016 တိပၼ်ႇလတ်ႉထမိၵ၊ ၸၢတ်ႈ

16- ၸၢတ်ႈတိပလ်လတ်ထမိၷ

(တိပလ်လတ်ထမိၵ = တိုင်ဢၼ်မေႃၼွၼ်း သၢမ်ပိူင်) ထွမ်ႇဢဝ်ၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ်၊ ဢွၼ်ႁွတ်ႈတီႈသိူဝ်းသႃႇ

ဝတ်ႉထုပၸ်ႉၸုပၼ်ႇ

ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ မုၼ်ၶမ်းၽြႃး ယူႇသဝ်းတမ်ႈတီႈ မိူင်းဢႃႇꩮဝီႇ၊ တီႈ ဢၷ်ႉၷႃꩮဝၸေႇတီႇယူႇ။ တႃႇတေထွမ်ႇဢဝ် တြႃးမုၼ်ၶမ်းၽြႃးၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၼႂ်းဝဵင်းၶဝ်လႄႈ ရႁၢၼ်းၵူၼ်းၸၢႆး၊ ရႁၢၼ်းၼၢင်းယိင်းၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ၽႅဝ်မႃး တီႈဝတ်ႉယူႇ။ ၽိူဝ်ႇႁိုင်မႃး ၼၢင်းယိင်းလႄႈ ရႁၢၼ်းၼၢင်းယိင်းၶဝ် ဢမ်ႇမႃးယဝ်ႉသေ ၵူၺ်းမီး ၵူၼ်းၸၢႆးလႄႈ ရႁၢၼ်းၵူၼ်းၸၢႆးၶဝ်ၵူၺ်း ဢၼ်မႃး။ တႄႇဢဝ်ၼၼ်ႉမႃးသေ ၸင်ႇႁေႃးတြႃးၵ ၢင်ၶမ်ႈၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ပၢင်တြႃးယဝ်ႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈဝႃႇယႂ်ႇဝႃႇလူင်ၶဝ် ပွၵ်ႈမိူဝ်းဝတ်ႉၽႂ် ဝတ်ႉမၼ်းယူႇ။

ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းဢွၼ်ႇ ၸဝ်ႈသၢင်ႇဢွၼ်ႇၶဝ်တႄႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၼွၼ်းၸွမ်း ၵူၼ်းၸၢႆး တီႈၼိူဝ် ၸရွပ်ႈႁေႃးတြႃးၼၼ်ႉလႄႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ၼွၼ်းၶူၼ်“ၶေႃးၶေႃး”၊ ၵတ်းၶဵဝ်ႈမေႃးဝႆႉယူႇ။ ၸိူဝ်းဢၼ်ၼွၼ်း ၼိုင်ႈၵႅပ်ႉၼိုင်ႈၵမ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် ဢၼ်ပိူင်ႈတႃၼၼ်သေ ၸင်ႇတေၵႂႃႇလဝ်ႈလၢတ်ႈၼႄ မုၼ်ၶမ်းၽြႃးလႄႈ မုၼ်ၶမ်းၽြႃး ၸင်ႇတတ်းမၢႆဝႃႈ “ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၶဝ် တေဢမ်ႇလႆႈၼွၼ်းၸွမ်း ၵူၼ်းလႄႈ ၸဝ်ႈသၢင်ႇၶဝ်”ၼႆယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉတႄႉ တီႈၼႂ်းသႃႇသၼႃႇၼႆႉ ပုၼ်ႈတႃႇတီ ႈယူႇတီႈၼွၼ်း ၸဝ်ႈရႃႇႁုလႃႇ မီးၼမ်တႄႉတႄႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးမုၼ်ၶမ်းၽြႃးၵေႃႈ ပိူင်ၼိုင်ႈ၊ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႈ သမ်ႉပဵၼ်ၵေႃႉဢၼ် မီးၸႂ်ႁၵ်ႉပႅင်း သိၵ်ႈၶႃႇသၢမ်ပိူင်ၵေႃႈ ပိူူင်ၼိုင်ႈလႄႈ ပေႃးဝႃႈ လႆႈႁၼ် ၸဝ်ႈရႃႇႁုလႃႇမႃးၼႆၸိုင် ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် ပၼ်တီႈယူႇတီႈသဝ်းယဝ်ႉ။ သိူဝ်ႇပၼ် ၵူႇၼွၼ်းဢွၼ်ႇ၊ ဢဝ်သၢင်ႇၵၢၼ်းသေ ႁဵတ်းပၼ် တႃႇမွၼ်ႁူဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ တမ်းဝၢင်း သိၵ်ႈၶႃႇပုၻ်ႈမႂ်ႇမႃး ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၼပ်ႉယမ်သိၵ်ႈၶႃႇပုၻ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈပၼ် တီႈယူႇပုၼ်ႈတႃႇ ၸဝ်ႈရႃႇႁုလႃႇသေ ၸင်ႇဝႃႈ “ၸဝ်ႈရႃႇႁုလႃႇ ၶႅၼ်းတေႃႈၵႂႃႇ ႁႃတီႈယူႇတီႈၼွၼ်းၸဝ်ႈ ႁင်းၵူၺ်းတႃႉ”ၼႆယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈရႃႇႁုလႃႇ တေလႆႈၵႂႃႇႁႃ တီႈယူႇတီႈလႂ်။ တီႈဝတ်ႉၵူႈတီႈ ဢၼ်ဢမ်ႇမီး ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးတီႈလႂ်။ တီႈဢၼ်လွတ်ႈ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၶဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ ၵူၺ်းၵိုတ်း တီႈထၢင်ႇၽၢႆႈ(ဝၸ်ႉၸၵုꩦိ) မုၼ်ၶမ်းၽြႃးၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၶိုၼ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈရႃႇႁုလႃႇ လႆႈၵႂႃႇၼွၼ်း တီႈၼႂ်းထၢင်ၽၢႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵၢင်ၼႂ် ၽွင်းႁူဝ်မိူင်းသႂ်မႃး မုၼ်ၶမ်းၽြႃးယေႃးမႃး တမ်ႈတီႈ ဝၸ်ႉၸၵုꩦိသေ လႆႈႁူႉဝႃႈ မီးဝႆႉ ၸဝ်ႈရႃႇႁုလႃႇၼႆယူႇ။ ၸဝ်ႈရႃႇႁုလႃႇၼႆႉ သင်ႇသွၼ်ငၢႆႈသေ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇ ဢၼ်ၼပ်ႉယမ် သိၵ်ႈ ၶႇသၢမ်ပိူင်ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၶဝ် လႆႈႁူႉထိုင်ၼင်ႇၼႆသေ တီႈၵၢင်ပၢင်တုမ်သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ၽွင်းတိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ် လၢတ်ႈၵႂၢမ်းယွင်ႉယေႃး ၸဝ်ႈရႃႇႁုလႃႇၼင်ႇၼၼ် မုၼ်ၶမ်းၽြႃး ၸင်ႇၽႅဝ်မႃးသေ “ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၶဝ်... ၸဝ်ႈရႃႇႁုလႃႇ သင်ႇသွၼ်ဢွၼ်လီငၢႆႈၼႆၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၽဝႃႉယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း။ မိူဝ်ႈပဵၼ်ၽဝႃႉ တိရၸ်ႉꧢၢၼ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈသင်ႇသွၼ်ဢွၼ်လီငၢႆႈမႃးယူႇ ယဝ်ႉ” ၼႆ သေ ၸင်ႇလၢတ်ႈႁေႃးၼႄ ꩡၢတ်ႈၵွၼ်ႇဝၼ်းလင်ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ-

ၸၢတ်ႈဝၼ်းလင်

မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ တီႈမိူင်းရႃႇꩡၷႁ ၽွင်းမိူဝ်ႈၶုၼ်မၷꩪ ပဵၼ်ၶုၼ်ၼၼ်ႉ ၼေႃႇၶမ်းၽြႃး ပဵၼ်တိုင်သေ ယူႇသဝ်းႁူမ်ႈလူၺ်ႈ တိုင်ႁႃႈပၢၵ်ႇ တီႈၼႂ်းထိူၼ်ႇယူႇ။ တိုင်မႄႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၼွင်ႉယိင်း ၼေႃႇၶမ်းတိုင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢဝ် လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း မႃးဢၢပ်ႈပၼ် တမ်ႈတီႈ ပီႈဢၢႆႈမၼ်း ၼေႃၶမ်းတိုင်သေ ႁႂ်ႈသွၼ်ပၼ် “လၢႆးလိင်ႉတိုင်”ယဝ်ႉ။ ပေႃႈလုင်းတိုင်ၵေႃႈဝႃႈ “လီယဝ်ႉ”ၼႆ ႁပ်ႉဢဝ်သေ သင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ႁႂ်ႈမႃးႁဵၼ်းဢဝ် တၢင်းမေႃၶၢဝ်းၼၼ်ႉၶၢဝ်းၼႆႉၼႆယဝ်ႉ။ တိုင်ဢွၼ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးၼမ်ႉၸႂ် ၶႂ်ႈမေႃ တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈသေ ၵႂႃႇႁဵၼ်းသွၼ်ဢဝ် ၵူႈဝၼ်းဝၼ်းယဝ်ႉ။

ဝၼ်းၼိုင်ႈ တိုင်ဢွၼ်ႇၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ ႁႃၵိၼ်ၼႂ်းထိူၼ်ႇသေ သမ်ႉၵႂႃႇထုၵ်ႇႁဵဝ်ႉလႄႈ မၼ်းၸင်ႇဢဝ် လၢႆးလိင်ႉတိုင် ႁွင်ႉသႅၼ်ႇဢိဝ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ထုၵ်ႇႁဵဝ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ လႆႈငိၼ်းသဵင်ၼင်ႇၼၼ် တိုင်ၶဝ် ၸင်ႇၵႂႃႇလၢတ်ႈထိုင် မႄႈမၼ်းယဝ်ႉ။ တိုင်မႄႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇၵႂႃႇၸူး ပီႈဢၢႆႈမၼ်းသေ ထၢမ်ဝႃႈ သွၼ်ပၼ် လၢႆးလိင်ႉတိုင် တမ်ႈတီႈလၢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇယဝ်ႉႁႃႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ၼေႃႇၶမ်းတိုင်ၵေႃႈ ၸင်ႇဝႃႈ “ၼွင်ႉယိင်း... ယႃႇပေၵူဝ် လုၵ်ႈၸၢႆးမႂ်း ထူပ်းၽေးသေသမ်ႇသေပိူင်ယူႇလႃႈ၊ လုၵ်ႈၸၢႆးမႂ်းၼႆႉ မၼ်းမေႃ လၢႆးလိင်ႉတိုင် လီၼႃႇၼႃႇယဝ်ႉ၊ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း မၼ်းတေပွၵ်ႈမႃးသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸႂ်မႂ်းသိူဝ်းယူႇ” ၼႆသေ ၸင်ႇတေလွတ်ႈႁေႃး ၷႃႇထႃႇတီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ-

ပႃႇꩮိ

• 16- မိၷံ တိပလ်လတ်ထ မၼေၵမႃယံ၊ ဢꩦ်ꩧၵ်ၶုရံ ဢꩨ်ꩩရတ်တႃပပႃယိံ။

• ဢေၵေၼ သေႃတေၼ ꧢမၢသ်သသၼ်တေႃ၊ ꧢႁိ ၵလႃႁိတိေꧤႃတိ ꧤႃၷိၼဵယ်ယေႃ။

ပိၼ်ႇတႆး

ဢူဝ် ၼွင်ႉယိင်း... လၢၼ်ႇၸၢႆးတိုင်ၵဝ် ဢၼ်မေႃၼွၼ်းသၢမ်ပိူင်၊ ဢၼ်မီးလၢႆးလိင်ႉတိုင် တင်းၼမ်၊ ဢၼ်မီး ၵိပ်ႇပႅတ်ႇဢၼ်၊ ဢၼ်မေႃႁႃၵိၼ် ၼမ်ႉႁူၺ်ႈၼမ်ႉထိူၼ်ႇ ၽွင်းၵၢင်ၶိုၼ်းၵူၺ်းၼၼ်ႉ သွၼ်ပၼ်မၼ်း(လၢႆးလိင်ႉတိုင်)ယဝ်ႉယဝ်ႈ။ လၢၼ်ၸၢႆးတိုင်ၵဝ်ၼႆႉ ၵူၺ်းဢဝ်ၶူးၼင် ၽၢႆႇဢၼ်တိူဝ်ႉ လိၼ်ၼၼ်ႉ ထူၺ်ႈၸႂ်သေ ဢဝ်လၢႆးလိင်ႉတိုင် ႁူၵ်းလၢႆးၼၼ်ႉ လိင်ႉလႆႈမူးသိူဝ်းယူႇယဝ်ႉ။

တိုင်ဢွၼ်ႇတူဝ်ၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈ ထုၵ်ႇႁဵဝ်ႉၶမ်ႁဵဝ်ႉယဝ်ႉၼႆ ဢဝ်လၢႆးလိင်ႉတိုင်သေ ႁဵတ်းပႅတ်ႉ တၢႆၶႅင်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်တိုင်ဢွၼ်ႇ ႁဵတ်းၵဵင်ႉတၢႆၼၼ်ႉ မၼ်းမိူၼ်လီၼႃႇလႄႈ မႅင်းမူၼ်းၶဵဝ်၊ ၵႃလမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉပေႃးမႃး ဢုမ်ႇသႂ်ႇ ၼိူဝ်တူဝ်မၼ်းၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးမူးသိူဝ်း ၽႅဝ်မႃး မႃးလႆႈႁၼ်ၼင်ႇၼၼ် ၸင်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈ “တေထုၵ်ႇႁဵဝ်ႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၸဝ်ႉၸဝ်ႉၼၼ်ႉၵႂႃႈ၊ သမ်ႉပေႃးမဵၼ်ယဝ်ႉလူး”ၼႆသေ ၸင်ႇလိတ်ႈၸိူၵ်ႈသေ ၸင်ႇၵႂႃႇပိတ်း မႂ်တွင်မႂ်မႆႉ တႃႇတေႁေႃႇၼိူဝ်ႉတိုင်ၼႆယူႇ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ တိုင်ဢွၼ်ႇ တူဝ်ၼၼ်ႉ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉ လုၵ်ႉၶုၼ်ထင်ႇလႅၼ်ႈၵႂႃႇၸူး တမ်ႈတီႈ မႄႈမၼ်းၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။

• ႁူမ်ႈꩡၢတ်ႈ ။ ။ ပေႃႈလုင်းတိုင် မႃးပဵၼ် ၽြႃး။

• တိုင်မႄႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ မႃးပဵၼ် ဢုပ်ႉပလဝၼ်ႇထေႇရီႇ။

• တိုင်ဢွၼ်ႇဢၼ်လွတ်ႈၶဵၼ်ၼၼ်ႉ မႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈရႃႇႁုလႃႇ။

• ၵၼ်သွၼ် ။ ။ (1) ထွမ်ႇၵႂၢမ်းသြႃႇပေႃႈမႄႈ၊ လႆႈလွတ်ႈၵႄႈတုၵ်ႉၶ။

(2)ပေႃးဝႃႈမီးတၢင်းမေႃ၊ ၸၢင်ႈလေႃလွတ်ႈၽေးၶဵၼ်။

• ပႃႇရမီႇ ။ ။ ပၺ်ႇၺႃႇပႃႇရမီႇ။

• မင်ႇၷလႃႇ ။ ။ ပဵၼ်“သေႃဝၸသ်သတႃ မင်ၷလႃ၊ သိပ်ပ မင်ၷလႃ၊ ၿႃႁုသ်သၸ်ၸ မင်ၷလႃ”။