မၢၵ်ႇၽႆး
မၢၵ်ႇၽႆး[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
မၢၵ်ႇၽႆးၼႆႉ ၵႂၢမ်းဢင်းၵိတ်းၶဝ် ႁွင်ႉဝႃႈ pierardia sapota [1] သေ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ကနစိုးသီး။ ၵူၼ်းႁဝ်း ၵႆႉတၵ်ႉၵၼ်ဝႃႈ မၢၵ်ႇဢၼ်မႆႈသေပိူၼ်ႈ ပဵၼ်မၢၵ်ႇသင်ၼႆလႄႈ ၶေႃႈတွပ်ႇမၼ်းၼၼ်ႉဝႃႈ "မၢၵ်ႇၽႆး"ၼႆယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇၽႆးၼႆႉ ၸဵမ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵူၼ်းလူင် ဢွၼ်ၵၼ် ယၢမ်ႈၵိၼ်တူၺ်းလႄႈ ဢွၼ်ႁူႉၸၵ်းၵၼ် ၵမ်ႉပႃႈၼမ်။ တူၼ်ႈမၢၵ်ႇၽႆးၼႆႉ ပဵၼ်ၸၢဝ်းတူၼ်ႈၶဵဝ်တႃႇသေႇလႄႈ ဢွၵ်ႇၸွမ်း ဢွင်ႈတီႈ ၽူၼ်တူၵ်းၼမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းသုင်တူၼ်ႈမၼ်း တေသုင်မွၵ်ႈ 40 ထတ်းတေႃႇ 50 ထတ်း၊ လမ်းမၼ်း တေမီးယူႇမွၵ်ႈ 3 ထတ်းတေႃႇ 5 ထတ်း။ ၼိူဝ်ႉမႆႉမၼ်း ပဵၼ်သီၵမ်ႇလႅင်သေ ၵႅၼ်ႇၶႅင်ဝႆႉယူႇတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ။ ၶၢဝ်းလိူၼ်သီႇၼႆႉ မွၵ်ႇမၼ်းမွၵ်ႇမႃးသေ ၶၢဝ်းလိူၼ်ႁႃႈ လိူၼ်ႁူၵ်းၸိုင် မၢၵ်ႇမၼ်းသုၵ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းမၢၵ်ႇၽႆးသုၵ်းၼၼ်ႉ တမ်ႈတီႈ တူၼ်ႈမၼ်း သမ်ႉပေႃးယွႆႉပူင်ႈယူင်ႈပၢင်ႈယၢင်ႈ လီၵေႃႈလီတူၺ်း လႆႈႁၼ်ၼင်ႇၼၼ် ၼမ်ႉလၢႆးပေႃးပုၼ်းၸွမ်းယူႇ။ မၢၵ်ႇၽႆးၼႆႉ မၢၵ်ႇပဵၼ်ပူၵ်ႉပဵၼ်ဝႃ ၸိူင်ႉၼင်ႇ မၢၵ်ႇဢိတ်ႇၼၼ်ႉလႄႈ ဢဵင်းၵလဵတ်ႈၶဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ burma grape မၢၵ်ႇဢိတ်ႇမၢၼ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။
လၢႆးၽုၵ်ႇလၢႆးသွမ်ႈ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
မိူင်းမၢၼ်ႈမိူင်းတႆးတႄႉ ၵူၺ်းႁူႉဢဝ် ၸိူဝ်ႉမၼ်း ၽုၵ်ႇသေ ပႂ်ႉၵိၼ်မၢၵ်ႇမၼ်းလၢႆလၢႆၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵုၼ်ဢိၼ်ႇတိယပွတ်းဢွၵ်ႇတၢတ်ႉၶျ်ၼၼ်ႉတႄႉ တူၼ်ႈမၢၵ်ႇၽႆးၼႆႉ ၶဝ်ၵပ်းတူၼ်ႈမၼ်းသေ ၽုၵ်ႇဢဝ်။ တူၼ်ႈမၢၵ်ႇၽႆးၼႆႉတႄႉ မႆႉမၼ်း ဢမ်ႇပေႃးၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်းတီႈလႂ်လႄႈ တေလႆႈဝႃႈ ၵူၺ်းၽုၵ်ႇ ပႂ်ႉၵိၼ်မၢၵ်ႇမၼ်းၵူၺ်းၼႆယူႇ။
လၢႆးၵိၼ်[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
မၢၵ်ႇၽႆးၼႆႉ ၽွင်းမိူဝ်ႈမၼ်း ပႆႇမၢၵ်ႇၼၼ်ႉ သီမၼ်းၶဵဝ်ဝႆႉသေ ပေႃးဝႃႈ မၢၵ်ႇမႃးၸိုင် ပိူၵ်ႇဢၼ်ႁေႃႇမၢၵ်ႇမၼ်းၼၼ်ႉ လိူင်မႃး။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ပဵၼ်သီလႅင်ၶွင်ႇ။ သင်ဝႃႈ ၵွၵ်းပႅတ်ႈ ပိူၵ်ႇႁေႃႇမၼ်းၼၼ်ႉၸိုင် ၼႂ်းမၼ်း တေမီးဝႆႉ သၢမ်ၵိပ်ႇ၊ ၼႂ်းၼိုင်ႈၵိပ်ႇ သမ်ႉမီး ၸိူဝ်ႉၵႅၼ်ႇမၼ်း ၼိုင်ႈမဵတ်ႉ။ ဢရသႃႇမၼ်းတႄႉ မီးသွင်ပိူင် 1. ဢၼ်သူမ်ႈလႄႈ 2. ဢၼ်ဝၢၼ်။
မၢၵ်ႇၽႆးလႄႈ ပၢႆးယူႇလီ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ၶၢဝ်းႁူဝ်ၽူၼ် ပဵၼ်ၶၢဝ်းမၢၵ်ႇၽႆးမၢၵ်ႇသုၵ်းလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ၵႆႉလေႇၵိၼ် မၢၵ်ႇၽႆးၼမ်ပူၼ်ႉလႄႈ ၵႆႉၸၢင်ႈပဵၼ် တွင်ႉၸဵပ်းတွင်ႉၶိုၼ်ႈတွင်ႉၵႂႃႇလႄႈ ၵူၼ်းလူင်ၶဝ် ထုၵ်ႇလီတူၺ်းထိုင်ၶဝ် ယႃႇပေပၼ်ၶဝ်ၵိၼ် ၼမ်ၼႆယူႇ။
ၽိုၼ်ဢိင် =[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
- မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ ၁၊ (က-ကုံ)၊ နှာ ၃၁။
- ↑ J.N Cushion, Shan English Dictionary, page 470