ဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ
တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၼၢင်းယိင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵၢၼ်မိူင်း ၵေႃႉၼိုင်ႈသေ ပဵၼ် ၽူႈလႆႈသူးငမ်းယဵၼ် ၼူဝ်ႇပႄးလ် တႃႇပီ 1991 သေဢမ်ႇၵမ်း၊ ပဵၼ်ၽွင်းတၢင် လႄႈ ပဵၼ် ၼၢင်းယိင်းၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ မၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ ၵေႃႉၼိုင်ႈသေ ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ် ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ် ၸိုင်ႈမိူင်းယဝ်ႉ။[2]
မၼ်းၼၢင်းၼႆႉ ၼႂ်းၵႃႈ 21 ပီၼႆႉ လႆႈထုၵ်ႇ ၶင်ၶွၵ်ႈႁိူၼ်း ႁိုင် 15 ပီယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ ပႃႇတီႇၸုင်ႇ တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵူႈထၢၼ်ႈ 1990 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ဢမျူဝ်းတႃး တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ ဢၼ်တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉသေ လႆႈဢွင်ႇပႄႇမႃးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈသေ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်လႆႈ ၼၢင်းယိင်းၸွမ်ၽွင်းလူင် ထူၼ်ႈၼိုင်ႈ တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈသေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းၶဝ် ဢမ်ႇယိုၼ်ႁပ်ႉမႃး။ လႆႈၶဝ်ႈၶႄႉၶဵင်ႇ တီႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသွမ်ႈ ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်းမိူဝ် ပီ 2012၊ ဢေႇပရႄႇ 1 ၼၼ်ႉ တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇၼႆႉ ပဵၼ်မႃး တႅၼ်းၽွင်း ၸႄႈဝဵင်းၵေႃႉမူး၊ ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။[3]
မိူဝ်ႈ 1990 ၼၼ်ႉ မၼ်းၼၢင်း ထုၵ်ႇပၼ်သူး Rafto Prize လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇလွင်ႈဝူၼ်ႉလွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈၼႆသေ လႆႈထုၵ်ႇပၼ်သူး Sakharov Prize သေ၊ မိူဝ်ႈပၢၼ်တႂ်ႈမိုဝ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉဢမ်ႇဢဝ်လွင်ႈႁုၵ်ႉႁၢႆႉတေႃႇသူႈသေ ၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းမႃးလႄႈ မိူဝ်ႈပီ 1991 ၼၼ်ႉ လႆႈ သူးငမ်းယဵၼ် ၼူဝ်ႇပႄးလ် မႃးယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ သဵၼ်ႈမၢႆၼၢင်းယိင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ (100) ၵေႃႉ ဢၼ်မႅၵ်ႇၵၸၼ်း Forbes လႆႈလိူၵ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇၼႆႉ ထုၵ်ႇၼႄဝႆႉတီႈ မၢႆ 19 ယဝ်ႉ။ [4]
ၸိုဝ်ႈ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ၸိုဝ်ႈဢၼ်ဝႃႈ ဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ဢဝ် “ဢွင်ႇသၢၼ်း” တီႈ ၸိုဝ်ႈပေႃႈမၼ်းၼၢင်း ဢၼ်ပဵၼ် ၸွမ်ႁၢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်း၊ ဢဝ် “ၸု” တီႈ ၸိုဝ်ႈၼၢႆး တေႃႇၸု လႄႈ ဢဝ် “ၵျီႇ” တီႈ မႄႈမၼ်း တေႃႇၶိၼ်ႇၵျီႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[5] ၸိုဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ပေႃးၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆ ၵႆႉသႂ်ႇ တေႃႇ ၼႆလႄႈ ၸူးႁွင်ႉဝႃႈ တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇၼႆသေ[6] မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈ တေႃႇၸု၊ ဢမေႇၸု ၼႆယဝ်ႉ။[7][8] သိုဝ်ႇၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ၸႂ်ႉဝႆႉၼင်ႇၽႃႇသႃႇဢိင်းၵလဵတ်ႈဝႃႈ Ms. Suu Kyi သို့ Mrs. Suu Kyi ၼႆယဝ်ႉ။။[9][10]
ၸၢတ်ႈပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
လုၵ်ႉတီႈ ၸွမ်ႁၢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်း လႄႈ မႁႃႇသီႇရိသုထမ်မ တေႃႇၶိၼ်ႇၵျီႇ သေ လႆႈၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ တီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈ ပီ 1945၊ ၵျုၼ်ႇ 19 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးမၼ်းၼႆႉ ၽွင်းတိုၵ်ႉၶတ်းၸႂ် တႃႇဢဝ် လွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ မိူင်းမၢၼ်ႈ ၵႃႈတီႈ ပရိတ်ႉတိတ်ႉၶဝ်သေ မိူဝ်ႈပႆႇလႆႈ လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ ပီ 1947 ၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇ ၽူႈၶေႉၶဵင် မၼ်း လႆႈ ဢဝ်တၢႆမႃးယဝ်ႉ။ မၼ်းၼၢင်းၼႆႉ ယူႇသဝ်းၸွမ်းၵူၼ်းႁိူၼ်းမၼ်း ၸိူဝ်းပဵၼ် ပီႈဢၢႆႈလူင် ဢွင်ႇသၢၼ်းဢူး၊ ပီႈဢၢႆၵၢင် ဢွင်ႇသၢၼ်းလိၼ်း သေ ယူႇသဝ်းတီႈ မၢႆ 25၊ သဵၼ်ႈတၢင်းတႃႇဝႃႇလဵင်း (ယၢမ်းလဵဝ် သဵၼ်ႈတၢင်းႁွင်ႈၼႄပိုၼ်းၸွမ်ႁၢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်း)၊ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းၼၢင်းၼႆႉ ပဵၼ် လုၵ်ႈယိင်းၵေႃႉထူၼ်ႈသၢမ်သေ ၼွင်ႉယိင်းမၼ်းတႄႉ ၵိူတ်ႇယဝ်ႉ ႁိုင် 5 ဝၼ်းသေ လႆႈတၢႆၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ် ပီႈဢၢႆႈမၼ်း ဢွင်ႇသၢၼ်းလိၼ်း (ဢႃႇယုပႅတ်ႇၶူပ်ႇ) ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၸူမ်ၼမ်ႉတီႈ ၼွင်တၢင်းႁၢင်ႈလီသေ လႆႈတၢႆၵႂႃႇ တီႈႁိူၼ်းၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။
ဝၢႆးသေပဵၼ်လွင်ႈၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈႁိူၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈၶၢႆႉၵႂႃႇတီႈ ၸႄႈဝဵင်းပႁၢၼ်း မၢႆ 54၊ ႁိူၼ်းဢၼ်မီးတီႈ သဵၼ်ႈတၢင်း တၵ်ႉၵတူဝ်ႇယဵၵ်ႉတႃႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1949 မႃး မၼ်းၼၢင်းတႄႇၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ တီႈႁူင်းႁဵၼ်းသဵင်ႉၾရၢၼ်ႇသိတ်ႉၶွၼ်ႉဝႅၼ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[11] မၼ်းပဵၼ်ၵေႃႉလဵပ်ႈႁဵၼ်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလႆႈငၢႆႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ပၢႆးပႆႇၺႃႇမၼ်းၼၢင်းၼႆႉ တႄႇဢဝ် ပီ 1957 တေႃႇ 1960 ၼႆႉ လႆႈၶိုၼ်ႈတီႈ ႁူင်းႁဵၼ်းဢိၵ်းၵလဵတ်ႉမႅတ်ႉတတိတ်ႉၶွၼ်ႇဝႅၼ်ႉ (ဢထၵ -1 တၵူင်ႇ) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[12]
ၵေႃႉပဵၼ်မႄႈမၼ်းၼၢင်း တေႃႇၶိၼ်ႇၵျီႇၼႆႉ ၼႂ်းၵႃႈ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇ မိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ဝႆႉသေ၊ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ် ၸွမ်ၽွင်းလူင် ဢူးၼုဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈပၼ်ၵၢၼ် တေႃႇၶိၼ်ႇၵျီႇ ပဵၼ် ၽွင်းတၢင်မိူင်း ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈမိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး မိူဝ်ႈပီ 1960 မေႇ 19ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ မႄႈမၼ်းၼၢင်း လႆႈပဵၼ် ၽွင်းတၢင်မိူင်းယဝ်ႉ မၼ်းၼၢင်း ၸွမ်းမႄႈမၼ်းၵႂႃႇယူႇတီႈ ဝဵင်းၼိဝ်းတေႇလီ၊ တီႈမိူင်းဢိၼ်းတီးယႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လႆႈၶိုၼ်းသိုပ်ႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းပၢႆးပႆႇၺႃႇတီႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၶွၼ်ႇဝႅၼ်ႉ ယေႇသျု လႄႈ မႄႇရီႇ သေ မၼ်းလႆႈမေႃ လွင်ႈႁၢင်ႈၶိူင်ႈမွၵ်ႇၵျႃႇပၢၼ်ႇ၊ ပၢႆးမွၼ်း လႄႈ လွင်ႈၶီမႃႉ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မၼ်းၼၢင်း ႁူႉၸၵ်းမိုတ်ႈၵိုဝ်း တူင်ႇဝူင်းၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း၊ ပိူင်လူင် ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈလၢင်း ၽွင်းတၢင်မိူင်း ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် လၢၼ် ၼေႇရူး ၵျဝႃႇႁႃႇလႃႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၸွမ်ၽွင်းလူင်ဢိၼ်းတီးယႃး ၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်း၊ လႆႈမိုတ်ႈၵိုဝ်းပႃး သၢၼ်ႇၵျေး ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ် လုၵ်ႈၸၢႆး ဢိၼ်ႇတီႇရႃႇၵၼ်ႇတီႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လႆႈယူႇတီႈႁိူၼ်း သဵၼ်ႈတၢင်းဢႅၵ်ႇၵပႃႇ မၢႆ (24) ပဵၼ်မဵဝ်းႁိူၼ်း ဢၼ်မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉတႃႇ တႃၶူၼ်သုင်သုတ်းဢိၼ်းတီးယႃး ၶဝ်ယူႇၼၼ်ႉသေ မၼ်းၼၢင်းလဵပ်ႈႁဵၼ်း ပီႇယႃႇၼူဝ်ႇ မႃးယဝ်ႉ။ ႁိူၼ်းလင်ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢိၼ်းတီးယႃးၶဝ် ၼပ်ႉယမ်တေႃႇၶိၼ်ႇၵျီႇၼႃႇဢႃးလႃးလႄႈ ၸင်ႇပၼ်ၶႂၢင်ႉယူႇသဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
- ↑ "Myanmar election commission announces NLD wins overwhelmingly in by-elections"၊ 2 April 2012။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 2 April 2012။။
- ↑ 7 Day Daily Newspaper ဆောင်းပါး
- ↑ တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇဢွင်ႇပႄႉ၊ လႆႈမုင်ႈမွင်းဝႃႈ ဢႅၼ်ႇဢႄႇလ်တီႇၵမ်ႉၼမ် တေဢွင်ႇပႄႉ. Archived from the original on 2012-07-05။ Retrieved on 2020-11-09။
- ↑ ၼႂ်းသဵၼ်ႈမၢႆ ၽူႈၸိုဝ်ႈလိုဝ်လင် ႁင်း Forbes ၼၼ်ႉ တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ[ႁဵင်းၵွင်ႉဢၼ်တၢႆႇ]
- ↑ Aung San Suu Kyi – Biography. Nobel Prize Foundation.
- ↑ Myanmar Family Roles and Social Relationships. Government of Myanmar. Archived from the original on 26 October 2007။ Retrieved on 24 September 2007။
- ↑ Min Lwin။ "Suu Kyi Protester Arrested"၊ The Irrawaddy၊ 28 May 2009။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 7 August 2011။။[ႁဵင်းၵွင်ႉဢၼ်တၢႆႇ]
- ↑ "ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို "အမေစု"ဟု အော်ဟစ် နှုတ်ဆက်" (in Burmese)၊ ဧရာဝတီ၊ 13 November 2010။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 7 August 2011။။[ႁဵင်းၵွင်ႉဢၼ်တၢႆႇ]
- ↑ "City honours democracy campaigner"၊ BBC၊ 4 March 2009။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 7 July 2010။။
- ↑ Beech၊ Hannah။ "The Lady Walks Free Again"၊ Time (magazine)၊ 29 November 2010။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 10 November 2020။။ Archived from the original on 28 April 2012။ Archive copy. Archived from the original on 28 April 2012။ Retrieved on 10 November 2020။
- ↑ Stewart (1997), p. 31
- ↑ Stewart (1997), p. 32