လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019-20

လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019-20

ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ် ဢၼ်ၼႄ လွင်ႈပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019-20 ၸွမ်းၼင်ႇ 20 မၢတ်ႉၶျ် 2025    ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 10,000+    ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆ 1,000-9,999    ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 100-999    ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 10-99    ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 1-9    ဢမ်ႇမီး ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ
(တီးၽၢႆႇၼိူဝ် ၸွမ်းၼင်ႇမိုဝ်းယၢမ်းမူင်း) ၵူၼ်းပဵၼ်ၶိုၼ်ႈႁူင်းယႃ ၵႃတီႈ တီႇရီႇရၼ်ႇ၊ မိူင်းဢီႇရၢၵ်ႈ လူတ်ႉၶႃႈမူင်ႈမႅင်း တီႈ ထၢႆႇပေႈ ယွၼ်ႉဢွၼ်ၵၼ်ၽိုင်းသိုဝ်ႉၶူဝ်းၶွင်ႈ တီႈၸူပႃႇမႃးၵႅတ်ႉ တီႈ ဢေႃးသထရီးယႃး လႄႈ ၶူဝ်းၶွင်လႆႈမူတ်းၵဵင်ႈ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းပၢႆးယူႇလီ တီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်မီႇလႅၼ်ႇလိၼ်ႇၼဵတ်ႉ ၸုမ်းသၢင်ႈၵၢၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ(တၢင်းပဵၼ်) လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢီႇတႃႇလီႇ
တၢင်းပဵၼ်	တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019 (COVID-19)
ၸိူဝ်ႉၽၼ်း ဝၢႆးရႅတ်ႉ	တၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းသၢႆတၢင်းထူၺ်ႈၸႂ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2 (SARS-CoV-2)
လွင်ႈပဵၼ် ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း	ဝူႁၢၼ်ႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ၊ မိူင်းၶႄႇ 30°37′11″N 114°15′28″E
တိတ်းၸပ်း	26.9 လၢၼ်ႉ+
ႁၢႆလီၶိုၼ်း	18 လၢၼ်ႉ+
တၢႆ	880,000+

တၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလလုမ်ႈၾႃႉ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019-20 (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: 2019–20 coronavirus pandemic) ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလလုမ်ႈၾႃႉ ဢၼ်တိုၵ်ႉပဵၼ်ယူႇယၢမ်းလဵဝ် ဢၼ်ပဵၼ် တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019 ဢၼ်ပဵၼ် ယွၼ်ႉ တၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းသၢႆတၢင်းထူၺ်ႈၸႂ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2 (SARS-CoV-2) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လႆႈတႄႇပဵၼ်တီႈ မိူင်းၶႄႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ၊ ဝဵင်းဝူႁၢၼ်ႇ မိူဝ်ႈပီ 2019၊ လိူၼ်တီႇသႅမ်ႇပႃႇၼၼ်ႉသေ ထိုင် ပီ 2020 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 11 ဝၼ်းမႃး လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလလုမ်ႈၾႃႉ ၼႆယဝ်ႉ။ တေႃႇထိုင် ပီ 2020၊ သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇ 6 ၼႆႉ တီႈၸိုင်ႈမိူင်း လႄႈ ၼႃႈလိၼ် 188 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် မီးၵႂႃႇ 26 လၢၼ်ႉသေ ၵူၼ်းတၢႆယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ် မီးၵႂႃႇ 880,000 ပၢႆသေ ၵူၼ်းႁၢႆလီၶိုၼ်း မီးယူႇ 18 လၢၼ်ႉပၢႆ ယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈပိူင်လူင် ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ယူႇၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃး မိူင်းၶႄႇ၊ ရူးရူပ်ႉ၊ ဢီႇရၢၼ်ႇ၊ ၵၢဝ်းလီၸၢၼ်း လႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢႃႇမေႇရိၵ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 13 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ လိုမ်ရူးရူပ်ႉၼႆႉ မၼ်းတေၸၢင်ႈပဵၼ် တီႈၵၢင်ၵႅၼ် ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈတႄႉ မိူဝ်ႈပီ 2020-လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 23 ၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇႁၼ် ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ (COVID-19) သွင်ၵေႃႉယဝ်ႉ။

လႆႈႁၼ်လၵ်းထၢၼ်ဝႃႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းမေႃၸပ်း ၵူၼ်းတေႃႇၵူၼ်းၼႆသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉဢၼ်ၸပ်းၵၼ်ၼႆႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ဢေးသျႃး-ပၸိၾိၵ်ႉ၊ ဢႃႇမေႇရိၵပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းၵႃႈတီႈ ရူးရူပ်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ထိုင်ၵၢၼ်လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇၼီႇ 2020 ၼၼ်ႉ လႆႈၶိုၼ်ႈသုင်မႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းယၢမ်းသွမ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ပဵၼ် 2 ဝၼ်းတေႃႇ 14 ဝၼ်းယဝ်ႉ။ လႆႁၼ်မီးလၵ်းထၢၼ်ႈဝႃႈ တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ မၼ်းၸၢင်ႈမေႃတိတ်းၸပ်ႈ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇၼႄၽၢင်ႈႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇ ဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၼၢဝ်၊ ဢႆ၊ ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇ၊ မၢၵ်ႇၼူၼိူဝ်ႉၸဵပ်းၶိုၼ်ႈ လႄႈ ၼူၼ်းႁိူဝ်ႉ သေ ဢၼ်ၸၢင်ႈသိုပ်ႇပဵၼ်ဝၢႆးလင်မၼ်းတႄႉ ပွတ်ႇၵႂ်ႈ(pneumonia)၊ လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇႁၢဝ်ႈႁႅင်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ်(acute respiratory distress syndrome) လႄႈ ၸၢင်ႈပဵၼ်တေႃႇပေႃးတၢႆယဝ်ႉ။

ၽွင်းပဵၼ်သၢႆငၢႆ တၢင်းပဵၼ်ဢမ်ႇႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၸွပ်ႇႁၼ်ႁႂ်ႈႁူႉၼႆသေတႃႉ ၵူၼ်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ပေႃးလႅပ်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ၽၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ်တီႈ မိူင်းဝႅတ်ႉၼမ်းသေ လုၵ်ႉတီႈပေႃႈ ၸပ်းၸူးလုၵ်ႈၸၢႆးယဝ်ႉ။ ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၼႂ်းမုင်ႉႁေႃႁိူၼ်းသေ ဢၼ်တိတ်းၸပ်း ၽၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶႄႇၼႆႉ ပဵၼ်မိူဝ်ႈ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 22 တီႈၵျႃႇမၼီႇ လုၵ်ႉတီႈ ၸဝ်ႈၵၢၼ်ၶႄႇ ဢၼ်မႃးဢႅဝ်ႇလႄႇသေ ၸပ်းၸူး ၽူႈၸၢႆးၵျႃႇမၢၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ လႆႈၸပ်းတိတ်းမႃးတီႈ ပၢင်ၵုမ်ဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးၸမ် ဝဵင်းမျူးၼိတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တွၼ်ႈတႃႇတုမ်ႉတေႃႇၵႅတ်ႇၶႄသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် လွင်ႈဢဝ် လူတ်ႉလဵၼ်ႈတီႈၵႆ၊ သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်၊ လူတ်ႉလဵၼ်း သေ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼွၵ်ႈမိူင်း၊ ဢိၵ်ႇပႃး လွင်ႈၵိုတ်းလိုဝ်ႈ ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇၼႂ်းဝဵင်း၊ ဝဵင်းဝူႁၢၼ်ႇ ဢၼ်မီးႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း 57 လၢၼ်ႉ ဢၼ်မီးတီႈၸမ် ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ လႄႈ ဝဵင်း (15) ဝဵင်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁပ်းဝႆႉ လွင်ႈၵႂႃႇလွင်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ပွႆးၾိင်ႈငႄႈ၊ ပွႆးပီမႂ်ႇ ဢိၵ်ႇပႃး ဝဵင်းပေႇပျိၼ်း ဝဵင်းဢၼ်ထုၵ်ႇႁႄႉႁၢမ်ႈ(Forbidden City)၊ ဢွင်ႈတီႈၸၼ်ၸႂ် ၵူၼ်းထွင်ႈတဵဝ်း ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉလႆႈမႆႈၸႂ် ၵူဝ်တၢင်းပဵၼ်ၽေႈၸပ်းၼႆသေ လႆႈဢိုတ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈ ႁွင်းၵွင်း ၵေႃႈလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈ လွင်ႈတုမ်ႉတွၵ်ႇၶိုၼ်း လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်တိတ်းၸပ်းၼႆသေ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇသၢႆငၢႆၶိုၵ်ႉၶၢၵ်ႉသေ ႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈဢိုတ်းတေႃႇထိုင် ၵၢင်လိူၼ် ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ပွႆးပီမႂ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈဢိုတ်းဝႆႉယဝ်ႉ။

မိူင်းၵမ်ႉၼမ်ၼမ်ၵေႃႈ လႆႈတိုၼ်ႇပၼ်ၽၢင်ႉ တွၼ်ႈတႃႇဢမ်ႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸူး ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ လႄႈ ဝဵင်းဝူႁၢၼ်ႇ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ၵႂႃႇမႃး မိူင်းလူင်ၶႄႇ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈၵူတ်ႇထတ်းပၢႆးယူႇလီ တီႈဢေႇသုတ်း သွင်ဝူင်ႈ သေ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ လႆႈႁၼ်လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ႁႂ်ႈပွင်ႇၶၢဝ်ႇၸူး ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီၼႆ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈ ပဵၼ်ၵေႃႉတေႃႉမူင်ႈမႅင်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၸႂ်ႉၵၢပ်ႇႁႄႉၼႃႈ လႄႈ ၽိူဝ်တေၵႂႃႇ ႁွင်ႈႁူင်းယႃ ႁႂ်ႈႁွင်ႉမေႃယႃဢဝ်ၼႆၵေႃႈ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ႁူင်းလႅမ်းမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းယူႇတီႈ မိူင်းၶႄႇ လႄႈသင် ၸိူဝ်းဢဝ်ႁွင်ႈယူႇ လူင်ႈၼႃႈဝႆႉၼၼ်ႉလႄႈသင် ဢမ်ႇဢဝ်ၵႃႈဢဝ်ႁူဝ်သေ ၶိုၼ်းယႃႉပၼ်၊ ၶိုၼ်းဢၢၼ်းပၼ်ငိုၼ်း ၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ တီႈတႃႈႁိူဝ်းမိၼ်၊ တႃႈလူတ်ႉလဵၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁၢင်ႈၶိူင်ႈထတ်းလူမ်းမႆႈတူဝ်ၶိင်းသေ တွၼ်ႈတႃႇၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇလႆႈ ၵူၼ်းတေႃႉတၢင်းပဵၼ်ၼႆ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ၊ လႆႈႁဵတ်းပၢႆႉပၼ်သတိဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ (WHO) လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ သၢႆငၢႆၶိုၵ်ႉၶၢၵ်ႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းလႆႈမႆႈၸႂ် (Public Health Emergency of International Concern) ၼၼ်ႉသေ လွင်ႈတၢင်းဢၼ်လႆႈတႅပ်းတတ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼႆႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ပေႃးမူင်ႉမႅင်း လႆႈၽႄႈၸပ်းထိုင် မိူင်းဢွၼ်ႇ ဢၼ်ယူင်ႉသၢင်ႈပၢႆးယူႇလီဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈၼၼ်ႉၸိုင် ၽွၼ်းမၼ်းၼႆႉ တေမီးၸွမ်းၼင်ႇ ဝၢႆးရႅတ်ႉတၢင်းပဵၼ် ၸပ်းတိတ်းၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈတၢင်းၽၢႆႇလင်

ဝဵင်းဝူႁၢၼ်ႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉသေ တီႈ မိူင်းၶႄႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းထူၼ်ႈၸဵတ်းဢၼ်ၵူၼ်းသတ်ႉသေပိူၼ်ႈသေ ၵူၼ်းယူႇသဝ်း မီးယူႇ (11) လၢၼ်ႉပၢႆယဝ်ႉ။ ၸဵမ်ၵူႈပၢၼ်ပၢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈၵႅၼ်ႈၵၢင် ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇတေႃႉသူင်ႇ သေ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ႁူႉဝႃႈ ပဵၼ် သၢႆတၢင်းလမ်ႇလွင်ႈ("Nine Provinces' Thoroughfare") ႁင်း ၵဝ်ႈၸႄႈတွၼ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။(九省通衢), ယဝ်ႉၵေႃႈ ၼႂ်းၵႃႈ တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း (4) တၢင်း ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈသေပိူၼ်ႈတီႈၼႂ်းမိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ မၼ်းၶဝ်ႈပႃးဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ တီႈၸမ်သုတ်း ၵႂႃႇၸူး ၽၢႆႇၸၢၼ်းဝဵင်းပေႇၵျိၼ်း1,100 km (700 miles)၊ ၵႂႃႇၸူး ၽၢႆႇတူၵ်းဝဵင်းသျင်ႇႁၢႆး800 km (500 miles)လႄႈ မီးဢၼ်ၵႂႃႇၸူး ၽၢႆႇႁွင်ႇ ႁွင်းၵွင်း970 km (600 miles) ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။။ လုၵ်ႉတီႈ တႃႇႁိူဝ်းမိၼ်တီႇယႅၼ်ႇႁီႇ တီႈဝူႁၢၼ်ႇ(Wuhan Tianhe International Airport)သေ မီးသၢႆတၢင်းႁိူဝ်းမိၼ် ဢၼ်မိၼ်ၸူး တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းမီးတီႈ လိုမ်ရူးရူပ်ႉ၊လိုမ်ဢႃႇမေႇရိၵ ပွတ်းႁွင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈ 2019 တီႇသႅမ်ႇပႃႇၼၼ်ႉ တီႈဝူႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄလၵ်ႉၶၼႃႇ လွင်ႈပွတ်ႇၵႂ်ႈ ၼၼ်ႉ မၼ်းလႆႈၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈတင်း ၵၢတ်ႇလူင်ႁွၼ်းၼၼ်ႇ ဢၼ်ၶၢႆတၢင်းၵိၼ်ပၢင်ႇလၢႆႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၵၢတ်ႇလူင်ၼၼ်ႉ မီးဢွင်ႈၶၢႆတင်းၼမ်သေ ၶၢႆ ပႃ၊ ၵႆႇ၊ ၼူၵ်ႉ၊ မိင်ႇ၊ မႃးမွတ်ႉ(marmots)၊ ငူးမီးၵွင်ႉ၊ ၵႂၢင်ဢၼ်မီးလၢႆးတူဝ် လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်တူဝ်ထိူၼ်ႇတူဝ်သတ်းၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လႆႈမီးလွင်ႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ဢၼ်ပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ (novel coronavirus) ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ယွၼ်ႉတူဝ်သတ်း (zoonosis) ၼႆယဝ်ႉ။

ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉ ၸၢင်ႈတိတ်းၸပ်းၼႂ်းၵႄႈ တူဝ်သတ်းယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မူင်ႈမႅင်းဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ ၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် လၵ်ႉၶၼႃႇႁူမ်ႈ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ တၢင်းပဵၼ်ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇႁၢဝ်ႈႁႅင်း (severe acute respiratory syndrome - SARS) တၢင်းပဵၼ် သႃးၸ်၊ တၢင်းပဵၼ်ႁူမ်ႈ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ တၢင်းပဵၼ်ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇ ပွတ်းၵၢၼ်ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ (Middle East respiratory syndrome - MERS) တၢင်းပဵၼ် မႃးၸ်၊ တၢင်းပဵၼ်ၵတ်းၶဝ်လိုၵ်ႉ(common cold) ဢၼ်ပဵၼ်ယွၼ်ႉ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇသီႇမဵဝ်း လႄႈ ၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ် ဢၼ်ဢမ်ႇပေႃးႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼၼ်ႉသေ လႆႈႁူႉဝႃႈ ၸၢင်ႈတိတ်းၸပ်းၸူးၵူၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ၸိူဝ်းဢၼ်ၸၢင်ႈၸပ်းၵူၼ်းၼႆႉ မၼ်းမီးလၵ်းထၢၼ်သၢၵ်ႈသေဝႃႈ မၼ်းၸၢင်ႈၽႄႈလႆႈတီႈၼႂ်းၵႄႈၵူၼ်းၼင်ႇၵၼ်ၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈတၢင်းပဵၼ် ၽႄႈတိုၼ်း လႄႈ လွင်ႈၵႅတ်ႇၶေႁႄႉၵင်ႈ

လွင်ႈပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ တီႈမိူင်းၶႄႇ ၸွမ်းၼင်ႇ လိၵ်ႈပွင်ႇလႅင်းၵူႈဝၼ်းႁင်း ၵေႃပွင်ၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈး ()
2020-01-16			45
2020-01-17			62
2020-01-18			121
2020-01-19			198
2020-01-20			291
2020-01-21			440
2020-01-22			571
2020-01-23			830
2020-01-24			1,287
2020-01-25			1,975
2020-01-26			2,744
2020-01-27			4,515
2020-01-28			5,974
2020-01-29			7,711
2020-01-30			9,692
2020-01-31			11,791
2020-02-01			14,380
2020-02-02			17,205

ၼႂ်းၵႃႈ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် 2019-nCoV ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းမႃး (41) ဢၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် မိူဝ်ႈ 2019 တီႇသႅမ်ႇပႃႇ 1 ဝၼ်းသေ ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၵပ်းၵၢႆႇတိူဝ်ႉၸမ်ႈတင်း ၵၢတ်ႇလူင်ၼၼ်ႉသေ တင်းၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ် 40 ၵေႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇယၢမ်ႈထူပ်းၵၼ်ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ တၢင်းပဵၼ်ၼမ်မႃးလႄႈ လွင်ႈလမ်ႇလွင်ႈၵၢတ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွမ်းလူင်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊၶႄႇၶဝ်ၼႆႉ လႆႈၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇမဵဝ်းဝၢႆးရႅတ်ႉဢၼ်ၼၼ်ႉၽႂ်းၽႂ်းသေ လႆႈဢဝ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းမူင်ႈမႅင်းဢၼ်ၼၼ်ႉ (Nucleic acid sequence or genetic sequence) လၢတ်ႈပၼ်ႁႂ်ႈႁွင်ႈၽႃႇထၢတ်ႈၼႂ်းပိုတ်ႉပိုၼ်ႉလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ပေႃးတေႁဵတ်းလႆႈ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း Polymerase chain reaction ဢၼ်ၸွပ်ႇလႆႈ လွင်ႈၽႄႈတိုၼ်းမူင်ႈမႅင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸုမ်း WHO လႆႈယွင်ႈဢၢမ်းၼိူဝ် ယွၼ်ႉမိူင်းၶႄႇ ႁဵတ်းလႆႈၸိူင်ႉၼၼ် ၶၼ်ၶၼ်ၽႂ်းၽႂ်းၼႆယဝ်ႉ။ Genome sequence ႁင်း 2019-nCoV ၼႆႉ မၼ်းငၢႆးမိူၼ်ၵၼ်တင်း မူင်ႈမႅင်းသႃးၸ်(SARS-CoV) 75-80% သေ တင်း ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇမိင်ႇ(bat coronaviruses)ၵမ်ႈၽွင်ႈသေ မိူၼ်ၵၼ်ထိုင် 85% ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် (41) ဢၼ် ဢၼ်လႆႈၼႄႉၼွၼ်းမႃး ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼၼ်ႉ သၢမ်ပုၼ်ႈသွင်ပုၼ်ႈၼႆႉ မီးလွင်ႈၵပ်းၵၢႆႇၵၼ်တင်း ၵၢတ်ႇလူင်းႁွမ်းၼၼ်ႇ ဢၼ်ၶၢႆတူဝ်သတ်းဢၼ်ၶီးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈဝႃႈ ၸွင်တေမီး တၢင်းတၢႆ ဢၼ်မိူၼ်ၼင်ႇ တၢင်းပဵၼ်သႃးၸ် ဢၼ်ယၢမ်ႈပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပႆႇႁူႉလႆႈ။

မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 17 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ၶေႃးလိၵ်ႈၶိူဝ်းၶုၼ်လၼ်ႇတၼ်ႇ (Imperial College London) မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႁေႃၶမ်း ပရိတ်ႈတဵၼ်ႇ ၼႆႉ ၶဝ်လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 12 ၼၼ်ႉ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ငၢႆးမိူၼ်ၼင်ႇ လၵ်ႉၶၼႃႇတႄႇပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ မီးၵႂႃႇ 1,723 (95% confidence interval, 427–4,471) ယဝ်ႉဝႃႈၼႆႉ။ ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈၼပ်ႉဢၢၼ်ႇဝႆႉ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈၽႄႈတိုၼ်းၸူးထိုင် ထႆး၊ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈလွင်ႈၼပ်ႉသွၼ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈသွၼ်ႇဝႆႉဝႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီဢဝ်ပႅတ်ႈ ၸိူဝ်းဢမ်ႇတိူဝ်ႉၸမ်ႈၽႂ်သေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းတေႃႇၵူၼ်းၸပ်းၵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။လွင်ႈသွၼ်ႇဝႆႉဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ လႆႈၼႄႉၼွၼ်းမႃ တႄႇဢဝ်ယၢမ်းဢၼ်ပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ တၢင်းပဵၼ်ၽႄႈတိုၼ်းၼမ်မႃး တီႈဝဵင်းဝူႁၢၼ်ႇ ၼႆႉ ယွၼ်ႉမူင်ႈ 2019-nCoV သေ လႆႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် မီးမႃး 4000 မွၵ်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းၼပ်ႉသွၼ်ႇ လွင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ပေႃႇပဵၼ်မႃး ၼႆယဝ်ႉ။ ၸုမ်းဢၼ်ၼိုင်ႈတီႈၸၼ်ႉၸွမ်ႁွင်းၵွင်းၵေႃႈ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၶေႃႈမုၼ်းၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ ႁူဝ်ယွႆႈ တီႈမိူင်းၶႄႇ လႄႈ ၸွမ်းၼင်ႇ လွင်ႇဝူၼ်ႉသွၼ်ႇ ဢၼ်ႁဵတ်းမႃးမိူဝ်ႈၸဝ်ႉၼၼ်ႉသေ ၶဝ်ၵေႃႈ လႆႈသွၼ်ႇၼပ်ႉဝႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇၼၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 20 ဝၼ်းၼၼ်ႉ တီႈ သႅၼ်ႇၸႅၼ်း (Shenzhen) ၼၼ်ႉ ၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ တီႈ ပေႇၵျိၼ်း သွင်ၵေႃႇသေ ၵူၼ်းပဵၼ်မႂ်ႇ မီးမႃႈ 140 လႄႈ မိူင်းၶႄႇ လႆႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇဝႃႈ မၼ်းၵိုင်ႉၵၢင်ႉၼမ်မႃး ၼႆယဝ်ႉ။ ထိုင် ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25 ဝၼ်းမႃး ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၶွင်ႉၽႃႇထၢတ်ႈ ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉၼၼ်ႉ မီးမႃး ႁူမ်ႈ 2062 ၵေႃႉသေ တီႈမိူင်းလူင် မီး 2016၊ တီႈ ထႆး မီး 7၊ တီႈႁွင်းၵွင်း မီး 6၊ တီႈမၵႃႇဢူဝ်ႇ မီး 5၊ တီႈ ဢေႃႉသထေးရီးယႃး မီႈ 5၊ မလေးသျႃး 4၊ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ 4၊ ၾႃင်ႇသဵတ်ႈ 3၊ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ 3၊ ၵၢဝ်းလီၸၢၼ်း 3၊ ထၢႆႇဝၼ်း 3၊ တီႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢႃႇမေႇရိၵ 3၊ ဝႅတ်ႉၼမ်း 2၊ ၼီႇပေႃး 1၊ သုၺ်းတိၼ်ႇ 1 ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်ၸိူဝ်းမီးၽွၼ်း

[ၼႄတင်းသဵင်ႈ] လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019-20 ၸွမ်းလူၺ်ႈ မိူင်းလႄႈ ၼႃႈလိၼ်
ဢွင်ႈတီႈ		လွင်ႈပဵၼ်ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ	လွင်ႈလူႉတၢႆ	ႁၢႆလီၶိုၼ်း	ဢိင်ဢၢင်ႈ
225		1.46 လၢၼ်ႉ +	85,000 +	315,000 +
	United States	417,206	14,183	22,702
	Spain	146,690	14,673	48,021
	Italy	139,422	17,669	26,491
	Germany	110,483	2,183	31,432
	France	82,048	10,869	21,254
	China (mainland)	81,802	3,333	77,279
	Iran	67,286	4,003	29,812
	United Kingdom	60,733	7,097	–
	Turkey	38,226	812	1,846
	Belgium	23,403	2,240	4,681
	Switzerland	23,254	893	9,800
	Netherlands	20,549	2,248	–
	Canada	19,165	427	4,485
	Brazil	14,049	688	127
	Austria	12,852	273	4,512
	Portugal	12,442	345	184
	South Korea	10,384	200	6,776
	Israel	9,404	72	801
	Russia	8,672	63	580
	Sweden	8,512	695	333
	Ireland	6,074	235	25
	Australia	6,024	50	2,813
	Norway	6,012	101	–
	Chile	5,546	48	1.115
	Denmark	5,402	218	1,621
	India	5,274	149	411
	Poland	5,205	159	222
	Czech Republic	5,033	91	181
	Romania	4,761	209	528
	Japan	4,257	81	632
	Pakistan	4,187	58	467
	Malaysia	4,119	65	1,487
	Ecuador	3,995	220	140
	Philippines	3,870	182	96
	Luxembourg	3,034	46	500
	Indonesia	2,956	240	222
	Peru	2,954	107	1,231
	Saudi Arabia	2,932	41	631
	Mexico	2,785	141	633
	United Arab Emirates	2,659	12	239
	Finland	2,487	40	–
	Serbia	2,447	61	118
	Thailand	2,369	30	888
	Panama	2,249	59	16
	Qatar	2,210	6	178
	Dominican Republic	1,956	98	36
	Greece	1,832	81	269
	Colombia	1,780	50	100
	South Africa	1,749	13	45
	Argentina	1,715	60	266
	Ukraine	1,668	52	35
	Singapore	1,623	7	406
	Iceland	1,586	6	559
	Algeria	1,572	205	237
	Egypt	1,450	94	276
	Croatia	1,343	19	179
	Morocco	1,242	91	97
	Estonia	1,185	24	69
	Slovenia	1,091	40	102
	Belarus	1,066	13	77
	Moldova	1,056	24	43
	Iraq	1,031	64	344
	New Zealand	969	1	282
	Hong Kong	961	4	264
	Lithuania	912	15	8
	Hungary	895	58	94
	Armenia	881	9	114
	Kuwait	855	1	111
	Azerbaijan	822	8	63
	Bahrain	821	5	467
	Bosnia and Herzegovina	794	34	79
	Diamond Princess	712	12	619
	Kazakhstan	709	7	53
	Cameroon	685	9	60
	Tunisia	623	23	25
	Puerto Rico	620	24	–
	North Macedonia	617	30	35
	Bulgaria	593	24	42
	Slovakia	682	2	16
	Latvia	577	2	16
	Lebanon	575	19	62
	Andorra	564	23	52
	Uzbekistan	545	3	30
	Cyprus	484	14	47
	Costa Rica	483	2	24
	Uruguay	424	7	150
	Afghanistan	423	11	18
	Oman	419	2	72
	Albania	400	22	154
	Cuba	396	11	27
	Burkina Faso	384	19	127
	Taiwan	379	5	67
	Réunion	358	0	40
	Jordan	353	6	138
	Ivory Coast	349	3	41
	Honduras	312	22	6
	Malta	299	0	5
	Ghana	287	5	31
	San Marino	279	34	40
	Niger	278	11	26
	Kyrgyzstan	270	4	25
	Mauritius	268	7	–
	Palestine	263	1	44
	Nigeria	254	6	44
	Vietnam	251	0	126
	Montenegro	248	2	4
	Senegal	237	2	105
	Bangladesh	218	20	33
	Georgia	211	3	50
	Bolivia	210	15	2
	Sri Lanka	189	7	44
	Faroe Islands	184	0	131
	Kosovo	184	5	30
	DR Congo	180	18	9
	USS Theodore Roosevelt	173	0	0
	Kenya	179	6	7
	Mayotte	171	2	22
	Jersey	170	3	–
	Guernsey	166	4	34
	Venezuela	166	7	65
	Isle of Man	158	1	82
	Martinique	152	4	50
	Guinea	144	0	5
	Guadeloupe	139	7	31
	Brunei	135	1	91
	Greg Mortimer	128	0	0
	Guam	121	4	27
	Cambodia	117	0	63
	Paraguay	115	5	15
	Gibraltar	113	0	60
	Rwanda	105	0	7
	Trinidad and Tobago	105	7	1
	El Salvador	93	5	9
	Northern Cyprus	91	2	29
	Djibouti	90	0	9
	Madagascar	88	0	2
	Guatemala	87	3	17
	Monaco	79	1	3
	Liechtenstein	77	1	0
	Aruba	74	0	14
	French Guiana	72	0	34
	Togo	65	3	23
	Barbados	63	3	6
	Jamaica	63	3	9
	Mali	56	5	12
	Ethiopia	52	2	4
	Uganda	52	0	0
	French Polynesia	47	0	0
	Cayman Islands	45	1	6
	Republic of the Congo	45	5	0
	Macau	44	0	10
	U.S. Virgin Islands	45	1	36
	Sint Maarten	40	6	1
	Bermuda	39	2	21
	Zambia	39	1	3
	Bahamas	36	6	5
	Guinea-Bissau	33	0	0
	Guyana	33	5	8
	Saint Martin	32	2	11
	Eritrea	31	0	0
	Gabon	30	1	1
	Benin	26	1	5
	Haiti	25	1	–
	Tanzania	24	1	5
	Myanmar	22	3	1	–
	Libya	20	1	1
	Antigua and Barbuda	19	1	0
	Maldives	19	0	13
	Syria	19	2	3
	New Caledonia	18	0	1
	Angola	17	2	2
	Equatorial Guinea	16	0	1
	Namibia	16	0	2
	Fiji	15	0	0
	Mongolia	15	0	11
	Dominica	14	0	0
	Laos	14	0	0
	Saint Lucia	14	0	0
	Liberia	13	3	0
	Curaçao	13	1	5
	Coral Princess	12	0	0
	Grenada	12	0	0
	Sudan	12	2	2
	MS Zaandam & Rotterdam	11	2	0
	Zimbabwe	11	2	0
	Saint Kitts and Nevis	11	0	0
	Seychelles	11	0	0
	Greenland	11	0	10
	Northern Mariana Islands	11	2	–
	Suriname	10	1	3
	Akrotiri and Dhekelia	10	0	0
	Mozambique	10	0	1
	Chad	10	0	2
	Eswatini	10	0	4
	Åland Islands	9	0	0
	Nepal	9	0	1
	Central African Republic	8	0	0
	Malawi	8	1	0
	Turks and Caicos Islands	8	1	–
	Montserrat	8	0	0
	St. Vincent & the Grenadines	8	0	1
	Somalia	8	0	1
	Belize	7	1	0
	Cape Verde	7	1	0
	Vatican City	7	0	–
	Sierra Leone	7	0	0
	Botswana	6	1	0
	Mauritania	6	1	2
	Nicaragua	6	1	2
	Saint Barthélemy	6	0	1
	Donetsk People's Republic	5	0	0
	Bhutan	5	0	2
	Gambia	4	1	2
	Luhansk People's Republic	4	0	0
	São Tomé and Príncipe	4	0	0
	Anguilla	3	0	0
	British Virgin Islands	3	0	0
	Burundi	3	0	0
	Falkland Islands	2	0	0
	Papua New Guinea	2	0	0
	Sint Eustatius	2	0	0
	Somaliland	2	0	0
	South Sudan	2	0	0
	Abkhazia	1	0	0
	Artsakh	1	0	0
	East Timor	1	0	0
	Guantanamo Bay	1	0	0
	Saint Pierre and Miquelon	1	0	0
As of ထႅမ်းပလဵတ်ႉ:Format date (UTC) · History of cases: China, international
Notes

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ၵႂႃႇမႃး ၽွင်းပီမႂ်ႇၶႄႇလႄႈ မွၵ်ႈမိူဝ်ႈၸဝ်ႉ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇလႄႈ ၵၢင်လိူၼ်ၼၼ်ႉ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉ လႆႈၽႄႈၸွတ်ႇၵႂႃႇတီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈတၢင်ႇၸိူဝ်း တီႈၼႂ်းမိူင်းၶႄႇယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်တၢင်ႇမိူင်းၵေႃႈ လႆႈၸွပ်ႇႁူႉဝႃႈ ယွၼ်ႉၵူၼ်းထွင်ႈတဵဝ်းၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းတေႃႉၵႂႃႇသေလႄႈ လႆႈမီးလွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈၸပ်ႇႁၼ်မူင်ႈမႅင်းၼႆႉ ထႆး (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 13)၊ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 15)၊ ၵၢဝ်းလီၸၢၼ်း (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 20)၊ ထၢႆႇဝၼ်း လႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 21)၊ ႁွင်းၵွင်း လႄႈ မၵႃႇဢူဝ်ႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 22)၊ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 23)၊ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ၊ ၼီႇပေႃး လႄႈ ဝႅတ်ႉၼမ်း (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24)၊ ဢေႃးသထေးရီးယႃး လႄႈ မလေးသျႃး (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25)၊ ၶၼေႇတႃႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 26)၊ ၵမ်ႇပေႃးတီးယႃး (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 27)၊ ၵျႃႇမၼီႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 28)၊ ၾိၼ်ႇလႅၼ်ႇ၊ သီႇရီလၢင်းၵႃ လႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၸဝ်ႈၾႃႉ ဢႃႇရၢပ်ႈ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29)၊ ဢိၼ်းတီးယႃး လႄႈ ၾီႇလိပ်ႈပိၼ်း (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30)၊ ယူႇၼၢႆႉတႅၵ်ႉၶိင်းတမ်း၊ ရတ်ႈသျႃး၊ သုၼ်ႇတိၼ်ႇ၊ သပဵၼ်ႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 31)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ရက်နေ့၌ ကမ္ဘာတစ်လွှား 12,000ထက်ပိုများသော ရောဂါဖြစ်ပွားမှုများကို တရားဝင်စုံစမ်းသိရှိနိုင်ခဲ့ကာ ၉၈%မှာ တရုတ်ပြည်တွင်ဖြစ်သည်။ ယွၼ်ႉဝၢႆးရႅတ်ႉသေ ၵူၼ်းလႆႈတၢႆၵႂႃႇ 1,355 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵေႃႉတၢႆဢွၼ်တၢင်းသုတ်း တီႈၽၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶႄႇၼႆႉ ပဵၼ်တီႈ ၾီႇလိပ်ႈပိၼ်းသေ တၢႆမိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်လွၵ်းသဵၼ်ႈၼပ်ႉဢၢၼ်ႇဢၼ်လၢမ်းဝႆႉၼႆႉ မၼ်းတေၼမ်လိူဝ်သေ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇတႄႉတႄႉမၼ်းဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵူၼ်းယူႇတီႈပိုၼ်ႉတီႈၼင်ႇၵၼ် ၸပ်းၵၼ်ၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီး ဝႅတ်ႉၼမ်း၊ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ၊ ၵျႃႇမၼီႇ လႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ (ၸႄႈမိူင်းသျီႇၵႃႇၵူဝ်ႇ) ၶဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈၼႄႉၼွၼ်းပၼ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် လွင်ႈဝႃႈ ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ႁႂ်ႈၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် (active centers of propagation) ဢၼ်မီးၽၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶႄႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ပႆႇလႆႈၼႄႉၼွၼ်းၵွၼ်ႇ။ တႄႇဢဝ် ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 23 ၼၼ်ႉသေ ၸုမ်း WHO လႄႈ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈပိုၼ်ႉတီႈၶဝ် ဢွၼ်ႁူဝ်သေ လႆႈၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵၢၼ်လွင်ႈယႂ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ ႁႂ်ႈပၼ်ၶၢဝ်ႇတိုၼ်ႇသၢၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းသၢင်ႈ ယႃႇႁႂ်ႈမူင်ႈမႅင်း သိုပ်ႇၽႄႈထႅင်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30 ၼၼ်ႉ တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ၼႂ်း မိူင်းၶႄႇၼႆႉ မီး 7,711 သေ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29 ၼၼ်ႉ တီႈ မိူင်း 18 မိူင်းၼၼ်ႉ မီး 83 ဢၼ်ဝႃးၼႆယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ သေ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ(2019-nCoV) ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်သၢႆငၢႆၶိုၵ်ႉၶၢၵ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းလႆႈမႆႈၸႂ်(Public Health Emergency of International Concern) ၼႆယဝ်ႉ။

• 
  2019-nCoV cases in mainland China, Hong Kong, Macau, and Taiwan

    Confirmed 1–9

    Confirmed 10–99

    Confirmed 100–999

    Confirmed ≥1000
• 
  Map of the 2019–20 Wuhan coronavirus outbreak as of 20 မၢတ်ႉၶျ် 2025

     ၵူၼ်းပဵၼ် ၸိူဝ်းၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 10,000+

     ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 1,000-9,999

     ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 100-999

     ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 10-99

     ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 1-9

     ဢမ်ႇမီးၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ

လွင်ႈၼပ်ႉသွၼ်ႇလၢမ်းဝႆႉ

လွင်ႈဝူၼ်ႉဝႃႈ ၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် လႄႈ လွင်ႈႁူႉၸွမ်းၼႆႉ တူၵ်းလိုၼ်း 10 ဝၼ်း၊ ဢိင်ၼိူဝ်သၢႆငၢႆလွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉ ၵႃႈတီႈ Northeastern University လႄႈ Imperial College London ၶဝ် လၢမ်းသေ ၼပ်ႉသွၼ်ႇဝႆႉဝႃႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ တေၼမ်လိူဝ် 10 ပုၼ်ႈ သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၽွင်းယၢမ်းဢၼ် ပိုၼ်ၶၢဝ်ႇၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 21 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ Imperial College လႆႈလၢမ်းဝႆႉဝႃႈ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်း 4000 ၼႆသေ မိူဝ်ႈ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 26 ၼၼ်ႉ Northeastern University ဝႃႈ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် 21,300၊ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 27 ၼႆႉ တေၸၢင်ႈသုင်ၶိုၼ်ႈထိုင် 26,200 (with a confidence of 95% within the interval 19,200–34,800) ၼႆသေ ဢွၼ်ၵၼ်ၼပ်ႉသွၼ်ႇလၢမ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ 2020၊ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30၊ တီႈပွင်ႈၵႂၢမ်း Lancet ဢၼ်ၼိုင်ႈဝႃႈတႄႉ မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈလၢမ်းၼပ်ႉသွၼ်ႇဝႆႉဝႃႈ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၵေႃႉတေႃႇၵေႃႉၼႆႉ မီးဝႆႉ 75,815 ၵေႃႉ ၼႆယဝ်ႉ။

ၽိူဝ်ႇတႃႉတေၵဵပ်းသဵၼ်ႈမၢႆၽိတ်းပိူင်ႈ ၼိူဝ် လွင်ႈထၢမ်ႇထိူမ် ဝႃႈ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ပွတ်ႇၵႂ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်း(severe pneumonia) တွၼ်ႈတႃႇႁူင်းယႃ ႁႂ်ႈပေႃးၸွပ်ႇငိုၼ်ႈ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇလႆႈ လီလီငၢမ်းငၢမ်းၼၼ်ႉ တီႈဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼမ်ၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈမႆႈၸႂ်ၼိူဝ် ဢဵၼ်ႁႅင်းၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ လႆႈ ၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈႁႂ်ႈၵုမ်ႇထူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်တင်းၼမ်ၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇၶဝ်တေဢမ်ႇမီးလွင်ႈ တိူဝ်ႈၸမ်ႈၵၼ်တင်း ၵူၼ်းပဵၼ် ၸိူဝ်းပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်တၢင်ႇမဵဝ်းၼၼ်ႉၼႆသေ လႆႈမီးလွင်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ ယႃႇပေၵႂႃႇႁူင်းယႃသေ ႁႂ်ႈယူႇသဝ်းတီႈႁိူၼ်း (တွၼ်ႈတႃႇယႃႇႁႂ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၽႄႈၸွတ်ႇ) ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလင်လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇၼၼ်ႉ တီႈသၢႆတၢင်းႁိူဝ်းမိၼ်သွင်ဢၼ် ဢၼ်ၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းၵျႃႇပၢၼ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈ ဝူႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်း (400) ၼၼ်ႉ (5) ၵေႃႉၼႆႉ လႆႈၵူတ်ႇထတ်းႁၼ် ၸိူဝ်းမီးဝၢႆးရႅတ်ႉ ၼႆသေ တႃႇၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆႉ ၼႄ ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်သေ ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ် သီႇၵေႃႉၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇၼႄ ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇ တၢင်းပဵၼ်သင်။

ႁၢင်ႈမၢႆ လႄႈ ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်

2019-nCoV ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် (ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇဝူႁၢၼ်ႇ)။ လႆႈႁၼ်မီးၶေႃႈတၢင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇၼႄၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်သေတႃႈ ၸၢင်ႈမေႃၸပ်းၵၼ်ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ဢၢႆ၊ ၼၢဝ်၊ ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇ၊ ပဵၼ်ၶူပ်းပဵၼ်ၶိုၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇမၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢူၼ်ႈဢူၼ်ႈသေ ၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ်ၵႂႃႇ ႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်းယဝ်ႉ။ လွင်ႈၸဵပ်းတၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼႆႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်ပွတ်ႇၵႂ်ႈ၊ မၢၵ်ႇလမ်းလူႉလႅဝ်၊ ၸၢင်ႈတၢႆ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇ တၢင်းပဵၼ်ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇ ပွတ်းၼိူဝ်ၼႆႉ ၶီႇၸၢမ်၊ ၼမ်ႉၶီႈမုၵ်ႈယွႆႉ၊ ၶေႃးၸဵပ်းၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇပေႃးသူႈပဵၼ်။

လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ လႆႈလၢမ်းသေၼပ်ႉဝႆႉတႄႉ တႄႇဢဝ် လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် တေႃႉ ပေႃးထိုင် ဢွၵ်ႇၼႄၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်းတႄႇပဵၼ်(incubation period) ၼႆႉ ႁိုင် (2) ဝၼ်းတေႃႇ (10) ဝၼ်းၼႆသေ ဢၼ်ပဵၼ် ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇၵႅတ်ႇၶႄ လႄႈ ပၢႆႇၵုမ်းထိင်းတၢင်းပဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ (Centers for Disease Control and Prevention -CDC) လႆႈလၢမ်းသေ ၼပ်ႉသွၼ်တႄႉ ႁိုင် (2) ဝၼ်းတေႃႇ (14) ဝၼ်းဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ဢၼ်ပဵၼ် (41) ဢၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈတၢင်ထိုင် ႁူင်းယႃတီႈဝူႁၢၼ်ႇသေ ၼႂ်းၵႃႈ (13ၵေႃႉ -32%) ၼႆႉပဵၼ်ၸိူဝ်းမီးတၢင်းပဵၼ်ၶၢဝ်းႁိုင်၊ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်၊ ပဵၼ်လူမ်းႁူဝ်ၸႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးႁုပ်ႈတူၺ်းၼႆႉ (13 ၵေႃႉ - 32%)ၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈပႂ်ႉတူၺ်းလီလီသေ (6ၵေႃႉ-15%) ၼႆႉတႄႉ လႆႈတၢႆၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းတၢႆၵႂႃႇ ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ လႆႈပဵၼ်သၢႆငၢႆ လွင်ႈဢႃႇယုယႂ်ႇ(advanced age)၊ လူတ်ႈလိူဝ်(hypertension)၊ လူမ်းႁူဝ်ၸႂ်(cardiovascular disease) ၸိူဝ်းဢၼ်ၸၢင်ႈပၼ် ၶဵၼ် လွင်ႈႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈတၢင်း

လိၵ်ႈႁွမ်တွမ် ဢၼ်ပိုတ်ႇၼႄဝႆႉတီႈၵႂၢင်ႈ - ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ဝူႁၢၼ်ႇ

လွင်ႈၽႄႈၸပ်း

လုၵ်ႉတီႈၵူၼ်းၸပ်းဝႆႉတၢင်းပဵၼ် ပေႃးမၼ်းဢႆ၊ ၶီၸၢမ် ၼႂ်းၵႃႈ 3 feet (0.91 m) တေႃႇ 6 feet (1.8 m) ၼႆ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉ ပႃးၵႂႃႇၸွမ်း မဵတ်ႉၼမ်ႉဢွၼ်ႇ တီႈၼႂ်းလူမ်းသေ ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ လႆႈၽႄႈတိုၼ်းၵႂႃႇၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉ။. လွၵ်းလၢႆးၸပ်း လုၵ်ႉတီႈၽၢႆႈလူင် သေ ၸပ်းၸူးသူပ်း(fecal-oral transmission)ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈယူႇ။။

ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းတႄႇၸၸပ်း (41) ၵေႃႉၼၼ်ႉ သၢမ်ႈပုၼ်ႈသွင်ပုၼ်ႈၼႆႉ လႆႈမီးသၢႆမၢႆလွင်ႈဝႃႈ မီးလွင်ႈတိူဝ်ႉၸမ်ႈၵၼ်တင်း ၵၢတ်ႇလူင်ႁွမ်းၼၼ်ႇ ဢၼ်ၶၢႆတၢင်းၵိၼ်ပၢင်ႇလၢႆႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵေႃႉဢၼ်ႁႂ်ႈၸပ်းၽႄႈၽႂ်းၽႂ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ(super-spreader) ၼႆႉ မၼ်းႁႂ်ႈ ၸပ်းၸူး ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ 14 ၵေႃႉ ၼႆႈ လႆႈမီးလွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၸိူင်ႉၼၼ်မႃးယဝ်ႉ။ 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25၊ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈယႂ်ႇ ၽၢႆႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ လႄႈ ၵုမ်းထိင်းတၢင်းပဵၼ် မိူင်းၶႄႇ (Chinese Center for Disease Control and Prevention) ၵၢဝ်းၾူႈ (Gao Fu) လႆႈထဵင် လွင်လၢတ်ႈတီႈ ႁွင်ႈၶၢဝ်ႇသျိၼ်းႁႂႃႇ (Xinhua News Agency) ၼၼ်ႉ "ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်လၢတ်ႈယူႇၼႆႉ ယွၼ်ႉမၼ်းလႆႈၶၢႆႉၸူး ႁွင်ႈဝႆႉၵူၼ်းပဵၼ်တင်းၼမ်သေ တေလႆႈဝူၼ်ႉဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းႁႂ်ႈၸပ်းၽႄႈၽႂ်းၽႂ်း(super-spreader)ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈလီ မိူဝ်ႈပၢႆးၸဝ်ႉဝၼ်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉၼႆႉ (ဢၼ်ပဵၼ်ႁွင်ႈၶၢဝ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ၼႂ်းၵႃႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၶႄႇ) China Newsweek ၼၼ်ႉ လႆႈဢိင်ဢၢင်ႈၼိူဝ် ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ တီႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ပီၵိၼ်း (Peking University) သေ မွၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ "ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်လၢတ်ႈမႃးၽၢႆႇၼိူဝ်ၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈဝူၼ်ႉသွၼ်ႇပဵၼ် Super-spreader၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၽၢႆႇႁူင်းယႃၵေႃႈ ဢမ်ႇၵႅတ်ႇၵင်ႈပၼ်ၵူၼ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ်မၼ်း ၸိူဝ်းတိူတ်ႉၸမ်ႈမႅၼ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ လႆႈတၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းမႃးယဝ်ႉ။

ႁူဝ်ၼပ်ႉပိုၼ်ႉထၢၼ်လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်

Semi-log plot of confirmed cases and deaths in China (trend lines designate exponential growth)

လွင်ႈဝၢႆးရႅတ်ႉ ၽႄႈၸွတ်ႈတီႈၼႂ်းၵႄႈၵူၼ်းၼႆႉ "ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈဢဝ်တၢင်းပဵၼ် ၸပ်းသႂ်ႇၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉသေတႃႉ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် မၢင်ၸိူဝ်းၸမ်ႉ ဢဝ်တၢင်းပဵၼ်တေႃႉသူင်ႇပၼ် ၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉ" ၼႆ မၼ်းမီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉ တႄႇဢဝ် တႄႇဢဝ် 2.13 တေႃႇထိုင် 3.11 ၼႂ်းဢၢင်ႇၶႂၢင်ႇၼႆႉ လႆႈလၢမ်းသေ ၼပ်ႉသွၼ်ႇ ပိုၼ်ႉထၢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်(basic reproduction number)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တူဝ်ၼပ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းၼႄပၼ်ဝႃႈ ၵူၼ်းမႂ်ႇဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ မၼ်းတေၸၢင်ႈဢဝ်မူင်ႈမႅင်းတၢင်းပဵၼ် ၽႄႈၸပ်းထိုင်ၵူၼ်းလၢႆၵေႃႉဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇဢၼ်မႂ်ႇ ဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉဝႃႈ ၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ တူင်ႇၶႂၢင်ႇဢၼ်မၼ်းၸၢင်ႈသိုပ်ႇၸပ်းၽႄႈလႆႈၼႆႉ မီးထိုင်သီႇၵေႃႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ မၼ်းငၢႆးမိူၼ်ၵၼ်တင်း မူင်ႈပႅင်းရေႃးၵႃႇသႃးၸ် (SARSCoV) ယဝ်ႉ။

ပၢႆးမူင်ႈပႅင်းတၢင်းပဵၼ်

Genomic information

Genome organisation (click to enlarge)
NCBI genome ID	MN908947
Genome size	30473 bp
Year of completion	2020

ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ပႆႇၸၢင်ႈမၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ ဝၢႆႈရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ (2019-nCoV) ဢၼ်ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈမူင်ႈမႅင်းတၢင်းပဵၼ်သၽႃႇဝတူဝ်သတ်း (natural wildlife reservoir of the 2019‐nCoV) ဢၼ်တေႃႉသူင်ႇၸူးတီႈၵူၼ်း လႄႈ ၵေႃႉဢၼ်သူင်ႇပၼ်တီႈၼႂ်းၵႄႈ(intermediate host) မၼ်းၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ငဝ်ႈငႃႇဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉ ဢၼ်ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈသေပိူၼ်ႈတႄႉ ပဵၼ် မိင်ႇ ယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်းပိူင်ယၢင်ႇၼႆသေ ဢဝ်တူဝ်သတ်းတီႈၵၢတ်ႇၼၼ်ႉ မႃး 585 မဵတ်းသေ ၵူတ်းထတ်းတူၺ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်လၵ်းထၢၼ် ဝႃႈ ၼႂ်းၵႃႈ 33 မဵဝ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ 2019-nCoV ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်လိၵ်ႈလူင်ႈၼႃႈ(preprint) ဢၼ်ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇ မိူဝ်ႈ ပီ 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 23 ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးမေႃဝၢႆးရႅတ်ႉ ဝူႁၢၼ်ႇ၊ ႁူင်းယႃဝူႁၢၼ်ႇၵျိၼ်းျိၼ်တၼ်ႇ၊ ၸွမ်ႉၸွမ်ႇဢၵႄႇတမီႇပၢႆးသၢႆႊၶႄႇ၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇၵုမ်းထိင်းတၢင်းပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႈ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈမႃးသေ ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈလူင်ႈၼႃႈၼၼ်ႉ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉတႄႉ ငဝ်ႈငႃႇ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019 ၼႆႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈ မိင်ႇ ၊ nCoV-2019 လႄႈ ၸၼ်ႉ genome ၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇဝၢႆးရႅတ်ႉ ဢၼ်ၸႅၵ်ႇၼႄမႃး မိူဝ်ႈပီ 2013 ၼၼ်ႉ မၼ်းမႃးမိူၼ်ၵၼ် တေႃႇထိုင် 96% ဝႃႈၼႆဝႆႉယဝ်ႉ။

ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸၼ်ႉၸွမ်ၵႂၼ်းသျီႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးယႃႈၽိင်ႈထုင်းၶႄႇ(Guangxi Traditional Chinese Medical University)၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ပီႇၵိၼ်း(Peking University)၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ၼိင်းပူဝ်ႇ (Ningbo University)၊ ၶေႃးလဵၵ်ႉဢိၼ်ႇၵျိၼ်ႇၼီႇယႃႇၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၽၢႆႇတူဝ်ၸႂ် ဝူႁၢၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ႁဵတ်းလွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမႃးသေ ၼႂ်းၵႃႈၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ် codon usage bias ၸိူဝ်းမီးတီႈ မူင်ႈမႅင်း 2019-nCoV ၸိူဝ်းမီးတီႈ ငူးသွင်မဵဝ်း၊ ၵႆႇ၊ မဵၼ်ႈ၊ မိင်ႇ၊ လိၼ်ႈ ၼၼ်ႉၼိူင်းၵၼ်တူၺ်းသေး တူဝ်သတ်းဢၼ်မီး မူင်ႈမႅင်း 2019-nCoV ဢၼ်ၸၢင်ႈၸပ်းၸူးၵူၼ်းသေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ် ငူး ၼႆ လႆႈသွၼ်ႇဝႆႉၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉ။ ၵပ်းၵၢႆႇလွင်ႈဢၼ်ၼႆႉသေ လႆႈမီးလွင်ႈထဵင်ၵၼ်ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်သေ မၢင်ၸိူဝ်းဝႃႈ ဢွင်ႈတီႈဢၼ်မီးမူင်ႈမႅင်းၼႆႉ တေလႆႈပဵၼ် မိင်ႇ ၼႆၵေႃႈဝႃႈ။ တူဝ်ဢၼ်ယူႇၼႂ်းၵႄႈသေ တေႃႉသူင်ႇပၼ်ၸမ်ႉ တေပဵၼ် ၼူၵ်ႉ (ဢမ်ႇၼၼ်) တေပဵၼ် တူဝ်သတ်းလိူတ်ႈဢုၼ်ႇ သေမဵဝ်းမဵဝ်း၊ ငူးတႄႉဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ၊ ငူးၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် တူဝ်သတ်း ဢၼ်လူမ်းမႆႈၼႂ်းတူဝ် ၶိုၼ်ႈၽႂ်းလူင်းၽႂ်း (poikilotherm)ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၵူၼ်း ၼႆၵေႃႈဝႃႈယဝ်ႉ။ ထႅင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ဢဝ်ၶေႃႈမုၼ်း codon usage biasနှင့် recombination (ယွၼ်ႉမၼ်းပဵၼ် ၶေႃႈၵႂၢမ်း Genetic term လႄႈ ပေႃးပဵၼ်ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၽၢႆႇပၢႆးၼႆႉ ပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇပၼ် တေတိူဝ်းတုၵ်းထုၵ်ႇယဝ်ႉ။)ႁင်း တၢင်းပဵၼ်သႃးၸ်၊ မႃးၸ် ၸိူဝ်းၼႆႉသေၵေႃႈ လွင်ႈဢၼ်ဝႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈငူး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ ၼႆ ထဵင်ိၶုၼ်းယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ recombination event ဢၼ်ၼႄမႃးၼၼ်ႉ မိင်ႇၼႆႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈသေ ငူးယဝ်ႉ။ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ 2019-nCoV သေ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း လွင်ႈၸၼ်ႉတူဝ်းသတ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈၶိုၼ်ႈယႂ်၊ ၸိူဝ်ႉၽၼ်း (ဢမ်ႇၼၼ်) ၸုမ်းမၼ်းပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်မႃး (Phylogenetic) သေ လႆႈၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်း လွင်ႈပိုၼ်းဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးပဵၼ်ၸၼ်ႉပဵၼ်ၸၼ်ႉ၊ လွင်ႈၵဵဝ်ႇၵွင်ႉၵၼ်တင်း တူဝ်မီးၸႂ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးရႅတ်ႉဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်းထူၼ်ႈၸဵတ်းႁင်း မုင်ႉႁေႃႁိူၼ်းၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ဢၼ်ၸၢင်ႈၸပ်းၵူၼ်း ၼႆႉ မၼ်းမိူၼ်ၵၼ်တင်း SARS-CoV တေႃႇထိုင် 75%-80% သေ ၶႅၼ်းငၢႆးမိူၼ်ၵၼ် တင်းဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇမိင်ႇမၢင်ႇၸိူဝ်း (bat coronaviruses) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ လႆႈၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ genomes ႁင်း ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ပဵၼ် 5 ဢၼ်ႁင်းၶေႃသေ လႆႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်ႇပၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်လွင်ႈၼႆႉ လႆႈၼႄဝႆႉတႄႉ ပေႃးဢဝ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းဝႃႈ တင်း SARS-CoV၊MERS-CoV သေ လႆႈၵႆယၢၼ်ၵၼ်ဝႆႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း ၸိူဝ်းၶိူဝ်း (Betacoronavirus Beta-CoV) lineage B မိူၼ်ၼင်ႇ SARS-CoV ၼင်ႇၵဝ်ႇ ယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်လိၵ်ႈထတ်းသၢင်ႈ ႁင်း Domenico Benvenuto et al. ၼၼ်ႉတႄႉ မၼ်းၼႄ လွၵ်းသဵၼ်ႈၼႄသၢႆႁိူဝ်ငိူၼ်ႈၶိူဝ်း(phylogenetic tree) ဢၼ်ႁဵတ်းဝႆႉ ၵႃႈတီႈ ယေးငိုၼ်ႈၶိူဝ်း 12 highly similar whole genome sequences၊ 12 whole genome sequences of 2019-nCoV၊ 15 available whole genome sequence of 2019-nCoV ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။Genomic analysis shows that the Nucleocapsid and the Spike Glycoprotein have some sites under positive selective pressure. Homology modeling indicated certain molecular and structural differences among the viruses. The phylogenetic tree showed that 2019.nCoV significantly clustered with a Bat SARS-like Coronavirus sequence, whereas structural analysis revealed mutations in Spike Glycoprotein and nucleocapsid protein. The authors concluded 2019-nCoV is a coronavirus distinct from SARS virus that probably was transmitted from bats or another host that provided the ability to infect humans.

လွင်ႈၵူတ်ႇႁႃတၢင်းပဵၼ်

မိူဝ်ႈ 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 15၊ ၼၼ်ႉ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ(WHO) လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၶပ်းမၢႆၵၢၼ်ငၢၼ်း တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းသၢင်ႈၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ပၢႆးပႆႇၺႃႇယႃႈယႃ တႃႇၵူတ်ႇထတ်း 2019-nCoV ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၶပ်ႉမၢႆၵၢၼ်ငၢၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်လူဝ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ WHO လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇပၼ်မႃးယဝ်ႉ။ ၼႂ်းလွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၼၼ်ႉ လႆႈၸႂ်ႉဝႆႉ real time "reverse transcription-polymerase chain reaction" (rRT-PCR) ယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၢင်ႈႁဵတ်းလႆႈတီႈ လွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ် လႄႈ တူဝ်ယၢင်ႇလိူတ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၽွၼ်းမၼ်းတႄႉ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ၸၢင်ႈလႆႈ တႄႇဢဝ် လၢႆၸူဝ်ႈမူင်း တေႃႇ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းႁူဝ်ဝၼ်းမၼ်းယဝ်ႉ။

လွင်ႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈ

တႃႇတူၺ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း။ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ဝူႁၢၼ်ႇ § လွင်ႈၶူၼ်ႉၶႂႃႇ ယႃႈယႃၵႅတ်ႇၵင်ႈ

ၽိုၼ်တၢင်ႇၼႄၶေႃႈမုၼ်း ၽၢႆႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ လႄႈ ၽၢႆႇၵုမ်းထိင်းတၢင်းၿဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ (CDC) ဢၼ်ပဵၼ် တွၼ်ႈတႃႇ ၵႅတ်ႇၵင်ႈ လွင်ႈၽႄႈတိုၼ်းမူင်ႈမႅင်း

တီႈၶပ်ႉမၢႆ ဢၼ်လူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ လွင်ႈၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႈၾိင်ႈၵူၼ်း လႄႈ ပၢႆးဝူၼ်ႉၽၢႆႇပၢႆးပႆႇၺႃႇယႃႈယႃၼၼ်ႉ တေမီး လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်သေ ၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉ ဢၼ်မီးလွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၸၢင်ႈပဵၼ်ၽွၼ်ၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ် လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်သေ ၸွင်ႇတေ ၶၢမ်ႇလႆႈ ဢမ်ႇၶၢမ်ႇလႆႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တေမီးလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်တႄႉ လွင်ႈသႅၼ်သႂ်ႇတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ႁႂ်ႈသုၵ်ႈလၢင်ႉပၼ်တႃႇသေ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ယဝ်ႉၼႆၸိုင် ႁႂ်ႈသႂ်ႇဢၼ်တူမ်းၼႃႈဢၼ်ၸႂ်ႉတီႈႁူင်းယႃ (surgical mask) ၊ တွၼ်ႈတႃႇတၢင်းၶႆႈၸႂ်ပၢႆးယႃႈယႃသေ ႁႂ်ႈႁွင်ႉမေႃယႃသေၵေႃႉၵေႃႉ။ မိူင်းၵမ်ႉၼမ်တႄႉ လႆႈပၼ်ၽၢင်ႉဝႆႉဝႃႈ ယႃႇပေႁႂ်ႈၵႂႃႇ ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈ ႁူပေႈ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈႁွင်းၵွင်း ၵေႃႈ လႆႈၸီႉသင်ႇၵူၼ်းမိူင်း တွၼ်ႈတႃႇ ႁဵတ်းလွင်ႈမူတ်းသႂ်ႇတူဝ်ၽႂ်မၼ်း လႄႈ တွၼ်ႈတႃ သုၵ်ႈလၢင်ႈမိုဝ်းႁႂ်ႈမူတ်းသႂ်ႇယဝ်ႉ။ လႆႈသိုပ်ပၼ်ၽၢင်ႉ ၸိူဝ်းၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇ ၼွၵ်ႈဝဵင်းၶဝ် ယႃႇပေႁႂ်ႈ တိူဝ်ႉၺႃးတူဝ်သတ်း၊ ယႃႇပေၵိၼ် ၼိူဝ်တူဝ်ထိူၼ်ႇ(Game or hunting meat)၊ ယႃႇပေၵႂႃႇတီႈ ၵၢတ်ႇ ၸိူဝ်းၶၢႆ တူဝ်သတ်းဢၼ်ၶီး(live poultry markets)၊ ယႃႇပေၵႂႃႇ ၶွၵ်ႈတူဝ်သတ်း(farms) ၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ သမ်ႉပႃးဝႆႉထႅင်ႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ထၢင်ႇထိူမ်ဝႆႉဝႃႈ ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆ ႁႂ်ႈသုပ်းၽႅၼ်ႈတူမ်းၼႃႈ သေ ႁႂ်ႈႁွင်ႉၾူင်းၸူး မေႃယႃၼႆယဝ်ႉ။ စင်္ကာပူ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက လက်ကိုမှန်မှန်ဆေးကြောခြင်းကဲ့သို့ တကိုယ်ရေသန့်ရှင်းရေးအကျင့်ပြုရန် တောင်းဆိုသည်။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃး ၼၢဝ်၊ ဢမ်ႇယူႇလီၼႆ ႁႂ်ႈသူပ်းၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈ သေ ႁႂ်ႈၵႂႃႇၸူး မေႃယႃၵမ်းလဵဝ်ၼႆၵေႃႈ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉယူႇ။ လုၵ်ႉတီႈ WHO ၵေႃႈ လႆႈမီး ၶေႃႉၸီႉသင်ႇ ႁႂ်ႈသုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်းမၢၼ်ႇမၢၼ်ႇ၊ ပေႃး ႁႆ၊ ၶီႇၸၢမ် ၼႆ ႁႂ်ႈတူမ်းသူပ်း၊ ၶူႈလင်၊ ႁႂ်ႈဝႄႈလွင်ႈတိူဝ်ႉၸမ်ႈ တင်း ၵူၼ်းမီးၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် (ၼႄ)(ၼင်ႇ ဢႆ၊ ၶီႇၸၢမ်) ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈသုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း

တွၼ်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ႁႂ်ႈ "သုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း" ၼႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ႁွင်ႈၵၢၼ် CDC ဝႃႈ :

• "ၸႂ်ႉၵွၼ်ႈသီ လႄႈတင်း ၼမ်ႉသေ ႁႂ်ႈသုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း တၢင်းႁိုင် (20) သိၵ်ႈ၊ ပိူင်လူင်မၼ်း ပေႃးၵႆ၊ ၶီၸၢမ်၊ ထင်ႇၶီႈမုၵ်ႈယဝ်ႉလႄႈသင်၊ ပေႃးမိူဝ်ႈပႆႇၵိၼ် တၢင်းၵိၼ်ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ဝၢႆးသေ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈထၢင်မႃးယဝ်ႉလႄႈ တေလႆႈသုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း။"
• "ပေႃးတီႈဢၼ် ဢမ်ႇမီး ၼမ်ႉ လႄႈ ၵွၼ်ႈသီ ငၢႆႈငၢႆႈၼၼ်ႉၸၼ်ႉ ၸႂ်ႉၼမ်ႉလၢင်ႉမိုဝ်း ဢၼ်ဢဝ် ဢႄႇလ်ၵူဝ်ႇႁေႃးပဵၼ်ပိုၼ်ႉသေႁဵတ်းဝႆႉ (တီႈဢေႇသုတ်း ဢႄႇလ်ၵူဝ်ႇႁေႃး တေလႆႈၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ 60%)၊ ပေႃးႁၼ်မိုဝ်းၵိူဝ်ႇဝႆႉၼႆ တေလႆႈဢဝ် ၼမ်ႉ လႄႈ ၵွၼ်ႈသီသေ သုၵ်ႈလၢင်ႉ။"

ႁွင်ႈၵၢၼ် CDC ၊ ၵၢၼ်ငၢၼ်းၸွႆႈသၢင်ႈပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ လႄႈ WHO ၶဝ် လၢတ်ႈဝႃႈတႄႉ ၵူၼ်းၵေႃႉတေႃႇၵေႃႉ ယႃႇပေဢဝ် မိုဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈသုၵ်ႈဝႆႉသေ တိူဝ်ႉၸမ်ႈသူပ်း၊ တႃ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈမူတ်းသႂ်ႇ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈသၢႆတၢင်းထူၺ်ႈၸႂ်

Surgical masks used by people in Guangzhou

ပေႃးဝႃႈထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈ ၸပ်းတၢင်ပဵၼ်ၼႆၸိုင် လူဝ်ႇလႆႈသူပ်းၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈ မဵဝ်းၸႂ်ႉၼႂ်းၶွင်ႉၽႃႇတတ်း (ပိူင်လူင် ပေႃးဢွၵ်ႇၽၢႆႇၼႃႈၵူၼ်း) သေ တွၼ်ႈတႃႇ ၶေႃႈၸီႉသင်ႇၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ပၢႆးယူႇလီၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈႁွင်ႉ မေႃယႃၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်မဵတ်ႉၼမ်ႉဢွၼ်ႇ ဢၼ်ပိဝ်ဢွၵ်ႇမႃး ၽွင်းဢႆ၊ ၶီႈၸၢမ်၊ လၢတ်ႈၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈႁႄႉဝႆႉၼႆၸိုင် မၼ်းတေယွၼ်ႇယွမ်းလႆႈ လွင်ႈမူင်ႈမႅင်းၽႄႈတိုၼ်းသေ တေမီးၽွၼ်းလီတွၼ်ႈတႃႇ ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်းယဝ်ႉ။

ပေႃးဢမ်ႇမီးၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႆ ၵေႃႉဢၼ်မီးတၢင်းပဵၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ သၢႆတၢင်းထူၺ်ႈၸႂ်ၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈ ဢႆ၊ ၶီႈၸၢမ်ၼႆႉ ဢဝ်ၸေႈၸဵတ်ႉသေႁႄႉ၊ ပေႃးယဝ်ႉ ဢဝ်ၸေႈၼၼ်ႉ ၵႂႃႇပႅတ်ႈၼႂ်း ၵူၺ်ယုၵ်းယၵ်းသေ လူဝ်ႇလႆႈသုၵ်ႈသၢင်ႉမိုဝ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဢမ်ႇမီး ၸေႈၸဵတ်ႉၼႆၸိုင် ဢဝ်ငွၵ်းသွၵ်ႇတူပ်ႉသေ ႁႄႉပၼ်တီႈ သူပ်း လႄႈ ၶူႈလင်တႃႉ။

ၵူၼ်းၸိူဝ်းတေတူၺ်းထိုင်လုမ်းလႃး ၵူၼ်းဢၼ်လႅပ်ႈမီးတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ဝႃႈ ႁႂ်ႈသႂ်ႇၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈသုၵ်ႈၶူႈလင်၊ လွင်ႈဢဝ်ၼမ်ႉလၢင်ႉသူပ်းသေပူၼ်ႈပၢၵ်ႇ၊ လွင်ႈၵိၼ်ၽၵ်းမီႁူဝ်ၽိူၵ်ႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းတေဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၵတ်ႉသင်။

ၽႅၼ်ႇသုပ်းၼႃႈၼႆႉ မၼ်းတေၸၢင်ႈႁႄႉၵင်ႈပၼ်တၢင်းပဵၼ် တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇပႆႇၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ယွၼ်ႉဝႃႈ ပႆႇမီးလၵ်းထၢၼ်သင်လႄႈ တေၸၢင်ႈႁၼ်ထိုင်ၽိတ်းပိူင်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပဵၼ်ဢၼ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈလီၼႃႇၼႆယဝ်ႉ။ ဟောင်ကောင်၊ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ၊ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ၊ မလေးသျႃး ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းပၢႆးယူႇလီၶႅပ်ႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်သူပ်းတိုဝ်းၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်ယူႇယဝ်ႉ။

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈသေ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ WHO လႆႈပၼ်တၢင်းၶႂ်ႈၸႂ်ဝႆႉဝႃႈ လွင်ႈတၢင်းၽၢႆႇတႂ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၶႅမ်ႉသေပိူၼ်ႈဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ -

• ဢၼ်ပဵၼ် ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈၼၼ်ႉ တူမ်းပၼ် သူပ်း၊ ၶူႈလင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁႂ်ႈမၼ်းႁူမ်ႇလူမ်ႈလီ၊ တီႈၼႂ်းၵႄႈ ၼႃႈလႄႈ ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼၼ်ႉ ယႃႇႁႂ်ႈမၼ်းလွတ်ႈႁၢင်ႇ၊ ၽွင်းၸႂ်ႉတိုဝ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ယႃႇပေတိူဝ်ႉ ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈၼၼ်ႉ။
• ၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆး ဢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇသေ ဢဝ်ပႅတ်ႈ ၽႃႈတူမ်းၼႃႈ (ၶႂ်ႈဝႃႈၼႆႉ ယႃႇပေတိူဝ်ႉ ၽၢႆႇၼႃႈၽႅၼ်ႇတူမ်းၼၼ်ႉသေ ယွၼ်ႇယွမ်းသၢႆၽၢႆႇလင်မၼ်းသေ ပူတ်းပႅတ်ႈ)
• ဝၢႆးသေဢဝ် ၽႃႈတူမ်းၼႃႈၼၼ်ႉ ပႅတ်ႈယဝ်ႉ (ဢမ်ႇၼၼ်) ၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉတိူဝ်ႉၺႃးၼႆၸိုင် ႁႂ်ႈသုၵ်ႈပၼ်မိုဝ်း။
• ပေႃးၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈၼၼ်ႉ ယမ်းမႃးၼႆၸိုင် ၸႂ်ႉဢၼ်မႂ်ႇ (ဢၼ်ႁႅင်ႈႁွင်) ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈလႄႈ။
• ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈ မဵဝ်လႆႈၸႂ်ႉၼိုင်ႈပွၵ်ႈၵူၺ်းၼၼ်ႉ ယႃႇပေၶိုၼ်းဢဝ်ၸႂ်ႉ၊ ပေႃးၸႂ်ႉယဝ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ပႅတ်ႈသႂ်ႇၼႂ်းၵူၺ်ယုၵ်းယၵ်းၵမ်းလဵဝ်။

ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ပၢႆးယူႇလီၶဝ် ၽွင်းတိုၵ်ႉယူတ်းယႃတိူဝ်ႉၸမ်ႈ ၵူၼ်းမီးတၢင်းပဵၼ်ယူႇၼၼ်ႉ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉ ႁႂ်ႈၸႂ်ႉၶိူင်ႈထူၺ်ႈၸႂ် (respirators) ၼႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၶိူင်ႈၵႅတ်ႇၵင်ႈ NIOSH certified N95၊ EU standard FFP2 ဢမ်ႇၼၼ် မဵဝ်းမိူၼ်ၼၼ်၊ ႁႂ်ႈၸႂ်ႉပႃး ၸိူဝ်းပဵၼ် personal protective equipment (ၶူဝ်း၊ ၵႅဝ်ႈၵင်ႈတႃ) ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ။

ယွၼ်ႇယွမ်း လွင်ႈသိူၵ်ႈသမ်ႇတိူဝ်ႉၸမ်ႈၵူၼ်း

လွင်ႇယွၼ်ႇယွမ်း လွင်ႈသိူၵ်ႈသမ်ႇတိူဝ်ႉၸမ်ႈတင်းၵူၼ်းၼႆႉ မၼ်းၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းတၢင်းယိူင်းဢၢၼ်း လွင်ႈၵုမ်းၵမ် ႁႂ်ႈတၢင်းပဵၼ်ယႃႇၽႄႈၽႂ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈၵေႃႉၼိုင်ႈ လူဝ်ႇလႆႈယူႇႁၢင်ႇႁၢင်ႇ။ ၼႂ်းၵႃႈလွၵ်းလၢႆးၼၼ်ႉ မၵ်းၶၢၼ်းယႃႇႁႂ်ႈၵႂႃႇလႂ်၊ မၵ်းၶၢၼ်းဢမ်ႇႁႂ်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း၊ ၶဝ်ႈပႃး တွၼ်ႈတႃႇဢိုတ်းဝႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ႁူင်းႁဵၼ်း၊ ၵၢၼ်ငၢၼ်း၊ ဢွင်ႈတီႈလဵၼ်ႈၵၢၼ်ႁႅင်း၊ ယူင်ႇၸၢတ်ႈ၊ ယူင်ႇငဝ်းတူင်ႉ၊ ၵၢတ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇယွၼ်ႇယွမ်း လွင်ႈၵူၼ်းတေႃႇၵူၼ်း ယူႇၸမ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈယူႇသဝ်းတီႈႁိူၼ်း၊ ႁႄႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း၊ ဝႄႈ တီႈၵူၼ်းၼမ်၊ ဝႄႈလွင်ႈယိပ်းမိုဝ်းၵၼ်သေ တူင်ႉတၵ်ႉ၊ ဝႄႈလွင်ႈတိူဝ်ႉတူဝ်တိူဝ်ႉၶိင်းတင်း ၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႈ တီႈဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတင်းၼမ်ၼႆႉ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ႁဵတ်းမၢႆမီႈဢွၵ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ ယွၼ်ႇယွမ်း လွင်ႈၵူၼ်းတေႃႇၵေႃႈ သိုၵ်ႈသမ်ႇတိူဝ်ႉၸမ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢႃႇယူႇယႂ်ႇ၊ ၵူၼ်းၸိူဝ်းလႆႈၶၢမ်ႇတၢမ်ႇတၢင်းပဵၼ်ၶၢဝ်းႁိုဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ တိူဝ်းလႆႈထူပ်းၺႃး ၽေးတၢင်းပဵၼ်သေ ဢၼ်ပဵၼ် ၽၢႆႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ တၢင်းပဵၼ်လႄႈ ၽၢႆႇၵုမ်းထိင်းတၢင်းပဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မေႇရိၵၢၼ်ႇ (CDC) လႆႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈၶဝ်ဝႃႈ တီႈဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၶဝ်ဝႄႈ တီႈၵူၼ်းၼမ်သေ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉဝႃႈ ပေႃးပဵၼ်လႆႈ ႁႂ်ႈယူႇသဝ်းဝႆႉတီႈႁိူၼ်းၵူၺ်းၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်ၵႂႃႇတၢင်းလႂ်

မိူဝ်ႈပီ 2020၊ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 23 ၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၶႄ လွင်ႈဝၢႆးရႅတ်ႉၽႅဝ်ၵႂႃႇတၢင်းၼွၵ်ႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇသေၼႆ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်ၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢင်း တၢင်းၼွၵ်ႈ/တၢင်းၼႂ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းဝူႇႁၢၼ်ႇၵေႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် လူတ်ႉလဵၼ်း၊ ႁိူဝ်းမိၼ်၊ လူတ်ႉၵႃးၽၢႆႇတေႃႉသူင်ႇၵူၼ်းမိူင်း၊ လူတ်ႉလဵၼ်းတႂ်ႈလိၼ်၊ လူတ်ႉၵႃးလဵၼ်ႈတီႈၵႆ ၸိူဝ်းၼႆ ႁႂ်ႈၵိုတ်းဝႆႉ ႁၢၼ်ႉတေႃႇၶေႃႈပူင် ပႆႇဢွၵ်ႇထႅင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် လွင်ႈၵူၼ်းၸူႉတုမ်တင်းၼမ်၊ လွင်ႈလႄႇလၢဝ်းတွင်ႈတဵဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈၵိုတ်းယင်ႉဝႆႉယဝ်ႉ။ ပီ 2020၊ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24 ၼၼ်ႉ တီႈဝဵင်း 15 ဝဵင်း ဢိၵ်ႇပႃး ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇပၼ်ၵႂႃႇတၢင်းလႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ လိူဝ်သေ သျင်းယႅင်ႈ (Xiangyang) လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈ Shennongjia Forestry Distric ၼၼ်ႉသေ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ တင်းဢၼ်ၼႆႉ ထုၵ်ႇၶင်တိၼ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ယွၼ်ႉလွင်ႈၶင်တိၼ်ၼၼ်ႉလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၽိုင်းသိုဝ်ႉ ၼမ်ႉမၼ်းၸၢၵ်ႈ၊ တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉ၊ ၶူဝ်းၶွင်ၸိူဝ်းလူဝ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၶၼ်ၶူဝ်းၶွင်ၵေႃႉ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉၶိုၼ်ႈသုင်မႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ပၢႆးယူႇလီၶဝ်ၵေႃႈ ယွၼ်ႉမီးလွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈပႆတိုၼ် လႄႈ လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းလူတ်ႉသုၼ်ႇတူဝ်လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇၵႂႃႇၵႂႃႇမႃးမႃး လႆႈမီးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် တႅၵ်ႇၸီႇ လႄႈ လူတ်ႉၶၢတ်ႇသုၼ်ႇတူဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးႁူႉဢွင်ႈတီႈၶဝ်တေၵႂႃႇၼႆ ဢွၼ်ၵၼ်ဝႄႈယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇၼႆႉ ၵူၼ်း (5) လၢၼ်ႉ လႆႈဢွၵ်ႇမႃးသေ ၵိုတ်းဝႆႉယူႇ (9) လၢၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၽၢႆႇၵႅတ်ႇၵင်ႈလွင်ႈမူင်ႈမႅင်းၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်၊ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၽၢႆႇပၢႆးမူင်ႈမႅင်းသႃးၸ်၊ (epidemiologist နှင့် SARS virologist)ၵွၼ်းယီႊ(Guan Yi) ဢၼ်မႃးၵူတ်ႇထတ်းပၼ်တီႈ ဝူႁၢၼ်ႇတႃႇဝၼ်းၼိုင်ႈသေ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸုမ်းၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇပၢႆးယူႇလီ ဢၼ်ၶိုၼ်းပွၵ်ႈ ႁွင်းၵွင်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ မၼ်းမွၵ်ႇလၢတ်ႈ ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇၶဝ်ဝႃႈ "လွင်ႈဢၼ်ပဵၼ်တီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇၼႆႉ မၼ်းတေတိူဝ်းယႂ်ႇလိူဝ်သေ တၢင်းပဵၼ်သႃးၸ် (10) ပုၼ်ႈလႄႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ပေႃးပဵၼ်လႆႈ ႁႂ်ႈငိူင်ႉဝႄႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ တီႈပူဝ်ႉၸ် ဢၼ်တၢင်ႇတီႈ ၵွင်ႉသၢၼ်တူဝ်ႇဝိူင်းၵူၼ်း Weibo ၼၼ်ႉ "မိူဝ်ႈပၢႆးၸဝ်ႉ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ ၼၼ်ႉ တီႈႁူင်းယႃဝူႇႁၢၼ်ႇၼႆႉ ၵူၼ်းပဵၼ် ၸိူဝ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼႆႉ ပေႃးတဵမ်လူင်ၵႂႃႇသေ မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၼွၼ်းၼိူဝ်ၽၢၵ်ႈလိၼ်ယူႇ" ၼႆယဝ်ႉ။ မၢင်ၸိူဝ်းၸမ်ႉ ထတ်းသၢင်ႈႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်း ၼိူဝ် မၢႆၼပ်ႉဢၼ်လႆႈယုမ်ႇယမ်လႄႈ လွင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇၶဝ် ၸတ်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈတုၵ်းယွၼ်း တႃႇၶင်တိၼ်ၵေႃႈ မီးမႃးယဝ်ႉ။မိူဝ်ႈဝၼ်း ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24 ၵေႃႈ ဢဝ်ၶႅပ်းႁၢင်ႈ ၸိူဝ်းၵူၼ်းပဵၼ်း၊ ၶႅပ်းႁၢင်ႈၵူၼ်းတၢႆသၢမ်ၵေႃႉ ဢၼ်ဢဝ်ၽႅၼ်ႇၽိူၵ်ႇႁူမ်ႇသေ တမ်းဝႆႉတီႈၽၢၵ်ႈလိၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တၢင်ႇၶိုၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ Weibo တႄႉ ပေႃးပဵၼ် post ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး လွင်ႈတၢင်းၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၼႆ ၶဝ်မွတ်ႈပႅတ်ႇယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 26 ၼၼ်ႉ တီႈ ၸႄႈမိူင်းၵႂၢင်းတူင်ႈ(Guangdong) လႄႈ ဝဵင်းသျၢၼ်းတူဝ် (Shantou) ၼၼ်ႉ လႆႈၶင်တိၼ်ပဵၼ်ပွတ်းပဵၼ်တွၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ လွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ ဝၢႆးလင် သွင်ၸူဝ်ႈမူင်းမႃး လႆႈၶိုၼ်းႁုပ်ႈသိမ်းမႃးယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇဝႃႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇလွင်ႈၶင်တိၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉၼႆ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းတီႈဝဵင်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၼႅတ်ႈႁႃသိုဝ်ႉၶူဝ်းၶွင်လႄႈ ပေႃးသူၼ်ႈသိၼ်းသၢၼ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵႃႈပႆႇႁုပ်ႈသိမ်းၶိုၼ်း လွင်ႈၶင်တိၼ်ၼၼ်ႉၼႆ လွင်ႈလႄႇႁႃသိုဝ်ႉၶူဝ်းၶွင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇတူဝ်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ႁူင်းၵၢၼ်ယႃႈယႃ Caixin ဝႃႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ပႃးၼႂ်း ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇငဝ်ႈတိုၼ်းမၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်ႁႄႉႁၢမ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းဝႆႉ။ ပေႃးတေလႆႈ ႁဵတ်းၸွမ်းၼင်ႇ ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼၼ်ႉၸိုင် တေၸၢင်ႈတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈ ၸၢတ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်းဝဵင်း တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ ၼႆယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ် ဝဵင်းသျၢၼ်းတူဝ် ဝႃႈတႄႉ ဢမ်ႇလႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈလွင်ႈၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢင်း၊ ၵူၺ်းလူဝ်ႇၶႃႈမူင်ႈမႅင်း ၸိူဝ်းပဵၼ် လူတ်ႉဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼၼ်ႉၼႆ လႆႈသၢင်းလၢင်းဝႃႈၼၼ်ယဝ်ႉ။

ႁၢင်ႇၸိူဝ်ဝ်း(Hangzhou)၊ ၵႂၢင်ႇၸိူဝ်ဝ်း(Guangzhou)၊သျၢၼ်ႇႁၢႆး(Shanghai)၊ သျႅၼ်ႇၸႅၼ်း(Shenzhen)ဢိၵ်ႇပႃး ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ပႄႇၵျိၼ်းာ်(Beijing) ၼႆႉ တေဢမ်ႇႁဵတ်း လွင်ႈၶင်တိၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ ဝဵင်းတီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပႄႉၼၼ်ႉ ၼႆ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပိုၼ်ႉတီႈၶဝ် လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ပႆႇဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉတႄႉ ၶၢဝ်ႇၽၢင်းလႆႈဢွၵ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ၽူႈမီးသုၼ်ႇလၢတ်ႈ ၽၢႆႇၵမ်ၵၢၼ် လွင်ႈတေႃႉသူင်ႇမျူႇၼီႇၸပႄႇ ဝဵင်းပႄႇၵျိၼ်း လၢတ်ႈဝႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် လူတ်ႉၵႃးလႅၼ်ႈတီႈၵႆ ၊ သဵၼ်ႈတၢင်းတီႈၵႆ ၊ လူတ်ႉလဵၼ်းတႂ်ႈလိၼ်၊ လူတ်ႉပၢတ်ႉၸ်ၵႃး ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တေၵႂႃႇမႃးမိူၼ်တႃႇသေႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ ယႃတၢင်းမႆႈၸႂ် ၵူၼ်းတီႈဝဵင်းၼႆသေ ဢၼ်ပဵၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝဵင်းႁၢင်ႇၸိူဝ်ဝ်း ဝႃႈ ဢမ်ႇလႆႈၸႅၵ်ႇဝဵင်းဢၼ်ၼႆႉတင်း တၢင်ႇတီႈၽၢႆႇၼွၵ်ႈဝဵင်း ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၽေးၶဵၼ်ဢၼ်ၸၢင်ႈတေပဵၼ်မႃးတီႈဝဵင်း သွင်ဝဵင်းၼႆႉတႄႉ တေလႆႈမၵ်းမၼ်ႈတွၼ်ႈတႃႇႁႄႉၵင်ႈဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

• 
  People queueing outside a Wuhan pharmacy to buy face masks and medical supplies
• 
  Residents of Wuhan wearing masks rushed out to nearby markets to buy vegetables and other food on 23 January during the outbreak
• 
  Residents of Wuhan waiting for the last train of the city's metro on 10 A.M., 22 January

လွင်ႈၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းၽႂ်ႇမိူင်းမၼ်း

ယွၼ်ႉလွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ လွင်ႈၶင်တိၼ် ၽၢႆႇၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇၵူၼ်းမိူင်း တီႈ ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ ၼၼ်ႉလႄႈ မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ လႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်း တႃႇၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ်ၶိုၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းမၼ်းလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၽွင်းတၢင်တူဝ်ၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸဝ်ႈႁိူၼ်း လႆႈၶႂၢင်းပၼ်သေ ဢဝ်တၢင်း သၢႆႁိူဝ်းမိၼ် ဢၼ်ဢႃႇၼႃႇပၢၼ်ႇၶႄႇၶဝ် ၶႂၢင်းပၼ်သေ တေႁွင်ႉဢဝ်ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ မိူင်းဢၼ်တႄႇႁဵတ်းသၢင်ႈ တႃႇႁွင်ႉဢဝ်ၶိုၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ပဵၼ် ၵျႃႇပၢၼ်ႇ၊ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢႃႇမေႇရိၵ၊ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ၊ ဢေႃႉသထရေးလီးယႃး ၊ သီႇရိလၢင်းၵႃ၊ ၵျႃႇမၼီႇ လႄႈ မိူင်းထႆး ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပႃႇၵိတ်ႉသတၢၼ်ႇတႄႉ မၼ်းတေဢမ်ႇႁွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း ဢၼ်ၽႅဝ်ဝႆႉယူႇတီႈ မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈၼႄၶပ်ႉမၢႆၶၢဝ်းယၢမ်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ်ၵူၼ်း

• မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၼႆႉ လႆႈၶႂၢင်းပၼ် ဢဝ်တင်းႁိူဝ်းမိၼ်သီႇလမ်းသေ မိူဝ်ႈဝၼ်း ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24-27 ၼၼ်ႉ လႆႈၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ် ၵူၼ်းထွင်ႈတဵဝ်းတီႈဝူႇႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
• ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29၊ မိူင်းဢေႃႉသထရေးလီးယႃး၊ မိူင်းၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇ မိူင်းသွင်မိူင်းလႆႈႁူမ်ႈၵၼ်သေ တေဢၢၼ်းၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်၊ တီႈဝူႇႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇ မီးယူႇ 50-82၊ ၵူၼ်းဢေႃႉသထရေးလီးယႃးဢိၵ်ႇပႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇမီး 140 တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းဢေႃႉသထရေးလီးယႃး မီးယူႇ 600 ယဝ်ႉ။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇၸွႆႈထႅမ် လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈဢၼ်ၶိုၼ်းႁွင်ႉၵူၼ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈၶၢတ်ႈဢဝ် Boeing 777-200ER လမ်းၼိုင်ႈ ၵႃႈတီႈ ၽၢႆႇတေႃႉသူင်ႇၵၢၼ်ႁိူဝ်းမိၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇၶဝ်ၵေႃႈ လႅပ်ႈပၼ်ၶႂၢင်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈတေပၼ်ပႃႇၸႃး ၵူၼ်းမိူင်းၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ႁိူဝ်းမိၼ်ၼၼ်ႉ တေႁွင်ႉပၼ်ပႃး ၵူၼ်း ဢေႃးသထရေးလီးယႃး လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းမူႇၵုၼ်ပၸီၽိၵ်ႉ ၸၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။
• ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29၊ သၵွတ်ႉ မေႃးရိတ်ႉသၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၸွမ်ၽွင်းလူင် ဢေႃးသထရေးလီးယႃးၼႆႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၶပ်ႉမၢႆ တွၼ်ႈတႃႇ ဢဝ်ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း ၸိူဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ ၵူၼ်းထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇၸိူဝ်းဢၼ်ႁွင်ႉမႃးတီႈဝူႇႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၵႂႃႇဝႆႉတီႈၼိူဝ်ၵုၼ်ၶရိတ်ႉသမၢတ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃးၼၼ်ႉ ၵႂႃႇဝႆႉတီႈၼိူဝ်ၵုၼ် ဢၼ်ယၢမ်ႈဝႆႉ ၵူၼ်းၸိူဝ်းယွၼ်းမႃးပိုင်ႈႁူမ်ႈလူၺ်ႈၵၢၼ်မိူင်း တီႈဢၼ်ပဵၼ်ဢွင်ႈဢၼ်မီးလွင်ႈထဵင်မေႃးၵၼ် (လႆႈယႃႉပႅတ်ႈ မိူဝ်ႈ ပီ 2018) ၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်လႆႈမီး လွင်ႈထတ်းသၢင်မႃးယဝ်ႉ။
• ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29 မိူင်းၵၢဝ်းလီၸၢၼ်း ၵေႃႈ မီးလွင်ႈၽွမ်ႉၸႂ်ၵၼ်တင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇ သေ လႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းသၢႆႁိူဝ်းမိၼ် တွၼ်ႈတႃႇၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း မွၵ်ႈ 700 ဢၼ်မီးယူႇတီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸုမ်းသွင်ၸုမ်း၊ ႁၢင်ႈႁႅင်းမႃး ႁိူဝ်းမိၼ်သွင်လမ်း၊ ၼိုင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈၸုမ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃး မေႃယႃ ၊ မေႃလုမ်းလႃး ၊ လုမ်းၵၢၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်း လႄႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၽၢႆႇႁဵတ်းသၢင်ႈ ၸႅၵ်ႇၽႄၶင်တိၼ်ဝႆႉႁင်းၶေႃၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
• ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29၊ ဢၼ်ပဵၼ်တပ်ႉလူမ်းဢိၼ်ႇတူဝ်ႇ (TNI-AU) ၵေႃႈ Boeing 737 သွင်လမ်း၊ C-130 Hercules လမ်းၼိုင်ႈ ႁူမ်ႈသၢမ်လမ်း ၸိူဝ်းဢၼ်မီးတီႈ Halim Perdanakusuma Air Force Base ၼၼ်ႉသေ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းပၼ်ယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၸွႆႈထႅမ်ၵေႃႈ ပႃးၸုမ်းပၢႆးယူႇလီသေယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇႁွင်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းဢိၼ်ႇတူဝ်ႇ မွၵ်ႈ 243 ၵေႃႉသေ ၸေၸႅၵ်ႇၶဝ်ဝႆႉၶေႃၶေႃ ၵႃႈတီႈ Natuna Regency တၢင်းႁိုင်တႃႇ 14 ဝၼ်းၼႆယဝ်ႉ။

ငဝ်ႈတိုၼ်းမၼ်း ႁွင်ႉ 245 ၵေႃႉသေတႃႉ တႃႇ 4 ၵေႃႉၼႆႉ လႆႈထဵင် တွၼ်ႈတႃႇဢွၵ်ႇၼႂ်းမိူင်းၶႄႇသေ 3 ၵေႃႉၼႆႉ ယွၼ်ႉဢမ်ႇၶၢမ်ႈပူၼ်ႉလႆႈ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းပၢႆးယူႇလီၽၢႆႇၶႄႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ယွၼ်ႉဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၶဝ် ၵႂႃႇဝႆႉတီႈၼိူဝ်ၵုၼ် Natuna လႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်မီးယူႇတီႈၼိူဝ်ၵုၼ်ၼၼ်ႉ ၽွမ်ႉၵၼ်ၼႄၵၢင်ၸႂ်သေ ဢဝ်မၢၵ်ႇလူတ်ႉၸုတ်ႇၽႆးလႄႈ ၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈၶဝ်ပေႃးလႆႈ တမ်းတပ်ႉၶဝ်ဝႆႉယဝ်ႉ။

• ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30၊ တွၼ်ႈတႃႇ သၢႆႁိူဝ်းမိၼ် ပေႃးတေၶႅမ်ႉလႅပ်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၶႄႇ လႄႈတင်း ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁွမ်းႁဵတ်းသၢင်ႈသေ လုၵ်ႉတီႈ သၢႆႁိူဝ်းမိၼ် Scoot သေ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸေႇတၼႃႇၶဝ် ၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းသိင်ႇၵႃႇပူႇ 92 သွင်ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းသိင်ႇၵႃႇပူႇ ဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဝႆႉတႄႉ လႆႈၵိုတ်းဝႆႉတီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီႁွင်ႉၸွမ်း ၵူၼ်းဢၼ်ဢမ်ႇမီးတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၵူၼ်းႁွင်ႉမႃးၼၼ်ႉ တႃႇသွင်ၵေႃႉၼႆႉ လႆႈႁၼ်တၢင်းပဵၼ်လႄႈ ၸင်ႇလႆႈၼႄႉၼွၼ်းဝႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းသိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ ဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ်တီႈၼိူဝ်ႁိူဝ်းမိၼ်သေ ၽိူဝ်ႇႁွတ်ႈၽႅဝ် ၸင်ႇၸပ်းၼၢဝ်ယဝ်ႉ။
• ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30၊ ႁိူဝ်းမိၼ်ပရိတ်ႉတိတ်ႉ ဢၼ်တေႃႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းဢီးယူႇ 110 ၵေႃႉ (ပရိတ်ႉတဵင်ႇ 83၊ တၢင်ႇမိူင်း 27၊ ဢမ်ႇပႃးမေႃယႃ တီႈယူႇၶေႇ) ၼၼ်ႉ လႆႈဢွၵ်ႇမႃးတီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ ႁွတ်ႈၽႅဝ်တီႈ RAF Brize Norton မိူင်းဢိင်ႇၵလႅၼ်ႇယဝ်ႉ။ ဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းပရိတ်ႉတဵင်ႇၶဝ် ၸႅၵ်ႇဝႆႉႁင်းၶေႃ ၵႃႈတီႈ ၵုၼ်ယွၼ်ႇ (Wirral) တီႈ ႁူင်းယႃ Arrowe Park Hospital ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းတင်းသဵင်ႈၼႆႉ မိူဝ်ႈပႆႇတႄႇၶၢဝ်းတၢင်းႁိူဝ်းမိၼ်ၼၼ်ႉ ၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်း ဢမ်ႇႁၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းဢီးယူႇတၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ Brize Norton သေ သူင်ႇၸူး သပဵၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းပရိတ်ႉတဵင်ႇ လဵပ်ႈတေၸွမ်း မွၵ်ႈ 150 ၼႆႉၼႆသေ လႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းတွၼ်ႈတႃႇဢွၵ်ႇႁိူဝ်းမိၼ် ၸဝ်ႉၸဝ်ႉယဝ်ႉ။ မိူင်းၶႄႇၶဝ် လႆႈထဵင် လွင်ႈၶႂၢင်းပၼ်သေ ၸိူဝ်းမီး မႂ်ၶၢမ်ႈမိူင်းမိူင်းၶႄႇ (ၸိူဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်ပေႃႈမႄႈဢိင်းၵလဵတ်ႈၵိူတ်ႇဝႆႉ၊ ဢိၵ်ႇပႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႅင်) ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢွၵ်ႇလႆႈ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ႁိူဝ်းမိၼ်ဢွၵ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ လႆႈၶိုၼ်းႁုပ်ႈသိမ်းပၼ် လွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼၼ်ႉသေတႃႉ တူၵ်းလိုၼ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ လူဝ်ႇမႃးၼႆ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ တေၶပ်းၶိုင် တႃႇပွႆႇပၼ် ႁိူဝ်းမိၼ်ထႅင်ႈလမ်းၼိုင်ႈၼႆယူႇ။ ဝၼ်းၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ တီႈယူႇၶေႇၼႆႉ လႆႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇ လွင်ႈပဵၼ်ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ဢၼ်ထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈမီးမူင်ႈမႅင်ႈၼႆသေ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇၶိုၼ်းသိုပ်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇထႅင်ႈယဝ်ႉ။
• ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1၊ ပွတ်းၼႂ်ၼၼ်ႉ တီႈဢၼ်ပဵၼ်ႁိူဝ်းမိၼ် ၶၢတ်ႈတၢင်းလမ်း ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ မိူင်းထႆးသေ ဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ၽွင်းလူင်ပၢႆးယူႇလီ Anutin Charnvirakul လႆႈဢွၼ်ႁူဝ်သေ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ respiratory tract infectionနှင့် emergency medicine ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပႃးမႃးၸွမ်းၸုမ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇႁွင်ႉဢဝ်ၶိုၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းထႆး (64) ၵေႃႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
• ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1, 2020၊ ဢၼ်ပဵၼ် ႁိူဝ်းမိၼ် တပ်ႉလူမ်းၵျႃႇမၢၼ်ႇ လမ်းၼိုင်ႈၼႆႉ ၽွင်းလုၵ်ႉတီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇသေ ပွၵ်ႈၼၼ်ႉ ထၢၼ်ၽွင်းလူင်ၽၢႆႇၵႅတ်ႇၵင်ႈၵျႃႇမၢၼ်ႇဝႃႈ ဢမ်ႇလႆႈၶႂၢင်းပၼ် တွၼ်ႈတႃႇၵိုတ်းလိုဝ်ႈတီႈ မေႃႇသၵူဝ်ႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၵၼူ်းမိူင်းၵျႃႇမၢၼ်ႇ 102 ၵေႃႉလႄႈ ဢၼ်ဢမ်ႇၸိူဝ်ႈၵျႃႇမၢၼ်ႇ ပႃးမႃး 26 ၵေႃႉသေ လႆႈၵိုတ်းလိုဝ်ႈတီႈ Helsinki သေ ၸင်ႇၽႅဝ်ထိုင် Frankfurt Airport ယဝ်ႉ။ ထၢၼ်ၽွင်းလူင်ပၢႆးယူႇလီၵျႃႇမၢၼ်ႇဝႃႈတႄႉ တီႈၵူၼ်းၸိူဝ်းမႃးၸွမ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁၼ်မီးၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ်သင် ၼႆယဝ်ႉ။
• ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1, 2020 လႆႈၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းမလေးသျႃး 120 ၸိူဝ်းဢၼ်မီး ဝူႇႁၢၼ်ႇလႄႈ ႁိမ်းႁွမ်းၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။
• ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1၊ ႁိူဝ်းမိၼ်ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ ဢၼ်တေႃႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းဢီးယူႇ လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းဢိင်းၵလဵတ်ႈၸိူဝ်းၵိုတ်းဝႆႉၼၼ်ႉသေ ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃးတီႈ ဝဵင်းမႃႇသေး(Marseille)ယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပရႃႇၸီးၵေႃႈ တေပွႆႇႁိူဝ်းမိၼ်သေ ႁွင်ႉဢဝ်ၶိုၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း 58 ၵေႃႉသေ တေဢဝ်ၶဝ်ဝႆႉတီႈ ဢွင်ႈသိုၵ်းၼိုင်ႈဢၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းမိူင်းၶၼေႇတႃႇ 325 ၵေႃႉ ဢၼ်မီးတီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉၼၼ်ႉ လႆႈတၢင်ႇမၢႆၽၢင် တွၼ်ႈတႃႇဢွၵ်ႇတီႈမိူင်းၶႄႇသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶၼေႇတႃႇၵေႃႈ တိုၵ်ႉပႂ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇ ၶႂၢင်းပၼ်ယူႇယဝ်ႉ။
• လုၵ်ႈႁဵၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းၵႂႃႇသွၼ်ႁဵၼ်းယူႇတီႈ ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ ၼႂ်းၵႃႈ 63 ၵေႃႉၼၼ်ႉ တႃႇ 59 ၵေႃႉၼႆႉ ဢဝ်တင်းႁိူဝ်းမိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းသေ လႆႈၽႅဝ်မႃးတီႈ ဝဵ်ငးလိူဝ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 2-2-2020 ယၢမ်းၵၢင်ၼႂ် 4:15 မဵတ်ႉၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၵူၼ်းၵိုတ်းမႃးၼၼ်ႉ တႃႇၵေႃႉၼိုင်ႈတႄႉ ယွၼ်ႉဢမ်ႇငမ်ႇမႅၼ်ႈတင်း ပၵ်းပိူင်ၵၢၼ်ၶဝ်ႈမိူင်းဢွၵ်ႇမိူင်း မိူင်းၶႄႇလႄႈသင်၊ တႃႇၵေႃႉၼိုင်ႈၸမ်ႉ ယွၼ်ႉၽႅဝ်ဝႆႉၼွၵ်ႈၸႄႈမိူင်းလႄႈသင်၊ တႃႇ 2 ၵေႃႉတႄႉ ယွၼ်ႉလူမ်းမႆႈတူဝ် သုင်ႁႅင်းဝႆႉသေ လူဝ်ႁပ်ႉဢဝ် လွင်ႈတူၺ်းထိုင်လႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈပႃးမႃးၸွမ်း။ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸိူဝ်း ၽႅဝ်မႃးတီႈ မိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ဢဝ်ၶဝ်ၸႅၵ်ႇဝႆႉႁင်းၶေႃ ၵႃႈတီႈ ႁူင်းယႃၵၢၼ်ႇတေႃႇၼတီႇသေ လႆႈတူၺ်းထိုင်ၶဝ်ဝႆႉၸွမ်းပိူင်မၼ်းလီလီယူႇ။

လွင်ႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉ ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ

လိၵ်ႈႁွမ်တွမ် ဢၼ်ပိုတ်ႇၼႄဝႆႉတီႈၵႂၢင်ႈ - ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ဝူႇႁၢၼ်ႇ#လွင်ႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉ ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ

ၸုမ်းၸိူဝ်းမီးတီႈ ပတ်ႉပိုၼ်ႉလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ၵူတ်ႇထတ်းယႃႈယႃႁႄႉၵၼ် (ဢမ်ႇၼၼ်) ႁဵတ်းဢွၵ်ႇယူႇ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းၵႅတ်ႇၵင်ႈတၢင်းပဵၼ် လႄႈ ၽၢႆႇၵုမ်းထိင်ႈတၢင်းပဵၼ် မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈတႄႇၵူတ်ႇထတ်း ယႃႈယႃၵႅတ်ႇၵင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇတိုၵ်းတေႃး တၢင်းပဵၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ၼႆယူႇသေ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ဢဝ်တင်း ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈပွတ်ႇၵႂ်ႈသေၵေႃႈ ၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်းယူႇယဝ်ႉ။ Yuen Kwok-yung ဢၼ်ပဵၼ် မေႃၶူၼ်ႉၶႂႃႉႁွင်းၵွင်း လႄႈ ၸုမ်းၸၼ်ႉၸွမ်ႁွင်းၵွင်းၶဝ်လႆႈ ၽေႃႇၸၢပ်ႈယႃႈယႃၵႅတ်ႇၵင်ႈမႂ်ႇသေတႃႉ မိူဝ်ႈပႆႇၸၢမ်းတူၺ်းတီႈၵူၼ်းၼၼ်ႉ လူဝ်ႇၸၢမ်းတူၺ်း တူဝ်သတ်းဢွၼ်တၢင်းၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၸုမ်းလူလွမ်ပႂ်ႉတူၺ်း ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်းရတ်ႉသျႃး Rospotrebnadzor ၵေႃႉ ဢဝ်ၶေႃႈၶႂ်ႈၸႂ်ႉပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ႁင်း WHO ပဵၼ်ပိုၼ်ႉသေ လႆႈတႄႇ လွင်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးယူႇလီ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ (NIH) ၼၼ်ႉ ၶဝ်မုင်ႈမွင်းဝႃႈ ပေႃး လိူၼ်ဢေႇပရႄႇ 2020 မႃး တေတႄႇၸမ်းတူၺ်းတီႈၵူၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ဢွၼ်ပဵၼ် Moderna ဢၼ်ပၵ်းတီႈ မႅၵ်ႇသႃႇၶျူးသႅတ်ႉ ၶႅမ်းပရိတ်ႉ ၼၼ်ႉ ဢဝ်လွင်ႈၵမ်ႈထႅမ် CEPI သေ လႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ mRNA vaccine မဵဝ်းၼိုင်ႈသေ Inovio Pharmaceuticals ၵေႃႈ ဢဝ်တင်း ၶပ်ႉမၢႆၸိူဝ်ႉၽၼ်း(gene sequence) ဢၼ်လႆႈ လွင်ႈၶႂၢင်းပၼ်တီႈ CEPI သေ ဝၢႆးႁိုင် သွင်ၸူဝ်ႈမွင်း လႆႈၽေႃႇၸၢပ်ႈ ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈမဵဝ်းၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ လႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇၸၢမ်းတူၺ်းတီႈ တူဝ်သတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် Coalition for Epidemic Preparedness Innovations(CEPI) ႁင်းၼေႃႇဝေးၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈဢဝ်ငိုၼ်းၵမ်ႉထႅမ်ပၼ် ၵၢၼ်ငၢၼ်းယႃႈယႃႁႄႉၵင် သၢမ်ဢၼ်သေ လႆႈမူင်ႈမွင်းဝႆႉဝႃႈ မွၵ်ႈ လိူၼ်ၵျုၼ်ႇ 2020 ၼႆႉ တႃႇႁဵတ်းလႆႈ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈသေ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းၼိုင်ႈပီၼႆႉ ႁႂ်ႈထိုင်ၸၼ်ႉ ၼႄႉၼွၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ၸၼ်ႉၸွမ် ၵႂိၼ်းသလႅၼ် မိူင်းဢေႃးသထရေးလီးယႃးၵေႃႈ လႆႈငိုၼ်း AU$10.6million ၵႃႈတီႈ CEPI သေ တွၼ်ႈတႃႇ ၵေႃႇသၢင်ႈ molecular clamp vaccine platform ဢၼ်ၼိုင်ႈၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈၶပ်းၶိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈ

တႃႇတူၺ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း။ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ဝူႇႁၢၼ်ႇ § လွင်ႈယူတ်းယႃ

Infrared cameras were installed in Wuhan railway station to check passengers' body temperature before they board the trains.

ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ/ယူတ်းယႃ တွၼ်ႈတႃႇ 2019-nCoVၼႆႉ ဢမ်ႇပႆႇမီး။ တိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ်ၵူတ်ႇထတ်းၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁႂ်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉ သၢၵ်ႈသႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ယႃႈယႃၼၢဝ် ဢၼ်ၸႂ်ႉယူႇတႃႇသေ (flu medications (over-the-counter) - မဵဝ်းပဵၼ်ယႃႈယႃ ဢၼ်ဢမ်ႇပႃး ၶေႃႈၸီႉသင်ႇမေႃယႃၶဝ်သေ သိုဝ်ႉၵိၼ်လႆႈ)၊ လွင်ႈၵိၼ်ပၼ်ၼမ်ႉၼမ်ၼမ်၊ လွင်ႈလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လၢႆးယူတ်းယႃ ဢၼ်ပၼ်ဢွၵ်ႇသီႇၵျိၼ်ႇ (Oxygen therapy)၊ လၢႆးယူတ်းယႃသမ်းယႃႈယႃ(intravenous fluids)၊ breathing support ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႅပ်ႈတေလူဝ်ႇဝႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။ မိူင်းတီႈၵမ်ၽွင်ႈၼႆႉ ပေႃးၵူၼ်းမိူင်း မီးၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ် ၼင်ႇ ၼၢဝ်ၵတ်းသၼ်ႇ (ပိူင်လူင် ပေႃးဝႃႈယၢမ်ႈၵႂႃႇမႃးမိူင်းၶႄႇ) ၼႆ လူဝ်ႇလႆႈသူင်ႇၶၢဝ်ႇဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ

'Aerial photography of roads after motor vehicles are banned in central urban areas of Wuhan: few vehicle traces' – Video news from China News Service

Passengers wearing masks going through an extra body temperature check as part of airport security. Captured on 26 January in NE China's Changchun Longjia Airport

Hong Kong residents queueing to refund their bullet train tickets to the mainland in West Kowloon railway station

ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25၊ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်း ပေႃလိတ်ႉပျူႇရူဝ်ႇ ပႃႇတီႇၶွမ်ႇမျူႇၼိတ်ႉၶႄႇၼၼ်ႉ လႆႈႁူပ်ႉၵၼ်သေ လႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်း လွင်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သျီၵျိင်းပိင်ႇ ၽူႈၼမ်းၼႂ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ပႃႇတီႇၶွမ်ႇမျူႇၼိတ်ႉႉ မွၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ယွၼ်ႉႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉၶိုၼ်ႈမႃးၼမ်လႄႈ သၢႆငၢႆၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်ဝႆႉသၢႆငၢႆၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉယူႇ ဝႃႇၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးထိုင်တၢမ်းၶၢမ်မႃး တီႈဝူႁၢၼ်ႇၼႆႉ ပေႃးလိူဝ်သေဝႃႈပဵၼ်လွင်ႈၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉၼႆ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈလွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း လူတ်ႉၵႃးသုၼ်ႇတူဝ်ယဝ်ႉ။

ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 26၊ ၸွမ်ၽွင်းလူင် Li Keqiang လႆႈဢွၼ်ႁူဝ် ၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၸုမ်းၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၵုမ်းထိင်းလႆႈလွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼႆသေ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းဢၼ်ၼႆႉ လႆႈတပ်းတႅတ်း တွၼ်ႈတႃႇ ၸၼ်ၶၢဝ်းတၼ်းၶၢဝ်းဢိုတ်းၵၢၼ်ပီမႂ်ႇ ဢၼ်ယၢဝ်းလိူဝ်ၼႆႉၼႆယဝ်ႉ။

ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 27 ၼၼ်ႉ ၸွမ်ၽွင်းလူင် ၵႂႃႇၽႅဝ်တီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇသေ လႆႈပၼ်ၶေႃႈၸီႉသင်ႇ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်းလွင်ႈၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈမိူင်းၶႄႉပတ်ႉပိုၼ်ႉၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ်လႆႈ ဢိုတ်းႁူင်းႁဵၼ်း၊ လႆႈၶၢႆႉၶၢဝ်းသွၼ်လိၵ်ႈႁူဝ်ၶၢဝ်းမႆႈၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၸႄႈတွၼ်ႈႁူပႄႉပတ်ႉပိုၼ်ႉၵေႃႈ လုၵ်ႉဢဝ် ၸၼ်ႉငဝ်ႈ တေႃႇထိုင် ၸၼ်ႉၸွမ်ၼၼ်ႉ လႆႈတိူဝ်းၶၢဝ်းဢိုတ်းႁဵၼ်းယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ မိူၼ်ၼင်ႇ ႁွင်းၵွင်း၊ မႃႇၵၢဝ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၶပ်ႉမၢႆႁူင်းႁဵၼ်းသေ လႆႈႁဵတ်းလွင်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းငူပ်ႉငိၵၼ်ယဝ်ႉ။ တီႈ မႃႇၵၢဝ်ႈၵေႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ႁူင်းတူၺ်းလိၵ်ႈ၊ ႁွင်ႈၼႄပိုၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ လႆႈဢိုတ်းဝႆႉသေ ဢၼ်ပဵၼ်ၶၢဝ်းဢိုတ်းပီမႂ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈတိူဝ်းလိူဝ် တွၼ်ႈတႃႇ ပိူင်ထၢၼ်ႈပၢႆးပႆႇၺႃႇယူႇယဝ်ႉ။

ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 27 ၼၼ်ႉ လုမ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ႁင်း ၶွင်ႇၸီႇၸိုင်ႈမိူင်း (General Office of the State Council of China) ဢၼ်ပဵၼ် ၸုမ်းထႅၼ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ လႆႈတိူဝ်းလိူဝ်ၶၢဝ်းဢိုတ်းပီမႂ်ႇ လႄႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၶိုင်ပီသွၼ်လိၵ်ႈႁူဝ်ၶၢဝ်းမႆႈ (spring semester) ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶၢႆႉဝႆႉၼႆယဝ်ႉ။

ဢၼ်ပဵၼ် ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၽၢႆႇထွင်ႈတဵဝ်း လႄႈ ၽၢႆႇၾိင်ႈငႄႈၵေႃႈ လႆႈၽိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈလႄႇလၢဝ်းထွင်ႈတဵဝ်း လႄႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၶွမ်ႇပၼီႇၵႂႃႇပဵၼ်ၸုမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၶၢႆႉဝၼ်းမၼ်း၊ ၸိူဝ်းပဵၼ် လွင်ႈၶပ်ႉမၢႆၶၢဝ်းတၢင်း (ႁိူဝ်းမိၼ်+ႁူင်းလႅမ်း) ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈၵိုတ်းဝႆႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၸိူဝ်းပဵၼ်ဝဵင်း၊ ၸႄႈတွၼ်ႈ ဢၼ်မီးၽၢႆႇၼွၵ်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼမ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈလွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းယူႇယဝ်ႉ။ တီႈပႄႇၵျိၼ်းတႄႉ မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈၵိုတ်းယင်ႉ လွင်ႈတေႃႉသူင်ႇပၢတ်ႉသ်ၵႃးၼႂ်းဝဵင်းယဝ်ႉ။ ထႅင်ႈဝၼ်းမႃး ဝဵင်းၸိူဝ်းဢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်းၵၼ်ၼႆႉ ပဵၼ် Shanghai, Tianjin, Shandong, Xi'an, လႄႈ Sanya ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။။

ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1, 2020 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ႁွင်ႈၶၢဝ်ႇသျိၼ်ႇႁႂႃႇသေ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ဢၼ်ပဵၼ်လုမ်းတတ်းသိၼ်လူင် မိူင်းၶႄႇ Supreme People's Procuratorate(SPP)ဝႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈႁဵတ်းသၢင်ၵၢၼ်မၢႆမီႈၾိင်ႈမိူင်းၶဝ်၊ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈတေႃႇသူႈ တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇဝၢႆးရႅတ်ႉသေ တွၼ်ႈတႃႇ ႁဵတ်းသၢင်ႈႁႂ်ႈပဵၼ်သိူင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်း ဢၼ်ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈၽဵင်ႇပႅင်းလီၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၽႅဝ်တီႈလႂ်တူၵ်းပုၼ်ႈၽွၼ်းသင်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၼ်တဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးႁၼ်ဝႃႈ လုတ်ႈႁၢမ်းပုၼ်ႈၽွၼ်း၊ လႆႈသိူင်ႇသိမ်းၶေႃႈၶၢဝ်ႇၼႆ ႁႂ်ႈပၼ်တၢင်းၽိတ်းၼၵ်းၼၵ်းၼႃၼႃဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ လႆႈမီးလွင်ႈႁၢမ်ႈသီး လွင်ႈယုၵ်ႉၶၼ်ၵုၼ်ႇသေၶၢႆ၊ လွင်ႈၵိၼ်ၸိၵ်းၵၼ်၊ လွင်ႈၵဝ်းယႃႉ ၵၢၼ်ၵႃႉၵၢၼ်ၶၢႆလီလီငၢမ်းငၢမ်း၊ လွင်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်ပွမ်၊ ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်ဢမ်ႇမီး ၼမ်ႉၸႂ်ႉၶႅမ်ႉ၊ လွင်ႈယွၼ်းၵႃႈၶၼ်တိူဝ်းလိူဝ်ၼိူဝ် ၵၢၼ်ၽိတ်းၽိင်ႈၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းပဵၼ်ၸိူဝ်းလွၵ်ႇငိူတ်ႈ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ၊ ၵူၼ်းပဵၼ်ၸိူဝ်းထဵင်ၶိုၼ်း လွင်ႈၶင်တိၼ်၊ လွင်ႈၸႅၵ်ႇဝႆႉႁင်းၶေႃ ဢမ်ႇၼၼ် လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းတၢင်းပဵၼ်၊ ၵူၼ်းပဵၼ်ၸိူဝ်းဢၼ်တင်ႈၸႂ်ၽႄႈတိုၼ်းတၢင်းပဵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၸီႉသင်ႇ ႁႂ်ႈႁဵတ်းၸွမ်းၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၶေႃႈၸီႉသင်ႇ SPP ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးၸိူဝ်းပဵၼ် လွင်ႈႁဵတ်းၶၢဝ်ႇပွမ်ႇ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်သေ ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းလႆႈၵူဝ်ႁေ၊ လွင်ႈလၢတ်ႈၶၢဝ်ၽၢင်း၊ လွင်ႈယႃႉၵဝ်း ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈလူၺ်ႈပၵ်းပိူင်၊ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈဢၼ်ႁႂ်ႈၵူၼ်းမီးထူပ်းၽေးၶဵၼ် ၊ သင်ဝႃႈသေၵေႃႉၵေႃႉႁဵတ်းသၢင်ႈမႅၼ်ႈလွင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၸိုင် ႁႂ်ႈႁဵတ်းၸွမ်းၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ၊ ပေႃးဝႃႈ လမ်းတူဝ်ထိူၼ်ႇတူဝ်းသတ်း ဢၼ်မီးတႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵႅတ်ႇၶႄႇဝႆႉၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈပၼ်တၢင်းၽိတ်းၼၵ်းၼႃ၊ ႁႂ်ႈတိူဝ်းၵူတ်ထတ်း လွင်ႈၶၢႆၼိူဝ်ႉလိပ်းပႃလိပ်း၊ ၶဝ်ႈပႃး ၸဵမ် လွင်ႈၸႅၵ်ႇဝႆႉႁင်းၶေႃ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း

Countries/regions with imposed travel restrictions in response to the Wuhan coronavirus outbreak as of 2 February 2020. These include entry bans on Chinese citizens or recent visitors to China, halted issuing of visas to Chinese citizens or reimposed visa requirements on Chinese citizens and also countries that have responded with border closures with China.

ၸႄႇဢဝ် 2019၊ တီႇသႅမ်ႇပႃႇ 31 ဝၼ်းသေ မိူင်းႁိမ်းႁွမ်း မိူင်းၶႄႇၼႆႉ လႆႈတိူဝ်းၵူတ်ႇထတ်းၼိူဝ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းလိူၵ်ႈသေပၼ်ၶႂၢင်ႉၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢငႂ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ် ယူႇဢႅတ်ႉသ် (CDC) လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ "ၸၼ်ႉ(1)လွင်ႈပႂ်ႉတူၺ်းၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း" ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းၶႄႇၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်၊ တႃႈလူတ်ႉၵႃး ၼၼ်ႉ လႆႈႁၢင်ႈ ၶိူင်ႈတႅၵ်ႈလူမ်းမႆႈတူဝ် ဢိၼ်ႇၽႃႇရႅတ်ႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းႁၼ်ၵူၼ်းမီးလူမ်းၼၢဝ်ၼၼ်ႉ သႂ်ႇပၼ်သဵၼ်ႈမၢႆ၊ သူပ်းပၼ်ဢၼ်တူမ်းသူပ်းတူမ်းၶူႈလင်သေ ႁွင်ႉၵႂႃႇပၼ်တီႈ ႁွင်ႈပၢႆးယူႇလီယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း Real time Reverse Transcription-Polymerase Chain Reaction (rRT-PCR) ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၼႄႉၼွၼ်း လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်မႂ်ႇၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇဝၢႆးရႅတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၽွၼ်းယွၼ်ႉပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်သေ တီႈမိူင်းၵမ်ႉၼမ်ၼမ်ၼႆႉ ပေႃးပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းၶႄႇ၊ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်တိုၵ်ႉႁႃၵႂႃႇမႃးမိူင်းၶႄႇၼႆ လႆႈဢိုတ်းသုၼ်ႇၶဝ်ႈမိူင်းၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉသေ လႆႈၵိုတ်းပႃးလွင်ႈပၼ်ဝီႇသႃႇယဝ်ႉ။

မိူင်းႁိမ်းႁွမ်းၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ လႆႈဢိုတ်းသၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ်ဢၼ်ဢိူမ်ႈၸပ်းတင်းမိူင်းၶႄႇယဝ်ႉ။ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 22 ၼၼ်ႉ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ငဝ်ႈငုၼ်းၸုမ်းမၢၵ်ႇၼင်ႇဢေးသျႃး (AFC) ၼႆႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ဢၼ်ပဵၼ် ပၢင်ၸၢမ်းတိၼ်ဢူဝ်ႇလမ်ႇပိတ်ႉ ၼၢင်းယိင်း 2020 ၼႆႉ တေလုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ ၶၢႆႉၵႂႃႇတီႈ ၼၢၼ်ႉၵျိၼ်း ၼႆသေ ယူႇဝၼ်းဢမ်ႇပေႃးႁိုင် လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ တေၶၢႆႉၵႂႃႇၸူး သိတ်ႇၼီႇ(Sydney)ၼႆယဝ်ႉ။

ဢၼ်ပဵၼ်ပွႆးပွၵ်ႇသိင်ႇဢူဝ်ႇလမ်ႇပိတ်ႉ ဢေးသျႃး-ပၸိၾိၵ်ႉ ဢၼ်ဢၢၼ်းႁဵတ်းတီႈဝူႇႁၢၼ်ႇ ၼႂ်းၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶၢႆႉၵႂႃႇၸူး ဝဵင်း Amman မိူင်းၵျေႃႇတၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်တီႈ မိူင်းၵမ်ႉၼမ်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ယႃႉပႅတ်ႈ ၶၢဝ်းတၢင်းမိူင်းၶႄႇယူႇယဝ်ႉ။ မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်လွင်ႈပၼ်ဝီႇသႃႇၵူၼ်းမိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၵိုတ်းဝႆႉယဝ်ႉ။

သၢႆႁိူဝ်းမိၼ် ၸိူဝ်းၼႄဝႆႉတီႈၽၢႆႇတႂ်ႈၼႆႉ လႆႈၵိုတ်းၶၢဝ်းတၢင်း ဢမ်ႇၼၼ် လႆႈယွမ်းပႅတ်ႈၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်မႃးတီႈမိူင်းၶႄႇလႄႈသင်၊ ဢၼ်ၵႂႃႇၸူးတီႈမိူင်းၶႄႇလႄႈသင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ -:

• AirAsia
• Air Astana
• Air Canada
• Air France
• Air India
• Air KBZ (သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်ၵမ်ႇပေႃးၸ)
• Air New Zealand
• Air Seoul
• Air Tanzania
• American Airlines
• Asiana Airlines
• Austrian Airlines
• British Airways
• Cathay Pacific
• Cebu Pacific
• China Airlines
• Citilink
• Delta Air Lines
• Egyptair
• El Al
• EVA Air
• Fiji Airways
• Finnair
• Garuda Indonesia
• Hong Kong Airlines
• Iberia
• IndiGo
• Jetstar Asia
• Jetstar Pacific Airlines
• KLM
• Kenya Airways
• Lion Air
• LOT Polish Airlines
• Lufthansa
• MIAT Mongolian Airlines
• Myanmar Airways International (သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်မျၢၼ်ႇမႃႇ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း)
• Myanmar National Airlines (သၢႆႁိူဝ်းမိၼ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမျၢၼ်ႇမႃႇ)
• Qantas
• Qatar Airways
• Philippine Airlines
• Royal Brunei Airlines
• RwandAir
• Scandinavian Airlines
• SCAT Airlines
• Scoot
• Singapore Airlines
• Swiss International Air Lines
• Turkish Airlines
• Turkmenistan Airlines
• Ukraine International Airlines
• United Airlines
• Ural Airlines
• VietJet Air
• Vietnam Airlines
• Virgin Atlantic

လွင်ႈၸွႆႈထႅမ် ၵူႈမိူင်းမိူင်း

ဝဵင်းပိတ်ႉသ်ပၢၵ်ႉ (Pittsburgh)၊ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် ဝဵင်းပီႈၼွင်ႉၵၼ်တင်း ဝူႇႁၢၼ်ႇၼႆႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇပၼ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ် ဝူႇႁၢၼ်ႇၽႂ်းၽႂ်းၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်ၼႆႉ တေၸၢင်ႈပႃး ၶိူင်ႈတူမ်းၼႃႈ၊ မူင်မိုဝ်းယၢင်၊ လႄႈ ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်တေၸၢင်ႈႁႃယၢပ်ႇဝၢႆးလင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ The University of Pittsburgh Medical Center ၵေႃႈ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇပၼ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်း(humanitarian aid organisation Direct Relief)ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁူမ်ႈပွင်းၵၼ်တင်း ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ FedEx သေ ၸွမ်းၼင်ႇ ႁူင်းယႃယူႇၼီႇယႅၼ်ႇဝူႇႁၢၼ်ႇတုၵ်းယွၼ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် မူင်မိုဝ်း၊ ၽႃႈၼုင်ႈ (gown) ၊ ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်ၵႅတ်ႇၵင်ႈသုၼ်ႇတူဝ် လႄႈ ၶိူင်ႈႁႄႉၼႃႈ 2 သႅၼ် ဢဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ တၢင်ႇႁိူဝ်းမိၼ်သေ သူင်ႇပၼ်ယူႇယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈၾွင်ႉတေးသျိၼ်း ပီႇလ်ၵဵတ်ႉသေၵေႃႈ တေလူႇတၢၼ်းငိုၼ်းတေႃႇလႃႇဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ (5) မီႇလီႇယႅၼ်ႇၼႆ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ မိူဝ်ႈ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 26 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ မိူင်းၵျႃႇပၢၼ်ႇသေၵေႃႈ လႆႈသူင်ႇပၼ် ၶူဝ်းၶွင်ၵႅတ်ႇၵင်ႈယဝ်ႉ။ မိူင်းမလေးသျႃးၵေႃႈ တေလူႇတၢၼ်းပၼ် မူင်မိုဝ်းၸႂ်ႉတီႈႁူင်းယႃ တႃႇ 18 လၢၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ၸုမ်းၶႂၢႆႇၶႃပေလႅင်ၾီလိပ်ႈပိင်းၵေႃႈ ဢဝ်ၶိူင်ႈတူမ်းၼႃႈ ဢၼ်မီးၵႃႈၶၼ် 14 လၢၼ်ႉတေႃႇလႃႇ ဢၼ်ႁဵတ်းတီႈမိူင်းၶဝ်ၼၼ်ႉ တၢင်ႇႁိူဝ်းသေ လူႇတၢၼ်းပၼ်ယဝ်ႉ။ ၂၀၂၀ ဖေဖော်ဝါရီ ၁တွင် တူရကီက ကျန်းမာရေးကိရိယာများပေးပို့ခဲ့သည်။ မိူင်းၵျႃႇမၼီႇၵေႃႈ ဢဝ်တင်းၶူဝ်းၵႅတ်ႇၵင်ႈႁူင်းယႃ ၼိုင်ႈမိုၼ်သေ လႆႈသူင်ႇပၼ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ်တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 3 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်သၢႆႁိူဝ်းမိၼ် ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျႃး Sriwijaya Air ၵေႃႈ လႆႈလူႇတၢၼ်းပၼ် ၶူဝ်းၵႅတ်ႇၵင်ႈ လႄႈ ဢၼ်တူမ်းၼႃႈ 15000 ဢၼ်ယဝ်ႉ။ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 3 ဝၼ်းၼၼ်ႉ တီႈတႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၵူႈမိူင်းမိူင်း (ဢိၵ်ႇပႃးမိူင်းၶႄႇ) ၼႆႉ လႆႈဢဝ်တင်း မေႃႇၼီႇတႃႇသေ ၵူတ်းထတ်းလူမ်းၼၢဝ်ႇ၊ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းဝူႇႁၢၼ်ၼႆႉ လႆႁဵတ်းလွင်ႈၸႅၵ်ႇၶဝ်ဝႆႉႁင်းၶေႃ ယဝ်ႉ။

ႁူင်းယႃယူတ်းယႃၽိသဵတ်ႇ

Construction site of Huoshenshan Hospital as it appeared on 24 January.

တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းသၢင်ႈလွင်ႈၵႅတ်ႇၶႄတၢင်းပဵၼ်လူင်ၼႆႉၼႆသေ တႃႇၸႅၵ်ႇၵူၼ်းပဵၼ်ဝႆႉႁင်းၶေႃၼၼ်ႉ လႆႈၵေႃႇသၢင်ႈ ႁူင်းယႃလူင် ႁူသႅၼ်းသျၢၼ်ႇ (Huoshenshan Hospital)ယဝ်ႉယဝ်ႈ။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇၼႆႉ လႆႈၼိူင်းတူၺ်း လွင်ႈတၢင်းပဵၼ်သႃးၸ် 2003 ၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇလႆႈတုၵ်း ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၶွင်ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ႁႂ်ႈၵေႃႇသၢင်ႈပၼ်ၽႂ်းလႆႈၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈၽႂ်းၽႂ်းၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈဝူႇႁၢၼ်ႇၶဝ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24 ဝၼ်းၼၼ်ႉဝႃႈ ႁူင်းယႃၼႆ တေဢၢၼ်းၵေႃႇသၢင်ႈ ၼႂ်းၵႃႈႁူၵ်းဝၼ်းသေ ပေႃးလိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 3 ဝၼ်ႈၼၼ်ႉ တေပိုတ်ႇသေ တီႈႁူင်းယႃလူင်ႁူသႅၼ်းသျၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တေမီး ၵူႇတီႈၼွၼ်းၼိုင်ႈႁဵင်ၼႆယဝ်ႉ။ ဢဝ်ပိူင် ႁူင်းယႃ Xiaotangshan Hospital ဢၼ်တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 30,000 မီႇတႃႇ (30,000 m sq) ဢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 7 ဝၼ်း မိူဝ်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်သႃးၸ် ပီ 2003 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၸိုင်ႈမိူင်းၵေႃႈ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၼႂ်းၼႃႈၵၢၼ် ၽွင်းဢၼ်သုၵ်ႉသေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် (7000) လႄႈ သၢၵ်ႈၵေႃႇသၢင်ႈ (300) လမ်း ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ်ႈလႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ တေၵေႃႇသၢင်ႈ ႁူင်းယႃၶိုၵ်ႉတွၼ်း လေႉသျႅၼ်းသျၢၼ်ႇ' (Leishenshan Hospital) ဢၼ်ပႃးၵူႇတီႈၼွင်း (1600) ၼၼ်ႉၼႆသေး လွင်ႈၵေႃႇသၢင်ႈၼႆႉ တေတႄႇ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 6 ဝၼ်းယဝ်ႉ။ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24, 2020 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ တေဢဝ်ယူင်ႉသၢင်ႈဢၼ်ပဝ်ႇ ႁႂၢၼ်ၵၢၼ်း(Huanggang) ဢၼ်မီးတီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁႂၢၼ်ႇၵျဵဝ်း (Huangzhou District) ၼၼ်ႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် ႁူင်းယႃ(Dabie Mountain Regional Medical Centre) ဢၼ်ၵူႇတီႈၼွၼ်းၶဝ်ႈလႆႈ (1000) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၼိူဝ် ၽၢႆႇႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်

လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ WHO

ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ (WHO)လႆႈယွင်ႈဢၢမ်းၼိူဝ် လွင်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶႄႇၶဝ် ၵုမ်းထိင်ႈလႆႈလွင်ႈၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် လႄႈ လွင်ႈၸတ်းၵၢၼ်သေ ဢၼ်ပဵၼ် Tedros Adhanom ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸတ်းၵၢၼ်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ႁင်း WHO လႆႈတုၵ်းယွၼ်းၵူၼ်းမိူင်းဝႃႈ ၶဝ်ယုမ်ႇယမ် လွၵ်းလၢႆးမိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ တႃႇၵုမ်းထိင်းလႆႈတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉသေ ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ဝႆႉၸႂ်ၵတ်းၵတ်းၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇၶဝ်ႁဵတ်း လွင်ႈၶင်တိၼ်ဝူႇႁၢၼ်ႇ2020 (လွင်ႈဢိုတ်းတၢင်းၵႂႃႇတၢင်းမႃး) ၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈတၢင်းၶႆႈၸႂ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ႁင်း WHO ၼႆသေတႃႉ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ငၢၼ်းလမ်ႇလွင်ႈတွၼ်ႈတႃႇ ၵုမ်းထိင်းတၢင်းပဵၼ်သေ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ ၼႂ်းၵႃႈပိုၼ်းပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇတွၼ်ႈယၢမ်ႈၺႃးမႃးသေပွၵ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30 ဝၢႆးသေၼႄႉၼွၼ်းဝႃႈ တီႈၽၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈၵူၼ်းတေႃႇၵူၼ်း ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉၸိုင် WHO ၸင်ႇလႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်း ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်သၢႆငၢႆၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉ (Public Health Emergency of International Concern) ၼႆယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ်တၢင်းပဵၼ်ဝတ်းမူ-2009 ဢၼ်မေႃၽႄႈၸပ်း (2009 Swine flu pandemic)ၼၼ်ႉယဝ်ႉသေ ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼႆႉ ပဵၼ် ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇထူၼ်ႈႁူၵ်းယဝ်ႉ။

လွင်ႈလၢတ်ႈၸႃ ႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း

On 29 January, Russian President Vladimir Putin held a meeting on measures to counter the spread of coronavirus in Russia.

On 30 January, US President Donald Trump received a briefing on the Coronavirus in China.

ၶိုၼ်းၼိူင်းၵၼ်တူၺ်းတင်း လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ တၢင်းပဵၼ်သႃးၸ်-2003 ၼၼ်ႉ လႄႈ လွင်ႈဢၼ်မိူင်းၶႄႇ ႁဵတ်းသၢင်ႈတုမ်ႉတေႃႇၶိုၼ်း ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆသေ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တၢင်ႇမိူင်းဢွၼ်ၵၼ်ယွင်ႈယေႃးယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24 ၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ တေႃႇၼႄႇလ်ထရၢမ်ႉ တႅမ်ႈတၢင်ႇတီးၼိူဝ် တုၺ်ႉတႃႇ မၼ်းဝႃႈ ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈ သျီႇၵျိင်းပိင်ႇ ၼႆႉ မၼ်းလႆႈၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇၵႅတ်ၶႄမူင်ႈမႅင်းတၢင်းပဵၼ်ယူႇ။ လုၵ်ႉတီႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵသေ လႆႈယိုၼ်ႁပ်ႉ လွင်ႈၶတ်းၸႂ်ၶဝ် လႄႈ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈလီၼၼ်ႉယူႇ၊ လႆႈယိၼ်းၸူမ်းၶွပ်ႈၸႂ်တၢင် ၵူၼ်းမိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇယူႇ၊ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း တေၶႅပ်ႉလႅပ်ႈၵႂႃႇယူႇ" ၼႆယဝ်ႉ။

တီႈလွင်ႈႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ် ၽွင်းလူင်ပၢႆးယူႇလီၵျႃႇမၢၼ်ႇ တင်း Jens Spahnက Bloomberg TV ၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ ပေႃးၸႃႇဢဝ် တၢင်းပဵၼ်သႃးၸ်-2003 ၼၼ်ႉသေ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ မၼ်းမီးလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈမႃးတင်းၼမ်ယူႇ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈ မီးလွင်ႈပွင်ႇလႅင်းထၢင်ႇႁၢင်ႈယူႇတင်းၼမ်။ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈမိူင်းၶႄႇၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈတႄႇဢဝ်ဝၼ်းထိၼိုင်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းမီးၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီမႃးယူႇ။ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ တႃႇႁႄႉၵင်ႈမူင်ႈမႅင်းသေ လွင်ႈဢၼ်ၶဝ် ႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈတင်းၵူႈမိူင်းမိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းလႆႈ ယွင်ႈဢၢမ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ဝဵင်းဝႃႇတီႇၵၢၼ်ႇ၊ တီႈပၢင်ႇသဵင်ႇပီႇတႃႇ တီႈပၢင်ပွႆးၵူၼ်းမိူင်းဝၼ်းသဝ်ၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ပူၵ်ႉၽရၢၼ်ႇသိတ်ႉ လႆႈယွၼ်းသူးပၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်သေ မၼ်းလႆႈယွင်ႈဢၢမ်း တူင်ႇဝိူင်းၵူၼ်းၶႄႇယူႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈထတ်းသၢင်ႈၼိူဝ် ၵၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ

ၵပ်းၵၢႆလူၺ်ႈလွင်ႈယိပ်းၵမ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပိုၼ်ႉတီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ လႄႈ ဝဵင်းဝူႁၢၼ်ႇသေ ၼွၵ်ႈမိူင်း၊ ၼႂ်းမိူင်းလႆႈမီးလွင်ႈထတ်းသၢင်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ၼႂ်းလွင်ႈလၢတ်ႈၼႄးၼၼ်ႉတႄႉ မိူဝ်ႈၽွင်းတႄႇပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ လွင်ႈဢိုတ်းဝႆႉ ဢိၼ်ႇတႃႇၼႅတ်ႉ (ၵွင်ႉသၢၼ်တူင်ႇၵူၼ်း)၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၶဝ်ႇ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈပွင်ႇလႅင်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ၊ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉပၢႆးယူႇလီ ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈထတ်းသၢင်ႈၼႆႉ ဢၼ်ၶႂ်ႈယိူင်းၸူး Wang Xiaodong ၵေႃႉပဵၼ်ၽူႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉၼၼ်ႉၵေႃႈမီးယဝ်ႉ။ လွင်ႈတၢင်းမၼ်းတႄႉ တီႈပၢင်ၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈၼႆႉ မၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ တီႈၸႄႈတွၼ်ႈၼႆႉ ၼိုင်ႈပီ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇဢၼ်တူမ်းၼႃႈ 10.8 ပီႇလီႇယႅၼ်ႇၼႆသေ ဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇတေႉတေႉတႄႉ ပဵၼ် 1.8 ပီႇလီႇယႅၼ်ႇၵူၺ်း။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ပလိၵ်ႈဝူႇႁၢၼ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 14 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၽွင်းၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇႁွင်းၵွင်းၶဝ် မႃးႁဵတ်းလွင်ႈတွင်ႈထၢမ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶင်ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇၶဝ်ဝႆႉ မွၵ်ႇၼိုင်ႈၸူဝ်ႈမူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇ၊ ႁူပေႉၶဝ်ၼႆႉ လႆႈထုၵ်ႇထတ်းသၢင်ႈဝႃႈ ဢဝ်လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼႆႉ ဝႆႉၶၢင်ႈ၊ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈတုမ်ႉတေႃႇၵေႃႈထိူင်း ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပႆႇၶင်တိၼ်ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ လူင်ႈၼႃႈသီႇဝၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၸၼ်းႁဵတ်း ပၢင်ပွႆးၵိၼ်ယႅမ်ႉ "Wan jia yan" (ၶႄႇ: 万家宴; literally: "ten-thousand family banquet") ဢၼ်မုင်ႉႁေႃႁိူၼ်း (40,000) ၶဝ်ႈပႃးၼၼ်ႉလႄႈ လွင်ႈထတ်းသၢင်ႈလႆႈပၼ်းၵႂႃႇထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် လိၵ်ႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇၼႂ်းမိူင်း The Beijing News ၼၼ်ႉၵေႃႈ လၢတ်ႈဝႃႈ ၽွင်းၼင်ႇယၢမ်းတိုၵ်ႉၶတ်းၸႂ် တႃႇၵုမ်းထိင်းတၢင်းပဵၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပိုၼ်ႉတီႈၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီၶႂၢင်းပၼ်ႁႂ်ႈႁဵတ်းပွႆးၸိူင်ႉၼႆ ၼႆယဝ်ႉ။ ၽွင်းတႄႇပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇၶဝ် ၽႅဝ်ႁွတ်ႈတီႈ ၵၢတ်ႇႁွၼ်းၼၼ်သေ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ဢမ်ႇသူပ်းဢၼ်တူမ်းသူပ်းတူမ်းၶူႈလင် ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 20၊ ဢၼ်ပဵၼ် ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇဝဵင်းမူၼ်းၵူၼ်းၵိုၼ်း ၽၢႆႇထွင်ႈတဵဝ်း လႄႈ ၽၢႆႇၾိင်ႈငႄႈဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း တႃႇၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ တီႈၸၼ်ၸႂ်ၵူၼ်းထွင်ႈတဵဝ်းၶဝ်ၼႆသေ ဢဝ် မႂ်တိုတ်း (200,000) ၸႅၵ်ႇပၼ်လၢႆလၢႆလႄႈ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇထတ်းသၢင်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈထတ်းသၢင်ႈပိုၼ်ႉတီႈသေ လႆႈမၢႆလႆႈတွင်းသေ ငဝ်ႈငုၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼႆႉ ဢဝ်တင်းၸွႆႈထႅမ်ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းသေ လႆႈယွင်ႈဢၢမ်း လၢႆးယိပ်းၵမ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပိုၼ်ႉတီႈယူႇယဝ်ႉ။ but also especially by state media. တီႈၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉၼၼ်ႉ ဝၢႆးသေဝူႇႁၢၼ်ႇယဝ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ဝဵင်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်သေပိူၼ်ႈထိသွင် တီႈဝဵင်းႁႂၢၼ်းၵၼ်းၼၼ်ႉ Tang Zhihong ၽူႈယႂ်ႇၽၢႆႇပၢႆးယူႇလီၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉမၼ်းဢမ်ႇတွပ်ႇၶေႃႈထၢမ်လႆႈ ဢၼ်ဝႃႈ ယူတ်းယႃပၼ်ၵူၼ်းလၢႆၵေႃႉယူႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈထုၵ်ႇလိုဝ်ႈၵၢၼ်ပႅတ်ႈယဝ်ႉ။

ၶၢဝ်ႇၽိတ်း

ဝၢႆးသေပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ယဝ်ႉ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇသေ ၶၢဝ်ၵၢင်လၢႆၵေႃႈ ၽႄႈၸွတ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ပိူင်ယၢင်ႇမၼ်း ၼႂ်းၵႃႈၶၢဝ်ႇပွမ်၊ ၶၢဝ်ႇၽိတ်း၊ ၶၢဝ်ၵၢင်လၢႆၼၼ်ႉ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈတူဝ်မီးၸႂ်ဢၼ်ၼိုင်ႈ၊ ပဵၼ်ၶပ်ႉမၢႆႉ လွင်ႈတႃႇၵုမ်းထိင်းႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း (ဢမ်ႇၼၼ်) ပဵၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်းၽူႈၸွပ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈဝႃးၼႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၾဵတ်ႉပုၵ်ႉၶ်၊ တုၺ်ႉတႃႇ၊ ၵူႇၵႄႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၶဝ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၶဝ်တေတိုၵ်းပႅတ်ႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၶၢဝ်ႇၽၢင်း၊ ၶၢဝ်ႇပွမ်၊ ၶၢဝ်ႇၵၢင်လၢႆၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈလၢတ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၽိတ်းပိူင်ႈ -

• "လွင်ႈၵိၼ်မိင်ႇ" : မိူၼ်ၼင်ႇ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ Daily Mail၊ Russia Today ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼႄငဝ်ႈႁၢင်ႈသဵင် ဢၼ်ၼၢင်းယိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ၶူပ်းၵိၼ်မိင်ႇယူႇသေ ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ယွၼ်ႉၵူၼ်းၵိၼ်မိင်ႇၼႆ လႆႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇၽိတ်းပိူင်ႈယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းငဝ်းႁၢင်ႈသဵင် ဢၼ်ၽႄႈၸွတ်ႈၵႂႃႇယႂ်ႇယႂ်ႇလူင်လူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ မိူဝ်ႈပီ 2016 ဢၼ်ပဵၼ် ဝီလွၵ်ႇၵႃႇၽူႈထွင်ႈတဵဝ်းၶႄႇ (vlogger) ၵေႃႉၼိုင်ႈ လႆႈတူမ်ႈၵိၼ်မိင်ႇ တီႈ မိူင်းပႃႇလၢဝ်း(Palua) ယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းၼၢင်း လႆႈလၢတ်ႈဝႃႈ မၼ်းၶႂ်ႈတၢင်ႇမၢႆတွင်း လွင်ႈၽၵ်း မိူင်းပႃႇလၢဝ်း ၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉငဝ်းႁၢင်ႈသဵင်ဢၼ်ၼၼ်ႉသေ မၼ်းၼၢင်းလႆႈထူပ်းလွင်ႈလွၵ်ႇငိူတ်ႈသၢႆၸႂ်သေဢမ်ႇၵႃး လႆႈၶၢမ်ႇၺႃးတၢင်းလႃႇယဝ်ႉ။
• "လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈတူဝ်ၸႂ်" : လုၵ်ႉတီႈ BBC သေ လႆႈပိုၼ်ဢွၵ်ႇ ပွင်ႈလိၵ်ႈပွတ်း ဢၼ်ႁုပ်ႈသေတႅမ်ႈဝႆႉ ၶၢဝ်ႈၽိတ်းၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။ BBC လႆႈဢိင်ဢၢင်ႈပွင်ႈၵႂၢမ်းသွင်ႁူဝ် ဢၼ် The Washington Times လၢတ်ႈဝႃႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ၶပ်ႉမၢႆၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈတူဝ်ၸႂ် ႁင်း မိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ပိုၼ်ၶၢဝ်ႇ မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29 မႃး လုၵ်ႉတီႈ The Washington Post သေ လႆႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇ တီႇဢူဝ်ႇရီႇၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈတူဝ်ၸႂ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ဝႅပ်ႉသၢႆႉၽၢႆႇငိုၼ်းတွင်း ZeroHedge ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇဝႃႈ ၸုမ်းၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼမီးတီႈ ပၢႆးဝၢႆးရႅတ်ႉတီႈၸၼ်ႉၸွမ်ဝူႇႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢၼ်တိုၵ်ႉၶူၼ်ႉၶႂႃႇဢဝ် ၼမ်ႉၵတ်ႉ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ဝူႇႁၢၼ်ႇ ပဵၼ်တူဝ်တၢင် ၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈတူဝ်ၸႂ် ၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉလွင်ႈတုၵ်းယွၼ်း BuzzFeed သေ တုၺ်ႉတႃႇ ၼႆႉ ဢဝ်လွင်ႈဝႃႈ ပူၼ်ႉပႅၼ်ပိူင်ၵၢၼ်ၶဝ်ၼႆသေ လႆႈဢိုတ်းပႅတ်ႈ (Block) ZeroHedge account ယဝ်ႉ။
• "လွင်ႈၽူႈလုမ်းလႃးၵူၼ်းပဵၼ် ပၼ်ၶၢဝ်ႇ" : ငဝ်းတူင်ႉ ၵေႃႉဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ Jin Hui ဢၼ်ထုၵ်ႇၸီးၸွႆးဝႃႈ ပဵၼ်ၵေႃႉပၼ်ၶၢဝ်ႇတၢင်းလင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽႄႈၸွတ်ႇမႃးတီႈၼိူဝ် ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၽူႈလုမ်းလႃးၵူၼ်းပဵၼ် တီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉသေ မၼ်းသိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇမီးတီႈၸၢင်ႈမုင်ႈမွင်းယဝ်ႉဝႃႈၼႆ။ တီႈၼိူဝ် သူဝ်ႇသျႄပလႅတ်ႉၾွင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၸိူဝ်းတူၺ်း ငဝ်းတူင်ႉၼၼ်ႉမီးႁူဝ်လၢၼ်ႉမၼ်းယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပီႇပီႇၸီႇၽၢင်ႉမႅၼ်ႈၺႃးတႄႉ ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်တင်း လိၵ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈဢၼ်ၼႄဝႆႉၼၼ်ႉ ၼၢင်းယိင်းဢၼ်ပႃးၼႂ်းငဝ်းႁၢင်ႈသဵင်ၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် မေႃလုမ်းလႃး ဢမ်ႇၼၼ် မေႃယႃ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ယူႇၼီႇၾွမ်း လႄႈ ဢၼ်တူမ်းၼႃႈမၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇငမ်ႇမႅၼ်ႈၵၼ်တင်း ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီၶဝ်။ ဢၼ်မၼ်းလၢတ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵူၼ်း 100,000 ၼိုင်ႈၼႆႉ ထုၵ်ႇၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဝႆႉသေ ႁႅင်းၽႄႈၸပ်းမၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် ၼိုင်ႈၵေႃႈ : သိပ်းၵေႃႉၼႆလႄႈ ၸင်ႇၽၢမ်းႁူႉဝႃႈ ပဵၼ် ၶၢဝ်ပွမ်ၼႆယဝ်ႉ။
• "လွင်ႈၵုမ်းထိင်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း" : ဢိင်ဢၢင်ၼိူဝ် ပွင်ႈၶၢဝ်ႇ ၵေႃႇပူဝ်ႇရေးသျိၼ်းငဝ်းႁၢင်ႈသဵင်ၶၼေႇတႃႇ (CBC) (ၵျူႇလၢႆႇ 2019) သေ ၼင်ႇၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်လၵ်ႉလွမ်ႁူမ်ႈပွင်း anti-vaxxers (ၸိူဝ်းဢၼ်ထဵင် တႃႇသမ်းယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ) ၊ alternative news media ၸိူဝ်းၼႆႉဝႃႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ဝၢႆးရႅတ်ႉဢၼ်ၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊၶႄႇၶဝ်တိုၵ်ႉၸၢမ်းယူႇသေ ပဵၼ်ဢၼ်ၶဝ်လၵ်ႉဢဝ်ၵႂႃႇတီႈ ႁွင်ႈၽႃႇထၢတ်ႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶၼေႇတႃႇၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ CBC လၢတ်ႈဝႃႈတႄႉ ၶၢဝ်ႇၶဝ် ၸိူဝ်းပွတ်းၸဝ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ၶၢဝ်ၽၢင်းသေ ဢၼ်ပဵၼ် တီႇဢူဝ်ႇရီႇလွင်ႈႁူမ်ႈႁွမ်းၸွမ်းၵၼ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇမီးငဝ်ႈႁၢၵ်ႈသၢၵ်ႈသေသင်ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် QAnon ၸိူဝ်းယိုၼ်ႁပ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းႁူမ်ႈႁွမ်းၸွမ်းၵၼ် လႄႈ ၸုမ်း the anti-vax (ၸိူဝ်းဢၼ်ထဵင် တႃႇသမ်းယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ) ၼႆႉဝႃႈ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ၶပ်ႉမၢႆၵုမ်းထိင်းႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ဢၼ် ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆႇပရၢႆႉ (Pirbright Institute) ၶဝ်ႁဵတ်းမႃး ၼႆသေ ၸၼ်ႉၸွမ်ၼၼ်ႉ ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ် ပီႇလ်ၵဵတ်ႉ ႁူဝ်ၼႃႈၵဝ်ႇ မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် လႄႈ ၸၢႆးၸိူင်းႁုၼ်ႉၶူဝ် သႅမ်ႇႁူတ်ႉ (Sam Hyde)ၶဝ်ၵေႃႉ တႄႇတင်ႈမႃးယဝ်ႉ။

လွင်ႈပဵၼ်ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ

လိၵ်ႈႁွမ်တွမ် ဢၼ်ပိုတ်ႇၼႄဝႆႉတီႈၵႂၢင်ႈ - လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ (မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ)

တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႆႉ မိူဝ်ႈ ပီ 2020- လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 23 ၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇႁၼ် ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် 2 ၵေႃႉသေ တေႃႇထိုင် 2020-ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 31 ၼႆႉ ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်း (52,706) ၵေႃႉ၊ ၵူၼ်းႁၢႆလီၶိုၼ်း (32,774)၊ ၵူၼ်းတၢႆ (1,237) ၵေႃႉယဝ်ႉ။

လိၵ်ႈမၢႆတွင်း

Back to table

တႃႇလူထႅင်ႈ

Mainland China and Hong Kong

• Wuhan unexplained viral pneumonia epidemic The pathogen was initially identified as a new type of coronavirus. CCTV, (9 January 2020)
• Wuhan Municipal Health Commission Archived 2020-01-20 at the Wayback Machine.
• Statutory Reporting of Severe Respiratory Disease associated with a Novel Infectious Agent. CHP, Hong Kong, (7 January 2020)

WHO

• World Health Organization (2020). Surveillance case definitions for human infection with novel coronavirus (‎‎‎‎nCoV)‎‎‎‎: interim guidance v1, January 2020 (Report). World Health Organization. hdl:10665/330376. WHO/2019-nCoV/Surveillance/v2020.1.
• World Health Organization (2020). Laboratory testing of human suspected cases of novel coronavirus (‎‎‎‎nCoV)‎‎‎‎ infection: interim guidance, 10 January 2020 (Report). World Health Organization. hdl:10665/330374. WHO/2019-nCoV/laboratory/2020.1.

Europe

• "Cluster of pneumonia cases caused by a novel coronavirus, Wuhan, China". ECDP (17 January 2020)
• Wuhan novel coronavirus and avian flu: advice for travel to China. PHE, UK, (10 January 2020).
• Threat level remains LOW but authorities raise alertness to symptoms MSN (22 January 2020)

ႁဵင်းၵွင်ႉၽၢႆႇၼွၵ်ႈ

• Novel Coronavirus (2019-nCoV) situation reports at WHO website, include official numbers of confirmed cases in countries of the world
• Live global map of Wuhan novel coronavirus (2019-nCoV) spread using official Chinese sources by Medgic, updated daily
• Interactive global map of Wuhan novel coronavirus (2019-nCoV) spread and spreadsheet by Johns Hopkins University, updated daily
• CORONATRACKER – a community-based project by data scientists, medical professionals and web developers to keep track of and collect data about latest developments about 2019-nCoV
• "Coronavirus". Centers for Disease Control and Prevention (CDC).
• Geographical distribution of 2019-nCov cases by European Centre for Disease Prevention and Control
• "Statement on the meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus 2019 (n-CoV) on 23 January 2020". World Health Organization (WHO).