ၼၢင်းၶမ်းၵူႇ

ပိုၼ်းသုၼ်ႇတူဝ်

ၸိုဝ်ႈဢူႈ - ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်။
ၸိုဝ်ႈမႄႈ - ၼၢင်းသႅင်သူၺ်ႇ။
ပီၵိူတ်ႇ - ပီ 2397 (ပီႊၵေႃးၸႃႇ 1215) လိူၼ်သိပ်းသွင်မႂ်ႇ 7 ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းၸၼ်။
တီႈၵိူတ်ႇ - မၢၼ်ႈၵႅင်း၊ ဝဵင်ႈလၢဝ်း တူင်ႇဝဵင်းမိူင်းၼၢႆး။

ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ

မိူဝ်ႈဢယုလႆႈ(6)ၶူပ်ႇ၊လႆႈတေႇၽိုၵ်းႁဵၼ်းဢဝ်လိၵ်ႈတီႈ ဢူႈၵူၼ်းထဝ်ႈ ၸဝ်ႈၶူးမေႃလူင် ႁဝ်းၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်၊ ယူႇႁိုင်ၼၢၼ်းမႃး ၼၢင်းၵေႃႈဢယုယႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးၵူႊဝၼ်းလႄႈ တင်းႁူႉတၢင်းမေႃၼၢင်းၵေႃႈတိူဝ်းယႂ်ႇသုင်ၶိုၼ်ႈၸွမ်းမိူၼ်ၵၼ်၊ ဢူႈၵူၼ်းထဝ်ႈသွၼ်ပၼ်တၢင်းမေႃ ၵူႊၸိူဝ်ႉၵူႊပိူင်သေ ၼၢင်းၵေႃႈႁဵၼ်းဢဝ်ၸွမ်း သမ်ႉပေႃးပဵၼ်မေႃသွၼ်လႆႈလူးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။

ၼႃႈႁေႃတေႃႁိူၼ်း

တင်ႈဢဝ်ႁူၵ်းၶူပ်ႇ ႁႅၼ်းဢဝ်လိၵ်ႈလၢႆး တီႈပေႃႈၵူၼ်းထဝ်ႈ ထိုင်ပဵၼ်ၶူးမေႃမႃးယဝ်ႉ။ တႄႇၼႃးႁိူၼ်းတင်း "သေႃးၸိၼ်ႇၼႃႉ" မိူဝ်ႈလႆႈသၢဝ်းၸဵတ်းၶူပ်ႇ ပီ 2424 လိူၼ်ၸဵင်မႂ်ႇ 8 ၶမ်ႈ။ မၼ်းၼၢင်းလႆႈယူႇထိုင် ႁူၵ်းသိပ်းသီႇၶူပ်ႇ။ သုတ်းမုၼ်သဵင်ႈၵၢမ်ႇၵႂႃႇ မိူဝ်ႈ 2461 လိူၼ်သၢမ်မႂ်ႇ 8 ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းၸၼ်။

ပပ်ႉဢၼ်တႅမ်ႈဢွၵ်ႇ

လိၵ်ႈဢၼ်မၼ်းၼၢင်းတႅမ်ႈဢွၵ်ႇဝႆႉၸမ်း -
1. ဢလွင်းၼူၵ်ႉၶဵဝ်ဢွၼ်ႇသွင်မွၼ်း။
2. ဢလွင်းၶႄၶမ်း။
3. ဢလွင်းမွင်းသၢမ်ၼူမ်း။
4. ဢလွင်းၵႂၢႆးၵႃသႅင်။
5. လိၵ်ႈဝီႉသေႇသၼႃႇ ၵႃၶမ်း။
6. လိၵ်ႈလေႃးၵႃႉ ဝီႉၼေႇယႃႉ။
7. ၶုၼ်သၢမ်လေႃး ၼၢင်းဢူးပဵမ်ႇ။
8. ၼၢင်းထၢမ်ၸႃး။
9.ၼၢင်းဢွၼ်ႇၵမ်သိၼ်။
10.ဢလွင်းဝူဝ်းၶဝ်လဵဝ်။
ဢမ်ႇပႆႇႁၼ်ၵေႃႈ ယင်းမီးတင်းၼမ်။