မိူင်းပၼ်ႇ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ
ဝဵင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး
ဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 21°19′48″N 99°17′16″E
မိူင်း	မိူင်းမၢၼ်ႊ
ၸႄႈမိူင်း	ၸႄႈမိူင်းတႆး
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈလၢင်းၶိူဝ်း
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ
ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ	2,222 ထတ်း (677 မီႇတႃႇ)
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)
• ဝဵင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး	၂၅,၉၂၆
• ၼႂ်းဝဵင်း	၈,၉၇၂
• ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ	၁၆,၉၅၄
• ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)
မၢႆသူင်ႇလိၵ်ႈ	06201

ဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ (IPA: [mɤ́ŋ màn]), (မၢၼ်ႈ: မိုင်းပန်မြို့), (သဵင်ဢွၵ်ႇ [Moengpan]) ၼႆႉ မီးၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈလၢင်းၶိူဝ်း၊ ၸႄႈမိူင်းတႆး၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇဢေႃႈ။

ဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ

ဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇၼႆႉ မီးယူႇတီႈ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈလၢင်းၶိူဝ်း (မိူဝ်ႈလၢင်းၶိူဝ်း ပႆႇပဵၼ်ၸႄႈတွၼ်ႈၼၼ်ႉ မိူင်းပၼ်ႇၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈ လွႆလႅမ် ) သေ ပေႃးဢဝ် သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃးဝႃႈတႄႉ လုၵ်ႉတူၼ်ႈတီး လတ်းမႃး ႁူဝ်ပူင်း၊ မိူင်းပွၼ်၊ လွႆလႅမ်၊ ၼမ်ႉၸၢင်၊ မိူင်းၼၢႆး၊ ဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း သေ ၸင်ႇမႃးထိုင် မိူင်းပၼ်ႇလႄႈ ၶၢဝ်းတၢင်းၵႃး မီးယူႇ 157 လၵ်း။ ၼႃးမီးလႂ် တႆးမီးၼၼ်ႈ ၼၺ်လႄႈ ထုင်ႉမိူင်းပၼ်ႇၼႆႉၵေႃႈ မီးၼႂ်းထုင်ႉၼႃးသေ လွႆသုင် လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉယူႇ။ လုၵ်ႉမိူင်းပၼ်ႇ ၵႂႃႇတၢင်းဢွၵ်ႇ ၶၢမ်ႈၶူင်းၵႂႃႇသေ သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃး ၵႂႃႇထိုင်လႆႈ မိူင်းတူၼ်၊ ၼႃးၵွင်းမူး၊ ပုင်ႇပႃႇၶႅမ် တေႃႇထိုင် လႅၼ်လိၼ်မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။ မိူင်းပၼ်ႇၼႆႉ သုင်သေ ၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ 2222 ပေႇ၊ တီႈယူႇမၼ်းတႄႉ မီးတမ်ႈတီႈ ၼႂ်းၵႄႈၵၢင် 19 ၻီႇၵရီႇ 45 မိၼိတ်ႉလႄႈ 20 ၻီႇၵရီႇ 25 မိၼိတ်ႉ N ဢိၵ်ႇ 98 ၻီႇၵရီႇ 99 ၻီႇၵရီႇ E သေ တၢင်းၵႂၢင်ႈၸႄႈဝဵင်း မီးယူႇ 2299/925 လၵ်း (5950 km) ပၼ်ႇႁွပ်ႈယဝ်ႉ။ ၼႂ်းဝဵင်း မီး 5 ပွၵ်ႉသေ ဢိူင်ႇမီး 11 ဢိူင်ႇ။ လႅၼ်လိၼ် ႁိမ်းႁွမ်းမိူင်းပၼ်ႇၼႆႉ ၼႃႈတၢင်းဢွၵ်ႇ မီးမႄႈၼမ်ႉၶူင်း လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းတူၼ်၊ ၼႃႈတၢင်းတူၵ်း မီးၸႄႈဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း၊ ၼႃႈတၢင်းႁွင်ႇ မီးၸႄႈဝဵင်းၵဵင်းတွင်းသေ ၼႃႈတၢင်းၸၢၼ်းၸမ်ႉ မီးမိူင်းတေႃႉ မိူင်းထႃး ႁူဝ်မိူင်း တေႃႇထိုင် လိၼ်ထႆး ၸႄႈဝဵင်းမႄႈႁွင်ႈသွၼ်ယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းႁၢင်ႈလီဢွၼ်ႇဝႆႉ ဝဵင်းၼိုင်ႈသေ မီးသၼ်လွႆ လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်လီယဵမ်ႈလီတူၺ်းတႄႉတႄႉ။ ပေႃးၵႂႃႇယူႇၼိူဝ် လွႆဝေႃႇမႃႉ ၼႃႈတၢင်းဢွၵ်ႇဝဵင်ႈၼၼ်ႉသေ မုင်ႈယဵမ်တူၺ်း လူင်းမႃး ၼႂ်းဝဵင်းၸိုင် တေလႆႈႁၼ် ႁၢင်ႈၽၢင်ဝဵင်းၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ႁၢင်ႈသိူဝ်ၼွၼ်းမူပ်ႇဝႆႉၵေႃႈမီးမီး။ ထုင်ႉမိူင်းပၼ်ႇၼႆႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်မိူင်းထုင်ႉပဵင်း မိူင်းၼိုင်ႈ ဢၼ်မီး ၼိူဝ်သၼ်လွႆလႄႈ မီးထုင်ႉၼႃး လွမ်ႉႁွပ်ႈဝဵင်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တႄႇတင်ႈဝဵင်း မီးႁိမ်း ၼမ်ႉပၼ်ႇလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ မိူင်းပၼ်ႇ။

ၼိူဝ်သၼ်လွႆ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇၼႆႉ မီးမႆႉသၵ်း၊ မႆႉတိုင်း၊ မႆႉပဝ်း လႄႈ ၶူဝ်းဢွၵ်ႇၼိူဝ်လိၼ် တင်းၼမ်။ ၼီႈပႅင်ႈၾ ဢုတုသၢမ်ၶၢဝ်းၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ် လီတႄႉတႄႉ။ ၶၢဝ်းၵတ်းၼၼ်ႉ ႁႅင်းၵတ်းမီး 45 တီႇၵရီႇၾႃႇရိၼ်ႇႁၢႆႉ၊ ႁႅင်းမႆႈမီး 75 ၻီႇၵရီႇ ၾႃႇရိၼ်ႇႁၢႆႉ။ ၶၢဝ်းမႆႈၸမ်ႉ ႁႅင်းၵတ်းမီး 80 ၻီႇၵရီႇၾႃႇရိၼ်ႇႁၢႆႉ ႁႅင်းမႆႈမီးထိုင် 95 ၻီႇၵရီႇၾႃႇရိၼ်ႇႁၢႆႉယူႇ။ ႁႅင်းၽူၼ် ၽတ်ႉၽဵင်ႇတႄႉ မီးယူႇ 70% လႄႈ လွင်ႈၽုၵ်ႇ မၢၵ်ႇၶဝ်ႈတဝ်ႈၼမ်ႉ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလီတႄႉတႄႉ။

Nang Ye Hseng Kaw pagoda in Mong Pan Shan State

ပိုၼ်းဝဵင်း

ပိုၼ်းမိူင်းပၼ်ႇၼႆႉ တေလႆႈၸႅၵ်ႇပဵၼ် 3 တွၼ်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ တီႈတႂ်ႈၼႆႉယူႇ။

1. ပၢၼ်ထိၼိုင်ႈ ပၢၼ်ၸဝ်ႈၼၢင်းယီႈသႅင်ၵေႃႇ
2. ပၢၼ်ထိသွင် ပၢၼ်ၸဝ်ႈၶူးမေႃလူင်ၵေႃးလီႇ
3. ပၢၼ်ထိသၢမ် ပၢၼ်ၵေႃႇတင်ႈ ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်

ပၢၼ်ထိၼိုင်ႈ ပၢၼ်ၸဝ်ႈၼၢင်းယီႈသႅင်ၵေႃႇ

မိူင်းပၼ်ႇ ပၢၼ်ၸဝ်ႈၼၢင်းယီႈသႅင်ၵေႃႇ (ယေႈသႅင်ၵေႃႇ) ၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇလႆႈႁူႉပီတႄႇတင်ႈမၼ်းသေတႃႉ ပီလူႉလႅဝ်မၼ်းတႄႉ လႆႈႁၼ်ဝႆႉယူႇ။ ပီလူႉမၼ်းပဵၼ် ပီ A.D 1771 သေ လူႉယွၼ်ႉ ၸဝ်ႈမိၼ်းဝုၼ်ႇ မႃးတိုၵ်းၼႆယဝ်ႉ။ ပီတႄႇတင်ႈ မိူင်းပၼ်ႇတႄႉ ၵႂၢမ်းသိုပ်ႇၵႂၢမ်းသေ လၢတ်ႈမႃးဝႃႈ ပဵၼ်ပၢၼ်လဵဝ်ၵၼ် မိူဝ်ႈတင်ႈ ၵဵင်းသႅၼ် ဢၼ်တင်ႈၸဝ်ႉသေ ၵဵင်းမႆႇၼၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ မီးၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၵူၺ်း၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈ ႁိူဝ်ႈႁိူင်းပိူင်းသႂ်လီၼႃႇ ၵူၼ်းၵႃႉ ၵူၼ်ႈၶၢႆ တၢင်ႇဝၢၼ်ႈတၢင်ႇမိူင်းၵေႃႈ မႃးသူႇ ၵႃႉၶၢႆတေႃႇၵၼ်။ ဢွင်ႈတီႈ မိူင်းပၼ်ႇ ပွၵ်ႉထိၼိုင်ႈၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းတူၵ်း ဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ ယၢမ်းလဵဝ်သေ ၽၵ်းတူၶူးဝဵင်း မီးဝႆႉယူႇ သွင်ဝွင်ႇ။ ဝွင်ႇၼိုင်ႈ မီးၽၢႆႇႁွင်ႇဝဵင်း (ယၢမ်းလဵဝ် မီးယူႇၼႂ်းဝၢင်းႁေႃ ၸဝ်ႈမိူင်းလူင်)၊ ဝွင်ႇသွင်ၸမ်ႉ မီးၽၢႆႇတူၵ်းဝဵင်း (ယၢမ်းလဵဝ် မီးယူႇၼႂ်းဝၢၼ်ႈၺွင်ႇၶမ်း)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉမိူင်းပၼ်ႇသေ တီႈႁိမ်းမႆႉၺွင်ႇၶမ်း (ဢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်းၼၢင်းယီႈသႅင်ၵေႃႇ ဢၼ်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ဢွၵ်ႇသဵင်ၵွင်မွင်း)ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ တၢင်းၽသႄၢမ်သဵၼ်ႈ ပဵၼ်ပုၼ်ႈတႃႇ ၵႂႃႇတၢင်ႇဝၢၼ်ႈတၢင်ႇမိူင်းယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ႉဝၢင်းၶူးဝဵင်းၵေႃႈ တိုၵ်ႉၵိုတ်းဝႆႉယူႇ ပဵၼ်ပွတ်းပဵၼ်တွၼ်ႈ။ ပဵၼ်တီႈ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ် ၵိုင်ႇလီမႃးၶူၼ်ႉၶႂႃႉတူၺ်းယူႇ။ ႁူဝ်ႉၶူးမိူင်း ၵွင်ႇတပ်ႉ မေႃႈ ဝၢၼ်ႇ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉတၢင်းတိုဝ်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၵေႃႈ ၵႆႉၵႆႉၶုတ်းႁၼ်ၺႃးယူႇ သေတႃႉ ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉလႄႈ ဢမ်ႇလႆႈမၵ်းမၼ်ႈတႅတ်ႈၼႅတ်ႈသင်မႃး။ ၼႃႈလိၼ်မိူင်းပၼ်ႇ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းႁင်းၶေႃၼၼ်ႉ ၵႂၢင်ႈထိုင်လႂ် ၼႆၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇႁူႉထိုင်။ ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇ တိတ်းတေႃႇၵၼ်တႄႉ တေပဵၼ် မိူင်းထႆးၵမ်ႉပႃႈၼမ်ၵူၺ်း။ ၵူၼ်းထဝ်ႈၶဝ် လၢတ်ႈဝႃႈ ပေႃးသၢႆသိုပ်ႇၶိူဝ်းၶုၼ် ၶၢတ်ႇၵႂႃႇၸိုင် ဢၼ်လႆႈၵႂႃႇ ဢဝ်တၢင်းမိူင်းလၢၼ်ႉၼႃးမႃးၵေႃႈမီးၼႆယဝ်ႉ။

Nang Ye Hseng Kaw family in Mong Pan, Shan State

ပၢၼ်ထိသွင် ပၢၼ်ၸဝ်ႈၶူးမေႃလူင်ၵေႃးလီႇ

မိူင်းပၼ်ႇ ပၢၼ်ထိသွင် ပၢၼ်ၸဝ်ႈၶူးမေႃလူင်ၵေႃးလီႇၼႆႉ လႆႈႁၢမ်းၶုၼ်မိူင်းၵႂႃႇ 20 ပီသေ ၸင်ႇလႆႈတႄႇတင်ႈၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ၼႃႈလိၼ်မိူင်းပၼ်ႇၼႆႉ သမ်ႉတေႃႇသဵၼ်ႈတၢင်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် လတ်းၶၢမ်ႈသေ ၵႂႃႇတိုၵ်းမိူင်းထႆးလႄႈ ပဵၼ်သိုၵ်းပဵၼ်သိူဝ်သေ ဝၢၼ်ႈလူႉမိူင်းႁၢမ်း ၸင်ႇလႆႈၶၢတ်ႇၶုၼ်ၵႂႃႇ တင်းႁိုင်ယဝ်ႉ။ တီႈဢၼ်တင်ႈဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ ပွၵ်ႈထိသွင် ပၢၼ်ၸဝ်ႈၵေႃးလီႇၼၼ်ႉ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ယင်းတိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉၸပ်းသူပ်းၸပ်းပၢၵ်ႇဝႃႈ "ဝဵင်းႁၢမ်း" ၼႆယူႇ။ ၼႃႈလိၼ် မိူင်းပၼ်ႇ ထိသွင်ၼႆႉ ၽၢႆႇႁွင်ႇ တိတ်းၸပ်း လႅၼ်လိၼ် မိူင်းၼၢႆး၊ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇၸမ်ႉ တိတ်းၸပ်း ၵဵင်းတုင် (မိူင်းသၢတ်ႇ) ၽၢႆႇၸၢၼ်းၸမ်ႉ တိတ်းၸပ်း လႅၼ်လိၼ်ထႆး ၶႅၼ်ႈၵၼ် တီႈမိူင်းၽၢင်လႄႈ ၵဵင်းလၢဝ်ယဝ်ႉ။ ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းတူၵ်း တိတ်းၸပ်း ၸႄႈဝဵင်းမႄႈႁွင်ႈသွၼ်လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းမွၵ်ႇမႆႇယဝ်ႉ။ ပၢၼ်မိူင်းပၼ်ႇ ထိသွင်ႇၼႆႉ မၢင်ပွၵ်ႈ ပဵၼ်မိူင်းဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းမိူင်းၼၢႆႈသေ ၵႂႃတိုၵ်းမိူင်းထႆး (ဝဵင်းမိူင်းငၢႆး)၊ မၢင်ပွၵ်ႈ ပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းၸဝ်ႈလူင်ၵဵင်းမႂ်ႇသေ ၵႂႃႇတိုၵ်း ၵဵင်းတွင်းလႄႈ မွၵ်ႇမႆႇယဝ်ႉ။ မိူင်းပၼ်ႇထိသွင်ၼႆႉ လႆႈလူႉလႅဝ်ၵွပ်ႈ ၸဝ်ႈၾမွၵ်ႇမႆႇလႄႈ ထၢၵ်ႈလူႇ မႃးတိုၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၵႂၢမ်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ယင်းၵိုတ်းဝႆႉဝႃႈ "မိူင်းလူႉယွၼ်ႉထၢၵ်ႈလူႇ၊ မေႃႈၶဝ်ႈယူႇၼိူဝ်ၵဵင်း ဢမ်ႇတၼ်းပူင်" ၼႆယူႇ။

ပၢၼ်ထိသၢမ် ပၢၼ်ၵေႃႇတင်ႈ ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်

မိူင်းပၼ်ႇ ပၢၼ်ထိသၢမ်ၼႆႉ လႆႈၶိုၼ်းၵေႃႇတင်ႈမိူဝ်ႈ ဝၢႆးသေ လႆႈတိုၵ်းဢဝ်ၶိုၼ်းမိူင်း ၼႂ်းမိုဝ်း ထၢၵ်ႈလူႇလႄႈ ၸဝ်ႈၾမွၵ်ႇမႆႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸင်ႇလႆႈၶၢႆႉဝဵင်း မႃးတင်ႈတမ်ႈတီႈ ၼႂ်းၼႃး ဢၼ်မႃးပဵၼ် ဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇယူႇ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ ပၢၼ်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾမိူင်းပၼ်ႇ လႆႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ ႁႃႈမိူင်း ၸိူဝ်းပဵၼ်

1. မိူင်းပၼ်ႇ
2. မိူင်းတူၼ်
3. မိူင်းႁၢင်
4. မိူင်းၵျွတ်ႈ
5. မိူင်းထႃး ယဝ်ႉ။

ၸိုဝ်ႈသဵင်ႈ ၸဝ်ႈၾဢၼ်ဢုပ်ႉ မိူင်းပၼ်ႇ

• ၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈၸွမ် ဢၼ်ပူၵ်းပွင်ဢုပ်ႉမိူင်းၵႂႃႇ ၽၢႆႇၼိူဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈႁူႉဝႆႉ

1. ၸဝ်ႈထၢၵ်ႈလ Tawk La
2. ၸဝ်ႈထၢၵ်ႈၶမ်း Tawk Hkam
3. ၸဝ်ႈထၢၵ်ႈဢွင်ႇ (ထၢၵ်ႈဢွၼ်ႇ) Tawk Awn
4. ၸဝ်ႈပေႃႈထိ (ပေႃႈတုၺ်ႈ) Paw Twe
5. ၸဝ်ႈဢူးလ Op La
6. ၸဝ်ႈၶုၼ်ၸုမ်ႇ Khun Som
7. ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတုင်း Swe Tong
8. ၸဝ်ႈၸၢႆးဢူး Sai U
9. ၸဝ်ႈၼေႃႇၶမ်း Naw Hkam 1808

• ၸဝ်ႈၸွမ် ပၢၼ်ထိသွင် မိူင်းပၼ်ႇ

1. ၸဝ်ႈမႁႃႇၼေႇမဵဝ်း AD 1819 - 1823
2. ၸဝ်ႈသူၺ်ႇၶမ်း AD 1823- 1858
3. ၸဝ်ႈၶုၼ်ထုၼ်းဢူး AD 1858 - 1886
4. ၸဝ်ႈၶုၼ်လႅင်း AD 1886 - 1895

• ၸဝ်ႈၸွမ် ပၢၼ်ထိသၢမ် မိူင်းပၼ်ႇ

1. ၸဝ်ႈၶုၼ်ၽူင်း
2. ၸဝ်ႈၶုၼ်ၼုမ်ႇ AD 1895 - 1918
3. ၸဝ်ႈၶုၼ်ဢုင်ႇ AD 1918 - 1948
4. ၸဝ်ႈၾသူၺ်ႇၵျီႇ AD 1946 - 1962

ၸဝ်ႈၾသူၺ်ႇၵျီႇ လႄႈ ၸဝ်ႈၼွႆႉ

ၼႂ်းၵႃႈ သၢႆသိုပ်ႇၶိူဝ်းၶုၼ် ဢၼ်ၵွၼ်းဢုပ်ႉ မိူင်းပၼ်ႇၼႆႉ ၸဝ်ႈၾသူၺ်ႇၵျီႇၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႉလိုၼ်းသုတ်းမၼ်းယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ၸိုဝ်ႈသဵင် ဢမ်ႇပေႃးယႂ်ႇသေတႃႉ ၵၢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈ ဢၼ်လီဝႆႉ ၼမ်ႉၼၵ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉယူႇ လွင်ႈၼိုင်ႈ။ လွင်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ် ၸဝ်ႈၼွႆႉ (ႁွင်ႉ) ၸေႃးယၼ်ႇတ မႃးထူပ်း ၸဝ်ႈသူၺ်ႇၵျီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၼွႆႉၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႉဢၼ် ၵေႃႇတင်ႈ ၸုမ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ဢၼ်ပဵၼ်မႃး ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းဝၼ်း (ယၢမ်းလဵဝ် ပႃးဝႆႉၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၶၢင်လႄႈ မိူင်းၶႄႇၸၢင်ႈႁွင်ႈ)သေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်း ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တႃႇမိူင်းတႆးၵွၼ်းၶေႃလႄႈ ၸင်ႇႁွတ်ႈထိုင်မႃး တၢင်းမိူင်းပၼ်ႇၼႆႉယဝ်ႉ။ တႃႇတေလႆႈ လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇသေ တႄႇတင်ႈ ၸုမ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းဢၢင်ႈၵႂႃႇယွၼ်း တၢင်းၸွႆႈထႅမ် တမ်ႈတီႈ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈ ၽၢႆႇၸၢၼ်း မိူင်းပၼ်ႇၼၼ်ႉယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽွင်းမၼ်း ထိုင်မႃး တမ်ႈတီႈ ႁိူၼ်းၵူၼ်းၵႃႉ မိူင်းပၼ်ႇၼၼ်ႉ တိၼ်မၼ်းၵႂ်ႈၸဵပ်းၼႃႇသေ ဢမ်ႇသိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းလႆႈလႄႈ လႆႈၵိုတ်းယင်ႉ တီႈႁိူၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ တိၼ်မၼ်းလီမႃး ၵူၼ်းၵႃႉၼၼ်ႉ လႆႈႁူႉ ၵၢင်ၸႂ်ယိူင်းဢၢၼ်းမၼ်းလႄႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈမၼ်း ၵႂႃႇၸူးၶႄႇသေ ၸင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ "ပေႃးၸဝ်ႈႁဝ်း ၶႂ်ႈႁဵတ်းၸိူင်ႉၼႆ မႃးႁဝ်းၵႂႃႇၸူးတီႈ ၸဝ်ႈၾ၊ ၶႃႈထၢင်ႇတႄႉ ၸဝ်ႈၾၵေႃႈ တေၸွႆႈထႅမ်ၸဝ်ႈယူူႇ" ၼႆသေ ၶဝ်ပႃးၵၼ် ၵႂႃႇၸူး ၸဝ်ႈၾသူၺ်ႇၵျီႇယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၶဝ်ထူပ်းၵၼ်တႄႉ ပဵၼ် 1958 လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝိမ်ႇပိူဝ်ႇ 12 ဝၼ်းသေ ၸဝ်ႈၾသူၺ်ႇၵျီႇ လႆႈၸွႆႈထႅမ် ၸဝ်ႈၼွႆႉၵႂႃႇ ၵူၼ်းသိုၵ်း 31 ၵေႃႉ၊ ငိုၼ်း လႄႈ ၶိူင်ႈယိပ်း လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇၵႂႃႇ ၵမ်ႈၽွင်ႈယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းပၼ်ႇ

1. ၵွင်းမူး ၼၢင်းယီႈသႅင်ၵေႃႇ
2. ဝတ်ႉၽြႃးလူင် မူၺ်ႇတေႃႇ မိူင်းပၼ်ႇ
3. လွႆဝေႃႇမႃႉ (လွႆမေႃႇမႃႉ)
4. ၶုမ်ပႃႇႁဵဝ်ႈ ၸဝ်ႈၵေႃးလီႇ မိူင်းပၼ်ႇ
5. ၵွင်းမူးလွႆၼွႆႉ
6. ၵွင်းမူးၼၢမ်ႇမိူင်း ၽြႃးသၢင်းပႅတ်ႇသူႇ
7. ၵွင်းမူးသူၺ်ႇတၵူင်ႇ
8. ၵျွင်းရႃႇၸႃႇ
9. ၵျွင်းၼမ်ႉႁူး တီႈမီး ၸဝ်ႈမျၢတ်ႈၶူၼ်ႁူဝ်ယၢဝ်း မိူင်းပၼ်ႇ
10. ၼွင်ၼၢင်းယီႈသႅင်ၵေႃႇ

ၽူႈၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းပၼ်ႇ

1. ၸဝ်ႈၼၢင်းယီႈသႅင်ၵေႃႇ
2. ၸဝ်ႈၵေႃးလီႇ မိူင်းပၼ်ႇ
3. ၸဝ်ႈၸရေးမြဝတီႇ
4. ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ၵုၼပီႇယ (လွႆၵေႃႇ)
5. ၸဝ်ႈမျၢတ်ႈၶူၼ်ႁူဝ်ယၢဝ်း မိူင်းပၼ်ႇ
6. မေႃသွၼ်ႁူၺ်ႈၸွႆး ၸၢႆးမူး (ၽူႈတႅမ်ႈ ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း)
7. ဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ