မိူင်းလိူၼ်း
ၶေႃႈမႆၢ - ၽိုၼ်လိၵ်ႈ လွင်ႈမိူင်းလိူၼ်းၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈၽႃႇသႃႇဢင်းၵိတ်ႉသေပိၼ်ႇဝႆႉ လူဝ်ႇလႆႈမႄးထတ်းမႄးၵႄႈယူႇ။
မိူင်းလိူၼ်း (Mong Lon, Manglon, Manglun) ၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်မီးၼႂ်းမိူင်းတႆး ၸိုင်ႈမိူင်းပွတ်းႁွင်ႇ မိူင်းမၢၼ်ႈ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းပဵၼ်မိူင်းၶွင်ၵူၼ်းၶိူဝ်းဝဢၼ်ၼိုင်ႈ၊[1] [self-published source]ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ဢၼ်မီးလွႆ၊ ပႃးၸွမ်းလွႆၼမ်ႉၶူင်း လႄႈ ၼမ်ႉၶႃႇ ဢၼ်ၶဝ်ႈၸူးၼမ်ႉၶူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းမီးၼႃႈလိၼ်မွၵ်ႈ 7770 km2 လႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းဢၼ်ၶပ်ႉၶိုင်ဝႆႉမိူဝ်ႈ 1911 ၼၼ်ႉ မီး 40,000 ၵေႃႉၼႆယဝ်ႉ။
မိူင်းလိူၼ်းၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ 21° 30′ တေႃႇထိုင် 23° N ဢမ်ႇၼၼ် 100 လၵ်း၊ ၸွမ်းမႄႈၼမ်ႉၶူင်း၊ ဢၼ်ၸႅၵ်ႇၸေႈမိူင်းဝႆႉပဵၼ်ပွတ်းဢွၵ်ႇ လႄႈ ပွတ်းတူၵ်း။ ၵူၼ်းယူႇတီႈ ပွတ်းဢွၵ်ႇမိူင်းလိူၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸၢဝ်းဝႃႉၶဝ်ယူႇသဝ်းဝႆႉသေ ပွတ်းတူၵ်း မိူင်းလိူၼ်းၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ် ပဵၼ်ၵူၼ်းတႆး ၶဝ်ယူႇသဝ်းဝႆႉယဝ်ႉ။
ပိုၼ်း[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
လွင်ႈပိုၼ်း Manglon မိူဝ်ႈၼႃႈႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီႊထူၼ်ႈ 19 ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁူႉသင်။ ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ Jambularattha ၸွမ်းၼင်ႇလွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ။
Sawbwa ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း တီႈမိူင်း Manglon ပဵၼ် Ta Ang ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် Wa ၵေႃႉပဵၼ် tributary to Hsenwi State မိူဝ်ႈ 1814 ၊ သိုပ်ႇၵုမ်းၵမ်ၼႃႈလိၼ်မၼ်း။ ပွတ်းဢွၵ်ႇမိူင်းဝႃႉၼႆႉ ၵႆႉလႆႈထုၵ်ႇ ၽူႈၵွၼ်းၸိူင်း ဝႃႉၶဝ် ၶဝ်ႈတိုၵ်းယူႇယဝ်ႉ။[2] ဝဵင်းလူင်၊ Takut ၼၼ်ႉ မီးတီႈၽၢႆႇႁွင်ႇဝဵင်း Pangyang လႄႈ မီးဝႆႉၼိူဝ်လွႆဢၼ်သုင် 6,000 ပေၼိူဝ်ၼမ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ Sawbwa ၼႆႉပဵၼ် Wa ဢၼ်ဢဝ်လၢႆးၶွင် Shan ၸဝ်ႈၾႃႉ။ မၼ်းမီးဢုပ်ႉပိူင်ႇၼိူဝ် ၸႄႈမိူင်းသွင်ဢၼ်၊ Mot Hai ၽၢႆႇႁွင်ႇ လႄႈ Maw Hpa ၽၢႆႇၸၢၼ်း။ Wa of Mang Lon လႆႈၵိုတ်းလိုဝ်ႈလွင်ႈႁႃႁူဝ် ၵူၼ်းတင်းၼမ်ယုမ်ႇယမ်ပုတ်ႉထ။
ၵမ်ႈၽွင်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်း Wa ဢၼ်ႁိမ်းႁွမ်းၼၼ်ႉ လႆႈၸတ်းၵၢၼ်ဝႆႉ လူၺ်ႈ Sawbwa ၊ ၽူႈၼမ်း Shan ဢၼ်ယူႇသဝ်းတီႈ Mang Lon ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းဝူင်ႈဝၢင်ႈသွင်ႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီႊထူၼ်ႈ 19 ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ဢိင်းၵလဵတ်ႈ တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈၶဝ် ထတ်းသၢင်ဝႃႈ ၼႃႈလိၼ် Wa ၼႆႉ မီးတီႈၵႆယၢၼ်လႄႈ တႃႇတေၶဝ်ႈလႆႈၼၼ်ႉ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလႄႈ၊ လိူဝ်သေ Mang Lon ၶဝ်ဢမ်ႇပၼ်ၸႄႈမိူင်း Wa ၶဝ်ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၽွင်းငမ်း၊ လႅၼ်လိၼ်မၼ်းတင်းမိူင်းၶႄႇ ဢမ်ႇလႆႈမၵ်းမၼ်ႈ။ လွင်ႈၼႆႉ မၼ်းထုၵ်ႇလီပဵၼ် တွၼ်ႈတႃႇ Wa ၶဝ်ယူႇ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၶဝ်လႆႈထုၵ်ႇလီလႆႈယူႇႁင်းၵူၺ်း။[3]
ဝႃႉၼႆႉ မီးဢေႇတီႈ ဝႃႉပွတ်းတူၵ်း၊ ဝႃႉဢၼ် Shans ပဵၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်း၊ ၵူၺ်းၵႃႈ မီးၵူၼ်းၶိူဝ်း Palaungs၊ Chinese လႄႈ Yanglam လိူဝ်သေ Lahu။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ၼႂ်း East Mang Lon ၼႆႉ ပဵၼ် Wa ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ Shans ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈလွႆ။ ၼႃႈလိၼ်သွင်ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တီႈလိၼ်ဢၼ်မီးလွႆ; တီႈလိၼ်ဢၼ်တႅမ်ႇဢၼ်လဵဝ်ဢၼ်မီးၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်း ၼမ်ႉမႄႈၼမ်ႉ ၼႂ်းလွႆ, လႄႈ တီႈၼႆႈ Shans လႆႈယူႇသဝ်းဝႆႉ။ တီႈ Nawng Hkam လႄႈ Mong Kao တီႈ West Mang Lon ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉတီႈယူႇသၢင်ႈၵိၼ်သဝ်း လႄႈ လၢၼ်ႉၵၢတ်ႇဢၼ်မီးလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ။
ၽူႈၵွၼ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ၽူႈၵွၼ်းၸိူင်း Manglon ၶဝ် လႆႈႁပ်ႉၸုမ်ႈၶူး Saopha ။ ၼႂ်းၵႄႈ ပီႊ 1870 လႄႈ 1892 မိူင်းမၢဝ်းၼႆႉ လႆႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ် East လႄႈ West Manglön ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[4]
ၸဝ်ႈၽႃႉ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
- 1814 - 1822 Hsö Hkam (Ta Awng) (သဵင်ႈၵၢမ်ႇမိူဝ်ႈ 1822)
- 1822 - 1852 Sao Hkun Sang (Khun Sing) (သဵင်ႈၵၢမ်ႇမိူဝ်ႈ 1852)
- 1852 - 1853 ဢူးယႃႇရႃႇၸႃႇ (ဢူပႃႇယႃႇၸႃႇ) (သဵင်ႈမုၼ်မိူဝ်ႈ 1854)
- 1853 - 1860 Naw Hpa (Nawpha) (သဵင်ႈၵၢမ်ႇမိူဝ်ႈ 1860)
- 1860 - 1919 Sao Tön Hsang (Tun Sang) (ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ 1831 - တၢႆမိူဝ်ႈ 1919) (1870-1892, တီႈ East Manglön)
- 1870 - 1877 Hsang Kyaw (တီႈ West Manglön)
- 1877 - 1892 Sao Maha (တီႈ West Manglön)
- 1919 - 1952 Sao Man Laik
- 1919 - 1946 Sao Hka Nan -Regent (ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ 1892 - တၢႆမိူဝ်ႈ 1946)
တူၺ်းပႃး[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
- ၵူၼ်း Wa
- မိူင်းဝႃႉ
ၽိုၼ်ဢိင်[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
- ↑ ထႅမ်းပလဵတ်ႉ:Cite EB1911
- ↑ Imperial Gazetteer of India, v. 17, p. 179.
- ↑ N Ganesan & Kyaw Yin Hlaing eds. Myanmar: State, Society and Ethnicity, Institute of Southeast Asian Studies, February 1, 2007, page 269
- ↑ Ben Cahoon (2000). World Statesmen.org: Shan and Karenni States of Burma.
22°10′N 99°11′E / 22.167°N 99.183°Eထႅမ်းပလဵတ်ႉ:Shan states