လိၵ်ႈမၢၼ်ႊ

လိၵ်ႈမၢၼ်ႊၼႆႉ ပဵၼ်လိၵ်ႈလၢႆး ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း တမ်ႈတီႈၼႂ်းလုမ်းမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ။ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းၸႃႇတိ မၢၼ်ႊလႄႈ ၸၢဝ်းမၢၼ်ႊ ၸိူဝ်းပဵၼ် ရၶႅင်ႇ၊ ထၼု၊ ဢၢင်းသႃး၊ တွင်ႇလိူဝ်း၊ ယေႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်လၢတ်ႈၵႂၢမ်း တိပႅတ်ႈ-မၢၼ်ႊ (Tibeto-Burman Language) ၼၼ်ႉ မၢၼ်ႊၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၼမ်သေပိူၼ်ႈ။ ႁူဝ်ၵူၼ်း ဢၼ်လၢတ်ႈၵႂၢမ်းမၢၼ်ႊ မီးယူႇ 32 လၢၼ်ႉသေ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢၼ်ယူႇသဝ်း ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႊၵေႃႈ ဝႆႉၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ ပဵၼ်မၢႆသွင်သေ ဢွၼ်ၵၼ်လၢတ်ႈတေႃႇၵၼ်ယူႇ။ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႊၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸၢဝ်းၵႂၢမ်း တိပႅတ်ႈ-မၢၼ်ႊ (Tibeto-Burman Language)။ ၸၢဝ်းၵႂၢမ်းတိပႅတ်ႈ-မၢၼ်ႊၼႆႉ သမ်ႉၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းၸုမ်းၶႄႇတိပႅတ်ႈ (Sino Tibetan-Language Family)။ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႊၼႆႉ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းဢၼ်မီး သဵင်ၶိုၼ်ႈလူင်း (Tonal)၊ ဢၼ်မီးသဵင်တႅမ်ႇသုင် (Pitch-Register)၊ ပဵၼ်ၵႂၢမ်း ဢၼ်မီးၶေႃႈလဵဝ် (Monosyllabic) ၼမ်တႄႉတႄႉ။ လၢႆးၶပ်ႉ တူၼ်းသၻ်ႉၻႃႇမၼ်း ၵႂႃႇၸွမ်း ၵတ်ႉတႃး၊ ၵၢမ်ႇ၊ ၵိရိယႃႇ ပဵၼ် (analytic language)ယဝ်ႉ။ တူဝ်လိၵ်ႈမၢၼ်ႊၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ တူဝ်လိၵ်ႈ ပရမ်ႇႁမီႇ ဢမ်ႇၼၼ် လုၵ်ႉတီႈလိၵ်ႈမွၼ်းသေ ပဵၼ်မႃး။