ယဵဝ်ႈဝၢၼ်

ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်လူင်မဵဝ်းၼိုင်ႈ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈၵူၼ်း သုင်ပူၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ဢၼ် ၸပ်းၵူၼ်းပဵၼ်ဝႆႉတင်းၸၢတ်ႈတင်းပၢၼ် ၼႆၵေႃႈ ဝႃႈလႆႈယဝ်ႉ။ ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၼႆႉ မီးယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 လႄႈ ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ၼႆသေ မီးသွင်မဵဝ်းယဝ်ႉ။  မိူဝ်ႈပီ 2010 ၼၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇမိူင်းလဵဝ်ၵူၺ်း ၵူၼ်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် ဢၼ်ယႃႇယု 16 လႄႈၽၢႆႇၼိူဝ် 16 မီးမွၵ်ႈ 3.1 လၢၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးထိုင်ပီ 2030 မႃးၸိုင် ႁူဝ်ၼပ်ႉဢၼ်ၼႆႉ လႅပ်ႈတေထိုင်ၵႂႃႇလႆႈ မွၵ်ႈ 4.6 လၢၼ်ႉယူႇ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မွၵ်ႈ 90% ၼႆႉ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ယဝ်ႉ။  ပေႃးဢဝ်ဢၼ် မုၵ်ႉၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လီ တႃႇယူတ်းယႃယဵဝ်ႈဝၢၼ် တီႈမိူင်းဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇလၢမ်းၶၢတ်ႈၼၼ်ႉဝႃႈၸိုင် ၵူၼ်းမိူင်းဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇ မွၵ်ႈ 850,000 ၵေႃႉၼႆႉ ယင်းပႆႇႁူႉဝႃႈတူဝ်ၵဝ်ႇမီးယဵဝ်ႈဝၢၼ် ၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းထၢတ်ႈၵိူဝ်/ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈ သုင်ပူၼ်ႉပၵ်ႉၵတိၼၼ်ႉ မီးၼမ်သေတႃႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈပႆႇသုင်ပူၼ်ႉတီႈၼႃႇဢႃးလႃးလႄႈ ပႆႇၸၢင်ႈၵူတ်ႇထတ်းလၢတ်ႈလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်။ လွင်ႈၼႆႉ မၢင်ပွၵ်ႈပွၵ်ႈၸိုင် လၢတ်ႈလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ပဵၼ်လူင်ႈၼႃႈယဵဝ်ႈဝၢၼ် ၼႆၵေႃႈလႆႈယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ သုင်ပူၼ်ႉပၵ်ႉၵတိၸိုင် တိုဝ်ႉတၢင်းတႃႇတေပဵၼ်မႃး တၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ လွင်ႈဢၼ်လႆႈႁူႉဝႆႉထႃႈလူင်ႈၼႃႈၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈဝႆႉတႄႉတႄႉ၊ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ပွႆႇပိၼ်ႉပွႆႇပႅတ်ႈဝႆႉႁဵတ်းၼႆသေ ဢမ်ႇယူတ်းယႃမၼ်းၸိုင် ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈသၢႆငၢႆတၢင်းပဵၼ် ႁၢႆႉၸႃႉမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႈ။

လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်

• ၵမ်းၵမ်းတွင်ႉမႆႈၼမ်ႉ • ၵမ်းၵမ်းၶႆႈယဵဝ်ႈ (ၵမ်ႈပႃႈၼမ် မိူဝ်ႈၵၢင်ၶမ်ႈၵၢင်ၶိုၼ်း) • ႁိူဝ်ႉမွႆႈ • ၼမ်ႉၼၵ်းတူၵ်း၊ ၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႈ (မၢၵ်ႇႁႅင်း) တူၵ်း • ၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်း ဢင်ႇၵႃႇၽူႈယိင်းၽူႈၸၢႆး (ၵွႆးလႄႈႁီ) ၶူမ်း၊ သင်ပဵၼ်ၽူႈယိင်း ၸၢင်ႈတူၵ်းၶၢဝ်သေ ၶူမ်း • ႁွႆးၸဵပ်းမၢတ်ႇ ၼၢၼ်းႁၢႆ • တႃမူဝ်း (ပဵၼ်ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၵႅဝ်ႈတႃ (lens) ႁႅင်ႈ)

သင်ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ၸိုင် လၵ်ႉၶၼႃႇမၼ်း

ၸၢင်ႈပေႃႇပဵၼ်မႃး ၼႂ်းၼိုင်ႈဝူင်ႈသိပ်းဝၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ သင်ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ၸမ်ႉ လၵ်ႉၶၼႃႇမၼ်း ဢမ်ႇပေႃးထၢင်ႇၸႅင်ႈလီ၊ ၸၢင်ႈဢဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်းႁူဝ်ပီမၼ်းသေ ၸင်ႇတေႁူႉႁၼ်လႆႈယဝ်ႉ။ 

ၵွပ်ႈသင် ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်?

တပ်းဢွၼ်ႇ (pancreas) ႁဝ်းၼႆႉ မၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇပၼ် ထၢတ်ႈႁေႃႇမူၼ်းဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ် (insulin) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇၼႆႉသမ်ႉ မၼ်းၵုမ်းထိင်းပၼ် ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ် ၼႂ်းလိူတ်ႈႁဝ်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေတၢင်းၵိၼ်ၼႂ်းထူင်ၶဝ်ႈႁဝ်း ယၢႆႈၵႂႃႇမူတ်းသေ မိူဝ်ႈလွၼ်ႉတၢင်းၵိၼ် ၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းသၢႆလိူတ်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇၼႆႉ မၼ်းၵဵပ်းဢဝ်ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်သေ သူင်ႇပၼ်ၸူးသဵၼ်ႈသႄးလ် ၸွမ်းတူဝ်ႁဝ်းယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉသဵၼ်ႈသႄးလ်ႁဝ်း ၸင်ႇၶိုၼ်းဢဝ်ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႅဝ်သေ ႁဵတ်းပဵၼ်မႃႇႁႅင်းယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈႁဝ်းမီးတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၼၼ်ႉ တူဝ်ႁဝ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈ ဢဝ်ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႅဝ်သေ ႁဵတ်းပဵၼ်မႃႇႁႅင်းလႆႈ။ ဢၼ်ၼႆႉၸိုင် ပဵၼ်ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈ၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇ ဢၼ်တပ်းဢွၼ်ႇႁဝ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈလီလီၼၼ်ႉယဝ်ႈ။

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ၼႆႉ ပဵၼ်ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ လွၵ်းပိူင်ႁႄႉၵင်ႈၼႂ်းတူဝ်ႁဝ်း တိုၵ်းတေႃးလႄႈ ယႃႉလူႉသဵၼ်ႈသႄးလ် ဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇပၼ် ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဢမ်ႇမီးဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇလႄႈ ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈႁဝ်းၵေႃႈ သုင်ၶိုၼ်ႈမႃးတိၵ်းတိၵ်းသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈဢင်ႇၵႃႇၼႂ်းတူဝ်ၶိင်းႁဝ်းလူႉလႅဝ်ယူႇယဝ်ႉ။

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ၼႆႉ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ဢၼ်ဢိင်ၼိူဝ်ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇ ၼႆၵေႃႈဝႃႈယဝ်ႉ။ ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ၼႆႉ ဢသၢၵ်ႈဢႃႇယုတိုၵ်ႉလဵၵ်ႉ၊ ဢသၢၵ်ႈသိပ်းႁူၵ်း သိပ်းၸဵတ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်လႆႈယဝ်ႉ။ ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးသူႈပဵၼ်ၵၼ်ၵႃႈႁိုဝ်။ ၵမ်ႈပႃႈၼမ်ၸိုင် ၼႂ်းၵႃႈၵူၼ်းမီးတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၼၼ်ႉ မွၵ်ႈ 10% ၼႆႉၵူၺ်း ဢၼ်ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ၸိုင် လူဝ်ႇလႆႈသမ်းယႃႈယႃဢိၼ်ႇသူႇလိၼ် တင်းၸူဝ်ႈတင်းၸၢတ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈ တေၽဵင်ပဵင်း ပဵၼ်ပၵ်ႉၵတိၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈၾၢင်ႉသတိ တၢင်းၵိၼ်တၢင်းသုင်းလႄႈ လၢႆးယူႇလၢႆးသဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လူဝ်ႇလႆႈၵိၼ်တၢင်းၵိၼ် ဢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇလႄႈ လူဝ်ႇလႆႈလဵၼ်ႈဢဵၼ်ႁႅင်းပၼ် မၢၼ်ႇမၢၼ်ႇယူႇယဝ်ႉ။

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ၼႆႉ ပဵၼ်ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈ၊ ဢမ်ႇၼၼ် သဵၼ်ႈသႄးလ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၸွမ်းလႆႈဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ၼႆႉ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းပဵၼ်ၵၼ်ၼမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၼၼ်ႉ မွၵ်ႈ 90% ၼႆႉ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ၸိုင် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇထုၵ်ႇလီ ၵုမ်းထိင်းႁႂ်ႈထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၽဵင်ႇပဵင်း ပဵၼ်ပၵ်ႉၵတိ လူၺ်ႈ ၵိၼ်တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇ၊ လဵၼ်ႈဢဵၼ်ႁႅင်း လႄႈ ၵႆႉၵႆႉၸႅတ်ႈတူၺ်းထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ တႃႇသေႇၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ၼႃႇႁႅင်းၸိုင် ထုၵ်ႇလီႁႃယူတ်းယႃယူႇယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈပႃႈၼမ်တႄႉ တေမီးယႃႈယႃမဵတ်ႉ ပၼ်ၵိၼ်ယဝ်ႉ။  ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ၼႆႉ မၢင်ပွၵ်ႈပွၵ်ႈမႃး ၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်တင်း တၢင်းပဵၼ်ပီးလူၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယဵဝ်ႈဝၢၼ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈပီးလူၼ်ႉၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၵူၼ်းၵႄႇ ၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ၵႆႉၵႆႉပဵၼ်မိူဝ်ႈ ဢႃႇယုႇႁဝ်းၵႄႇၶၢဝ်ႉမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႈ။

လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်းသၢႆတႃ

ၽူႈမီးတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ဝၢၼ်ၼၼ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ယႃႇယု မီး 12 ၶူပ်ႇၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၸိုင် ထုၵ်ႇလီၵူတ်ႇထတ်းသၢႆတႃ ၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မီးတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၸိုင် ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈထၢတ်ႈၼမ်ႉ ယူပ်ႈယွမ်းလႄႈ ၵႅဝ်ႈတႃၵူၼ်းႁဝ်း ၸၢင်ႈႁႅင်ႈသေ ၸၢင်ႈတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈသၢႆတႃယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ ထုၵ်ႇလီၵူတ်ႇထတ်းသၢႆတႃ ၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ယဵဝ်ႈဝၢၼ်မႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇပႃးတွင်ႉ

ၽူႈယိင်းၵမ်ႈၽွင်ႈ မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉပႃးတွင်ႉၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇၼႂ်းတူဝ် ဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈလႆႈလႄႈ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈ သုင်ပူၼ်ႉပၵ်ႉၵတိယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼႆႉ ၶဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၽူႈယိင်းၸပ်းတွင်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၽူႈယိင်းၸပ်းတွင်ႉ 100 ၵေႃႉၼႆႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်မွၵ်ႈ 18 ၵေႃႉၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ သင်ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ဝႆႉယဝ်ႉၸိုင် လွင်ႈပႃးတွင်ႉၼႆႉ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ သၢႆငၢႆယဵဝ်ႈဝၢၼ်ႁၢႆႉၸႃႉလိူဝ်ႈၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ သၢႆငၢႆဢၼ်ၼႆႉ ယင်းၸၢင်ႈတိူၵ်ႉၶိူၵ်ႈပၢႆးယူႇလီ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်တိုၵ်ႉမီးၼႂ်းတွင်ႉၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ လွင်ႈၵုမ်းထိင်း ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈ ႁႂ်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈတႃႇၽူႈယိင်းပႃးတွင်ႉ တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယူႇယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် တၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၽူႈယိင်းၸပ်းတွင်ႉၼႆႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်ၼႂ်းတွၼ်ႈသွင် ၶွင်ၵၢၼ်ၸပ်းတွင်ႉ (ဝူင်ႈထိ 14 ထိုင် ဝူင်ႈထိ 26) သေ ဝၢႆးသေၵိူတ်ႇလုၵ်ႈယဝ်ႉ ၸၢင်ႈၶိုၼ်းႁၢႆၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ၽူႈယိင်းဢၼ်မီးလိူတ်ႈဝၢၼ်မိူဝ်ႈပႃးတွင်ႉၼၼ်ႉ သင်ထဝ်ႈၵႄႇမႃးၸိုင် ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်မွၵ်ႈ 30% ယူႇယဝ်ႉ။