေႃးၵၼ် ၵိၼ်ၸွမ်းၼမ်ႉဢုၼ်ႇ ႁၢႆယဝ်ႉ။
• ပေႃးတႃၸဵပ်း ၶိင်လိပ်းလႄႈ ၽၵ်းၼွၵ်ႇ ၼွၵ်းလေႃးၵၼ်ၵိၼ် ႁၢႆယဝ်ႉ။
• ပေႃးငူးသၵ်း တီႈႁွႆးသၵ်းမၼ်းၼၼ်ႉ ၼွၵ်းၽၵ်းၼွၵ်ႇသႂ်ႇ သမ်ႉသူတ်ႉၵိၼ် ၼမ်ႉၽၵ်းၼွၵ်ႇသေ ႁၢႆယဝ်ႉ။
• ပေႃးၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ ၽၵ်းၼွၵ်ႇလႄႈ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉပွမ်ႈ ၼွၵ်းလေႃးၵၼ်ၵိၼ် ႁၢႆယဝ်ႉ။
• ပေႃးႁိူဝ်ႉဢူၼ်ႈဢူၼ်ႈ ဢွၼ်ႇဢွၼ်ႇ ႁႅင်းဢေႇ လိူတ်ႈဢေႇၼႆ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉၶျၢင်း ၽၵ်းၼွၵ်ႇ ၼွၵ်းလေႃးၵၼ်သေ ၵိၼ်ႁၢႆယဝ်ႉ။
• (1) ၽၵ်းၼွၵ်ႇႁႃႈၵျၢပ်ႈ၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉပွမ်ႈ ၵျၢပ်ႈၼိုင်ႈ၊ ၼမ်ႉၽိုင်ႈ ႁူၵ်းၵျၢပ်ႈ (2) ၽၵ်းၼွၵ်ႇ ၶၼ်ပၢႆႁွင်ႈ၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉပွမ်ႈ ႁူၵ်းထေႈ၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉၶျၢင်း ၵျၢပ်ႈၼိုင်ႈ၊ ၼမ်ႉၽိုင်ႈ ၶၼ်ပၢႆၵျၢပ်ႈ- ၼႂ်းၵႃႈ သွင်လၢႆးၼႆႉ လၢႆးလႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၽိတ်း ပေႃးလႆႈ ပွင်းၵၼ်ၵိၼ် ၼႆၸိုင် တၢင်းပဵၼ် ၸိုင်းပီ ၸိုင်းလိူၼ် ယႃၵေႃႈ ၼၢၼ်းႁၢႆ ၼၢၼ်းၶႅၼ်း ႁၢႆယၢပ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပေႃးၵိၼ် ယႃႈယႃ ၽၵ်းၼွၵ်ႇၼႆႉ တၢင်းပဵၼ်သင်သေဢမ်ႇဝႃႈ ဢၼ်ယႃယၢပ်ႇ မီးဝႆႉ ၼႂ်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ တၵ်းတေ ႁၢႆမႃးတႄႉတႄႉသေ ဢမ်ႇၵႃး တၵ်းလႆႈ ယူႇလီ ၵိၼ်ဝၢၼ် မီးႁႅင်း ၸူဝ်ႈၶူပ်ႇၵေႃႈ ယိုၼ်းယၢဝ်းတႄႉတႄႉ။

ၼင်ႇဢၼ် လၢႆးယႃႈယႃ ၽၵ်းၼွၵ်ႇၼႆႉ ပေႃးတေလၢတ်ႈၵႂႃႇတိၵ်းၵေႃႈ မၼ်းတေၼမ်။ လၢႆးၽေႃႇမၼ်း မီးထႅင်ႈ ၼမ်တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်

• ႁၵ်ႉၵၼ်ပိူဝ်ႈတၢင်းၵိၼ်
• ၸဵင်ၶမ်းလႅင်း မၢႆ (19) ၽၵ်းၼွၵ်ႇ၊ ၸွမ်ၶမ်း-ၼၢမ်ႇမိူင်း၊ၼွင်ပိင်၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 136-138