ၶူဝ်ၵိုတ်ႈ

ၶူဝ်ၵိုတ်ႈ Goteik viaduct
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ	22°20′35″N 96°51′35″E
လွင်ႈတေႃႉသူင်ႇ	တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်းသၢႆလဵဝ်
လွင်ႈလတ်းၶၢမ်ႈ	ၵႄးၼမ်ႉၵုၵ်ႉထိၵ်ႉ
ဢွင်ႈတီႈ	ဝဵင်းၼွင်ၶဵဝ်
ၸိုဝ်ႈ	ၶူဝ်ၵိုတ်ႈ
ၸိုဝ်ႈတၢင်ႇဢၼ်	Gohteik viaduct
ၽူႈမူၼ်ႉမႄးထိင်းသိမ်း	ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၾၢႆႇၵေႃႇသၢင်ႈ
ၶေႃႈမုၼ်း
တီႇသၢႆးၶူဝ်	ၶူဝ်ၵုင်းလဵၵ်း
တၢင်းယၢဝ်း	႖႘႙ မီႇတႃႇ (႒,႒႖႐ ထတ်း)
တၢင်းၵႂၢင်ႈ	တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း တႃႇသဵၼ်ႈလဵဝ်
ပိုၼ်း
တႄႇၵေႃႇသၢင်ႈ	28 လိူၼ်ဢေႇပရႄႇ 1899
ယဝ်ႉတူဝ်ႈ	1 လိူၼ်ၸၼ်ႇၼိဝ်ႇရီႇ 1900
ငိုၼ်ႈသဵင်ႈ	႑,႖႙႘,႒႐႐ ၵျၢပ်ႈ
ဝၼ်းပိုတ်ႇ	1 လိူၼ်ၸၼ်ႇၼိဝ်ႇရီႇ 1900

ၶူဝ်ၵိုတ်ႈၼႆႉ မီးၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းမၢၼ်းတလေး - လႃႈသဵဝ်ႈ၊ ၵႆယၢၼ်ၵၼ်တင်း တႃႈလူတ်ႉလဵၼ်းဝဵင်းၼွင်ၶဵဝ်မွၵ်ႈ (7) လၵ်း။ တႄႇၵေႃႇတင်ႈမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈပီႊၶရိတ်ႉ 1899 (ပီႊတႆး ႑႙႙႓ ၼီႈ) သေယဝ်ႈတူဝ်ၼႂ်းပီႊၶရိတ်ႉ 1900 (ပီႊတႆး ႑႙႙႔ ၼီႈ)။ ၸင်ႇတႄႇၸႂ်ႉတိုဝ်းမိူဝ်ႈပီႊၶရိတ်ႉ 1903 (ပီႊတႆး ႑႙႙႗ ၼီႈ)။ ပဵၼ်ၶူဝ် ဢၼ်ၵၢႆႇဝႆႉၼႂ်းၵႄႈၵၢင် လၢၼ်းၽႃၸၼ်းသွင်ၽၢႆႇၼႂ်းႁူၺ်ႈၵိုတ်ႈ ဢၼ်မီးတၢင်းယၢဝ်း 300 ထတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၵေႃႈသၢင်ႈဝႆႉၼႂ်းႁိမ်းႁွမ်း ႁူၺ်ႈၵိုတ်ႈလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ ၶူဝ်ၵိုတ်ႈၼႆယဝ်ႉ။

ၶေႃႈမုၼ်းၶူဝ်ၵိုတ်ႈ

Gokteik viaduct in 1899 or 1900

တၢင်းယၢဝ်းၶူဝ်ၵိုတ်ႈ မီးထိုင် 2,260 ထတ်း။ တၢင်းသုင်ၶူဝ်ၵိုတ်ႈသမ်ႉ လုၵ်ႉတၢင်းၼိူဝ် တႅၵ်ႈလူင်းၽႅဝ် ၽိဝ်ၼမ်ႉႁွင်ႈတၢင်းတႂ်ႈၼၼ်ႉၸိုင် မီးထိုင် 1,100 ထတ်း။ ၶိူင်ႈၵေႃႈသၢင်ႈသမ်ႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလဵၵ်း ဢၼ်မီးၼမ်ႉၼၵ်း 4,300 တၼ်ႇလႄႈ လဵၵ်းမႆႇၼႃးမွၵ်ႈၼိုင်ႈလၢၼ်ႉ (1,000,000) လူၼ်ႈသေ ၵေႃႈသၢင်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ၶူဝ်ၵိုတ်ႈၼႆႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းဝႆႉ လူၼ်ႈလဵၵ်းလူင် ယၢဝ်း 120 ထတ်း (10) လူၼ်ႈ၊ လူၼ်ႈလဵၵ်းလူင် ယၢဝ်း 60 ထတ်း (16) လူၼ်ႈလႄႈ သဝ်တုမ်လဵၵ်း (16) သဝ်သေ ၵေႃႇသၢင်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။

ပိုၼ်းၶူဝ်ၵိုတ်ႈ

ၶူဝ်ၵိုတ်ႈမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်ၶူဝ်ဢၼ်သုင်သုတ်း ထီႉသွင်လႄႈ ၸင်ႇပေႃးၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီႊၶရိတ်ႉ 1897 ၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ ယိုင်းဢၢၼ်းတႃႇသၢင်ႈ သဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း ဝဵင်းလိူဝ်ႇ (မၢၼ်းတလေး) - ဝၢၼ်ႈမေႃႇသေ သမ်ႉၶႂ်ႈသိုပ်ႇၵေႃႇသၢင်ႈပႃး သဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း ဝဵင်းလိူဝ်ႇ - ၵုၼ်လူင်ၼႆလႄႈ ၸင်ႇတႄႇၵေႃႇသၢင်ႈ တီႈႁူၺ်ႈၵိုတ်ႈၼႆႉဢွၼ်တၢင်းပိူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵေႃႇသၢင်ႈၶူဝ်ၵိုတ်ႈ

ၶူဝ်ၵိုတ်ႈၼႆႉ မီးၼႂ်းၵႄႈသဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း ဝဵင်းလိူဝ်ႇ - ၵုၼ်လူင် ဢၼ်ၵႆယၢၼ်တင်း တႃႈလူတ်ႉလဵၼ်းဝဵင်းၼွင်ၶဵဝ် လၵ်းမၢႆ ၄၆၃/၀-၉ ။ ၶူဝ်ၵိုတ်ႈၼႆႉ လ ၶမ်ႇပၼီႇၾၢႆႇၵေႃႇၵၢႆႇ ပိၼ်ႇသီႇဝီးၼီးယႃးလႄႈ မေႇရီႇလၼ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းဢမေႇရိၵၼ်ႇ ၶဝ်မႃးၵေႃႈသၢင်ႈပၼ်။ ၵႃႊၸႂ်ႉၸၢႆႇ ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈၶူဝ်ၵိုတ်ႈတင်းမူတ်း တူၵ်းမႅၼ်ႈငိုၼ်းမၢၼ်ႊ 1,698,200 ၵျၢပ်ႈ။

ၶူဝ်ၵိုတ်ႈၼႆႉ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉပဵၼ်ၶူဝ်ဢၼ်ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်းဝႆႉတႃႇ ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇႁႄႈ ၼႂ်းႁူင်းၵၢၼ်ၶုတ်ႉမေႃႇႁႄႈၼမ်ႉတူႈ။ ၵွပ်ႈၼႆ ပဵၼ်ဝႆႉၶူဝ်ဢၼ်ၵမ်ႉၸွႆႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းဝႆႉတေႉတေႉ။ မိူဝ်ႈသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈၵမ်းသွင်ၼၼ်ႉ သိုၵ်းမႁႃႇမိၵ်ႈၶဝ် ၶတ်းၸႂ်ယႃႉလူႉပႅတ်ႈၶူဝ်ၵိုတ်ႈၼႆႉ။ ပွၵ်ႈၵမ်း႞ၼၼ်ႉ ယႃႉလူႉလႆႈ လၵ်းသဝ်ၶူဝ်ၵိုတ်ႈ မၢႆ-႒ လႄႈ မၢႆ-႕ ၵွၺ်း။ ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်သမ်ႉ သိုၵ်းၵျႃႇပၢၼ်ႇ ၸင်ႇဢဝ်မၢၵ်ႇမႃးပွႆႇၽၢႆႇတႂ်ႈၶူဝ်လႄႈ လၵ်းသဝ်ၶူဝ်ၵိုတ်ႈ မၢႆ - ႙၊ ႑႐၊ ႑႑ လႄႈ ႑႒ ။ ယၢမ်းၼၼ်ႉ လၵ်းသဝ်မၢႆ- ႙ လႆႈႁၵ်းၵႂႃႇဢိတ်းဢီႈ။ လၵ်းသဝ်မၢႆ- ႑႐လႄႈ ႑႒ လႆႈႁၵ်းလူမ်ႉၵႂႃႇ။ လၵ်းသဝ်မၢႆ-႑႑ သမ်ႉတိၼ်သဝ်ၶၢတ်ႇၵႂႃႇသေတႃႉ ဢမ်ႇႁၼ်လူမ်ႉ။ လူၼ်ႈလဵၵ်းယၢဝ်းပွင်း 120 ထတ်း မွၵ်ႈ (4) ဢၼ်မီးၽၢႆႇၼိူဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈတူၵ်းၽႅဝ်လိၼ်မႃးမူတ်းယဝ်ႉ။

ၶိုၼ်းမႄးၵေႃႇသၢင်ႈၶူဝ်ၵိုတ်ႈ

ဝၢႆးသေမိူင်းမၢၼ်ႊလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၶမ်ႇပၼီႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ် ယိူင်းဢၢၼ်းတေမႃးမႄးၵေႃႇသၢင်ႈၶူဝ်ၵိုတ်ႈၼႆႉသေတႃႉ ၵွပ်ႈၵႃႊၸႂ်ႉၸၢႆႇ တေတူၵ်းမႅၼ်ႈငိုၼ်းၼမ်လႄႈ လႆႈၵိုတ်းယင်ႉၵႂႃႇ။ ႁွင်ႈၵၢၼ်လူတ်ႉလဵၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႊ ၸင်ႇလႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းသေ မူၼ်ႉမႄးၸွမ်းၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။

ၼႃႈၵၢၼ်မူၼ်ႉမႄးၵေႃႇသၢင်ႈၶူဝ်ၵိုတ်ႈၼႆႉ တႄႇၸဵမ်မိူဝ်ႈပီႊၶရိတ်ႉ 1948၊ လိူၼ်မေႇသေတႃႉ ယွၼ်ႉၶူဝ်ၵေႃႇၵၢႆႇ တႃႇဢဝ်မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းလႄႈ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၵႂႃႇမႃးယၢပ်ႇလႄႈ ၸင်ႇလႆႈယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းလိူၼ်ဢေႃးၵၢတ်ႉ၊ ပီႊၶရိတ်ႉ 1951 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၶူဝ်ၵိုတ်ႈၼႆႉ ထိုင်ယၢမ်းတေႃႈလဵဝ် တိုၵ်ႉပဵၼ်ၶူဝ်လူတ်ႉလဵၼ်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇဝႆႉၼိူဝ်ၵမ်ႇၽႃႇသေ ပဵၼ်ၶူဝ်လဵၵ်းဢၼ်ယႂ်ႇသုတ်း ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊမျႅၼ်ႇမႃႇဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။