လုမ်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်

လုမ်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်

ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မျၢၼ်ႇမႃႇ
လုမ်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်
ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ
ၽွတ်ႈႁႅၼ်းမႃး	1948 (1948)
ငဝ်ႈၸိုင်ႈ	ၼေႇပျီႇတေႃႇ
ၶေႃႈၶၼ်ပၢၵ်ႇ	ပႆႇၺႃႇၾိင်ႈမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်ပႆႇၺႃႇ ဢၼ်မီးသဵၵ်ႉၶႃႇတၢင်းၵျၢင်ႉၵမ် တဵမ်ထူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽူႈမီးၸၼ်ႉတီႈထၢၼ်ၽွင်း	ဢူးထုၼ်းထုၼ်းဢူး၊ ၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်
ဝႅပ်ႉသၢႆႉ	www.oag.gov.mm

တီႈ ထၢၼ်ၽွင်းလူင် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၽူႈသိုင်ႇၾိင်ႈသေ ဝႆႉပၼ် လုမ်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (Office of the Union Attorney General) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

သၢႆပိုၼ်း

တႄႇဢဝ် ပၢင်သိုၵ်း ဢင်းၵိတ်ႉ-မၢၼ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ ယဝ်ႉၵႂႃႇသေ ပရိတ်ႉတိတ်ႉၶဝ်ၼႆႉ ဢဝ်ပိူင်ၾိင်ႈမိူင်း ဢၼ်မူၼ်ႉမႄးဝႆႉ ပိူင်ၾိင်ႈမိူင်းဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ၼၼ်ႉသေ တႄႇတိုဝ်းၵမ်တီႈ မိူင်းမၢၼ်ႈမႃးသေ မၵ်းပၼ်ပၼ်ၵၢၼ် ၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ ၽူႈသိုင်ႇၾိင်ႈ လုမ်းတတ်းသိၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ လႄႈ ၽူႈသိုင်ႇၾိင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင် ၸိူဝ်းၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇႁႂ်ႈၸွမ်းႁဵတ်းသၢင်ႈတၢင်တူဝ် ၸိုင်ႈမိူင်း ပေႃးၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ႈၾိင်ႈလူင် လႄႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ပီ 1948 ၽိူဝ်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈ လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃမႃး ဢိင်လူၺ်ႈ ၾိင်ႈမိူင်းဢႅၵ်ႉ ၸွမ်တၢင်ႇၼႃႈၸိုင်ႈမိူင်း တီႈ လၵ်မိူင်း ပီ 1947 လႄႈ လၵ်းမိူင်း ပီ 1948 ၼၼ်ႉသေ လႆႈတႄႇၽွတ်ႈႁႅၼ်းမႃး လုမ်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈယဝ်ႉ။ ပီ 1962 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တေႃႇလၢၼ်ႇယေးၶွင်ႇၸီႇ လႆႈသိုပ်ႇဢဝ်ပုၼ်ႈၽွင်းၸိုင်ႈမိူင်းမႃးၵေႃႈ လုမ်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈၼႆႉ သိုပ်ႇမီးမႃးယူႇယဝ်ႉ။ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ငၢၼ်းပုၼ်ၽွၼ်း ၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈၼႆႉ ပေႃးၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ၽိင်းၾိင်ႈ လႄႈ ၵၢၼ်ၾိင်ႈလူင် မႃးၸိုင် တၢင်တူဝ်ၸိုင်ႈမိူင်းသေၵေႃႈ လႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ် လႄႈ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1972 မႃး ယွၼ်ႉလႆႈယႃႉပႅတ်ႈ ၸၢၵ်ႈပၼ်ႇၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းလႄႈ လုမ်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈၵေႃႈ လႆႈၶိုၼ်းၽွတ်ႈႁႅၼ်းဢၼ်မႂ်ႇမႃးသေ လႆႈထုၵ်ႇဢၢပ်ႈၼွပ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ ၸွမ်းၵၢၼ်ၾိင်ႈ၊ ပၼ်တၢင်းၶႂ်ႈၸႂ်ၾိင်ႈမိူင်း လႄႈ ပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇၾိင်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ပီ 1974 ၼၼ်ႉ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈတိုဝ်းၵမ် လၵ်းမိူင်း ပျီႇထွင်ႇၸုသူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉ တမတမျၢၼ်ႇမႃႇၼႅင်ႇငၢၼ်ႇတေႃႇသေၵေႃႈ လႆႈ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းၸုမ်း ႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၾိင်ႈမိူင်းၵူၼ်းမိူင်းယဝ်ႉ။ ပီ 1974 ၼၼ်ႉ ဢိင်လူၺ်ႈ ၶေႃႈမၵ်းၼ်ႈ တီႈၼႂ်း ၾိင်ႈမိူင်းၸုမ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ် ၾိင်ႈမိူင်းၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉသေ လႆႈၽွတ်ႈႁႅင်း လုမ်းၸွမ်ၾိင်ႈမိူင်း၊ လုမ်းၾိင်ႈမိူင်း ၸႄႈမိူင်း လႄႈ ၸႄႈတိူင်း၊ လုမ်းၾိင်ႈမိူင်းၸႄႈဝဵင်း ၸၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပီ 1988 ၽိူဝ်ႇ ၼႅင်ႇငၢၼ်ႇတေႃႇ ၺဵင်ႇဝတ်ႉပိပျႃႈမူႉ တီႇသွၵ်ႉယေးဢၽွႆႉ လႆႈႁၢပ်ႇဢဝ် ၵၢၼ်ပုၼ်ၽွင်းၸိုင်ႈမိူင်း လႆႈ မၵ်းမၼ် ၾိင်ႈမိူင်း ၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈသေ၊ လႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းမႃး လုမ်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ၊ လုမ်းၾိင်ႈမိူင်း ၸႄႈမိူင်းလႄႈ ၸႄႈၸိူင်း၊ လုမ်းၸႄႈတွၼ်ႈ၊ လုမ်းၸႄႈဝဵင်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းမႃး လုမ်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈၽႄ (ဝဵင်းလိူဝ်ႇ)၊ လုမ်းၾိင်ႈမိူင်းၽႄ ၸႄႈမိူင်း ၂ လုမ်း လႄႈ လုမ်းၽႄ ၸႄႈတိူင်း ၁ လုမ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈမိူင်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ ပီ 2001 ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ၾိင်ႈမိူင်း ဢၼ်ဢဝ် လွင်ႈတူဝ်ထူပ်း ပိုၼ်းလင် ႁဵတ်းပဵၼ်ပိူၼ်ႉသေၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်လႆႈႁဵတ်းဝႆႉ ဢၼ်မၼ်းငမ်ႇမႅၼ်ႈၵၼ်တင်း ၶဵင်ႇၶႃႇၽွင်းယၢမ်းမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၾိင်ႈမိူင်းဢၼ်ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းမႄး မိူဝ်ႈပီ 2003 ၼၼ်ႉ ထႅင်ႈပွၵ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 2010 လိူၼ်ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 28 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ဢိင်လူၺ်ႈ လၵ်းမိူင်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ 2008 လႆႈမၵ်းမၼ်ႈ ၾိင်ႈမိူင်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် 2008 မႃးယဝ်ႉ။

ပီ 2008 လိူၼ်မေႇ (29) ၼၼ်ႉ လႆႈၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်ပွႆးႁပ်ႉႁၼ်ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်း ပတ်ႉပိုၼ်ႉသေၵေႃႈ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈ လၵ်းမိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျၢၼ်ႇမႃႇ မႃးယဝ်ႉ။ ဢင်လူၺ်ႈ ၾိင်ႈမိူင်း လၵ်းမိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျၢၼ်ႇမႃႇ တွၼ်ႈ ၄၄၃ သေ ဢၼ်ပဵၼ်ၾိင်ႈမိူင်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ လႆႈမၵ်းမၼ်မႃး မိူဝ်ႈ ပီ 2010 လိူၼ်ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 28 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပိူင်ၽွတ်ႈႁႅၼ်း

ဢိင်လူၺ်ႈၾိင်ႈမိူင်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်သေ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ်ၵၢၼ် ၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၵေႃႉၼိုင်ႈ လႄႈ ၵႅမ်ၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ လုမ်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်လႄႈ လုမ်းၾိင်ႈမိူင်း ၵူႈၸၼ်ႉၸၼ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ ဢိင်လူၺ်ႈ ၾိင်ႈမိူင်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ မိူင်းႁုမ်ႈတုမ်သေ ပေႃး ၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ပၼ်ပုၼ်ႈၽွင်းသင်မႃးၵေႃႈ လႆႈႁဵတ်းၸွမ်းၼင်ႇ ၶေႃႈမၵ်းမၢႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႂ်ႈမိုဝ်း လုမ်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ လႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းမႃး လုမ်းၾိင်ႈမိူင်း ၸႄႈမိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈ တႃႇ (၁၄) လုမ်း လႄႈ လုမ်းၾိင်ႈမိူင်းၸႄႈဝဵင်း (၃၂၅) သေ ဢိင်လူၺ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆ မိူဝ်ႈပီ 2012 လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 31 ၼၼ်ႉသေ ဢဝ်တင်း ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ဢယႃႇထၢမ်း (မၢၼ်ႈ: အရာထမ်း) (၉၉၆) ဢမူႉထၢမ်း (မၢၼ်ႈ: အမှုထမ်း) (၂၇၁၂) သေ ႁူမ်ႈ (၃၇၀၈) ဢွင်ႈတီႈသေၵေႃႈ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၸွမ်ၶုၼ်ၸတ်းၵၢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ႁူဝ်ၼႃႈ လုမ်းၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် လႄႈ လုမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵူႈၸၼ်ႉၸၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈလုမ်း ၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ ဢဝ်တင်း

• ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽႄ ၽၢႆဢုပ်ႉပိူင်ႇ လႄႈ လွင်ႈၸတ်းၵၢၼ်ႁႅင်းၵူၼ်း (မၢၼ်ႈ: အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် လူ့အရင်းအမြစ်စီမံခန့်ခွဲမှုဌာနခွဲ)
• ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽႄ လွင်ႈထတ်းသၢင်ႈ ပိူင်ၵၢၼ်လၢႆးငၢၼ်း၊ လၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈ လႄႈ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၵၢၼ်ငၢၼ်း (မၢၼ်ႈ: မူဝါဒ၊ဥပဒေ၊လုပ်ထုံးလုပ်နည်း စိစစ်ရေးနှင့် လုပ်ငန်းများစစ်ဆေးရေးဌာနခွဲ)
• ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽႄ သဵၼ်ႈမၢႆၸရၢင်း လႄႈ ၵၢၼ်တမ်းၽႅၼ် (မၢၼ်ႈ: စီမံကိန်းနှင့်စာရင်းအင်းဌာနခွဲ)
• ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽႄ လွင်ႈငိုၼ်းတွင်း လႄႈ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်းသဵၼ်ႈမၢႆၼႂ်းႁွင်ႈၵၢၼ် (မၢၼ်ႈ: ဌာနတွင်းစာရင်းစစ်နှင့် ဘဏ္ဍရေးဌာနခွဲ)
• ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽႄ လွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၶၢဝ်ႇ လႄႈ လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ ၼႂ်းမိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်း (မၢၼ်ႈ: ပြည်တွင်းပြည်ပဆက်ဆံရေးနှင့် သတင်းပြန်ကြားရေးဌာနခွဲ)
• လုမ်းၼၢမ်းၼႃႈ (မၢၼ်ႈ: ဦးစီးရုံး) ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။