ပၢင်လူင်၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းပၢင်လူင်
ဝဵင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး
ဝဵင်းပၢင်လူင် ဢမ်ႇၼၼ် ဝဵင်းၼၢင်းၵိၼ်ပူ ဢမ်ႇၼၼ် ဝဵင်းသဝ်ႁိၼ်
ဝဵင်းပၢင်လူင် ဢွင်ႈတီႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 20°59′24″N 97°31′39″E
မိူင်း	မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ၸႄႈမိူင်းတႆး
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈလွႆလႅမ်
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းလွႆလႅမ်
ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ	4,416 ထတ်း (1,346 မီႇတႃႇ)
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)
• ဝဵင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး	၇၂,၁၈၆
• ၼႂ်းဝဵင်း	၂၇,၁၁၅
• ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ	၄၅,၀၇၁
• ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	လၵ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+6.30)
မၢႆသူင်ႇလိၵ်ႈ	06113

ဝဵင်းပၢင်လူင် (IPA: [pɑ̌ŋ lǒŋ]), (မၢၼ်ႈ: ပင်လုံမြို့), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Pinlon), (သဵင်ဢွၵ်ႇ [Paanglong]) ၼႆႉ မီးၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းလွႆလႅမ်၊ ၸႄႈတွၼ်ႈလွႆလႅမ်၊ ၸႄႈမိူင်းတႆး၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇသေ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်မီးၸၼ်ႉ ၵိင်ႇၸႄႈဝဵင်းဢၼ်ၼိူင်ႈယဝ်ႉ။

ဝဵင်းပၢင်လူင်

ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼႆႉ ၸိုဝ်ႈႁၢင်ႈလီမၼ်း ႁွင်ႉဝႃႈ ဝဵင်းၼၢင်းၵိၼ်ပူၼႆၵေႃႈဝႃႈ ဝဵင်းလၵ်းသဝ်ႁိၼ် ၼႆၵေႃႈ ႁွင်ႉယဝ်ႉ။

ပိုၼ်းဝဵင်း

မိူဝ်ႈမိုၼ်ႉသိုၼ်းၵွၼ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ဝဵင်းၼႆႉ ႁွင်ႉၵိုၵ်း ပိုၼ်းၼၢင်းၵိၼ်ပူၼႆယဝ်ႉ။ ၶူးဝဵင်းၼၢင်းၵိၼ်ပူ၊ ၶူးဝဵင်းၵႆႇတေႃႇ၊ ၼွင်လႅင်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈဢၼ်ၵိုၵ်းလူၺ်ႈ ပိုၼ်းၼၢင်းၵိၼ်ပူယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈသဵင် ဢၼ်ဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉဝႃႈ ပၢင်လူင် ၼႆၼၼ်ႉ တႄႇမႃး တမ်ႈတီႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ပၢင်ႇလူင် ဢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်း ၼၢင်းသၢမ်ငဝ်း ပွတ်းဢွၼ်ႇတွၼ်ႈၼိုင်ႈ ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၸဝ်ႈၵႅမ်မိူင်း လိုပ်ႈမၼ်းၼၢင်းလႄႈ မၼ်းၼၢင်း လႅၼ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းပၢင်ႇ၊ ယွၼ်ႉပၢင်ႇၵႂၢင်ႈၼႃႇလႄႈ မၼ်းၼၢင်းႁၢႆလၢႆၵႂႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ ဢၼ်ၼၢင်းသၢမ်ငဝ်း ႁၢႆလၢႆသေ ပၢင်ႇတီႈၼၼ်ႈ (ယၢမ်းလဵဝ် မီးဝႆႉ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ဝဵင်းပၢင်လူင်) ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ပၢင်ႇလူင်ၼၢင်းႁၢႆ။ ယၢမ်းလဵဝ် တီႈပၢင်ႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉဝၢၼ်ႈလုၵ်ႈၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉဝႃႈ ဝၢၼ်ႈၼၢင်းႁၢႆ။ ႁိုင်မႃး ၸင်ႇပဵၼ်ၵႂႃႇ ႁၢႆးၼၢင်း ၼႆယဝ်ႉ။ ပၢင်ႇလူင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဝေႃးႁႃႇရ လႅၵ်ႈလၢႆႈသေ ၸင်ႇပဵၼ်ၵႂႃႇ ပၢင်လူင် ၼႆယူႇ။ ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼႆႉ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း တႂ်ႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၽွင်းငမ်း ၸဝ်ႈၾႃႉလၢႆးၶႃႈသေ ပူႇႁဵင်ၶဝ် ပၼ်ႇပုတ်ႈၵၼ် ဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃး။ ထိုင်မႃး 1947 လိူၼ်ၾႅပ်ႉဝရီႇ 12 ဝၼ်းၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ တေမီးလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်သေ ဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ် လူင်းလၢႆးမိုဝ်း လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ တီႈပၢင်လူင်လႄႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်ၵေႃႈ ပဵၼ်ဝဵင်း ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်ၵိုၵ်းပိုၼ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းမိူင်း ၼွၵ်ႈမိူင်းယဝ်ႉ။ တႃႇတေလူင်းလၢႆးမိုဝ်း လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းပၢင်လူင်ၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ၸွႆႈထႅမ်ပၼ် ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ တေႃႇပေႃးယဝ်ႉတူဝ်ႈလႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉယွင်ႁူၺ်ႈ ၸဝ်ႈၶမ်းသိူၵ်ႈ (ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵေႃႉမၢႆၼိုင်ႈ) ယုၵ်ႉယွင်ႈ ၵုင်ႇမုၼ် ၵူၼ်းငဝ်ႈဝဵင်းၼႆႉသေ ၸင်ႇဢဝ် ၸဝ်ႈႁဵင်လုင်းၵျွင်းသုပိင်ႇၺႃႇ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၵိၼ်မိူင်း (မဵဝ်ႉၸႃး) ဢၼ်လႆႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ 10 ဢိူင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ထိုင်မႃး ပီ 1958 လိူၼ်ဢေႇပီႇ 1 ဝၼ်း ၸင်ႇမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းၶေႃၶေႃ ဝဵင်းၼိုင်ႈသေလႄႈ ၽူႈၵွၼ်းဝဵင်း(မဵဝ်ႉပႅင်ႇ) ဢူးၶျိတ်ႉၸၢၼ်ႇ မႃႈဢုပ်ႉပိူင်ႇၵႂႃႇ။ ၼႂ်းဝဵင်း မီးယူႇ 8 ပွၵ်ႉ။ ႁဵတ်းၼၼ် မဵဝ်ႉပႅင်ႇၶဝ် သိုပ်ႇဢုပ်ႉမႃးသေ ထိုင်မႃး ပီ 1963 ၵၢပ်ႈဝၢၼ်ႈပၢၼ်မိူင်း လႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးလႄႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းဢဝ်ၶဝ်ႈဝႆႉ တႂ်ႈၸႄႈဝဵင်း လွႆလႅမ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸၼ်ႉၸႄႈဝဵင်းၵေႃႈ လႆႈလူႉၵႂႃႇ။ ပွၵ်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းတႅပ်းတတ်း ဝႆႉပဵၼ် (4) ပွၵ်ႉၵူၺ်း။

တီႈပၵ်းသဝ်းလႄႈ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ၵပ်းသိုပ်ႇ

ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼႆႉ မီႈဝႆႉၼႂ်း ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း၊ ၸႄႈတွၼ်ႈလွႆလႅမ်သေ ၵႆယၢၼ်ဝဵင်းလွႆလႅမ် 6 လၵ်း၊ ၵႆယၢၼ်ဝဵင်းလၢႆးၶႃႈ 23 လၵ်း၊ မီးၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃး လွႆလႅမ်လႄႈ လႃႈသဵဝ်ႈ။ တၢင်းသုင် ၼႃႈလိၼ် မီး 4440 ထတ်း၊ တၢင်းၵႂၢင်ႈ မီး 174218 တိုင်ႇပၼ်ႇမူၼ်း။ ပွၵ်ႉလူင် မီး 4 ပွၵ်ႉ၊ ႁိမ်းႁွမ်ႈ မီး 9 ဢိူင်ႇဝၢၼ်ႈ။ ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်ၸပ်းတိတ်း ဝဵင်းပၢင်လူင်ၸမ်း ၽၢႆႇႁွင်ႇမီး ၸႄႈဝဵင်းလၢႆးၶႃႈ၊ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇမီး ၸႄႈဝဵင်းၼမ်ႉၸၢင်၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်းမီး ၸႄႈဝဵင်းလွႆလႅမ်၊ ၽၢႆႇတူၵ်းမီး ၸႄႈဝဵင်းႁူဝ်ပူင်းသေ ပဵၼ်ဝဵင်းၵႃႉၶၢႆလီဝဵင်းၼိုင်ႈ။ ႁူဝ်ၵူၼ်းယူႇသဝ်း ၼႂ်းပီ 2014 မီးယူႇ (. . . . . . )ၵေႃႉ။

တီႈၸိူဝ်းၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ

ပၢင်လူင်ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းၵိုၵ်းပိုၼ်းဝဵင်းၼိုင်ႈလႄႈ ဢွင်ႈတီႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇၸမ်ႉ

1. ၶူးဝဵင်းၼၢင်းၵိၼ်ပူ
2. လၵ်းသဝ်ႁိၼ် ပၢင်လူင်
3. ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး
4. ဝတ်ႉမူၺ်ႇတေႃႇ
5. ဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ
6. ၵွင်းမူးလူင် မႁႃႇၼႃႇယၵ
7. ဝတ်ႉပႃႇမႆႉ
8. ဝတ်ႉၼွင်ၵုတ်ႇ
9. ၵျွင်းၵမ်ႇမထၢၼ်း သထူင်ႇမူႇလမိၼ်းၵုၼ်း
10. ႁူင်းယႃလူင်ၵူၼ်းမိူင်း
11. ႁူင်းႁဵၼ်း ၸၼ်ႉသုင်
12. ၵွင်းမူးလူင် မႁႃႇရတ်ႉထႃႇပိသႃႇမၵ်ႉၵီႇ
13. ၵၢတ်ႇလူင် ... ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၶိူဝ်းၵူၼ်း

ၶိူဝ်းၵူၼ်း ဢၼ်ယူႇသဝ်း ၼႂ်းပၢင်လူင်ၼႆႉ တႆး၊ မၢၼ်ႈ၊ ပဢူဝ်း၊ တွင်ႇလိူဝ်း၊ ထၼု၊ တႆးၼွင်၊ ယၢင်းလမ်၊ ယၢင်းၽိူၵ်ႇ၊ ၶႄႇၸိူဝ်းၼႆႉ ယူႇသဝ်း ႁူမ်ႈၵၼ်။

ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပဵၼ်ဝဵင်းၵူၼ်းၵိုၼ်း ငိုၼ်းၶွၼ်ႈလႄႈ ၵၢတ်ႇပၢင်လူင် ၵိုၼ်းဝႆႉယူႇ ၶၢႆလီယူႇ ၵူႈဝၼ်း၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ထုင်းမိူင်းတႆး မီးဝႆႉ ႁႃႈဝၼ်းပဵၼ် ဝၼ်းၵၢတ်ႇၼႆလႄႈ ပေႃးထိုင် ဝၼ်းၵၢတ်ႇပၢင်လူင်မႃး ၵူၼ်းၸိူဝ်း ႁိမ်းႁွမ်း ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၶူဝ်းၼႂ်းသူၼ်ၼႂ်းႁိူၵ်ႈမႃး ပၢႆးၶၢႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းဝဵင်း ၵူၼ်းၵႃႉၶဝ်တႄႉ သိုဝ်ႉဢဝ် ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ၼႂ်းဝဵင်းလူင်သေ မႃးၶၢႆယဝ်ႉ။ ၵုၼ်ႇၶူဝ်းသူၼ် ဢၼ်ဢွၵ်ႇတီႈပၢင်လူင်တႄႉ ပဵၼ် ၼဵင်ႈ၊ တွင်၊ ၵႃႇၾီႇ၊ ယၢင်ပႅၵ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ

တမ်ႈတီႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸၼ်ႉၸွမ် 3 လင်၊ ႁူင်းႁဵၼ်း ၸၼ်ႉသုင် 1 လင်၊ ၸၼ်ႉၵၢင် 2 လင်၊ ၸၼ်ႉဢွၼ်ႇ 46 လင် (ပႃးမူႇဝၢၼ်ႈ)၊ ၸၼ်ႉငဝ်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းပူၵ်းဝႆႉ 12 လင်ယဝ်ႉ။

လွင်ႈသႃႇသၼႃႇ

ပုၼ်ႈတႃႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး ပေႃးတေ ႁူႉပွင်ႇ လွင်ႈသႃႇသၼႃႇၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈလႄႈ တေမီးလွင်ႈႁၵ်ႉႁွမ်သႃႇသၼႃႇၸဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသြႃႇဝိၸိတ်ႉတသႃႇရ ၵျွင်းမင်ႇၵလႃႇမူၺ်ႇတေႃႇ ဝဵင်းပၢင်လူင် ၸင်ႇသူၼ်းတုမ် သင်ႇၶႃႇ ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈ ဝဵင်းလွႆလႅမ်သေ ၽွတ်ႈဝႆႉၸုမ်းသင်ႇၶႃႇ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1318 (ပီၶရိတ်ႉ 1956) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး 1319 ၼႂ်းလိူၼ် 12 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉၶမ်းသိူၵ်ႈ (ယွင်ႁူၺ်ႈ)၊ ၸဝ်ႈၾႃႉသူၺ်ႇမုင်ႇ (ၵျေးသီး) ၸင်ႇဢွၼ်ႁူဝ် ၽိတ်ႈပၢင်းဢဝ် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး တႃႇတေပိၼ်ႇပိတၵၢတ်ႈ ၽၢႆႇတႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ ၸင်ႇပဵၼ်မႃး ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး။

တႃႇတေပိၼ်ႇပိတၵၢတ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဢႃႇလေႃးၵ (သႅၼ်ဝီ) ၸင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ လူဝ်ႇမီး ဝတ်ႉႁင်းၶေႃၼႆလႄႈ ၸင်ႇသေႃႉႁႃ ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းဝဵင်းလွႆလႅမ် ၼႂ်းဝဵင်းပၢင်လူင်သေ ၵမ်းလိုၼ်း ၸင်ႇမႃးလိူၵ်ႈဢဝ် ဢွင်ႈတီႈ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ၵျွင်းမင်ႇၵလႃႇမူၺ်ႇတေႃႇသေ တင်ႈပဵၼ် ဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ ၵျွင်းငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် 1320 ၼီႈမႃး ၸင်ႇႁဵတ်းပဵၼ် ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇ ၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၵူႈပီပီယူႇ။ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1328 ၼီႈၼၼ်ႉတႄႉ တီႈပၢင်လူင်ၼႆႉ လႆႈၶႂၢင်ႉ တႃႇတေတွပ်ႇလိၵ်ႈ ပႃႇလိပထမပျၢၼ်ႇ ၽၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မီးတိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈထမ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ ဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ၊ ဝတ်ႉမင်ႇၵလႃႇမူၺ်ႇတေႃႇ၊ ဝတ်ႉပႃႇမႆႉ၊ ဝတ်ႉၼွင်ၵုတ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ သင်ႇၶႃႇ မီးယူႇ (1000) ပၢႆၵူႈပီယဝ်ႉ။

ပွႆးလၢမ်း ၼႂ်းပၢင်လူင်

1. လိူၼ်ၸဵင် ပွႆးပီမႂ်ႇတႆး
2. လိူၼ်ၵမ် ပွႆးလူႇတၢၼ်း ၶဝ်ႈမႂ်ႇၼမ်ႉမႂ်ႇ ၼမ်ႉမႂ်ႇလႄႈ ယုၵ်ႉယွင်ႈၸဝ်ႈၶူးမေႃ
3. လိူၼ်သၢမ် ပွႆးၸုတ်ႇလူဝ်
4. လိူၼ်သီႇ ပွႆးၽြႃးလိူၼ်သီႇ၊ ပွႆးၵၼ်ႇတေႃး ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် မႁႃႇၼႃႇယၵ၊ ပွႆးသၢင်ႇလွင်း၊ ပွႆးလိူၼ်သီႇပဢူဝ်း။
5. လိူၼ်ႁႃႈ ပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉ
6. လိူၼ်ႁူၵ်း ပၢင်တႅမ်ႈတွပ်ႇ ၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆး
7. လိူၼ်ၸဵတ်း ပွႆးၼူၽႆး
8. လိူၼ်ပႅတ်ႇ ပွႆးၶဝ်ႈဝႃႇ၊ ပွႆးၵၼ်ႇတေႃး ၸဝ်ႈသြႃႇတေႃႇပၼ်ႇတိတ မိူင်းၼွင်
9. လိူၼ်ၵဝ်ႈ လိူၼ်သိပ်း ပွႆးၸႃႇၵ ၼႂ်းဝႃႇ ၵူႈသိၼ်
10. လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်း ပွႆးဢွၵ်ႇဝႃႇ
11. လိူၼ်သိပ်းသွင် ပွႆးလူႇသၢင်ႇၵၢၼ်း ၵထိၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။