ထီးသႅင်၊ ၸၢႆး၊ ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း

ၸၢႆးထီးသႅင်
1950 ‒ 2008
ၸၢဝ်းၶိူဝ်း	Shan
ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ
ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ	ၸၼ်ႉၸွမ်လူင်ဝဵင်းလိူဝ်ႇ (ပၢႆးၸႂ်)
ၼႃႈၵၢၼ်	ႁွင်ႉၵႂၢမ်း တႅမ်ႈၵႂၢမ်း
ၵေႃႉၵူႈ	တေႃႇၶိၼ်ႇတၢၼ်းၸူဝ်း
လုၵ်ႈလၢင်း	ၸၢႆးၶႆႇၶမ်း၊ ၼၢင်းၸၢမ်ႁွမ်၊ ၼၢင်းယုၶွင်ႇ
ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင်	ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းမၢၼ်ႊ၊ ၵႂၢမ်းတႆး
ဝၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇ	မၢတ်ႉၶျ် 10၊ 2008(2008-03-10) (ဢႃႇယု 57)
တီႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇ	ႁူင်းယႃလူင် ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ
ပီႈၼွင်ႉ	ၼၢင်းဝိၼ်းထဵင်ႇ၊ ၼၢင်းမျိၼ်ႉဢူင်း၊ ၼၢင်းတဵင်းထူၺ်း၊ ၸၢႆးဢွင်ႇထီးၶမ်း

ၸၢႆးထီးသႅင် (မၢၼ်ႈ: စိုင်းထီးဆိုင်၊ ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Sai Htee Seng; ၵိူတ်ႇဝၼ်းထီႉ 23 လိူၼ်သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇ ၊ 1950 ‒ သဵင်ႈၵၢမ်ႇဝၼ်းထီႉ 10 လိူၼ်မၢၶျ်ႉ၊ 2008) ၼႆႉပဵၼ် ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းတႆးလႄႈ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႊ၊ ပဵၼ်ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းၸၢဝ်းတႆး ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်သုတ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ တီႈၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျႅၼ်ႇမႃႇ။

ၸၢတ်ႈပၢၼ်မိူဝ်ႈၸဝ်ႉ

ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းၼၼ်ႇတႃႇ လႄႈ ပႃႈၼၢင်းဢိင်ႇသေ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမိူဝ်ႈ 1950 လိူၼ်သႅပ်ႉတိမ်ႇပိူဝ်ႇ 23 ဝၼ်း၊ ပီၵေႃးၸႃႇ ႑႓႑႒ လိူၼ်သိပ်းမႂ်ႇ ႑႒ ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းသဝ် တမ်ႈတီႈ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း ဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း၊ ဝၢၼ်ႈတိုဝ်ႉၼိဝ်ႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉ ႁႃႈၵေႃႉတၢမ်းၵၼ်ၼင်ႇၼႆ- (1) ၸၢႆးထီးသႅင်၊ (2) ၼၢင်းဝိၼ်းထဵင်ႇ၊ (3) ၼၢင်းမျိၼ်ႉဢူင်း၊ (4) ၼၢင်းတဵင်းထူၺ်း(ႁွင်ႉ)ယိင်း လႄႈ (5) ၸၢႆးဢွင်ႇထီးၶမ်း။

မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ မၼ်းၸၢႆး ၽိဝ်ၼိူဝ်ႉၽိဝ်ၼင် ဢမ်ႇၶၢဝ်၊ သမ်ႉလမ်သွမ်ႇ(ၵမ်ႇ)ဝႆႉလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၸိုဝ်ႈ မၼ်းဝႃႈ ဢၢႆႈတူး ၼႆယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈဢၢပ်ႇလိူၼ်မၼ်း တႄႉ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸၢႆးတိၼ်ႇဢူး ၼႆသေ ၽွင်း မိူဝ်ႈၶၢမ်ႇသၢင်ႇၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈသၢင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈထမ်ႇမ ရၵ်ႉၶိတ ၼႆယဝ်ႉ။

မၼ်းၸၢႆးၼႆႉ တိုၼ်းတေပဵၼ်ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ပေႃးၵႂႃႇဢၢပ်ႇၼမ်ႉတဵင်းၼႆ မၼ်းတိုၼ်းဢူၺ်ႉသဵင်ယိုတ်ႈသဵင်ယၢဝ်းသေ လူင်းၵႂႃႇဢၢပ်ႇ ၼမ်ႉတဵင်းတႃႇသေႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ သဵင်ၵႂၢမ်းမၼ်း မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇပႃးသဵင်တွႆႇ၊ ဢမ်ႇပႃးဝွၵ်းသေတႃႉ မၼ်းပႃးၵွၵ်းယူႇ။

မိူဝ်ႈၽွင်း ဢႃႇယုလႆႈမႃး 5 ၶူပ်ႇလိူဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် တီႈလၢင်းၶိူဝ်းသေ ၽွင်းပႆႇယဝ်ႉတူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉၵၢင် ၶၢႆႉၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းႁူင်းသဝ်း "Sacred Heart Convent High School" တီႈဝဵင်းလွႆလႅမ်ယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ႁူင်းႁဵၼ်းၶရိယၢၼ်ႇလႄႈ ၼၢႆးၶၢဝ်ၶရိယၢၼ်ႇ ၸင်ႇသႂ်ႇပၼ်ၸိုဝ်ႈမႂ်ႇမၼ်းဝႃႈ ရိတ်ႉၶျၢတ်ႉ ၼၼ်ႇတႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။

ၽွင်းမိူဝ်ႈ ယူႇသဝ်းတမ်ႈတီႈ ၵျွင်းၶွၼ်ႇဝႅၼ်ႉ လွႆလႅမ်ၼၼ်ႉ ၼၢႆးၶၢဝ်ၶရိယၢၼ်ႇ သိတ်ႉသတိူဝ်ႇ ပီးယႃး ၽၢၵ်ႇတွၼ်ႈပၼ်မၼ်း ၶိူင်ႈႁႆႇလဵတ်း ဢၼ်မီး သၢႆသီႇသၢႆ ယူႇၵလီးလီး (တိင်ႇဢွၼ်ႇ)ၼၼ်ႉလႄႈ မၼ်းၸၢႆး ၸင်ႇမိုတ်ႈၵိုဝ်း လွင်ႈပၢႆးမွၼ်းလွင်ႈႁႆႇတိုင်ႈ ႁွင်ႉၵႂၢမ်း ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ဢွင်ႇပူၼ်ႉၸၼ်ႉသီႇ တီႈလွႆလႅမ်ယဝ်ႉ ၸင်ႇလႆႈၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇ ၸၼ်ႉ-5 တီႈတူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ။

ႁူပ်ႉထူပ်း ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း

ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈမၼ်း လုင်းၼၼ်ႇတႃႇ ဢွၼ်ဢဝ်မၼ်းၸၢႆး ၶၢႆႉမႃးတူၼ်ႈတီးသေ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းၵႂႃႇဝႆႉ တီႈႁူင်းႁဵၼ်း "National Christian High School" သေတႃႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈႁူင်းသဝ်း ဢမ်ႇပဝ်ႇယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈဢွၼ်ဢဝ် လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း ၵႂႃႇၸူးတမ်ႈတီႈ ႁိူၼ်းတႆးၵေႃႉလီမၼ်း လုင်းထမ်းယွတ်ႈ တူၼ်ႈတီးလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၵႂႃႇယူႇၸွမ်း ၸၢႆးလၢဝ်သႂ်၊ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းသေ ပဵၼ်ဢူၺ်းၵေႃႉလီၵၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမီးဝႃႇသၼႃႇ ပၢႆးမွၼ်းမိူၼ်ၵၼ်လႄႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ၶဝ်ဢုပ်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း တႃႇတေႁဵတ်းပဵၼ် ၽဵင်းၵႂၢမ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း။

ဝၢႆးၼၼ်ႉ ရိတ်ႉၶျၢတ်ႉ ၶိုၼ်းလႆႈၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇႁူင်းသဝ်းႁူင်းႁဵၼ်း National Christian High School သေ တီႈႁူင်းႁဵၼ်းၼၼ်ႉ ၵႂႃႇထူပ်းၺႃး ဢူၺ်းၵေႃႉမႂ်ႇ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ မွင်းမွင်ႇ လႄႈ ၸင်ႇလႆႈႁဵၼ်းဢဝ် လၢႆးႁႆႇတိင်ႇ တေႃႇပေႃးမေႃလီလီယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶႂ်ႈႁႆႇတိင်ႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းၼႃႇလႄႈ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸုမ်းယဵၼ်ႇငႄႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပႃးဝႃႇသၼႃႇ လွင်ႈပၢႆးမွၼ်းလႄႈ ထိုင်မႃး ၸၼ်ႉၵဝ်ႈ ရိတ်ႉၶျၢတ်ႉ တူၵ်းပွႆးထၢမ်လိၵ်ႈပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းဢဝ် ရိတ်ႉၶျၢတ်ႉမႃးဝႆႉ တီႈလွႆလႅမ်သေ သိုပ်ႇၶိုၼ်ႈႁဵၼ်း တီႈလွႆလႅမ်ယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇပေႃးလႆႈၵႂႃႇလႄႇႁွၼ်ႈတီႈလႂ်လႄႈ မၼ်းၸၢႆးပဵၼ်တႅမ်ႈၵႂၢမ်းမႃးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။

ထူပ်းႁၼ် ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း

ပီ 1969 ၊ ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း လႆႈတၢင်တူဝ် လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်သေ မႃးၶိုၼ်ႈ ပၢင်ၵုမ်ၵေႃႇမသျိၼ်ႇလိၵ်ႈတႆးလႄႈ ၸင်ႇလႆႈမႃးထူပ်းၺႃး ၸၢႆးထီးသႅင်၊ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၶဝ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဝႃႇသၼႃႇၶဝ်မိူၼ်ၵၼ်လႄႈ လႆႈမိုတ်ႈၵိုဝ်းၵၼ်သေ ၸင်ႇလႆႈၵႂၢမ်းဢၼ်ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းတႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ တင်းၼမ်ယူႇ။

တီႈပၢင်ၵုမ်ၵေႃႇမသျိၼ်ႇလိၵ်ႈတႆးၼၼ်ႉ ၵုမ်ၵၼ်လွင်ႈတႃႇတေတႅပ်းတတ်း လိၵ်ႈတႆးမႂ်ႇ(လိၵ်ႈသဵင်တႅတ်ႈ) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ် တီႈတူၼ်ႈတီးၼၼ်ႉ ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းၵေႃႈ ပဵၼ်ၽူႈတၢင်တူဝ် လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ၵေႃႉၼိုင်ႈသေ မႃးတူင်ႉၼိုင်ၸွမ်း ၼႃႈၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆး ဢၼ်ပဵၼ်ပိူင်လူင် ပုၼ်ႈတႃႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဝၢၼ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉယူႇ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ဢိင်ပိုင်ႈလိၵ်ႈတႆးသေ တေလႆႈဝႃႈ ၶႃသွင်ၵေႃႉ မႃးထူပ်းၺႃးၵၼ်ၼႆ ယူႇ။ ဢမ်ႇၼၼ် လိၵ်ႈတႆး ဢဝ်ၶႃထူပ်းၵၼ်ၼႆၵေႃႈ ဝႃႈလႆႈယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶႃသွင်ၵေႃႉ မႃးထူပ်းၵၼ် လႄႈ ဝၢႆးလင်ၼၼ်ႉ ၶေႃႈသဵင်ၽဵင်း သဵင်ၶွင်တူဝ် တႆးလႄႈမၢၼ်ႈ တေဢွၵ်ႇမႃး တင်းၼမ်ၼႆ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၽႂ်တေဢမ်ႇဝူၼ်ႉၺႃး။ လွင်ႈၶႃမႃးထူပ်းၵၼ်ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ဢဝ်ၵၢပ်ႈပၢၼ်ၽဵင်းပၢၼ်မႂ်ႇ မုၼ်းယႂ်ႇမႃး ပၢၼ်ၼိုင်ႈၼႆယူႇ။

ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈ ၸၢႆးထီးသႅင်

ထိုင်မႃး 1962 ဝၢႆးသေ ၵွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ဢၼ်ၸွမ်သိုၵ်းၼေႇဝိၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ် ၶိုၼ်ႈဢဝ် ဢႃႇၼႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းယဝ်ႉ ႁူင်းႁဵၼ်းၶွၼ်ႇဝႅၼ်ႉ (Convent) လႆႈၶၢမ်ႇသိမ်းဢိုတ်းပႅတ်ႈသဵင်ႈလႄႈ ရိတ်ႉၶျၢတ်ႉ ၸင်ႇဢွၵ်ႇၸႂ် ၶႂ်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၸိုဝ်ႈမႃးယူႇ။ ၸိုဝ်ႈ ရိတ်ႉၶျၢတ်ႉဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈၼၢႆးၶၢဝ်ၶရိယၢၼ်ႇ ၶဝ်ပၼ်ဝႆႉလႄႈ ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈဢႅင်းၵလဵတ်ႈယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၶႂ်ႈလႆႈ ၸိုဝ်ႈတႆးလႄႈ ၸင်ႇၵႂႃႇၸူးတမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈလုင်းၶုၼ်မႁႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၵဝိတႆးသေ ယွၼ်းဢဝ်ၸိုဝ်ႈတႆးယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈလုင်းၶုၼ်မႁႃႇ (တၢင်ႉယၢၼ်း မိူင်းယႆ) ၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈမေႃၼပ်ႉ ပေႇတၢင်ႇၵႃႇလႃး ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၸင်ႇမႃးလိူၵ်ႈ ပၼ်ၸိုဝ်ႈမႂ်ႇ သႂ်ႇပၼ်ၸိုဝ်ႈ ၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႈ ၸွမ်းလုၵ်ႈဝၼ်းသေဝႃႈ ထီးသႅင် ၼႆယဝ်ႉ။ "ထီး" ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸိၵ်းပဵၼ်ၸွမ် ထၢတ်ႈၵွင်းမူး။ "သႅင်" ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉသမ်ႉပဵၼ် ဢၼ်မီးၵႃႈယႂ်ႇၶိုၵ်ႉတွၼ်းလႄႈ မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈ ဢၼ်မီးတီႈသုင်သေ ၶိုၵ်ႉတွၼ်းလိူဝ်ပိူၼ်ႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ဢတ်းသဵင်

ဝၢႆးသေ ဢွင်ႇၸၼ်ႉၵဝ်ႈ တီႈလွႆလႅမ်ယဝ်ႉ ၸၢႆးထီးသႅင် ၶိုၼ်ႈလႆႈမႃးယူႇ တူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ။ ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမီး ယိၼ်ႉပၢႆးမွၼ်း လွင်ႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းလႄႈ ၽွင်းမိူဝ်ႈ တိုၵ်ႉၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသိပ်းယူႇ တီႈတူၼ်ႈတီးၼၼ်ႉ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းၶႂ်ႈၵႂႃႇ ဢတ်းသဵင်ၽဵင်းၵႂၢမ်း တမ်ႈတီႈမိူင်းထႆး လႄႈ ၵုမ်ႇမိုင်ႉၸွမ်း လွင်ႈၼၼ်ႉသေ ပီၼၼ်ႉ ဢမ်ႇတၼ်းလႆႈသႂ်ႇသဵၼ်ႈမၢႆ တႃႇတွပ်ႇၸၼ်ႉသိပ်းႁေ ႁၢမ်းလုတ်ႈၵႂႃႇပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ လွင်ႈတၢင်း တႃႇတေ ၵႂႃႇဢတ်းသဵင် တီႈမိူင်းထႆးၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၵႂႃႇဢတ်းသဵင် တီႈၵဵင်းႁၢႆးမႃးယဝ်ႉ မႃးၸူဝ်းၵႂႃႇလႄႈ ၶႃၸင်ႇၶဵၼ်းၵၼ်ဝႆႉ တီႈဝဵင်းၼမ်ႉၸၢင်ယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ တႃႇတေၵႂႃႇၵဵင်းတုင် ‒ တႃႈၶီႈလဵၵ်း လႆႈပႂ်ႉၵႃးသိုၵ်း ၸွမ်းသူင်ႇလႄႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ပႂ်ႉၸၢႆးထီးသႅင် တေႃႇၵႃးပေႃးဢွၵ်ႇၵေႃႈ ဢမ်ႇႁၼ်ၸၢႆးထီးသႅင်မႃး။ ၸၢႆးထီးသႅင် ၽႅဝ်မႃးဢမ်ႇၶိုတ်းၵႃးယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇဢဝ်ၶပ်းမၢႆ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ ၵႂႃႇသဵၼ်ႈတၢင်းထိူၼ်ႇ သဵၼ်ႈတၢင်းလၢင်းၶိူဝ်းဢဝ်ယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇႁွတ်ႈၽႅဝ် တီႈလႅၼ်လိၼ် မႄႈႁွင်ႈသွၼ်၊ ၸၢႆးထီးသႅင် လႆႈၵႂႃႇၺႃး တၢမ်ႇၼူတ်ႇထႆး ႁွင်ႉဝႆႉသေ ဢမ်ႇပၼ်ၶဝ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၸင်ႇဢမ်ႇတၼ်းၶိုတ်း တႃႇတေသႂ်ႇသဵၼ်ႈမၢႆ တွပ်ႇၸၼ်ႉသိပ်း။

ယၢမ်းၼၼ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈ ပွင်ႉထႃႉသေ ၶိုၼ်းႁွင်ႉမႃး ယူႇလၢင်းၶိူဝ်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ တွပ်ႇလိၵ်ႈၸၼ်ႉသိပ်း တီႈလၢင်းၶိူဝ်းယဝ်ႉ မိူဝ်ႈဢိုတ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၶၢဝ်းမႆႈၼၼ်ႉ ၸုမ်းပိတ်ႉမၢၵ်ႇၼင်ၶဝ် လၢင်းၶိူဝ်း ပႃးတင်း ၸၢႆးထီးသႅင် တေမိူဝ်းတူၺ်းပွႆး လဵၼ်ႈၶႄႉၵၼ် ဢၼ်မိူင်းၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇဢေးသျႃး မႃးလဵၼ်ႈတီႈ တႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇႁွတ်ႈၽႅဝ်တႃႈၵုင်ႈယဝ်ႉ။

ၽိူဝ်ႇၽႅဝ်ၵႂႃႇတႃႈၵုင်ႈ သမ်ႉၵႂႃႇၺႃး တႆးၵေႃႉမၼ်း ၸၢႆးၸူဝ်းမျိၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸၢႆးၸူဝ်းမျိၼ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ဝူင်ႈဝၢင်ႈၼႆႉ မီးဝႆႉၶပ်ႉမၢႆ တႃႇတေဢတ်းသဵင်ၵႂၢမ်းတႆး တမ်ႈတီႈႁူင်းပွႆႇသဵင်ၽၢႆႇတႆး တီႈတႃႈၵုင်ႈၼႆယူႇ။ မၼ်းမႃးတုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ႁွင်ႉပၼ်ၵႂၢမ်းပၼ်ၽွင်ႈၼႆလႄႈ ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵူၼ်းလူမ်ႇလုၵ်း သမ်ႉၺႃး ပိုင်ႈမႅင်းမၼ်း၊ ၽိူဝ်ႇဢဝ်မိုဝ်းတဝ်ႉသွင်ၶွၼ် သမ်ႉဝၵ်ႉလႆႈဢီႇၵုၵ်ႈၽၢႆႇလုၵ်ႈလုၵ်ႈ၊ ႁႅၼ်တူၺ်းၽၢႆႇၼိူဝ် သမ်ႉၵႂႃႇႁၼ် ႁူင်းၽိုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၸင်ႇၵႂႃႇဢတ်းသဵင်ၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆးမႂ်ႇ ႁႃႈႁူဝ် ၸိူဝ်း "တၢင်းႁၵ်ႉဢွၼ်ႇၵူၼ်းႁၢင်ႈၸႃႉ"၊ "ၵေႃႉႁၵ်ႉမိူင်းၵႆ"၊ "ၼူၼ်းႁၢင်ႈလီ" ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇသေ ၵူၼ်းလႆႈၸႂ်မီး ၼမ်ယူႇတႄႉတႄႉ။

ပၢၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်

ဝၢႆးသေ ဢွင်ႇၸၼ်ႉသိပ်းယဝ်ႉ သိုပ်ႇၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉၸွမ်ဝဵင်းလိူဝ်ႇ ၾၢႆႇပၢႆးၸႂ်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် တင်းၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းသေ ၶိုၼ်းမႃးထူပ်းၺႃးၵၼ်ထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ပႃးဝႃႇသၼႃႇ လွင်ႈပၢႆးမွၼ်း တႃႇႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းၵေႃႈ ပိူင်ၼိုင်ႈ၊ သမ်ႉပဵၼ်တႆးၵေႃႉ ၼွင်ႉၸၢႆးမၼ်း ၸၢႆးၶမ်းတီ ၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈလႄႈ ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း မိုတ်ႈၸၢႆးထီးသႅင်မႃး လိူဝ်ႁႅင်းယူႇတႄႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တၢင်းမိုတ်ႈၶႃ ယိုတ်ႈယၢဝ်းမႃးလႄႈ သဵင်ၵႂၢမ်းၶႃသွင်ၵေႃႈ သမ်ႉပေႃးၶိုတ်ႈၺႃး မၢၵ်ႇႁူဝ်ၸႂ် ၵူၼ်းတင်းဝၢၼ်ႈတင်းမိူင်းယဝ်ႉ။

ၸၢႆးထီးသႅင် ၽႅဝ်မႃးတီႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ဝဵင်းလိူဝ်ႇသေ ဢူၺ်းၵေႃႉ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းၵေႃႈ မီးမႃးၼမ်တႄႉꧦ။ တင်း ၽူႈတႅမ်ႈၵႂၢမ်း ၵူဝ်ႇၼေႇဝိၼ်းၵေႃႈ ႁူႉၸၵ်းမိုတ်ႈၵိုဝ်းၵၼ်ၵႂႃႇသေ ၵႂၢမ်း မွင်ႉလပျေႉဝုၼ်း ဢၼ်ၵူဝ်ႇၼေႇဝိၼ်းတႅမ်ႈၼၼ်ႉ ၸၢႆးထီးသႅင် ၵႆႉဢဝ်ၵႂႃႇႁွင်ႉ ၼႂ်းဝၢင်းၸၼ်ႉၸွမ်တႃႇသေႇယဝ်ႉ။

သဵင်ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ တိုၼ်းၵိုၵ်းပႃး သဵင်ၵရုၼႃႇ ဝၢၼ်ႁူဝႆႉလႄႈ ၽႂ်လႆႈထွမ်ႇငိၼ်းၵေႃႈ ပေႃးၸပ်းတိတ်းႁူဝႆႉယူႇ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်သေ ၵႂႃႇႁွင်ႉၵႂၢမ်း တီႈၽၢႆႇၼႃႈႁူင်းသဝ်း သၢဝ်ၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ် ၵူႈၶမ်ႈၼၼ်ႉ ၸၢႆးထီးသႅင် လဵတ်းတိင်ႇသေ ႁွင်ႉၵႂၢမ်း တီႈၽၢႆႇၼႃႈႁူင်းသဝ်း ဢၼ်လႂ်ၵေႃႈ သၢဝ်ၸၼ်ႉၸွမ် ၼႂ်းႁူင်းသဝ်း ဢွၼ်ၵၼ် တဵတ်ႇယဵၼ်သေ ထွမ်ႇၵႂၢမ်းမၼ်း တေႃႇပေႃးယဝ်ႉယဝ်ႈ။ လွင်ႈသဵင်ဝၢၼ် ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ တေႃႈဢမ်ႇလိူဝ်သေ ၵူၼ်းပႂ်ႉႁူင်းသဝ်း ယင်းၶဝ်ႈၸႂ်သေ တဵတ်ႇယဵၼ်ပႂ်ႉထွမ်ႇၸွမ်း ယိင်းသၢဝ်ၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ်ယူႇ။ ၽွင်းၶိုၼ်ႈႁဵၼ်း ၸၼ်ႉၸွမ်ၼၼ်ႉတႄႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉမၼ်းဝႃႈ တွင်ႉလေႃးၶမ်း၊ သူၺ်ႇဢုဢေႃး ၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၼူၵ်ႉတွင်ႉလေႃး ဢၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်ဝႃႈ ဢုဢေႃးၼၼ်ႉ တူဝ်မၼ်းလမ် သဵင်မၼ်းဝၢၼ်လႄႈ ၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵူၼ်းႁၢင်ႈလီသေတ သမ်ႉပဵၼ် ၵူၼ်းသဵင်ဝၢၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပေႃးဝႃႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ႁွင်ႉၵႂၢမ်းယဝ်ႉၵႂႃႇၼႆ သၢဝ်ၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ် လွမ်လွမ်ဢဝ်တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉ ၽၢၵ်ႇတွၼ်ႈပၼ် ၸၢႆးထီးသႅင်ယူႇယဝ်ႉ။ တေလႆႈဝႃႈ သဵင်ၽဵင်းၵႂၢမ်းမၼ်း ႁၢင်ႈၶိူင်ႈပၼ် ၶိုၼ်းလိူၼ်မူၼ်း ၼႂ်းၸၼ်ႉၸွမ်သေ မၼ်းၸၢႆးတႄႉ ပဵၼ်ၸၢႆးႁၢင်ႈၸႃႉ ၼႂ်းငဝ်းလပ်းသိင်ႇၼႆယူႇ။

ႁၢင်ႈၽၢင်ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉတိုၼ်းပႅၵ်ႇပိူင်ႈပိူၼ်ႈသေ ပဵၼ်ဝႆႉ ႁၢင်ႈၽၢင်ႁင်းၶေႃမၼ်းယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ သဵင်မၼ်းၸၢႆး ဝၢၼ်ၼႃႇသေတႃႉ ႁၢင်ႈၽၢင်သမ်ႉႁၢင်ႈၸႃႉ လႄႈ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉမၼ်းဝႃႈ တွင်ႉလေႃး ၼႆယဝ်ႉ။ ႁၢင်ႈၽၢင်မၼ်း ဢၼ်ထၢင်ႇၸႅင်ႈသေ ၸပ်းတႃပိူၼ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ (1) မၢၼ်ႇတႃၼႃၼႃ၊ (2) ၼူတ်ႇၶွပ်ႇဢမ်ႇထႃ၊ (3) ၶဵဝ်ႈငွၵ်ႈဢွၵ်ႇႁႃ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ထိုင်မႃးပီ 1973 ၸုမ်းၸိူဝ်းၶဝ် ဝႃႇသၼႃႇမိူၼ်ၵၼ် ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း၊ ၸၢႆးထီးသႅင်၊ ၶုၼ်မဵဝ်းလုၼ်ႇ၊ ၸေႃးတဵင်းဝုၼ်းၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸင်ႇၽွတ်ႈပဵၼ်ၸုမ်း ႁႆႇတိုင်ႈ The Outsiders ၸုမ်းၼိုင်ႈသေ ႁႆႇတိုင်ႈတီႈၸၼ်ႉၸွမ်ဝဵင်းလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၸုမ်းၶဝ်ၼႆႉ တႄႇ လႆႈၸိုဝ်ႈသဵင်မႃး တမ်ႈတီႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ဝဵင်းလိူဝ်ႇသေ လုၵ်ႈႁဵၼ်း ၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ် ႁူႉၸၵ်းၼမ်မႃးတႄႉꧦ။ တီႈၸၼ်ႉၸွမ်ၼၼ်ႉ သမ်ႉၵႆႉမီး လွင်ႈႁပ်ႉတွၼ်ႈလုၵ်ႈ ႁဵၼ်းမႂ်ႇ၊ လွင်ႈသူင်ႇသင်ႇတူင်ႉတၵ်ႉ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၵဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ၸုမ်းၶဝ် ၵႆႉၵႆႉလႆႈႁႆႇတိုင်ႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းသေ ဢွၼ်ၵၼ်ႁူႉၸၵ်း ၸုမ်းၶဝ်မႃးယဝ်ႉ။

ၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၸၢႆးလႄႉၵၼ်ဝႆႉ ၶူၼ်ႁူဝ်ယၢဝ်းလႄႈ ၸုမ်းၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၶူၼ်ႁူဝ်ယၢဝ်းပူၼ်ႉႁူဝ်မႃႇဝႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ တိုၵ်ႉၶိုၼ်ႈႁဵၼ်း တီႈမေႇမဵဝ်ႉ မိူဝ်ႈ 1978 ၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈလႆႈႁၼ် ၸၢႆးထီးသႅင်ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းတႆးၸၼ်ႉၸွမ်ဝဵင်းလိူဝ်ႇ မႃးဢႅဝ်ႇလႄႇ မေႇမဵဝ်ႉသေ ၵႂႃႇႁၼ်ၶဝ် တီႈသူၼ်လူင် မေႇမဵဝ်ႉယဝ်ႉ။ လႆႈႁၼ် ၸၢႆးထီးသႅင် ၼုင်ႈၵူၼ်တႆး၊ သိူဝ်ႈတႆး ဢိၵ်ႇသိူဝ်ႈသျၢတ်ႉၽိူၵ်ႇ ပႃးတိင်ႇလုၵ်ႈၼိုင်ႈသေ ၵႂႃႇၸွမ်းၼႂ်းၸုမ်း လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ်ၼၼ်ႉယူႇ။ ဢၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတိုၵ်ႉတွင်းယူႇၼၼ်ႉတႄႉ ၶူၼ်ႁူဝ်ၸၢႆးထီးသႅင် ငေႃးငေႃးႁေ ယၢဝ်းပူၼ်ႉႁူဝ်မႃႇဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သမ်ႉထႅင်ႈ မၢၼ်ႇတႃၼႃလူင်မၼ်းၵေႃႈ လိူမ်ႈမၢပ်ႈဝႆႉယူႇ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵေႃႉႁၵ်ႉမၼ်း ပဵၼ်ၵေႃႉလႂ်ၼႆတႄႉ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈဢမ်ႇႁူႉ။ ဢၼ်မၼ်းႁၵ်ႉၼႃႇၼၼ်ႉတႄႉ လႅပ်ႈတေပဵၼ် တိင်ႇမၼ်းၵူၺ်း။ မၼ်းႁႆႇတိင်ႇလုၵ်ႈလဵဝ်သေ ႁွင်ႉၵႂၢမ်းမူၼ်ႈၸႂ်ပၼ်ပိူၼ်ႈၼႆၵေႃႈ တိုၼ်းပႃးၸႂ်ပႃးၶေႃးသေ ႁႆႇလႄႈ သဵင်တူပ်းမိုဝ်းပၼ်ႁႅင်းမၼ်း တိုၼ်းႁူၼ်ႈပၼ်းဝႆႉ လိူဝ်ပိူၼ်ႈယူႇတႃႇသေႇယဝ်ႉ။

ပၢၼ်ပဵၼ် ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း

ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ၸုမ်းၸၢႆးထီးသႅင်ၶဝ် ၶၢမ်ႇသဵင်ႈငိုၼ်းသေ ဢတ်းသဵင်တူၺ်း တမ်ႈတီႈ ႁွင်ႈဢတ်းသဵင် Center ဝဵင်းလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ သဵင်ႁႆႇဢမ်ႇၶႅမ်ႉလႅပ်ႈ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ ၸဵမ်ၵူၼ်းႁႆႇတိုင်ႈ၊ ၵူၼ်းႁွင်ႉၵႂၢမ်း လႆႈႁႆႇလႆႈႁွင်ႉ ၸွမ်းၵၼ်ႁႂ်ႈၶႅမ်ႈလႅပ်ႈယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ သေၵေႃႉၵေႃႉ ၽိတ်းၵႂႃႇၼႆၸိုင် လႆႈၶိုၼ်းမႄးတႄႇမႂ်ႇထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ယွၼ်ႉၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈဢတ်းသဵင် ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ မႃးယဝ်ႉလႄႈ ႁႆႇၽိတ်း ႁွင်ႉၽိတ်းၵႂႃႇၼႆၵေႃႈ ၶိုၼ်းတေႃႉတႄႉ လႆႈမႄးဢဝ် တီႈၽိတ်းမၼ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇၶိုၼ်းတႄႇ ငဝ်ႈတေႃႇပၢႆယဝ်ႉ။

ၵမ်းႁူဝ်ႁႅၵ်ႈ ဢၼ်ၶဝ်ဢတ်းသဵင် တီႈဝဵင်းလိူဝ်ႇၼႆႉ သဵင်ဢတ်းဢမ်ႇၶိုၵ်ႉ၊ သဵင်ႁႆႇဢမ်ႇပိုၵ်ႉ၊ သဵင်ၵႂၢမ်း ဢမ်ႇလိုၵ်ႉလႄႈ ဢမ်ႇဢွင်ႇ။ ၵူၺ်းလႆႈမဝ်းယွင်ႇၼွၼ်းၽၼ်မႃးၵူၺ်း။ ၼႃႈၵၢၼ်သင်သေဢမ်ႇဝႃႈ ႁဵတ်းပွၵ်ႈလဵဝ်သေ ဢွင်ႇၵႂႃႇ ယဝ်ႉတူဝ်ႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈၵႂႃႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီး၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၼင်ႇႁိုဝ်တေတိူဝ်းတွၼ်း မီးလွၼ်ႉမွၼ်း လိူဝ်သေၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ၸၢႆးထီးသႅင် ၸင်ႇလူင်းၵႂႃႇ တႃႈၵုင်ႈသေ ၵႂႃႇဢတ်းသဵင် တမ်ႈတီႈ ၸတူႇတီႇယူဝ်ႇဢူးပတဵင်း (တႃႈၵုင်ႈ)ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ပဵၼ်ၶႅပ်းမႃး ၵႂႃႇထၢမ်ၶၢႆပၼ် လၢၼ်ႉဢတ်းသဵင် တီႈလႂ်ၵေႃႈ ၽႂ်ဢမ်ႇၶႂ်ႈလႆႈ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ထၢမ်ဝႃႈ-

“ပဵၼ်ၵႂၢမ်းသင် ? ”

“ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈဢိူဝ်ႈ”

“ဢဝ်သဵင်ၼွၵ်ႈမိူင်းဢၼ်လႂ်တွႆႇ?”

“ပဵၼ်သဵင်ၶွင်တူဝ်ဢိူဝ်ႈ”

“ဝူး ... မဵဝ်းတေပဵင်းပိူၼ်ႈၵေႃႈဢမ်ႇၸႂ်ႈ၊ တေႃႈသဵင်ႁႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းတမ်ႉဢမ်ႇထွမ်ႇလႆႈ၊ သူသမ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်သဵင်ၶွင်တူဝ်ၼႆ ၶႅၼ်းဝႆႉၵႆၵႆလႃႈ၊ လိူဝ် သေၼၼ်ႉ ၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ တေႃႈမၢၼ်ႈ ႁဝ်းႁွင်ႉ ႁဝ်းတမ်ႉဢမ်ႇထွမ်ႇလႆႈ၊ ၼႆႉ သူသမ်ႉပဵၼ် တႆးသေ သမ်ႉႁွင်ႉၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ ႁဝ်းၶႅၼ်းဢမ်ႇထွမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ” ။

လၢၼ်ႉဢၼ်လႂ်ၵေႃႈ လၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ လၢတ်ႈလိူဝ်ၼႆႉသေ ဝႆႁူဝ်ဝုတ်းဝုတ်း တေႃႇၶဝ်ယူႇလႄႈ ဢၼ်လွမ်ထၢင်ႇၶိုၵ်ႉဝႆႉၼၼ်ႉ ယၢတ်ႇတူၵ်းပိုၵ်ႉပႅတ်ႈၼိူဝ် လိၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းႁိုဝ်သေ ၵႃႈလႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းၼႃႈလဵၵ်ႉ ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈၸွႆႈပိုၼ်ၶၢႆပၼ် တေႃႉတႄႉ ယွၼ်းဢဝ် ၵႃႈၶၼ်ၵႂၢမ်း ၼိုင်ႈပုၵ်ႈ သွင်ပျႃးၵူၺ်းယဝ်ႉ။ လၢၼ်ႉမၢင်တီႈ တိုၼ်းဢမ်ႇႁပ်ႉဢဝ်သေဢမ်ႇၵႃး ဝႃႈပုတ်းဝႃႈၶၢတ်ႇပၼ်ၶဝ် ပေႃးဢမ်ႇၶႂ်ႈမီး တီႈလီဢဝ်သင်လႄႈ ထၢတ်ႈၸႂ်ပေႃးတူၵ်းၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ “ဢေႃး... ဢၼ်ယၢတ်ႇတူၵ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ပေႃးမၼ်းၵႂႃႇတုမ်ႉတိူဝ်ႉၺႃး ၼင်လိၼ်မိူင်းၼႆ တေၶိုၼ်းၸၢင်ႈဝူင်ၶိုၼ်ႈသုင်မႃးယူႇ” ၼႆ ၽွင်းၸႂ်တူၵ်းယူႇၼၼ်ႉ ၽႂ်တေဢမ်ႇလႃႈလီႈႁတ်းဝူၼ်ႉ။

ၵွပ်ႈၼၼ် ၶဝ်ၸင်ႇဢဝ်ၶႅပ်းၵႂၢမ်းၶဝ် ၶိုၼ်ႈမႃး တီႈတူၼ်ႈတီးသေ မႃးပၼ်တီႈဢတ်းသဵင် မၢဝ်း ယဝ်ႉ။ ၵတ်ႉၵႃႈ မၢဝ်း ဝၵ်ႉတၢဝ်းသေ ၸွႆႈပိုၼ် ပၼ်လႄႈ မီးႁႅင်းၸႂ်မႃးယူႇဢိတ်းၼိုင်ႈ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ တႆးၵေႃႉမၼ်း ဢွင်ႇၶႅင်ႇမျိၼ်ႉ (ၵျေႇမွင်ႇမွင်ႇ၊ ဂျေမောင်မောင်) မႃးႁၼ်သေ မၼ်းၸင်ႇၶိုၼ်းဢဝ်ၶႅပ်းၵႂၢမ်း မိူဝ်းပိုၼ်ပၼ် ၼႂ်းဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈလႄႈ ၸင်ႇၸွတ်ႇၵႂႃႇ ၵမ်ႉၼမ်ယူႇ။

မိူဝ်ႈပီ 1973 ၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ၸုမ်းႁႆႇတိုင်ႈ The Outsiders လႄႈ Highlanders (ဢၼ်ၸၢႆးၶမ်းတီ၊ ၸေႃးၵျႅၵ်ႉသျိၼ်ႇ၊ ၸေႃးၵျေႃႇၼီႇၶဝ်ၽွတ်ႈဝႆႉ)ၼၼ်ႉ မႃးႁူမ်ႈၵၼ် ႁဵတ်းပဵၼ် ၸုမ်းလဵဝ်သေ မႄးပဵၼ်မႃး ၸုမ်းမႂ်ႇ The Wild Ones ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸုမ်းၶဝ်ၶိုၼ်းၵႂႃႇတွႆႇတိုင်ႈဢတ်း သဵင် တမ်ႈတီႈ တႃႈၵုင်ႈ ထႅင်ႈၶႅပ်းၼိုင်ႈ။ ႁူဝ်ၶေႃႈ ၶႅပ်းၼႆႉ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼူၺ်ႇယႃႇတီႇ (နွေရာသီ) ၼႆသေ ဢွင်ႈတီႈ ၶၢႆၶႅပ်းၼၼ်ႉ ၵၢင်ၶမ်ႈမႃး လႆႈဢၢၼ်ႇငိုၼ်း ၵႃႈၶႅပ်း တႃၼွၼ်းပေႃးလု ၼႆယဝ်ႉ။ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၶႅပ်းၶၢႆလီၼႃႇၼၼ်ႉသေ ၵေႃႉဢတ်းသဵင်ပၼ်ၶဝ် "မွင်ႇမွင်ႇ" ၼၼ်ႉ သမ်ႉပေႃးဢၢမ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ သိုပ်ႇဢတ်းထႅင်ႈ ၶႅပ်းမၢႆသၢမ် တမ်ႈတီႈတႃႈၵုင်ႈသေ ႁူဝ်ၶေႃႈၶႅပ်းၵႂၢမ်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ မန္တလေးရောက် ရှမ်းတစ်ယောက် ယဝ်ႉ။ တႄႇ ဢဝ်ၶႅပ်းဢၼ်ၼႆႉၵႂႃႇ ၸိုဝ်ႈသဵင် ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁူႉၸၵ်းၵႂႃႇသဵင်ႈယဝ်ႉ။ လၢၼ်ႉဢတ်းသဵင်ၶဝ် ၵုမ်ႇလႆႈဢတ်းသဵင် သမ်ႉပေႃးဢမ်ႇ တၼ်းလႆႈၼႆယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ သႅင်ႇၼမ်ႉၼဵင်ႈ၊ သႅင်ႇၶဝ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇၵႂၢမ်း ၸၢႆးထီးသႅင် သမ်ႉပေႃးပၼ်းၵႂႃႇ ၵူႈတီႈၵူႈတၢင်းယူႇ။

ၶႅပ်းၵႂၢမ်း ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶႅပ်းၵႂၢမ်း ၽၢႆႇမၢၼ်ႈၵမ်ႉၼမ်ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႂ်းၶႅပ်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၵႆႉဢဝ်ၵႂၢမ်းတႆးၸိမ်ပႃးၸွမ်းလႄႈ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ၵွၼ်ႈၼမ်ႉထၢၼ်ဝၢၼ်ဢွၼ်ႇ ပုၼ်ႈတႃႇပီႈၼွင်ႉတႆး ၸိူဝ်းလႆႈငိၼ်းထွမ်ႇၼၼ်ႉယူႇ။ ႁဵတ်းၼၼ် ၵႂၢမ်း ၸၢႆးထီးသႅင် သိုပ်ႇဢွၵ်ႇမႃး ၵပ်းတၢမ်းၵၼ်ယူႇ တိၵ်းတိၵ်းလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းၼမ် သိုပ်ႇမိုတ်ႈႁပ်ႉၵႂၢမ်းမၼ်းမႃးတိၵ်းတိၵ်းယူႇ။

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်မေႃယႃၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း တႅမ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ၊ သဵင်ၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ သမ်ႉၶႅမ်ႉပိူင်ၼိုင်ႈလႄႈ သွင်ပိူင်ၼႆႉမႃး ႁွမ်းၵၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ သဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်းလူင် ဢၼ်ၵႂႃႇလႆႈ ၶၢဝ်းယၢဝ်းၶၢဝ်းၵႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽူႈႁွင်ႉ ၵႂၢမ်းမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁွင်ႉၵႂၢမ်းသေ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉၸိုဝ်ႈသဵင် ယႂ်ႇမႃးယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပျသၼႃႇလူင်ၶဝ် ဢၼ်တေသိုပ်ႇၵုမ်းထိင်းပၼ် ၸိုဝ်ႈသဵင်ၶဝ် ႁႂ်ႈသိုပ်ႇယိုၼ်းႁိုင်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢမ်ႇႁႃလႆႈ ၽူႈတႅမ်ႈၵႂၢမ်းတႃႇသေႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပုၼ်ႈတႃႇ ၸၢႆးထီးသႅင်တႄႉ ၽၢႆႇလင်မၼ်း မီးဝႆႉ ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းတင်းၵေႃႉလႄႈ ပျသၼႃႇတႃႇတေ ႁႃၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈထူပ်းမႃး ၸိူင်ႉၼင်ႇပိူၼ်ႈ။ လိူဝ် သေၼၼ်ႉ တူဝ်ၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ မေႃတႅမ်ႈလႆႈ ၵႂၢမ်းၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တၢင်းၶတ်းၸႂ် ဢမ်ႇယူပ်ႈဢမ်ႇယွမ်း တင်းသွင်ၵေႃႉလႄႈ ၶႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇမႃး ၸွမ်းၵၼ်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းလေႃးၵ ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ ၽူႈတႅမ်ႈၵႂၢမ်းၼႆႉ ႁႂ်ႈပေႃးၵိုၵ်းၵၼ် ၼင်ႇၶႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ၼၢၼ်းမီးယူႇတႄႉ။ မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းႁွင်ႉၵႂၢမ်းၵူၺ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ။ ၵူၼ်းတႅမ်ႈမၼ်း ပဵၼ်ၽႂ်ၼႆ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇႁူႉၸၵ်းၵေႃႈ မီးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵႂၢမ်းဢၼ်ၸၢႆးထီးသႅင်ႁွင်ႉၼၼ်ႉ ပေႃးဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းတႅမ်ႈၼႆ ပိူၼ်ႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈထွမ်ႇၼင်ႇၼၼ် ၵႂၢမ်းဢၼ်ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း တႅမ်ႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉ ဢဝ်ႁွင်ႉၵေႃႈ ပိူၼ်ႈသမ်ႉဢမ်ႇၶႂ်ႈထွမ်ႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၶႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ တိုၼ်းတေလႆႈၵိုၵ်းၵၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၵႃဝၢဝ်ႇလႄႈၸိူၵ်ႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပရိသတ်ႈ ၸိူဝ်းပၼ်ႁႅင်းၶႃၼၼ်ႉတႄႉ သမ်ႉပဵၼ်လူမ်းပဝ်ႇသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵႃဝၢဝ်ႇ မိၼ်လႆႈသုင် ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၸိူၵ်ႈမၼ်း ၼူင်ႇလႆႈယၢဝ်းယဝ်ႉ။

လေႃးၵထမ်ႇ

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶႅပ်းၵႂၢမ်းၸၢႆးထီးသႅင် ၶၢႆလီၼႃႇ ပူၼ်ႉတီႈလႄႈ ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၶိုတ်းမၼ်းၸၢႆးလႆႈသေ တေပဵၼ်ၸႂ်သူၺ်ႈၼိင်ႈမၼ်းယူႇဢမ်ႇႁၢင်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၼင်ႇႁိုဝ် ၸိုဝ်ႈသဵင်မၼ်း တေၼဝ်ႈတေလုၼၼ်ႉ ဢဝ်လၢႆးၵူႈပိူင်ပိူင်သေ ယႃႉၸိုဝ်ႈသဵင် ၸၢႆးထီးသႅင်မႃး တင်းၼမ်ယူႇ။ တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းၵႃႇတုၼ်း ႁၢင်ႈလူၼ်ႉပေႃႇသၢၼ်းမူၺ်း ဢၼ်ၼိုင်ႈၼၼ်ႉ တႅမ်ႈႁၢင်ႈလူၼ်ႉၼႄဝႆႉဝႃႈ မၼ်းထွမ်ႇၵႂၢမ်း ၸၢႆးထီးသႅင်သေ ၼဵၵ်းၼဵၼ်ၶိုတ်းၵၢပ်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ႁွင်ႉဢဝ် ၸၢႆးထီးသႅင်ဢွၵ်ႇမႃး တီႈၼွၵ်ႈယဝ်ႉ။ ႁၢင်ႈလူၼ်ႉၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉ ႁၢင်ႈၸၢႆးထီးသႅင် ၶဵဝ်ႈငွၵ်ႈငွၵ်ႈလူင်၊ မၢၼ်ႇတႃၼႃၼႃလူင်၊ ၶူၼ်ႁူဝ်ပူင်းယၢဝ်းလူင်၊ ၼုင်ႈၵူၼ်ၶႃၵီႈလူင်သေ ဢွၵ်ႇမႃးၸုၵ်းၼိူဝ်ၽိူၼ် ၼႃႈလဵၵ်ႉ ၵူဝ်ႁႄဝႆႉယူႇ။ ၽူႈတႅမ်ႈႁၢင်ႈလူၼ်ႉ သိုပ်ႇတႅမ်ႈဝႃႈ ပေႃႇသၢၼ်းမူၺ်း ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵျဵမ်း သပွၼ်းၼၼ်ႉ ၺွပ်းၵမ်ၶေႃး ၸၢႆးထီးသႅင်သေ ၽတ်ႉၵႅမ်ႈၸၢႆးထီးသႅင် ပွင်ႉထႃႉဝႃႈ “ၵွပ်ႈသင် မႂ်း ႁွင်ႉၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈဢမ်ႇပီႇ” ၼႆယူႇ။ သမ်ႉၶိုၼ်းတႅမ်ႈဝႆႉ ႁၢင်ႈၸၢႆးထီးသႅင်ၼႃႈမီႇသေ ႁႆႈတွင်းပၢၼ်ႇဝႆႉၼင်ႇ ၼၼ်ယူႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ပေႃႇသၢၼ်းမူၺ်း ၶိုၼ်းဢဝ်ၵိမ်းၵဝ်ႉ(ပလႃႇယႃႇ) တိုတ်ႉၸၼ်ပႅတ်ႈ ၶဵဝ်ႈငွၵ်ႈ ၸၢႆးထီးသႅင်သေ လၢတ်ႈဝႃႈ “ၶဵဝ်ႈမႂ်းၼႆႉငွၵ်ႈၼႃႇ ၵွပ်ႈၼႆသဵင်မႂ်းဢမ်ႇပီႇ” ၼႆသေ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ဢဝ်တႃမိုဝ်း ထုပ်ႉပၼ် ၸၢႆးထီးသႅင် ၶိုၼ်းဝူင်ၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်း ၵႅတ်ႉသႅတ်ႉမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈၵိူမ်ႈလိူမ်ႈသေတႃႉ ၶႂ်ႈသႄႉၼႄးဝႃႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ႁွင်ႉၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈဢမ်ႇပီၵေႃႈ ပိူင်ၼိုင်ႈ၊ ၶႂ်ႈသႄႉၼႄး လွင်ႈၶဵဝ်ႈငွၵ်ႈႁၢင်ႈၸႃႉ ၸၢႆးထီးသႅင် ၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၸၢႆးထီးသႅင်ႁဝ်းၵေႃႈ တေႃႈတေ မီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉၸႂ်ယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႉဢၼ်ဢဝ် ဝႃႇသၼႃႇ သိူဝ်ႇတၢင်းသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ ႁူႉတၵႃႈ တေသိုပ်ႇပႆ ၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းဝႃႇသၼႃႇၶဝ် ယူႇတိၵ်းတိၵ်းၵူၺ်း။ ပိူၼ်ႈၶႂ်ႈဝႃႈသင်ဝႃႈ ႁူႉတၵႃႈ ၵေႃႉထၢတ်ႈၸႂ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်ၼၼ်ႉ တေဝႆႉၸႂ်မိူၼ်ၼင်ႇ "မႃႁဝ်ႇၸၢင်ႉ" ၼၼ်ႉၵူၺ်း။

ႁၢင်ႈလူၼ်ႉမၢင်ဢၼ် တႅမ်ႈဝႆႉ ႁၢင်ႈသႅင်ႇၸွင်ႈယွၵ်း၊ သႅင်ႇၶႅပ်းတိၼ်ယွၵ်း ၶၢင်းၵၼ်သေ တႅမ်ႈလိၵ်ႈ မၢၼ်ႈၵိုၵ်းၵၼ်ဝႃႈဝႆႉ ထီးဆိုင်/ဘိနပ်ဆိုင် ၼႆၵေႃႈ လႆႈႁၼ်မႃးယဝ်ႉ။ ၼႆႉမၼ်းပဵၼ် လွင်ႈၶႂ်ႈသႄႉၼႄး ၸိုဝ်ႈသဵင်ၸၢႆးထီးသႅင်ၵူၺ်း။ ၸိုဝ်ႈတီႈပွင်ႇ ၸၢႆးထီးသႅင်ၼၼ်ႉ ၵႂႃႇဢွၵ်ႇတီႈပွင်ႇၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈဝႃႈ "သႅင်ႇၸွင်ႈ" ၼႆယဝ်ႉ။ ၶဝ်သမ်ႉ ဢဝ် ဘိနပ်ဆိုင် သႅင်ႇၶႅပ်းတိၼ် မႃးၵိုၵ်းလေႃးၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈဝႃႈၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၸၼ်ႉ သႅင်ႇၶႅပ်းတိၼ်ယွၵ်းၼႆယဝ်ႉ။

ၵႃဝၢဝ်ႇၼႆႉ မၼ်းၶိုၼ်ႈသုင်တၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈ လူမ်းထူဝ်းႁႅင်းတၢၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဢမ်ႇၸင်ႈၶၢမ်ႇ လႆႈၸိုင် ၵႃဝၢဝ်ႇတေသိၵ်ႇယွၵ်းၵႂႃႇၼႄႇ၊ ဢမ်ႇၼၼ် တေဢိူင်ႇဢၢင်ၸိူင်ႇၸၢင်ၵႂႃႇၼႄႇ၊ တေဢဝ်မႆႉၵူင်ႇမၼ်း ႁၵ်းၵႂႃႇၼႄႇ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ၸိူၵ်ႈမၼ်း တေၶၢတ်ႇၵႂႃႇၼႄႇ? လေႃးၵထမ်ႇၸိူင်ႉၼႆ ၽႂ်ၵေႃႈ တေဢမ်ႇလွတ်ႈလႆႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးမီး လွင်ႈၸင်ႈၶၢမ်ႇၸိုင် တေၶၢမ်ႈပူၼ်ႉလႆႈသဵင်ႈသဵင်ႈယူႇ။ လေႃးၵထမ်ႇ ဢၼ်ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းလႄႈ ၸၢႆးထီးသႅင် လႆႈၺႃးၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈလႆႈသိုပ်ႇၸႅင်ႈၼႄထႅင်ႈ ဢိတ်းၼိုင်ႈၵွၼ်ႇ။

မိူဝ်ႈၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ တိုၵ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉ သုင်ၼၼ်ႉ လႆႈလူၺႃး လိၵ်ႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇၽိုၼ်ၼိုင်ႈ။ ၼႂ်းလိၵ်ႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇၼၼ်ႉ ပႃးမႃး လိၵ်ႈႁွမ်တွမ်ႁူဝ် ၼိုင်ႈသေ ပဵၼ်လိၵ်ႈဢၼ်တႅမ်ႈ သႄႉသွမ်း ၵႂၢမ်းၸၢႆးထီးသႅင် ဢၼ်ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းတႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵေႃႉတႅမ်ႈသႄႉၼႄး ၵႂႃႇလိူၵ်ႈဢဝ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း ၼႂ်းၽဵင်း ဘီးကလေးကိုစီး ၼၼ်ႉသေ မႃးတႅမ်ႈသႂ်ႇ ၼႂ်းလိၵ်ႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ႁႂ်ႈပေႃးပိုၼ်ၸွတ်ႇၵႂႃႇ တင်းဝၢၼ်ႈတင်းမိူင်းယူႇ။ ဢဝ်ၸွမ်းၼင်ႇ တၢင်းႁၼ်ထိုင် ဢၼ်ၶႂ်ႈ သႄႉၼႄးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ယႂ်ႇသေ ၵႂႃႇလိူၵ်ႈဢဝ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်ဝႃႈ "မောတော့မောတာပေါ့ ဒါပေမယ့် မမောဘူး" သေ တႅမ်ႈသႄႉဝႃႈ ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းဝူၺ်ႇႁင်ႈ ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း ၵိလေႇသႃႇ၊ တၼ်ႇႁႃႇၼႆ တင်းယႂ်ႇတင်းၼမ်၊ ဢမ်ႇလီဢဝ်ႁဵတ်းပဵၼ်ၵႂၢမ်းသေႁွင်ႉ၊ ဢမ်ႇၵိုင်ႇလီထွမ်ႇၼႆ... သမ်ႉပေႃးတဵမ်ၼႃႈလိၵ်ႈ လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ၼႃႈၼိုင်ႈယူႇ။

တီႈတႄႉမၼ်း ဢၼ်ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းတႅမ်ႈၼၼ်ႉ တႅမ်ႈၸွမ်းၼင်ႇ သၽႃႇဝမၢဝ်ႇသၢဝ်ၶီႇလႅင် တၢင်ႇၵၼ်ၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ။ ယိပ်ႇလႅင် တၢင်ႇၵေႃႉႁၵ်ႉမၼ်းသေ သၢဝ်မၼ်း ၵူဝ်ၵေႃႉႁၵ်ႉမၼ်းႁိူဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇထၢမ်ဝႃႈ "ၸွင်ႇႁိူဝ်ႉႁိုဝ်?" မၢဝ်ႇၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ "ႁိူဝ်ႉယူႇ ၵူၺ်ၵႃႈ ဢမ်ႇႁိူဝ်ႉ" ၼႆယဝ်ႉ။ ၵေႃႉၸူၺ်ႉၼၼ်ႉ ၵႂႃႇၸူၺ်ႉ ၶဝ်ႈႁွင်ႈၶဝ်ႈႁူၺ်ႈသေ ဢဝ်မႃးႁဵတ်းပဵၼ်ၶေႃႈသႄႉၼႄးၵူၺ်း။

ၶေႃႈၵႂၢမ်းပၢႆးမွၼ်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း မွၵ်ႇမႂ်လႄႈ ၸူၺ်ႉၵႂႃႇတၢင်းလႂ်ၵေႃႈ တိုၼ်းၸူၺ်ႉလႆႈယူႇ။ ၵေႃႉၸူၺ်ႉၶဝ်ႁွင်ႈ ၶဝ်ႈႁူၺ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းၼႄပၼ် ၼမ်ႉၸႂ်ၶဝ်ႈႁွင်ႈၶဝ်ႈ ႁူၺ်ႈမၼ်း၊ ၼမ်ႉၸႂ်တိုၼ်ႈ၊ ၼမ်ႉၸႂ်ဢမ်ႇႁၼ်ၵႂၢင်ႈမၼ်းၵူၺ်း။ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း ဝူၼ်ႉလႆႈ သေတႅမ်ႈလႆႈပဵၼ်ၵႂၢမ်းၵႂႃႇ ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈၸပ်းဢူၵ်းၸပ်းၸႂ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႃႈလီႈပဵၼ်လႆႈ။ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်ဝႃႈ မောတော့မောတာပေါ့ ဒါပေမယ့် မမောဘူး ၼႆ ၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵႄႈၵၢင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ မၢဝ်ႇသၢဝ်၊ ၵူၼ်လူင် ဢွၼ်ၵၼ် ၸပ်းသူပ်းၸပ်းပၢၵ်ႇသေ ပဵၼ်ၶေႃႈ ၵႂၢမ်းယႃၸႂ် ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်း ထူပ်းလွင်ႈႁိူဝ်ႉတူဝ်ႁိူဝ်ႉၸႂ် တင်းၼမ်ယူႇ။

ဝၢႆးသေ လႆႈငိၼ်းၶေႃႈၵႂၢမ်း လွင်ႈသႄႉၼႄး "မေႃးတေႃႉမေႃးတႃႇပေႃႉ" ၼၼ်ႉသေ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း လႆႈၶိုၼ်းတႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃး ၵႂၢမ်း ၶႅမ်ႉထႅင်ႈႁူဝ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ဝႃႈ ကျေနပ်ပါတော့ ၼႆ ၼၼ်ႉယူႇ။ ၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼၼ်ႉ ၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ ၶိုၼ်ႈသဵင်သေ ႁွင်ႉမေႃဝႆႉလႄႈ တီႈပွင်ႇမၼ်း ၵႂႃႇလိုၵ်ႉယူႇတႄႉတႄႉ။ ႁူဝ်ႁုပ်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ ၶႂ်ႈဝႃႈ "ႁၢၼ်ႉၸႂ်လႃႈ ပၼ်သုမ်းယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽၢႆႇလင်တၢင်းသုမ်းၼၼ်ႉ လၵ်ႉလွမ်မီးဝႆႉ သဵင်ၶူဝ်ယူႇ" ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။

ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ယင်းဢွၼ်ၵၼ်သႄႉၼႄးဝႃႈ ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ ၵုမ်ႇႁွင်ႉၵႂၢမ်း မၢၼ်ႈၵူၺ်း။ ဢမ်ႇႁၼ်မၼ်းႁွင်ႉၵႂၢမ်းတႆး" ၼႆၵေႃႈ မီးယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မေႃတူၺ်းႁၼ်ၵႆသေ ပွင်ႇၸႂ်ၼိူဝ်ဢၼ်ၸၢႆးထီးသႅင် ႁွင်ႉ ၽဵင်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉၼင်ႇၼႆၸိုင်-

(1) ပဵၼ်တႆးၵေႃႉၼိုင်ႈ ယူႇၼႂ်းၵႄႈမၢၼ်ႈ ၶတ်းၸႂ် ႁွင်ႉၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈ၊ ႁႂ်ႈပဵင်း၊ ႁႂ်ႈပူၼ်ႉပိူၼ်ႈ။

(2) သႂ်ႇၸိုဝ်ႈတႆးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ "ၸၢႆးထီးသႅင်" ၼႄပိူၼ်ႈ ႁတ်းႁတ်း။

(3) ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ဢဝ်ၸိုဝ်ႈတႆးသေ ႁွင်ႉၵႂၢမ်း ပဵၼ်ၵူၼ်းၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၵေႃႈ မီးဢူမီး ႁိၵ်ႈမႃးၸွမ်းမၼ်း၊ မၼ်းၵေႃႈ မီးဢူမီႈႁိၵ်ႈလူၺ်ႈ ၶိူဝ်းႁဝ်း၊ မိူင်းႁဝ်းမႃးတင်းၼမ်။

(4) မၢင်ပွၵ်ႈ တီႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇႁွင်ႉၵႂၢမ်း ၼုင်ႈၶူဝ်းတႆးႁဝ်း ၼႄပိူၼ်ႈ၊ ပိုတ်ႇၶႅၼ်လၢႆးတႆးႁဝ်းၼႄပိူၼ်ႈ၊ တူင်ႉတၵ်ႉ"မႂ်ႇသုင် မိင်ႇၵလႃႇပႃႇ" ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼႄ ပိူၼ်ႈၼၼ်ႉၼႄပၼ် လွင်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇပဵၼ်တႆးၵေႃႉၼိုင်ႈသေ မီးၸႂ်ႁတ်းႁၢၼ် ၸုၵ်းယၼ်လႆႈ ၽၢႆႇၼႃႈပိူၼ်ႈ။

(5) ၼႂ်းၶႅပ်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵႆႉႁွင်ႉပႃး ၵႂၢမ်းတႆး ပဵၼ်ပွတ်းပဵၼ်တွၼ်ႈသေ ဢဝ်သဵင်ဝၢၼ် ၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်း ပၼ်ပိူၼ်ႈၸိမ်းတူၺ်း။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ တႆးၸိူဝ်း ဢၼ်ပဵၼ် ႁဵပ်းၽႄႉၺႃးၵိူဝ် ၶႂ်ႈၸိူမ်ႈၼၼ်ႉ ပေႃးၶိုၼ်းဢွၵ်ႇပၢၵ်ႇဝႃႈမႃး "ႁဝ်းၵေႃႈ ပဵၼ်တႆးၼင်ႇၵဝ်ႇဢေႃႈ" ၼႆမႃးတင်းၼမ်။

ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၵႂၢမ်းၸၢႆးထီးသႅင် သိုပ်ႇဢွၵ်ႇမႃး ၶိူဝ်းၶိူဝ်းယႂ်းယႂ်းယူႇ။ ဢွၵ်ႇမႃး ၶႅပ်းဢၼ်လႂ်ၵေႃႈ မိူဝ်ႈတႄႇထွမ်ႇၼၼ်ႉ ဢၢပ်ႈတေဢမ်ႇၶိုတ်းဢၼ်ဢွၵ်ႇ ပူၼ်ႉမႃးၵဝ်ႇၵဝ်ႇသေတႃႉ ပေႃးထွမ်ႇႁိုင်မႃး ၵွႆႈယူႇၵွႆႈ လီထွမ်ႇတိၵ်းတိၵ်းလႄႈ ၵႂၢမ်းၵဝ်ႇၵေႃႈပဵၼ် ၵႂၢမ်းမႂ်ႇ၊ ၵႂၢမ်းမႂ်ႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းမႂ်ႇဝႆႉယူႇတႃႇသေႇယဝ်ႉ။

လီလႄႈႁၢႆႉ ပၢႆႉၵိုၵ်းၵၼ်

မိူဝ်ႈ 1977 ၼၼ်ႉ တီႈတႃႈၵုင်ႈ၊ ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း ၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်သေ လႆႈတူၵ်းၶွၵ်ႈမႃး ၵေႃႈမီးယူႇ ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ ယွၼ်ႉၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇလႄႈ ပဵၼ်မၼ်းၸၢႆး ထုၵ်ႇႁႅဝ်ႉပိူၼ်ႈၵၢင်ၼႆယဝ်ႉ။ ပရိသတ်ႈၸၢႆးထီးသႅင် လႆႈငိၼ်းဝႃႈ ပိူၼ်ႈၺွပ်းမၼ်းၵႂႃႇၼႆ ၵူၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ယင်းဢဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ်ၵႂႃႇသိုင်း ႁိူၼ်းၵူၼ်းလူင် ၸိူဝ်းတိၺွပ်းၸၢႆးထီးသႅင်ၼၼ်ႉၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၼႆတႄႉ ၼႄပၼ် လွင်ႈဝႃႈ ပရိသတ်ႈမၼ်း ႁၵ်ႉမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵေႃႉႁၵ်ႉပရိသတ်ႈလႄႈ ၵေႃႉပရိသတ်ႈႁၵ်ႉ

ပဵၼ်ႁိုဝ်ပဵၼ် ၸၢႆးထီးသႅင်တႄႉ တိုၼ်းပဵၼ် ၸၢႆးထီးသႅင်ၵူၺ်း။ မၼ်းၶိုၼ်းမႃးၶတ်းၸႂ် ၸုၵ်းယၼ်မၼ်ႈ ၼိူဝ်သဵၼ်ႈ တၢင်းပၢႆးမွၼ်းမၼ်းၵႂႃႇ ႁႂ်ႈၶႅမ်ႉလီလိူဝ်သေၵဝ်ႇယူႇ။ ပရိသတ်ႈမၼ်းၵေႃႈ ၶႅၼ်းၼမ်လိူဝ်မႃးတႄႉꧦ။

ပၢင်ႁွင်ႉၵႂၢမ်း (Stage Show) ဢၼ်ယႂ်ႇ ဢၼ်လူင်ၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈ ပႃးၸိုဝ်ႈၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆၸိုင် မႂ်တိုတ်းမၼ်းၵေႃႈ ၶၢႆလီ။ ၵူၼ်းပၼ်ႁႅင်းၵေႃႈ ၼမ်တိူဝ်းဝႆႉ ၵူႈတီႈလႄႈ ၵူၼ်းႁဵတ်းပွႆးၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် ႁိမ်ဢဝ်ႁႂ်ႈလႆႈၸၢႆးထီးသႅင်ယူႇ ၵူႈတီႈယဝ်ႉ။ ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၼပ်ႉယမ် ပရိသတ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ပရိသတ်ႈၵေႃႈ ၼပ်ႉယမ်မၼ်း၊ ႁၵ်ႉမၼ်းတႄႉꧦ။ ပႃႇရမီႇမၼ်း ပိူင်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇယိူင်ႈလႆႈၼၼ်ႉတႄႉ မၼ်းၵွၼ်းထိင်းလႆႈ ပရိသတ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢဝ်တိင်ႇလုၵ်ႈၼိုင်ႈ ၵွင်ႉၶေႃးမၼ်းသေ ႁွင်ႉၵႂၢမ်းၵႂႃႇယူဝ်းယူဝ်းၵူၺ်းၵေႃႈ ၵွၼ်းထိင်းလႆႈ ပရိသၢတ်ႈတၢင်းၼမ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။

ပၢင်ႁွင်ႉၵႂၢမ်း တီႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ မိူဝ်ႈၸၢႆးထီးသႅင် ပႆႇၶိုၼ်ႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ ပရိသတ်ႈတူၺ်းပွႆး ဢူၼ်ဢူၼ်ပၼ်းပၼ်းဝႆႉယူႇ ၵူႈတီႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃး လႆႈငိၼ်း ပိူၼ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ "ၵမ်းၼႆႉ တူၵ်းပုၼ်ႈၽွၼ်း ၸၢႆးထီးသႅင် တေမႃး မူၼ်ႈတူၼ်ႈၸႂ်ပၼ်ၶႃႈဢေႃႈ" ၼႆ သဵင်တူပ်းမိုဝ်း ပေႃးလိုဝ်းလင်ၸွတ်ႇၾႃႉၵႂႃႇသေ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတူၺ်းပွႆးတင်းသဵင်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်တဵတ်ႇယဵၼ်သေ ထွမ်ႇဢဝ်ၵႂၢမ်းမၼ်း ၶဝ်ႈၸႂ်ၶဝ်ႈၶေႃးယူႇ ၵူႈတီႈယဝ်ႉ။

ပၢင်ႁွင်ႉၵႂၢမ်းမၢင်တီႈ ၽူႈၸတ်းၵၢၼ်ပွႆး ဢဝ်ၵူၼ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ သႂ်ႇၽၢႆႇလင်သေ ထိင်းၵူၼ်းတူၺ်းပွႆး ၵႂႃႇယူႇ။ ပေႃးၼၢၼ်းသႂ်ႇ ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ ပရိသတ်ႈၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉပၢဝ်ႇတုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၸၢႆးထီးသႅင် မႃးႁွင်ႉၼႆယူႇယဝ်ႉ။ ပွင်ႇဝႃႈ ပရိသတ်ႈၸိူဝ်းမႃးတူၺ်းပွႆးၼႆႉ မုင်ႈမွင်းသဵင်ဝၢၼ်ဢွၼ်ႇ ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆ မၼ်းထၢင်ႇၸႅင်ႈယူႇတႄႉꧦ။

ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ တီႈပႃႇၵိူဝ်(ပၵူဝ်း) ႁဵတ်းပၢင်ႁွင်ႉၵႂၢမ်း တႃႇႁႃငိုၼ်းၵွင်ၵၢင်လႄႈ ၶဝ်ၽိတ်ႈမွၵ်ႇပႃး ၸၢႆးထီးသႅင်သေ ၶၢႆမႂ်တိုတ်းယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းပၼ်ႁႅင်းၵေႃႈၼမ်တႄႉ ၼမ်ဝႃႈ သမ်ႉပေႃးတဵမ်ၵႂႃႇ ၼႂ်းႁူင်းပၢင်ပွႆးၶဝ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶဝ်ဢဝ်ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ သႂ်ႇတူၵ်းလိုၼ်းၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ၊ ၶိုၼ်းၵေႃႈ လိုၵ်းမႃးတိၵ်းꧦၵေႃႈ ပိူင်ၼိုင်ႈ၊ ၶႂ်ႈၼွၼ်းမႃးၵေႃႈ ပိူင်ၼိုင်ႈ၊ ၶႂ်ႈထွမ်ႇသဵင်ၵႂၢမ်းဝၢၼ် ၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ ပိူင်ၼိုင်ႈလႄႈ ပရိသတ်ႈမၢင်ၸိူဝ်း ဢမ်ႇပႄႉပႂ်ႉလႆႈသေ ဢွၼ်ၵၼ် မေႃးပၼ်းမႃးတိၵ်းꧦ။ ပေႃးၵေႃႉၼိုင်ႈ ႁွင်ႉၵႂၢမ်းၵႂႃႇ ထၢင်ႇဝႃႈ တေပဵၼ် ၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ သမ်ႉပႆႇၸႂ်ႈလႄႈ ပရိသတ်ႈ ဢမ်ႇၸႂ်ယၢဝ်းလႆႈယဝ်ႉ။ ဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉသႅၼ်ႇ "ၸၢႆးထီးသႅင်၊ ၸၢႆးထီးသႅင်" ၼႆယူႇ။

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ဢမ်ႇၽႅဝ်မႃးလႄႈ ၽူႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၵေႃႈ ၵႂင်ၸႂ်ဝႆႉယူႇတႄႉꧦ။ လႆႈတွင်းပၢၼ်ႇ လၢတ်ႈဝႃႈ "ၸၢႆးထီးသႅင်ႁဝ်း ဢမ်ႇႁိုင်တေထိုင်မႃး ယူႇၶႃႈဢေႃႈ ၶႅၼ်းတေႃႈ ယိူၼ်ႉၸႂ်ပႂ်ႉပၼ်ထႅင်ႈဢိတ်း ၼိုင်ႈၶႃႈ" ၼႆယူႇ။ ပရိသတ်ႈၵေႃႈ ပႂ်ႉယူႇၵမ်းလႂ်ၵေႃႈ ၸၢႆးထီးသႅင်ဢမ်ႇၽႅဝ်မႃး။ မၢင်ၸိူဝ်း ဢမ်ႇယိူၼ်ႉလႆႈ လႄႈၵႂႃႇလွမ်ငွၵ်ႈတူၺ်း ၽၢႆႇလင်ၶဵင်ႇၸၢတ်ႈသေ ႁႃတူၺ်းၸၢႆးထီးသႅင်ယူႇ။ ၶဝ်ဢမ်ႇလႆႈႁၼ် ၸၢႆးထီးသႅင် လႄႈ ၶိုၼ်းလွမ်မႃးမွၵ်ႇၵၼ် လွင်ႈဢၼ်ၸၢႆးထီးသႅင် ဢမ်ႇပႃးမႃးၼႆၼၼ်ႉယူႇ။ ၵႂၢမ်းသိုပ်ႇမွၵ်ႇၵၼ် ၼႂ်းပရိသၢတ်ႈဝႃႈ ၸၢႆးထီးသႅင်ဢမ်ႇမႃး၊ ၶဝ်ၵူၺ်းလႅၼ်ၶၢႆ မႂ်တိုတ်းၵူၺ်းၼႆလႄႈ မၢင်ၸိူဝ်း ဢမ်ႇယိူၼ်ႉလႆႈသေ ဢွၼ်ၵၼ် ယႃႉၽႃ၊ ႁၵ်းတင်ႇလႅဝ်ပႅတ်ႈလႄႈ ပွႆးၸမ်တေတိုၼ်ႇသေ တေပဵၼ်လွင်ႈလုယႂ်ႇသုမ်းလူင်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၽူႈၵမ်ၵၢၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းႁိုဝ် ၵုမ်းထိင်းပွႆးလႆႈယဝ်ႉလႄႈ ထူၺ်ႈၸႂ်လူင်ယူႇၽိုဝ်ႉၽိုဝ်ႉ၊ ဢွၵ်ႇမႃး လၢတ်ႈၵႂၢမ်းတွင်းပၢၼ်ႇ ႁႂ်ႈယိူၼ်ႉထႅင်ႈၼႆ ၵေႃႈ ၵုမ်ႇလႆႈၺႃးၵႂၢမ်းလႃႇ ပရိသတ်ႈယူႇၵူၺ်းယဝ်ႉ။

ငိၼ်းသဵင်ယႃႉသၢတ်ႇၵင်ႈ၊ ငိၼ်းသဵင်ၵူၼ်းႁွင်ႉပၢဝ်ႇ ငိၼ်းသဵင်တင်ႇလႅဝ်လႄႈ ၵူၼ်းမၢင်ၸိူဝ်း ဢၼ်ယူႇ ၽၢႆႇၼႃႈၵေႃႈ ပေႃးဢွၼ်ၵၼ်လုၵ်ႉသေ တေဢွၵ်ႇပၢႆႈ ယူႇယဝ်ႉ။ ပွႆးၵေႃႈ သၢႆငၢႆတႃႇတေတိုၼ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵႂႃႇ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ ႙႙%ယဝ်ႉ။

ၽူႈၶပ်းပၢင်ပွႆးလႆႈႁၼ် ၵႃးတႃႈၵုင်ႈၽႅဝ်မႃး လမ်းၼိုင်ႈလႄႈ ၼႅတ်ႈၵႂႃႇၸူး တီႈၵႃးၼၼ်ႉၽႂ်းၽႂ်း၊ လႆႈႁၼ်ၸၢႆးထီးသႅင် ၽႅဝ်မႃးလႄႈ မၼ်းၸူမ်းပေႃးၶႂ်ႈ ၵျွၵ်းၵႃႈဝႅၼ်။ ၸင်ႇၼႅတ်ႈၸၼ်ၶႅၼ်မိုဝ်း ၸၢႆးထီးသႅင် ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇၽႂ်းၽႂ်းသေ မွၵ်ႇလၢတ်ႈ လွင်ႈၸၢႆးထီး သႅင်ၽႅဝ်မႃးၼၼ်ႉယူႇ။

ၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းႁၵ်ႉပရိသတ်ႈ၊ ပဵၼ်ၵူၼ်းၼပ်ႉယမ် ပရိသတ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၸွမ်းၼင်ႇ သၢႆငၢႆသုၵ်ႉယုင်ႈ ဢၼ်ၸမ်တေတႅၵ်ႇယၢႆႈၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈလႆႈငိၼ်းၶေႃႈၵႂၢမ်း ၸၢႆးထီးသႅင် လၢတ်ႈၵႂႃႇၼႆၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် တဵတ်ႇယဵၼ်မိူၼ်ၼင်ႇ ၼမ်ႉႁူတ်းၽႆး မွတ်ႇၵႂႃႇၵမ်းလဵဝ်ယူႇ။ ၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ မေႃလၢတ်ႈ မေႃၸႃ ဢဝ်ၼမ်ႉၸႂ် ပရိသတ်ႈယူႇတႄႉ။ မၼ်းလၢတ်ႈ ၵိုၵ်းပႃး သဵင်ထူၺ်ႈၸႂ်ႁိူဝ်ႉသေဝႃႈ

"ပရိသတ်ႈ ၵေႃႉၶႃႈႁၵ်ႉ ၵေႃႉႁၵ်ႉၶႃႈတင်းသဵင်ႈ ၶႃႈ... ၶႃႈႁဝ်း ၸၢႆးထီးသႅင် ၽႅဝ်မႃးတီႈၶႃႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၵႃးႁဝ်းၶႃႈ မႃးလူႉလႅဝ်ၸွမ်းတၢင်းလႄႈ ၶႃႈႁဝ်းၵေႃႈ မႆႈၸႂ်မႃးတင်းတၢင်းယူႇၶႃႈဢေႃႈ။ ၶႃႈမႆႈၸႂ်တၢင် ပရိသတ်ႈဢၼ်တေမုင်ႈမွင်း ထွမ်ႇသဵင်ၵႂၢမ်းဢွၼ်ႇ ၶႃႈႁဝ်းၼၼ်ႉယူႇတႄႉတႄႉဢေႃႈ။ ၶႅၼ်းတေႃႈ ဝၢင်းၶႂၢင်းပၼ်ၶႃႈႁဝ်း ဢၼ်မႃးႁွတ်ႈတူၵ်းလိုၼ်းသေ ၵမ်းၶႃႈ၊ ၶႅၼ်းတေႃႈ ဝၢင်းၶႂၢင်းပၼ် ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ပရိသတ်ႈၶဝ် လႆႈယိူၼ်ႉၸႂ်ပႂ်ႉထႃႈၶႃႈ တေႃႇၶိုၼ်းပေႃးလိုၵ်းၼႆႉသေၵမ်းၶႃႈ။ ၶမ်ႈၼႆႉ ၶႃႈတေၶတ်းၸႂ် ဢဝ်ၵႂၢမ်းၵၢင်ၸႂ်ၶႃႈႁဝ်း မူၼ်ႈပၼ် ပရိသတ်ႈႁဝ်းၶဝ် ၶႅမ်ႉၶႅမ်ႉယူႇၶႃႈဢေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ပႂ်ႉထွမ်ႇသေၵမ်းၶႃႈ"

သဵင်တူပ်းမိုဝ်း လိုဝ်းလင်ၶိုၼ်ႈၽႃႉၵႂႃႇသေ ၵၢင်ၶိုၼ်းလိုၵ်းလူင်ၵေႃႈဢၢပ်ႈၼႃႇ မီးၸႂ်မႃးၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ႁႅၵ်ႈမၼ်း ၸၢႆးထီးသႅင်ႁွင်ႉပၼ်ၵႂႃႇ ၵႂၢမ်းသၢမ်ႁူဝ်ၵိုၵ်းၵၼ် ဢၼ်ပဵၼ် ရွှေဟင်္သာနားခိုက်၊ ပျံသာပျံပါ ရွှေဟင်္သာ၊ ရွှေဟင်္သာပျံမှာစိုး ယဝ်ႉ။ ပရိသတ်ႈလႆႈထွမ်ႇၵႂႃႇ ၵႂၢမ်းၼူၵ်ႉႁၢင်းသႃႇသၢမ်ႁူဝ် ထပ်း ၵၼ်ၼင်ႇၼႆ ပႆႇယၢမ်ႈလႆႈငိၼ်းၵႂၢမ်းသဵင်ဢမ်ႇထၢတ်ႇလႄႈ ဝၢႆးၵႂၢမ်းသၢမ်ႁူဝ်ယဝ်ႉၵႂႃႇ သဵင်တူပ်းမိုဝ်း၊ သဵင်ပဝ်ႇၼူၵ်ႉဝိတ်း ပေႃးၵွင်ႈၸွတ်ႇၵၢင် ႁၢဝ်ၵႂႃႇယူႇ။ ပွႆးပၢင်ၼၼ်ႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ် ပွႆးၸၢႆးထီးသႅင် ၵႂႃႇတင်းပိုၵ်းယူႇယဝ်ႉ။ မၼ်းၸၢႆးၵႂႃႇႁွင်ႉၵႂၢမ်း တီႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ သဵင်ဢၼ်ပိူၼ်ႈတုၵ်းယွၼ်းဝႃႈ "ထႅင်ႈ ႁူဝ်ၼိုင်ႈ၊ ထႅင်ႈပုၵ်ႈၼိုင်ႈ" ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပေႃးယႂ်းယၵ်ႉယၵ်ႉလႄႈ ၸၢႆးထီးသႅင် လႆႈယၢႆးတိူၼ်ႇႁူဝ်သေ ဢႃးၼႃႇၵူၼ်းပႃႈလင်သေ လႆႈၶိုၼ်းႁွင်ႉလိူဝ်ပၼ် ၵူႈတီႈယဝ်ႉ။ မၢင်တီႈၼႆႉ ပေႃးဝႃႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ႁွင်ႉၵႂၢမ်းယဝ်ႉသေ လူင်းၵႂႃႇၸိုင် ပရိသတ်ႈတူၺ်းပွႆးၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ဢွၵ်ႇမိူဝ်းၸွမ်းလႄႈ ပွႆးပေႃးမၢင်ၵႂႃႇၵမ်းလဵဝ်ယူႇ။

ၸၢႆးထီးသႅင် ႁွင်ႉဢွၵ်ႇၶႅပ်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈတင်းၼမ် သေဢမ်ႇၵႃး ၶႅပ်းၵႂၢမ်းတႆးၵေႃႈ ႁွင်ႉဢွၵ်ႇမႃးယူႇ။ ၵႂၢမ်းတႆး ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇသေ ၵူၼ်းႁူႉၼမ်ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ် "တၢင်းႁၵ်ႉဢွၼ်ႇၵူၼ်းႁၢင်ႈၸ" "တႆးႁူၵ်းမိူင်း ၶိူဝ်းယႂ်ႇ" "မိူဝ်းလွႆးလွႆး" "ၼူၼ်းႁၢင်ႈလီ" "ဢမ်ႇမီးသင်လိူဝ်ႁၵ်ႉ" "ယိင်းဢွၼ်ႇႁၵ်ႉၸၢႆး"... ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၸၢႆးထီးသႅင် ထႆႇႁၢင်ႈငဝ်းတူင်ႉ ဝီႇတီႇယူဝ်ႇ ၵိုၵ်းၼၢင်းငဝ်းမၢၼ်ႈ မေႇတၢၼ်းၼု၊ မေႇတိၼ်ႇၸႃႇဢူးၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းႁွင်ႉၵႂၢမ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ သမ်ႉထႆႇငဝ်းလႄႈ ငဝ်းဢၼ်မၼ်းၸၢႆး ထႆႇၵိုၵ်းမေႇတၢၼ်းၼု လေညာအရပ်ကအချစ် ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ငဝ်းၸိုဝ်ႈသဵင် လိုဝ်းလင်ၵႂႃႇ ပၢၼ်ၼိုင်ႈယူႇ။

ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းမေႃယူႇသဝ်း ဢမ်ႇပႅဝ်ႉဢမ်ႇမႅၼ်။ မေႃၼပ်ႉယမ် ၵေႃႉဝႃႇသၼႃႇမိူၼ်ၵၼ် တင်းသဵင်ႈ။ မေႃၸွႆႈထႅမ်ပိူၼ်ႈ မေႃပၼ်ႁႅင်းပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း "ပူဝ်ႇၽိဝ်ႇ" (ဘိုဖြူ) ၶိုၼ်းဢဝ်ၵႂၢမ်းမၼ်း ႁွင်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းယင်းယွင်ႈယေႃး သဵင်ပူဝ်ႇၽိဝ်ႇသေ သိုပ်ႇပၼ်ႁႅင်းပူဝ်ႇၽိဝ်ႇၵႂႃႇယူႇ။ မိူဝ်ႈ ၵႂႃႇႁွင်ႉၵႂၢမ်း တီႈမိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း တီႈၼိုင်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းလႆႈငိၼ်း ပူဝ်ႇၽိဝ်ႇႁွင်ႉၵႂၢမ်း "မွင်ႉလပျေႉဝုၼ်း" လႄႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ယင်းၵႂႃႇတွၼ်ႈသူးငိုၼ်း တမ်ႈတီႈ ပူဝ်ႇၽိဝ်ႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼႆႉၼႄပၼ် လွင်ႈၼမ်ႉၸႂ်ၵႂၢင်ႈမၼ်း မေႃႁပ်ႉတွၼ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်း ၼင်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢၼ်ၶိုၼ်းႁွင်ႉၵႂၢမ်း ၸၢႆးထီးသႅင်

ၽဵင်းၵႂၢမ်းၸၢႆးထီးသႅင် ဢၼ်ႁွင်ႉၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵျေႃႇႁဵင်း၊ မေႇသုၺ်ႉ၊ ပူဝ်ႇၽိဝ်ႇ၊ ၶိၼ်ႇမွင်ႇတူဝ်... ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶိုၼ်းဢဝ် ႁွင်ႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်ၶဝ် ၶိုၼ်ႈၸွမ်းၸၢႆးထီးသႅင်ယူႇ။

လွင်ႈၸုၵ်းတင်ႈလႆႈႁိုင် ၼႂ်းၽဝၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉၵေႃႈ ၼၢၼ်းမီးတႄႉတႄႉ။ တီႈႁူႉႁၼ်ငၢႆႈမၼ်းဢၼ်ၼိုင်ႈၼၼ်ႉတႄႉ တူၺ်းဢဝ် မိူဝ်ႈၸၢႆးထီးသႅင် ႁဵတ်းပွႆးဝၼ်းၵိူတ်ႇ ထူၼ်ႈထိုင် ႁႃႈသိပ်းပီ "ဝၼ်းၵိူတ်ႇပီၵွၼ်းၶမ်း" မၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁူႉႁၼ်ငၢႆႈယူႇ။ ၸိူဝ်းၶဝ် ပဵၼ်ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းၽၢၵ်ႈၵၼ် မႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းဢွၼ်ၵၼ် မႃးႁွင်ႉၵႂၢမ်းၸၢႆးထီးသႅင် ၵူႈၵေႃႉလႄႈ သဵင်ၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ ဢမ်ႇပဵင်းလႆႈ သဵင်ၸၢႆးထီးသႅင်။ မၢင်ၵေႃႉ သမ်ႉပေႃး ယဵၼ်းပဵၼ် သဵင်ၵူၼ်းထဝ်ႈၵႂႃႇသေတႃႉ သဵင်ၸၢႆးထီးသႅင်တႄႉ တိုၵ်ႉပဵၼ် သဵင်ၶၼ်ဝၢၼ်တွင်ႉလေႃးယူႇ။

ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၵႂႃႇယူႇၼွၵ်ႈမိူင်းၵေႃႈ မီးမႃးၼမ်လႄႈ ၵႂၢမ်းၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ ႁွတ်ႈၵႂႃႇၼွၵ်ႈမိူင်းတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵႂႃႇႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်း ၼွၵ်ႈမိူင်းၵေႃႈ မၼ်းၸၢႆးလႆႈၵႂႃႇမႃးယူႇ။ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းတႄႉ ပဵၼ် မိူဝ်ႈၵႂႃႇပွႆးပီမႂ်ႇတႆး ပီ 2102 တီႈဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈၶူးထမ်ႇမသႃႇမိ ၽိတ်ႈမွၵ်ႇၵႂႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၼၢႆးဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ၵေႃႉႁဵတ်းၵၢၼ် တီႈသထၢၼ်ထုတ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈဝႃႈ "ၵူၼ်းႁွင်ႉၵႂၢမ်းသဵင် လီ ၸိူင်ႉၼင်ႇၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ သင်ဝႃႈ ပဵၼ်မိူင်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇႁဝ်းၼႆၸိုင် တေလႆႈငိုၼ်းၼမ်သေ တေပဵၼ်သထေးလိပ်းဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈဢမ်ႇႁၢင်ႉ" ၼႆယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸၢႆးထီးသႅင်ႁဝ်း ဢမ်ႇပဵၼ်သထေး လိပ်းသေတ ဢမ်ႇၸႂ်ၵူၼ်းၽၢၼ်ၶၢၼ်ၸႂ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ဢိင်ပိုင်ႈၼိူဝ် ဝႃႇသၼႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ လႆႈၵိၼ်လႆႈၼုင်ႈ လႆႈလူႇလႆႈတၢၼ်းၵႂႃႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇပိူၼ်ႈ လႆႈၵွၼ်းပႄႉၼႃႈႁိူၼ်းတႃယေး လဵင်ႉလုၵ်ႈလဵင်ႉမေးၵႂႃႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇပိူၼ်ႈယူႇ။

ၵူပ်ႉၵူႈပဵၼ်ႁိူၼ်း

ၸိုဝ်ႈမေးမၼ်း ႁွင်ႉဝႃႈ "ၶိၼ်ႇတၢၼ်းၸူဝ်း" ၼႆ သေ ပဵၼ်ၼၢင်းယိင်းမီးၵတိသတ်ႉၸႃႇ ၼိူဝ်မၼ်းလႄႈ ၸင်ႇလႆႈ တႄႇၼႃႈႁိူၼ်း ၵိုၵ်းမၼ်းၼၢင်းၼႆယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၸၢႆးထီးသႅင် တူၵ်းၵိၼ်းသေ ၶမ်ၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ ၽႂ်ဢမ်ႇၶႂ်ႈမႃးငွၵ်ႈတူၺ်းမၼ်းၸၢႆးသေတ ၶိၼ်ႇတၢၼ်းၸူဝ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈတႄႉ ၶၢမ်ႇပိူၼ်ႈသႄႉၼႄးသေ ၵႂႃႇၸွႆႈထႅမ်မၼ်းမႃးၼႆယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈၼႆ ၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ ၸင်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈ "မိူဝ်ႈတူၵ်းၵိၼ်းသေ ဢၼ်ဢမ်ႇပွႆႇၽႃႈမိုဝ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵေႃႉႁၵ်ႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇတႄႉ" ၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁူမ်ႈမိုဝ်း ၵၼ်တင်း ၶိၼ်ႇတၢၼ်းၸူဝ်းယဝ်ႉ။ တင်းၶိၼ်ႇတၢၼ်းၸူဝ်းသေ ႁူမ်ႈၼႃႈႁိူၼ်းၵၼ် မီးမႃးလုၵ်ႈသၢမ်ၵေႃႉ (1) ၸၢႆးၶႆႇၶမ်း၊ (2) ၼၢင်းၸၢမ်ႁွမ်၊ (3) ၼၢင်းယုၶွင်ႇယဝ်ႉ။

သဵင်ႈၵၢမ်ႇ

ပီၶရိတ်ႉ 2008 ၼႆႉ ဝၢႆးသေ ၵႂႃႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းမႃး တမ်ႈတီႈ တႃႈၶီႈလဵၵ်း။ ပွၵ်ႈမႃး ၽႅဝ်တႃႈၵုင်ႈ ပဵၼ် ထူင်ၶဝ်ႈၸဵပ်း ဢိၵ်ႇသႆႈၵႂ်ႈလႄႈ ယူတ်းယႃဢမ်ႇၶႅၼ်း ဢမ်ႇသႃႇ၊ ၵွႆႈယူၵွႆႈၼႃႇမႃးသေ လႆႈလုႁၢႆတၢႆၵႂႃႇ မိူဝ်ႈ (10.3.2008) ၵၢင်ၼႂ်ၸဝ်ႈ 6:45 မွင်း တမ်ႈတီႈ ႁူင်းယႃလူင်တႃႈၵုင်ႈယဝ်ႉ။ ပၢင်မႃႇသႃႇၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ် ပၢင်ၵိုၼ်း ၵူၼ်းၼမ်ပၢင်ၼိုင်ႈယူႇတႄႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပရိသတ်ႈဢၼ်ႁၵ်ႉမၼ်း ဢွၼ်ၵၼ် ၸွမ်းသူင်ႇၶၢဝ်း တၢင်းမၼ်း ၵမ်းလိုၼ်းတႃႇၸၢတ်ႈၼိုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ႁပ်ႉလႆႈၸုမ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းတႆး

ၸၢႆးထီးသႅင်ႁဝ်းၼႆႉ တူဝ်တၢႆၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈဢမ်ႇႁၢႆ။ သိူဝ်တၢႆၵေႃႈ ဝၢႆးလၢႆး၊ ၸၢႆးတၢႆၵေႃႈ ဝႆႉၸိုဝ်ႈႁၢင်ႈလီ ၵိုၵ်းပိုၼ်းၵႂႃႇၵေႃႉၼိုင်ႈယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မၼ်းၸၢႆးပဵၼ် ၽူႈယုၵ်ႉယွင်ႈ ဢူမုၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်တႆးၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ၶႃႇၸိုင်ႈတႆး ၸင်ႇၼွပ်ႇယိုၼ်ႈပၼ် "ၸုမ်ႈၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းတႆး (ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း)" မိူဝ်ႈပွႆးပီၵွၼ်းၶမ်း ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆး ဝဵင်းပၢင်လူင် မိူဝ်ႈ 1370 လိူၼ်ႁူၵ်းမႂ်ႇ 13 ၶမ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈလီၶေႃးၶူမ်လွင်ႈၼိုင်ႈတႄႉ လွင်ႈဝႃႈ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး ၼွပ်ႇဢၢပ်ႈပၼ်မၼ်း ၸုမ်ႈဢၼ်ၼႆႉၼႆ မၼ်းၸၢႆးဢမ်ႇတၼ်းလႆႈ ႁူႉၵႂႃႇ။ ၵၢင်ၸႂ်ႁဝ်း ၶႂ်ႈႁႂ်ႈမၼ်းလႆႈႁူႉၵႂႃႇ ၼႆသေတႃႉ ၶၢဝ်းယၢမ်း ပုၼ်ႈတႃႇမၼ်းသမ်ႉ ဢမ်ႇပၼ်လႆႈထႅင်ႈယဝ်ႉလႄႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း ၸၢႆးၶႆႇၶမ်း တၢင်တူဝ်သေ ၶိုၼ်းႁပ်ႉဢဝ် ၸုမ်ႈၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းတႆး ပုၼ်ႈတႃႇပေႃႈမၼ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းတႆးႁဝ်း ၸၢႆးထီးသႅင် သဵင်ႈၸူဝ်ႈ သုတ်းပၢၼ်ၵႂႃႇသေတ သဵင်ၵႂၢမ်းဝၢၼ်ဢွၼ်ႇမၼ်းတႄႉ တိုၵ်ႉတေသိုပ်ႇမူၼ်ႈတူၼ်ႈၸႂ်ပၼ်ႁဝ်းယူႇ ထႅင်ႈတင်းႁိုင်။

ၽိုၼ်ဢိင်

• ႁႅင်းသိူဝ်ၶႅင်၊ ႁၢင်ႈၵႅဝ်ႈ ပီၵွၼ်းၶမ်း၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 139-152။ ပီ 2009။