မႆႉႁွမ်

မႆႉႁွမ်ၼႆႉ ပဵၼ်မႆႉ ဢၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းၵလႃးဢႃႇရပ်ႉၶဝ် မိုတ်ႈၵိုဝ်းတႄ့တႄ့ဝႃႈဝႃႈသေ ဢဝ်ၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းၽိင်ႈထုင်းၶဝ်မႃး ၸဵမ်ႁိုင်။ ပေႃးၺႃးမိူဝ်ႈမီးၶႅၵ်ႇ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် ဢမ်ႇၼၼ် ၶႅၵ်ႇၸမ်ၸႂ်မႃးသူႇ မႃးၸႂ်း တီႈႁိူၼ်းတီႈယေးၸိုင် ၶဝ်တေၽဝ် မႆႉႁွမ်သေ ပႂ်ႉႁပ်ႉတွၼ်ႈ၊ ၵၢၼ်ႁပ်ႉတွၼ်ႈၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ် လၢႆးႁပ်ႉတွၼ်ႈ ဢၼ်ၶႅမ်ႉသေပိူၼ်ႈ။

သထေးလူင်ၸဝ်ႈငိုၼ်းသႃးၶဝ် ႁႃသိုဝ်ႉဢဝ် လွၼ်ႉမႆႉႁွမ်ဝႆႉ ႁဵတ်းတီႈ ဢဝ်ၶႂၼ်ဢဝ်ငဝ်းတႄ့တႄ့။ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵလႃး ဢႃႇရပ်ႉၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ၽဝ်(ပိူၵ်ႇ-သိၵ်ႈ) မႆႉႁွမ် ၼႂ်းႁိူၼ်းၼႂ်းယေးၶဝ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵွၼ်း မႆႉႁွမ်ၼႆ့ ၶဝ်ႈထိုင်ၼႂ်းၽိဝ်ၼင်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတူဝ်ၶဝ် မီးဢၢႆႁွမ်၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ဢၢႆႁွမ် ဢၼ်ၸပ်းၸွမ်း ၽိဝ်ၼင်ၼၼ်ႉ ႁႄႉၵင်ႈလႆႈ မႅင်းမၢင်ၸိူဝ်းလႄႈ ႁႆးပၢင်ႇလၢႆႇၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်မီး ရေႃးၵႃႇႁူဝ်ၸႂ်ၼၼ်ႉ ပေႃးလႆႈသုတ်ႇၼူမ်ဢၢႆမႆႉႁွမ်ၼမ်ၼမ်ၸိုင် ရေႃးၵႃႇၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈႁၢႆသေ ယင်းၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ မီးႁႅင်းမႃးဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

လဵၵ်းသၢမ်ႈ(ၶိူင်ႈသမ်းဢၢင်း) ၶိူင်ႈလုပ်ႈမုၼ်ႈတႃးၽွင် မိူၼ်ၼင်ႇၶိူင်ႈတႃးၼႃႈ၊ တႃးတူဝ်၊ တႃးၵိင်ႇႁႄႉ ၵူႈၸိူဝ်းၸိူဝ်း၊ ဢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵလႃးၶဝ် ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼၼ်ႉ ၵမ်ႉၼမ်ၼမ် တိုၼ်းတေလႆႈပႃးမႆႉႁွမ်၊ ပေႃးဢမ်ႇပႃး မႆႉႁွမ်ၼႆ တေပဵၼ်ဢၼ်ၸၼ်ႉတႅမ်ႇဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၵုမ်ႇပၼီႇၼမ်ႉႁွမ် ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းၾလင်ႇသဵတ်ႈၵေႃႈ ဢဝ်ၼမ်ႉမၼ်းမႆႉႁွမ်ၼႆႉ ႁဵတ်းပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းသေယဝ်ႉ ၶိုၼ်းၶူင်သၢင်ႈႁဵတ်း ဢွၵ်ႇမႃးထႅင်ႈ ၼမ်ႉႁွမ်တင်းၼမ်တင်းလၢႆ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ၼမ်ႉမၼ်းမႆႉႁွမ်ၼႆႉ မၼ်းႁွမ်ၸပ်းၼိူဝ်ႉ ၸပ်းၼင်ဝႆႉႁိုင်(8)ၸူဝ်ႈမွင်းၼႆသေ ၼိုင်ႈမၼ်းႁွမ်ႁိုင်ၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းၵေႃႈ ယႂ်ႇလိူဝ်မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မႆႉႁွမ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်မႆႉသၽႃႇဝ ဢၼ်မီး ဢၢႆႁွမ်ဝႆႉသေ လႆႈဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵၼ်မႃး ႁိုင်ယဝ်ႉ။ ၵႃႈပူၼ်ႉၵွၼ်ႇၶိုၼ်းပႃႈလင်မႃးတႄ့ လႆႈၵႂႃႇႁႃဢဝ်မႃး ၼႂ်းထိူၼ်ႇၼႂ်းၶိူဝ်းသေ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ႁဵတ်းသူၼ် လေ့ၵၼ်ၽုၵ်ႇၵၼ်မႃး တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပဵၼ် မႆႉမဵဝ်းမီးၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်ႁႃယၢပ်ႇတႄ့တႄ့။ ၼႂ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် တီႈမိူင်းထႆးၼႆႉ မႆႉႁွမ်ၼိုင်ႈတၢၼ်ႇ 3500-10000 ၼိုင်ႈမိုၼ်ႇဝၢတ်ႇ၊ ၼႂ်းၵႃႈဝႃႈၼၼ် မၼ်းဢိင်ပိုင်ႈၼိူဝ် ၼမ်ႉမၼ်းမႆႉႁွမ် ၸၼ်ႉလႂ်ၸၼ်ႉၼၼ်ႉ။ ၼမ်ႉမၼ်းမၼ်း ၼိုင်ႈၵီႇလူဝ်ႇၵရမ်ႇ တင်ႈတႄႇဢဝ် 80,000 တေႃႇထိုင် 250,000၊ မၼ်းဢိင်ၼိူဝ် ၼိူဝ်ႉမႆႉ-ႁၢင်ႈလီႁၢင်ႈၸႃႉ ၶႅမ်ႉဢမ်ႇၶႅမ်ႉ၊ ဢႃႇယုမႆႉ ႁိုင်ဢမ်ႇႁိုင်၊ ၼမ်ႉမၼ်းမၼ်း ၼမ်ဢမ်ႇၼမ်၊ ပေႃးမၼ်း ဢမ်ႇပေႃးၶႅမ်ႉၵေႃႈ ၼိုင်ႈၵီႇလူဝ်ႇၵရမ်ႇ 30,000- တေႃႇ 70,000 ၼႆ့ပဵၼ် ၵႃႈၶၼ်ၼႂ်းမိူင်းထႆး။ ပေႃးထိုင်ၵႂႃႇ ၼွၵ်ႈမိူင်းယဝ်ႉတႄ့ တေသုင်ထႅင်ႈသေၼႆ့၊ ၼႂ်းၵၢတ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ဢၼ်သိုဝ်ႉၶၢႆမႆႉႁွမ် ၼမ်သေပိူၼ်ႈတႄႉ ပဵၼ်မိူင်းသၢဝ်ႇတီႇဢႃရပီးယိူဝ်း လႄႈ ၸိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ၊ ၼႂ်းၼိုင်ႈပီၼႆႉ ၶဝ်သိုဝ်ႉၶၢႆၵၼ် ၵႃႈမႆႉႁွမ်ၼႆႉ သုင်ထိုင် 200,000 လၢၼ်ႉဝၢတ်ႇထႆးၼႆယဝ်ႉ။

ယႃႈယႃလႄႈမႆ့ႁွမ်

မႆႉႁွမ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ဢၼ်မီးၵႃႈၶၼ် ဢၼ်ၸၢင်ႈပၼ်ဢၢႆႁွမ် တီႈၵူၼ်းႁဝ်းၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ယင်း ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ယႃႈယႃႇလူးၵွၼ်ႇ။ ၼႂ်းလၢႆးၵၢၼ် ယႃႈယႃႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇၶဝ် လၢတ်ႈဝႃႈ မႆႉႁွမ်ၼႆႉ မီးဢရသႃႇၽဵတ်းလႄႈၶူမ်လေႃးၵၼ်ဝႆ့သေ ဢဝ်ႁဵတ်းယႃႈယႃ ပၼ်ႁႅင်းႁူဝ်ၸႂ်၊ တွင်ႉၶူၼ်ႉ တူၼ်ႉႁၢၵ်ႈ ယႃႈယႃႁူဝ်ၸႂ်ၵပ်ႉ၊ လူမ်းသတ်ႉၼႃႈဢူၵ်း၊ ပၼ်ႁႅင်း ယႃႈယႃႇတၢင်းၵႃႇမ ယႃလႆႈရေႃးၵႃႇ ပဵၼ်တုမ်ႇပဵၼ်ပူမ် ယႃႉယၢႆႈပႅတ်ႈလူမ်းၼႂ်းႁူင်း(ၼဵင်)ၶဝ်ႈ။ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈ သဵင်လိုဝ်းလင်ယူႇ ယၢမ်းလဵဝ်တႄ့ ပဵၼ်ဢၼ် ဢဝ်ႁဵတ်းယႃႈယႃႇရေႃးၵႃႇ ႁူင်းၶဝ်ႈၸဵပ်းၼႆယဝ်ႉ။

ၼႂ်းမိူင်းၵျႃႇပၢၼ်ႇ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၵျႃႇပၢၼ်ႇၶဝ် မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ဢဝ်မႆႉႁွမ်ၼႆႉ ၶႅၵ်းႁဵတ်းႁၢင်ႈၽီႁၢင်ႈသၢင်သေ ဝႆႉပဵၼ် တီႈၼပ်ႉယမ်ၸွမ်းၵျွင်း ၸွမ်းဝတ်ႉ ၵူႈတီႈတီႈ ဢဝ်ႁဵတ်းတဵၼ်းႁွမ် ဢဝ်ၽွင်မၼ်းသႂ်ႇပႃး ၼႂ်းယႃႈယႃႇႁႅင်း၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ပေႃးပဵၼ်ပွႆးယႂ်ႇလၢမ်းလူင်ၸိုင် ဢဝ်သိၵ်ႈမႆႉႁွမ်ၽဝ်ၽႆး ဢဝ်ႁဵတ်း မင်ႇၵလႃႇ ဢၼ်မျၢတ်ႈထွတ်ႈတႄ့တႄ့ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းမိူင်းမေလးသျိူဝ်း ၵမ်ႉၼမ် ၶဝ်ဢဝ်ႁဵတ်း ၶိူင်ႈ ဢၼ်တႃးတူဝ်တႃးၶိင်း၊ ဢဝ်ႁဵတ်းယႃႈယႃ ရေႃးၵႃႇ ၸွမ်းၽိဝ် ၼိူဝ်ႉၽိဝ်ၼင်။ ၼွၵ်ႈလိူဝ်သေမႆႉႁွမ်ၼႆႉ မၼ်းၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းတႃႇႁၢင်ႈၶိုင်ႈ တႃႇယႃႈယႃဢမ်ၵႃး လွၼ်ႉမႆႉႁွမ်ၼၼ်ႉ ယင်းၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်းထႅင်ႈလၢႆလၢႆမဵဝ်း၊ မႆႉႁွမ်ၼႆႉ ဝၢႆးသေ ပိူၼ်ႈၶိုဝ်ႇဢဝ် ၼမ်ႉႁွမ်မၼ်းယဝ်ႉၼၼ်ႉ ပိူၵ်ႇမႆႉႁွမ်မၢင်တွၼ်ႈၵေႃႈ ဢဝ်ၶႅၵ်းႁဵတ်း ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈသေမဵဝ်းမဵဝ်း ဢၼ်ၸိူဝ်း ဢဝ်ႁဵတ်းဝႅၼ်၊ ပီႇႁူတွင်ႇသွႆႈ ဢႅပ်ႇဝႆႉၶူဝ်းၶွင် မီးၵႃႈၶၼ် မိူၼ်ၼင်ႇၶမ်း၊ ဢဝ်ႁဵတ်း မၢၵ်ႇၼပ်ႉၵေႃႈ ယင်းမီးလူးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းထႆးႁူႉၸၵ်း လွင်ႈဝႃႈ မႆႉႁွမ်ၶဝ်ႈတၢင်း တိုဝ်းၼၼ်ႉ တႄႇၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပၢၼ်ႁေႃၶမ်းလူင်ၼႃးရၢႆး 350 ပီ ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ၼႂ်းလၢႆးယႃႈယႃထႆး လၢတ်ႈဝႃႈ မႆႉႁွမ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ယႃႈယႃပႄ့ထၢတ်ႈ မႄးပၼ်လိူတ်ႈ ႁူဝ်ၸႂ် ၵႄႈတပ်းၵႄႈပွတ်ႇ၊ ပႄ့လူမ်းႁူဝ်ပၼ်ႇတႃလၢႆး တွင်ႉၶူၼ်ႉတူၼ်ႉႁၢၵ်ႈ တွင်ႉႁေႈ ၸဵပ်းမူၺ်ႈၸွမ်း ၶေႃႈတိၼ်ၶေႃႈမိုဝ်း ၵႄႈၵွင်ႉၵူႈၸိူဝ်းၸိူဝ်းလႄႈ ၵူၼ်းထႆးၶဝ် ၼပ်ႉသွၼ်ႇဝႃႈ ပဵၼ် ယႃႈၽီပၼ်။ ၼႂ်းတႆးတႄ့ၵေႃႈဝႃႈ ပဵၼ်ယႃႈသႅၼ်ယႃၼႆယဝ်ႉ။

=ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇမႆႉႁွမ်ၼႂ်းၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

မၢႆႉႁွမ်ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်မႆႉၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇ ၵၢၼ်သိုဝ်ႉၶၢႆ ၼႂ်းၵၢတ်ႇလူမ်ႈၾႃႉ တႄ့တႄ့ဝႃႈဝႃႈလႄႈ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းၵေႃႈ သုင်မႃးတႄ့တႄ့၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်မႆႉထိူၼ်ႇ ဝႃႈၼႆသေတႃႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ထိူၼ်ႇၵေႃႈမၢင်ၵႂႃႇ မႆႉႁွမ်ၵေႃႈ ႁႃယၢပ်ႇမႃး တိၵ်းတိၵ်းလႄႈ ၸင်ႇလႆႈႁႃလၢႆးၵဵပ်းဢဝ် မဵတ်ႉၸိူဝ်ႉမၼ်း မႃးၵႃႈဝႆႉသေယဝ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်း သူၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ မႆႉႁွမ်ၼႆႉ ပေႃးဢႃႇယူႉမၼ်းလႆႈ သၢမ်ပီလိူဝ်ၵႂႃႇယဝ်ႉၸိုင် ၼင်ႇႁိုဝ်လွၼ်ႉမၼ်း တေၼမ်မႃး တေၸဵဝ်းမီးလွၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ် ၽႃႉထၢၵ်ႇပၼ်၊ တီႈႁွႆးၽႃႉၼၼ်ႉ မၼ်းတေ ၸဵဝ်းမုၼ်း တေမီးလွၼ်ႉမႃး ဢမ်ႇတၢပ်ႈတေႃႈလူဝ်ႇသႂ်ႇ ယႃႈယႃသင်ၼႆယဝ်ႉ။ မိူင်းဢၼ်မီးမႆႉႁွမ် ဢၼ်ၽုၵ်ႇမႆႉႁွမ်ယူႇ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉပဵၼ် မိူင်းထႆး၊ ၶမဵၼ်၊ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း၊ လၢဝ်း၊ မၢၼ်ႈ၊ ပင်းၵလႃးတဵတ့်လႄႈ ၼႂ်းမိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး မၢင်တီႈၵူၺ်းသေ ယင်းတိုၵ်ႉပဵၼ်လဵၵ်ႉၵေႇဢေႇမၢင်တႄ့။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၽူႈၸႂ်ႉတိုဝ်းမၼ်းၵေႃႈ ၼမ်မႃး လိူဝ်သေၼၼ်ႉ မႆႉႁွမ်ၼႆႉ ယွၼ်ႉၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်း ၼမ်ၼႃႇလႄႈ ၽုၵ်ႈၼမ်ၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ယင်းပႆႇပဵၼ် တီႈပဵင်းပေႃး တႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်းလူးၵွၼ်ႇ။

ၵၢၼ်လိူၵ်ႈတီႈလိၼ်

မႆႉႁွမ်ၼႆႉ မၼ်းၵျိူၵ်ႈ တီႈဢၼ်လႆႈလူမ်းလီ ၽူၼ်ၵေႃႈၶႅမ်ႉ၊ သၢႆငဝ်းလႅင်း ၵၢင်ဝၼ်းၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈလီ မၼ်းဢမ်ႇပေႃးၵျိူၵ်ႈ တီႈငိုပ်း မၼ်းၵျိူၵ်ႈတီႈလိၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇပေႃးႁႅင်ႈႁၢႆႉ (ပေႃးၶၢဝ်းမႆႈ)။ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် မႆႉႁွမ်ၼႆႉ တေလႆႈၽုၵ်ႇၼႂ်းၼႃႈၽူၼ် မၼ်းတေလူမ်ၸ်ႂသၢၵ်ႈသႃႇ တႃႇတေႁူတ်းၼမ်ႉ၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ တေယၢမ်းမိုၵ်းယူႇဝႆႉတင်းႁိုင်။ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈလႆႈၼႂ်းလိၼ် ၵူႈထၢၼ်ႈထၢၼ်ႈ ဢမ်ႇပေႃးလိူၵ်ႈလိၼ်၊ ၵမ်ႉၼမ် တေပဵၼ်လိၼ် ဢၼ်ၸုပ်ႇၼမ်ႉ၊ ၼႂ်းၼၼ်သေတႃႉၵေႃႈ တေဢမ်ႇ လႆႈပဵၼ် တီႈဢၼ်ၼမ်ႉယိုင်ႈၼမ်ႉဢိူင်း၊ ပေႃးဢမ်ႇလူဝ်ႇၼမ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈၶၢင်ႇပႅတ်ႈငၢႆႈငၢႆႈ၊ ဢၼ်လႅပ်ႈသေ ပိူၼ်ႈတႄ့ တေပဵၼ်ပၢၼ်းတၢပ်ႈ၊ ပေႃးပဵၼ်တီႈပၢင်ႇ တီႈပၢင်ႇပဵင်းတႄ့ တေလႆႈဝႆႉၸဵမ် မိူဝ်ႈၶၢဝ်းႁႅင်ႈ။ လုၵ်းတႃႇတေၽုၵ်ႇသွမ်ႈ မႆႉႁွမ်ၼၼ်ႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈ ၼိုင်ႈသွၵ်ႇ၊ တၢင်းလိုၵ်ႉ ၼိုင်ႈသွၵ်ႇ၊ ၸႅၵ်ႇၽႄလိၼ် ဢၼ်ၶုတ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်သွင်ပုၼ်ႈ လိၼ်ထၢပ်ႈၼိူဝ်ဝႆႉတီႈၼိုင်ႈ၊ လိၼ်ထၢပ်ႈတႂ်ႈဝႆႉတီႈၼိုင်ႈ၊ ယႃႇပေ ဢဝ်လေႃးၵၼ် ပေႃးၶုတ်းယဝ်ႉၸိုင် လိၼ်ဢၼ်ၶုတ်းဝႆႉၼၼ်ႉ တေလႆႈတၢၵ်ႇလႅတ်ႇဝႆႉ တၢင်းႁိုင် မွၵ်ႈ 15-20 ဝၼ်း၊ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ဢဝ်လိၼ်ထၢပ်ႈၼိူဝ်- လိၼ်ထၢပ်ႈတႂ်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈ ၽုၼ်ႇၶီႈဝူဝ်းၶီႈၵႂၢႆး (ႁိုင်ၼိုင်ႈပီ)၊ ၽုၼ်ႇၶီႈမူ 0.3-0 ၼိုင်ႈၸေႃႉၵိၼ်ၶဝ်ႈ၊ ၵဝ်ႁႂ်ႈၶဝ်ႈၵၼ်လီလီငၢမ်းငၢမ်း၊ ယဝ်ႉသႂ်ႇလူင်းၵႂႃႇ တီႈၼႂ်းဢုၵ်းလုၵ်း။ မႄႈမႆ့ႁွမ်ၼၼ်ႉ ဢႃႇယုမၼ်း တေလႆႈမီး 10 လိူၼ်တေႃႇထိုင် 12 လိူၼ်၊ တၢင်းသုင်တေလႆႈ မီးၼိုင်ႈသွၵ်ႇၶိုၼ်ႈၼိူဝ် ၸင်ႇတေလီၽုၵ်ႇ။

တၢင်းၵႆၵၼ် ၸမ်ၵၼ်

ၼႂ်းၼိုင်ႈတိုင်ႇၼႆႉ ၼိုင်ႈတူၼ်ႈ ပေႃးၽုၵ်ႇ ယၢၼ်ၵႆၵၼ်ၼိုင်ႈဝႃး တေၶဝ်ႈ 400 တူၼ်ႈ။ ပေႃးယၢၼ်ၵၼ်သွင်ဝႃး တေၶဝ်ႈ 200 တူၼ်ႈ၊ ပေႃးယၢၼ်ၵၼ် သီႇဝႃး တေၶဝ်ႈ 100 တူၼ်ႈ။

(ၵ) ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼိုင်ႈတိုင်ႇၶဝ်ႈ 400 တူၼ်ႈၼႆ့ မၼ်းတေၵိုင်ႇငၢမ်ႇၵၼ် တင်းၸဝ်ႈငိုၼ်းသႃး သထေးလူင်ၶဝ်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လၢႆးၸႂ်ႉၸၢႆႇငိုၼ်းတိုၼ်းမၼ်းၵေႃႈ တေသဵင်ႈၼမ် ၼႂ်းၶၢဝ်းပွတ်းလႄႈ ၶၢဝ်းယၢဝ်း။

• 1။ တႃႇၶုတ်းလုၵ်းမၼ်း
• 2။ ၵႃႈမႄႈမၼ်း
• 3။ ၵႃႈၽုၼ်ႇ၊ သၽႃႇဝ (ၶီႈဝူဝ်း။ၶီႈၵႂၢႆး၊ တဝ်ႈၵႅပ်ႇ၊ ၽုၼ်ႇမႂ်မႆႉ၊ ၽုၼ်ႇထၢတ်ႈ)
• 4။ ၵႃႈလုမ်းလႃး တင်ႈတႄႇၽုၵ်ႇယဝ်ႉ တေႃႇပေႃးယႂ်ႇ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းၸဵတ်းပီ (လွတ်ႇၼမ်ႉ၊ ႁူဝ်ၼမ်ႉ။ ယႃႈယႃတႃႇႁူတ်း)
  

(ၶ)- ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇထၢၼ်ႈသွင် ၼိုင်ႈတိုင်ႇၶဝ်ႈ 200 တူၼ်ႈၼၼ်ႉ တေလႅပ်ႈၵၼ်တင်း ၵူၼ်းပၢၼ်ၵၢင် ဢမ်ႇပေႃး မၢၵ်ႈမီးလူင်လၢင်။

• 1။ လၢႆးၸႂ်ႉၸၢႆႇ ၵၢၼ်ၶုတ်းလုၵ်းၵေႃႈ တေယွမ်း၊
• 2။ ၵႃႈမႄႈၵေႃႈ တေယွမ်း၊
• 3။ ၵႃႈၽုၼ်ႇ၊
• 4။ ၵႃႈလုမ်းလႃးၶၢဝ်းယၢဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ တေယွမ်းၵႂႃႇ ၼိုင်ႈၶိုင်ႈ၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵႄႈဝူင်ႈၵၢင် မႆႉႁွမ် တူၼ်ႈၼိုင်ႈလႄႈ တူၼ်ႈၼိုင်ႈၼၼ်ႉ သမ်ႉတေလႆႈၽုၵ်ႇ ၵူၺ်ႈယၶႅင်ႇ၊ မၼ်းတေမီး ၽွၼ်းလီ မိူၼ် ၼင်ႇ-
• 1။ ၸူဝ်ႈမႆႉႁွမ်ပႆႇယႂ်ႇ ပႆႇပႄ့တူဝ်ၼၼ်ႉ မၼ်းတေႁႄႉၵင်ႈပၼ်လႅတ်ႇ၊ လူမ်း။
• 2။ ၵူၺ်ႈၼၼ်ႉ ဢဝ်မႂ်မၼ်း၊ မၢၵ်ႇမၼ်း၊ တူၼ်ႈမၼ်းၶၢႆသေ ၶိုၼ်းဢဝ်ႁဵတ်းၵႃႈလုမ်းလႃး မႆႉႁွမ်။
• 3။ တူၼ်ႈၵူၺ်ႈၼႆႉ ယွၼ်ႉမၼ်းၸုပ်ႈၼမ်ႉၼမ်လႄႈ ပေႃးၶၢဝ်းမႆႈမႃး တူၼ်ႈၵူၺ်ႈၼႆႉ တေပဵၼ် တီႈ ပိုင်ႈဢိင်တႃႇမႆႉႁွမ်။
  

(င) ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇထၢၼ်ႈသၢမ်- ၼိုင်ႈတိုင်ႇၼႆႉ တေၶဝ်ႈ 100၊ ၼိုင်ႈပၢၵ်ႇတူၼ်ႈ၊ လၢႆးၽုၵ်ႇဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းတေၵိုင်ႇငၢမ်ႇၵၼ် တင်းၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈသူၼ် ဢၼ်ၽုၵ်ႇ မဵဝ်းဢႃႇယုဢမ်ႇပေႃးယၢဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇ ထူဝ်ႇ၊ ၽၵ်းမီႇ၊ မၢၵ်ႇၵဵင်၊ ထူဝ်ၼဝ်ႈ၊ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ ထူဝ်ႇလိၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၽွၼ်းလီမၼ်း-

• 1။ ယွၼ်ႉဝႃႈႁၢၵ်ႈယင်ႇမႆႉႁွမ်ၼႆႉ မၼ်းၶဝ်ႈမီးၼႂ်းလိၼ် လိုၵ်ႉယဝ်ႉလႄႈ ထႆၵေႃႈ တေဢမ်ႇၵႂႃႇတုမ်ႉတိူဝ်ႉ ႁၢၵ်ႈမၼ်း။
• 2။ တေမီးလၢႆးလႆႈ ၸွမ်းၶၢဝ်းလႂ်ၶၢဝ်းၼၼ်ႉ။
• 3။ တေလႆႈၶၢဝ်းယၢမ်း လုမ်းလႃးမႆႉႁွမ်ၼမ်မႃး။
  

မႆႉႁွမ်ၼႆႉ ပဵၼ်မႆႉ မီးၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇသေ ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်း ၼမ်လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ပေႃးၶဝ်ႈၸ်ႂ ႁၢဝ်ႈႁႅင်းသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၸိုင် ယင်းၸၢင်ႈတေပဵၼ်လႆႈ ၸဝ်ႈငိုၼ်းသႃးၵွၼ်ႇၼႆလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ် ၽူႈလူလိၵ်ႈႁဝ်းၶဝ် တေမီးတၢင်းႁူႉ ၵဵဝ်ႇၵပ်း လွင်ႈမႆႉႁွမ် လိူဝ်တိူဝ်းမႃးၼၼ့်လႄႈသင် ၸိူဝ်းဢၼ် ဢမ်ႇပႆႇယၢမ်ႈႁူႉ ပႆႇယၢမ်ႈငိၼ်း လွင်ႈမႆႉႁွမ်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈႁူႉ လႆႈငိၼ်းၼႆသေ ၸင်ႇလႆႈၶတ်းၸ်ႂ ပိၼ်ႇဢဝ်ၽၢႆႇထႆး မႃးပဵၼ်ၽၢႆႇတႆးယူႇ။
မုင်ႈမွင်း ႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉႁဝ်းၶဝ် ၸဵဝ်းပဵၼ်ၽူႈမၢၵ်ႈ ပူၼ်ႉယၢၵ်ႈ ထိုင်လီသေ။

ၽိုၼ်ဢိင်

လွၼ်ႉပၢႆး၊ ဢုင်းပွင်ႇၵႃၶမ်း၊ ပပ်ႉၸဵင်ၶမ်းလႅင်း မၢႆ 20 ၊ ၼႃႈ 176-179။ ပီ 2012