လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019-20
 ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ် ဢၼ်ၼႄ လွင်ႈပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019-20 ၸွမ်းၼင်ႇ 18 ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 2024
| |
  .jpg)  (တီးၽၢႆႇၼိူဝ် ၸွမ်းၼင်ႇမိုဝ်းယၢမ်းမူင်း)
| |
| တၢင်းပဵၼ် | တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019 (COVID-19) |
|---|---|
| ၸိူဝ်ႉၽၼ်း ဝၢႆးရႅတ်ႉ | တၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းသၢႆတၢင်းထူၺ်ႈၸႂ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2 (SARS-CoV-2) |
| လွင်ႈပဵၼ် ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း |
ဝူႁၢၼ်ႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ၊ မိူင်းၶႄႇ 30°37′11″N 114°15′28″E / 30.61972°N 114.25778°E |
| တိတ်းၸပ်း | 26.9 လၢၼ်ႉ+[1] |
| ႁၢႆလီၶိုၼ်း | 18 လၢၼ်ႉ+[1] |
| တၢႆ | 880,000+[1] |
တၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလလုမ်ႈၾႃႉ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019-20 (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: 2019–20 coronavirus pandemic) ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလလုမ်ႈၾႃႉ ဢၼ်တိုၵ်ႉပဵၼ်ယူႇယၢမ်းလဵဝ် ဢၼ်ပဵၼ် တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019 ဢၼ်ပဵၼ် ယွၼ်ႉ တၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းသၢႆတၢင်းထူၺ်ႈၸႂ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2 (SARS-CoV-2) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[2] လႆႈတႄႇပဵၼ်တီႈ မိူင်းၶႄႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ၊ ဝဵင်းဝူႁၢၼ်ႇ မိူဝ်ႈပီ 2019၊ လိူၼ်တီႇသႅမ်ႇပႃႇၼၼ်ႉသေ ထိုင် ပီ 2020 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 11 ဝၼ်းမႃး လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလလုမ်ႈၾႃႉ ၼႆယဝ်ႉ။[3] တေႃႇထိုင် ပီ 2020၊ သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇ 6 ၼႆႉ တီႈၸိုင်ႈမိူင်း လႄႈ ၼႃႈလိၼ် 188 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် မီးၵႂႃႇ 26 လၢၼ်ႉသေ ၵူၼ်းတၢႆယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ် မီးၵႂႃႇ 880,000 ပၢႆသေ ၵူၼ်းႁၢႆလီၶိုၼ်း မီးယူႇ 18 လၢၼ်ႉပၢႆ ယဝ်ႉ။[1] ဢွင်ႈတီႈပိူင်လူင် ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ယူႇၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃး မိူင်းၶႄႇ၊ ရူးရူပ်ႉ၊ ဢီႇရၢၼ်ႇ၊ ၵၢဝ်းလီၸၢၼ်း လႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢႃႇမေႇရိၵ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။[1] မိူဝ်ႈလိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 13 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ လိုမ်ရူးရူပ်ႉၼႆႉ မၼ်းတေၸၢင်ႈပဵၼ် တီႈၵၢင်ၵႅၼ် ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[4] တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈတႄႉ မိူဝ်ႈပီ 2020-လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 23 ၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇႁၼ် ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ (COVID-19) သွင်ၵေႃႉယဝ်ႉ။[5]
လႆႈႁၼ်လၵ်းထၢၼ်ဝႃႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းမေႃၸပ်း ၵူၼ်းတေႃႇၵူၼ်းၼႆသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉဢၼ်ၸပ်းၵၼ်[6]ၼႆႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ဢေးသျႃး-ပၸိၾိၵ်ႉ၊ ဢႃႇမေႇရိၵပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းၵႃႈတီႈ ရူးရူပ်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ[7] ထိုင်ၵၢၼ်လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇၼီႇ 2020 ၼၼ်ႉ လႆႈၶိုၼ်ႈသုင်မႃးယူႇယဝ်ႉ။[8] ၶၢဝ်းယၢမ်းသွမ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ပဵၼ် 2 ဝၼ်းတေႃႇ 14 ဝၼ်းယဝ်ႉ။[9] လႆႁၼ်မီးလၵ်းထၢၼ်ႈဝႃႈ တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ မၼ်းၸၢင်ႈမေႃတိတ်းၸပ်ႈ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇၼႄၽၢင်ႈႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။[10]ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇ ဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၼၢဝ်၊ ဢႆ၊ ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇ၊ မၢၵ်ႇၼူၼိူဝ်ႉၸဵပ်းၶိုၼ်ႈ လႄႈ ၼူၼ်းႁိူဝ်ႉ သေ ဢၼ်ၸၢင်ႈသိုပ်ႇပဵၼ်ဝၢႆးလင်မၼ်းတႄႉ ပွတ်ႇၵႂ်ႈ(pneumonia)၊ လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇႁၢဝ်ႈႁႅင်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ်(acute respiratory distress syndrome) လႄႈ ၸၢင်ႈပဵၼ်တေႃႇပေႃးတၢႆယဝ်ႉ။[11]
ၽွင်းပဵၼ်သၢႆငၢႆ တၢင်းပဵၼ်ဢမ်ႇႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၸွပ်ႇႁၼ်ႁႂ်ႈႁူႉၼႆသေတႃႉ ၵူၼ်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ပေႃးလႅပ်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။[12][13] လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ၽၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ်တီႈ မိူင်းဝႅတ်ႉၼမ်းသေ လုၵ်ႉတီႈပေႃႈ ၸပ်းၸူးလုၵ်ႈၸၢႆးယဝ်ႉ။[14] ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၼႂ်းမုင်ႉႁေႃႁိူၼ်းသေ ဢၼ်တိတ်းၸပ်း ၽၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶႄႇၼႆႉ ပဵၼ်မိူဝ်ႈ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 22 တီႈၵျႃႇမၼီႇ လုၵ်ႉတီႈ ၸဝ်ႈၵၢၼ်ၶႄႇ ဢၼ်မႃးဢႅဝ်ႇလႄႇသေ ၸပ်းၸူး ၽူႈၸၢႆးၵျႃႇမၢၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ လႆႈၸပ်းတိတ်းမႃးတီႈ ပၢင်ၵုမ်ဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးၸမ် ဝဵင်းမျူးၼိတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[15]
တွၼ်ႈတႃႇတုမ်ႉတေႃႇၵႅတ်ႇၶႄသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် လွင်ႈဢဝ် လူတ်ႉလဵၼ်ႈတီႈၵႆ၊ သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်၊ လူတ်ႉလဵၼ်း သေ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼွၵ်ႈမိူင်း၊ ဢိၵ်ႇပႃး လွင်ႈၵိုတ်းလိုဝ်ႈ ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇၼႂ်းဝဵင်း၊ ဝဵင်းဝူႁၢၼ်ႇ ဢၼ်မီးႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း 57 လၢၼ်ႉ ဢၼ်မီးတီႈၸမ် ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ လႄႈ ဝဵင်း (15) ဝဵင်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁပ်းဝႆႉ လွင်ႈၵႂႃႇလွင်ႈမႃးယဝ်ႉ။[16][17][18][19] ၸိူဝ်းပဵၼ်ပွႆးၾိင်ႈငႄႈ၊ ပွႆးပီမႂ်ႇ ဢိၵ်ႇပႃး ဝဵင်းပေႇပျိၼ်း ဝဵင်းဢၼ်ထုၵ်ႇႁႄႉႁၢမ်ႈ(Forbidden City)၊ ဢွင်ႈတီႈၸၼ်ၸႂ် ၵူၼ်းထွင်ႈတဵဝ်း ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉလႆႈမႆႈၸႂ် ၵူဝ်တၢင်းပဵၼ်ၽေႈၸပ်းၼႆသေ လႆႈဢိုတ်းဝႆႉယဝ်ႉ။[20] တီႈ ႁွင်းၵွင်း ၵေႃႈလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈ လွင်ႈတုမ်ႉတွၵ်ႇၶိုၼ်း လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်တိတ်းၸပ်းၼႆသေ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇသၢႆငၢႆၶိုၵ်ႉၶၢၵ်ႉသေ ႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈဢိုတ်းတေႃႇထိုင် ၵၢင်လိူၼ် ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ပွႆးပီမႂ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈဢိုတ်းဝႆႉယဝ်ႉ။[21][22]
မိူင်းၵမ်ႉၼမ်ၼမ်ၵေႃႈ လႆႈတိုၼ်ႇပၼ်ၽၢင်ႉ တွၼ်ႈတႃႇဢမ်ႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸူး ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ လႄႈ ဝဵင်းဝူႁၢၼ်ႇ။[23] ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ၵႂႃႇမႃး မိူင်းလူင်ၶႄႇ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈၵူတ်ႇထတ်းပၢႆးယူႇလီ တီႈဢေႇသုတ်း သွင်ဝူင်ႈ သေ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ လႆႈႁၼ်လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ႁႂ်ႈပွင်ႇၶၢဝ်ႇၸူး ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီၼႆ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ [24] ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈ ပဵၼ်ၵေႃႉတေႃႉမူင်ႈမႅင်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၸႂ်ႉၵၢပ်ႇႁႄႉၼႃႈ လႄႈ ၽိူဝ်တေၵႂႃႇ ႁွင်ႈႁူင်းယႃ ႁႂ်ႈႁွင်ႉမေႃယႃဢဝ်ၼႆၵေႃႈ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉယဝ်ႉ။[25] ႁူင်းလႅမ်းမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းယူႇတီႈ မိူင်းၶႄႇ လႄႈသင် ၸိူဝ်းဢဝ်ႁွင်ႈယူႇ လူင်ႈၼႃႈဝႆႉၼၼ်ႉလႄႈသင် ဢမ်ႇဢဝ်ၵႃႈဢဝ်ႁူဝ်သေ ၶိုၼ်းယႃႉပၼ်၊ ၶိုၼ်းဢၢၼ်းပၼ်ငိုၼ်း ၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။[26] တီႈတႃႈႁိူဝ်းမိၼ်၊ တႃႈလူတ်ႉလဵၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁၢင်ႈၶိူင်ႈထတ်းလူမ်းမႆႈတူဝ်ၶိင်းသေ တွၼ်ႈတႃႇၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇလႆႈ ၵူၼ်းတေႃႉတၢင်းပဵၼ်ၼႆ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ၊ လႆႈႁဵတ်းပၢႆႉပၼ်သတိဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။[27] မိူဝ်ႈ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ (WHO) လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ သၢႆငၢႆၶိုၵ်ႉၶၢၵ်ႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းလႆႈမႆႈၸႂ် (Public Health Emergency of International Concern) ၼၼ်ႉသေ လွင်ႈတၢင်းဢၼ်လႆႈတႅပ်းတတ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼႆႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ပေႃးမူင်ႉမႅင်း လႆႈၽႄႈၸပ်းထိုင် မိူင်းဢွၼ်ႇ ဢၼ်ယူင်ႉသၢင်ႈပၢႆးယူႇလီဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈၼၼ်ႉၸိုင် ၽွၼ်းမၼ်းၼႆႉ တေမီးၸွမ်းၼင်ႇ ဝၢႆးရႅတ်ႉတၢင်းပဵၼ် ၸပ်းတိတ်းၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။[28][29][30][31]
လွင်ႈတၢင်းၽၢႆႇလင်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ဝဵင်းဝူႁၢၼ်ႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉသေ တီႈ မိူင်းၶႄႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းထူၼ်ႈၸဵတ်းဢၼ်ၵူၼ်းသတ်ႉသေပိူၼ်ႈသေ ၵူၼ်းယူႇသဝ်း မီးယူႇ (11) လၢၼ်ႉပၢႆယဝ်ႉ။ ၸဵမ်ၵူႈပၢၼ်ပၢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈၵႅၼ်ႈၵၢင် ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇတေႃႉသူင်ႇ သေ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ႁူႉဝႃႈ ပဵၼ် သၢႆတၢင်းလမ်ႇလွင်ႈ("Nine Provinces' Thoroughfare") ႁင်း ၵဝ်ႈၸႄႈတွၼ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။(九省通衢),[32] ယဝ်ႉၵေႃႈ ၼႂ်းၵႃႈ တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း (4) တၢင်း ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈသေပိူၼ်ႈတီႈၼႂ်းမိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ မၼ်းၶဝ်ႈပႃးဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ တီႈၸမ်သုတ်း ၵႂႃႇၸူး ၽၢႆႇၸၢၼ်းဝဵင်းပေႇၵျိၼ်း[33]1,100 km (700 mi)၊ ၵႂႃႇၸူး ၽၢႆႇတူၵ်းဝဵင်းသျင်ႇႁၢႆး800 km (500 mi)လႄႈ မီးဢၼ်ၵႂႃႇၸူး ၽၢႆႇႁွင်ႇ ႁွင်းၵွင်း970 km (600 mi) ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။။[34] လုၵ်ႉတီႈ တႃႇႁိူဝ်းမိၼ်တီႇယႅၼ်ႇႁီႇ တီႈဝူႁၢၼ်ႇ(Wuhan Tianhe International Airport)သေ မီးသၢႆတၢင်းႁိူဝ်းမိၼ် ဢၼ်မိၼ်ၸူး တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းမီးတီႈ လိုမ်ရူးရူပ်ႉ၊လိုမ်ဢႃႇမေႇရိၵ ပွတ်းႁွင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။[35]
မိူဝ်ႈ 2019 တီႇသႅမ်ႇပႃႇၼၼ်ႉ တီႈဝူႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄလၵ်ႉၶၼႃႇ လွင်ႈပွတ်ႇၵႂ်ႈ ၼၼ်ႉ မၼ်းလႆႈၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈတင်း ၵၢတ်ႇလူင်ႁွၼ်းၼၼ်ႇ ဢၼ်ၶၢႆတၢင်းၵိၼ်ပၢင်ႇလၢႆႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၵၢတ်ႇလူင်ၼၼ်ႉ မီးဢွင်ႈၶၢႆတင်းၼမ်သေ ၶၢႆ ပႃ၊ ၵႆႇ၊ ၼူၵ်ႉ၊ မိင်ႇ၊ မႃးမွတ်ႉ(marmots)၊ ငူးမီးၵွင်ႉ၊ ၵႂၢင်ဢၼ်မီးလၢႆးတူဝ် လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်တူဝ်ထိူၼ်ႇတူဝ်သတ်းၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လႆႈမီးလွင်ႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ဢၼ်ပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ (novel coronavirus) ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ယွၼ်ႉတူဝ်သတ်း (zoonosis) ၼႆယဝ်ႉ။[36][37][38][39]
ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉ ၸၢင်ႈတိတ်းၸပ်းၼႂ်းၵႄႈ တူဝ်သတ်းယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မူင်ႈမႅင်းဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ ၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် လၵ်ႉၶၼႃႇႁူမ်ႈ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ တၢင်းပဵၼ်ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇႁၢဝ်ႈႁႅင်း (severe acute respiratory syndrome - SARS) တၢင်းပဵၼ် သႃးၸ်၊ တၢင်းပဵၼ်ႁူမ်ႈ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ တၢင်းပဵၼ်ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇ ပွတ်းၵၢၼ်ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ (Middle East respiratory syndrome - MERS) တၢင်းပဵၼ် မႃးၸ်၊ တၢင်းပဵၼ်ၵတ်းၶဝ်လိုၵ်ႉ(common cold) ဢၼ်ပဵၼ်ယွၼ်ႉ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇသီႇမဵဝ်း လႄႈ ၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ် ဢၼ်ဢမ်ႇပေႃးႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼၼ်ႉသေ လႆႈႁူႉဝႃႈ ၸၢင်ႈတိတ်းၸပ်းၸူးၵူၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ၸိူဝ်းဢၼ်ၸၢင်ႈၸပ်းၵူၼ်းၼႆႉ မၼ်းမီးလၵ်းထၢၼ်သၢၵ်ႈသေဝႃႈ မၼ်းၸၢင်ႈၽႄႈလႆႈတီႈၼႂ်းၵႄႈၵူၼ်းၼင်ႇၵၼ်ၼႆယဝ်ႉ။[40][41]
လွင်ႈတၢင်းပဵၼ် ၽႄႈတိုၼ်း လႄႈ လွင်ႈၵႅတ်ႇၶေႁႄႉၵင်ႈ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ၼႂ်းၵႃႈ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် 2019-nCoV ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းမႃး (41) ဢၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် မိူဝ်ႈ 2019 တီႇသႅမ်ႇပႃႇ 1 ဝၼ်းသေ ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၵပ်းၵၢႆႇတိူဝ်ႉၸမ်ႈတင်း ၵၢတ်ႇလူင်ၼၼ်ႉသေ တင်းၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ် 40 ၵေႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇယၢမ်ႈထူပ်းၵၼ်ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[43] ၸွမ်းလူၺ်ႈ တၢင်းပဵၼ်ၼမ်မႃးလႄႈ လွင်ႈလမ်ႇလွင်ႈၵၢတ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွမ်းလူင်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။[43][44]
ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊၶႄႇၶဝ်ၼႆႉ လႆႈၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇမဵဝ်းဝၢႆးရႅတ်ႉဢၼ်ၼၼ်ႉၽႂ်းၽႂ်းသေ လႆႈဢဝ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းမူင်ႈမႅင်းဢၼ်ၼၼ်ႉ (Nucleic acid sequence or genetic sequence) လၢတ်ႈပၼ်ႁႂ်ႈႁွင်ႈၽႃႇထၢတ်ႈၼႂ်းပိုတ်ႉပိုၼ်ႉလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ပေႃးတေႁဵတ်းလႆႈ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း Polymerase chain reaction ဢၼ်ၸွပ်ႇလႆႈ လွင်ႈၽႄႈတိုၼ်းမူင်ႈမႅင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸုမ်း WHO လႆႈယွင်ႈဢၢမ်းၼိူဝ် ယွၼ်ႉမိူင်းၶႄႇ ႁဵတ်းလႆႈၸိူင်ႉၼၼ် ၶၼ်ၶၼ်ၽႂ်းၽႂ်းၼႆယဝ်ႉ။[45][36][46][47][48] Genome sequence ႁင်း 2019-nCoV ၼႆႉ မၼ်းငၢႆးမိူၼ်ၵၼ်တင်း မူင်ႈမႅင်းသႃးၸ်(SARS-CoV) 75-80% သေ တင်း ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇမိင်ႇ(bat coronaviruses)ၵမ်ႈၽွင်ႈသေ မိူၼ်ၵၼ်ထိုင် 85% ယဝ်ႉ။[49][50] ၼႂ်းၵႃႈ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် (41) ဢၼ် ဢၼ်လႆႈၼႄႉၼွၼ်းမႃး ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼၼ်ႉ သၢမ်ပုၼ်ႈသွင်ပုၼ်ႈၼႆႉ မီးလွင်ႈၵပ်းၵၢႆႇၵၼ်တင်း ၵၢတ်ႇလူင်းႁွမ်းၼၼ်ႇ ဢၼ်ၶၢႆတူဝ်သတ်းဢၼ်ၶီးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[44][51][52][53] လွင်ႈဝႃႈ ၸွင်တေမီး တၢင်းတၢႆ ဢၼ်မိူၼ်ၼင်ႇ တၢင်းပဵၼ်သႃးၸ် ဢၼ်ယၢမ်ႈပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပႆႇႁူႉလႆႈ။[45][36][46][47]
မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 17 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ၶေႃးလိၵ်ႈၶိူဝ်းၶုၼ်လၼ်ႇတၼ်ႇ (Imperial College London) မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႁေႃၶမ်း ပရိတ်ႈတဵၼ်ႇ ၼႆႉ ၶဝ်လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 12 ၼၼ်ႉ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ငၢႆးမိူၼ်ၼင်ႇ လၵ်ႉၶၼႃႇတႄႇပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ မီးၵႂႃႇ 1,723 (95% confidence interval, 427–4,471) ယဝ်ႉဝႃႈၼႆႉ။ ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈၼပ်ႉဢၢၼ်ႇဝႆႉ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈၽႄႈတိုၼ်းၸူးထိုင် ထႆး၊ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈလွင်ႈၼပ်ႉသွၼ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈသွၼ်ႇဝႆႉဝႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီဢဝ်ပႅတ်ႈ ၸိူဝ်းဢမ်ႇတိူဝ်ႉၸမ်ႈၽႂ်သေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းတေႃႇၵူၼ်းၸပ်းၵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[54][55]လွင်ႈသွၼ်ႇဝႆႉဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ လႆႈၼႄႉၼွၼ်းမႃ တႄႇဢဝ်ယၢမ်းဢၼ်ပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ တၢင်းပဵၼ်ၽႄႈတိုၼ်းၼမ်မႃး တီႈဝဵင်းဝူႁၢၼ်ႇ ၼႆႉ ယွၼ်ႉမူင်ႈ 2019-nCoV သေ လႆႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် မီးမႃး 4000 မွၵ်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းၼပ်ႉသွၼ်ႇ လွင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ပေႃႇပဵၼ်မႃး ၼႆယဝ်ႉ။[56][12] ၸုမ်းဢၼ်ၼိုင်ႈတီႈၸၼ်ႉၸွမ်ႁွင်းၵွင်းၵေႃႈ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၶေႃႈမုၼ်းၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ ႁူဝ်ယွႆႈ တီႈမိူင်းၶႄႇ လႄႈ ၸွမ်းၼင်ႇ လွင်ႇဝူၼ်ႉသွၼ်ႇ ဢၼ်ႁဵတ်းမႃးမိူဝ်ႈၸဝ်ႉၼၼ်ႉသေ ၶဝ်ၵေႃႈ လႆႈသွၼ်ႇၼပ်ႉဝႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇၼၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ။[13] မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 20 ဝၼ်းၼၼ်ႉ တီႈ သႅၼ်ႇၸႅၼ်း (Shenzhen) ၼၼ်ႉ ၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ တီႈ ပေႇၵျိၼ်း သွင်ၵေႃႇသေ ၵူၼ်းပဵၼ်မႂ်ႇ မီးမႃႈ 140 လႄႈ မိူင်းၶႄႇ လႆႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇဝႃႈ မၼ်းၵိုင်ႉၵၢင်ႉၼမ်မႃး ၼႆယဝ်ႉ။[57] ထိုင် ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25 ဝၼ်းမႃး ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၶွင်ႉၽႃႇထၢတ်ႈ ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉၼၼ်ႉ မီးမႃး ႁူမ်ႈ 2062 ၵေႃႉသေ တီႈမိူင်းလူင် မီး 2016၊ တီႈ ထႆး မီး 7၊ တီႈႁွင်းၵွင်း မီး 6၊ တီႈမၵႃႇဢူဝ်ႇ မီး 5၊ တီႈ ဢေႃႉသထေးရီးယႃး မီႈ 5၊ မလေးသျႃး 4၊ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ 4၊ ၾႃင်ႇသဵတ်ႈ 3၊ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ 3၊ ၵၢဝ်းလီၸၢၼ်း 3၊ ထၢႆႇဝၼ်း 3၊ တီႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢႃႇမေႇရိၵ 3၊ ဝႅတ်ႉၼမ်း 2၊ ၼီႇပေႃး 1၊ သုၺ်းတိၼ်ႇ 1 ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။[58][59][60]
ၼႃႈလိၼ်ၸိူဝ်းမီးၽွၼ်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]| လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019-20 ၸွမ်းလူၺ်ႈ မိူင်းလႄႈ ၼႃႈလိၼ် | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ဢွင်ႈတီႈ[မၢႆတွင်း 1] | လွင်ႈပဵၼ်ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ[မၢႆတွင်း 2] | လွင်ႈလူႉတၢႆ | ႁၢႆလီၶိုၼ်း[မၢႆတွင်း 3] | ဢိင်ဢၢင်ႈ | ||
| 225 | 1.46 လၢၼ်ႉ + | 85,000 + | 315,000 + | |||
|
United States[မၢႆတွင်း 4] | 417,206 | 14,183 | 22,702 | [65][66] | |
|
Spain[မၢႆတွင်း 5] | 146,690 | 14,673 | 48,021 | [68] | |
|
Italy[မၢႆတွင်း 6] | 139,422 | 17,669 | 26,491 | [71] | |
|
Germany[မၢႆတွင်း 7] | 110,483 | 2,183 | 31,432 | [72][73] | |
|
France[မၢႆတွင်း 8] | 82,048 | 10,869 | 21,254 | [75][76] | |
|
China (mainland)[မၢႆတွင်း 9] | 81,802 | 3,333 | 77,279 | [77] | |
|
Iran[မၢႆတွင်း 10] | 67,286 | 4,003 | 29,812 | [83] | |
|
United Kingdom[မၢႆတွင်း 11] | 60,733 | 7,097 | – | [85] | |
|
Turkey | 38,226 | 812 | 1,846 | [86] | |
|
Belgium | 23,403 | 2,240 | 4,681 | [87] | |
|
Switzerland | 23,254 | 893 | 9,800 | [88] | |
|
Netherlands[မၢႆတွင်း 12] | 20,549 | 2,248 | – | [90] | |
|
Canada | 19,165 | 427 | 4,485 | [91] | |
|
Brazil | 14,049 | 688 | 127 | [92][93] | |
|
Austria | 12,852 | 273 | 4,512 | [94][95] | |
|
Portugal | 12,442 | 345 | 184 | [96] | |
|
South Korea | 10,384 | 200 | 6,776 | [97] | |
|
Israel[မၢႆတွင်း 13] | 9,404 | 72 | 801 | [98] | |
|
Russia[မၢႆတွင်း 14] | 8,672 | 63 | 580 | [102] | |
|
Sweden[lower-alpha 1] | 8,512 | 695 | 333 | [103] | |
|
Ireland | 6,074 | 235 | 25 | [104] | |
|
Australia[lower-alpha 2] | 6,024 | 50 | 2,813 | [105] | |
|
Norway[မၢႆတွင်း 15] | 6,012 | 101 | – | [106] | |
|
Chile | 5,546 | 48 | 1.115 | [109][110] | |
|
Denmark[မၢႆတွင်း 16] | 5,402 | 218 | 1,621 | [112] | |
|
India | 5,274 | 149 | 411 | [113] | |
|
Poland | 5,205 | 159 | 222 | [92][114] | |
|
Czech Republic | 5,033 | 91 | 181 | [115] | |
|
Romania | 4,761 | 209 | 528 | [116] | |
|
Japan | 4,257 | 81 | 632 | [117] | |
|
Pakistan | 4,187 | 58 | 467 | [118] | |
|
Malaysia | 4,119 | 65 | 1,487 | [119] | |
|
Ecuador | 3,995 | 220 | 140 | [120] | |
|
Philippines | 3,870 | 182 | 96 | [121][122] | |
|
Luxembourg | 3,034 | 46 | 500 | [123] | |
|
Indonesia | 2,956 | 240 | 222 | [124] | |
|
Peru | 2,954 | 107 | 1,231 | [125][126] | |
|
Saudi Arabia | 2,932 | 41 | 631 | [127] | |
|
Mexico | 2,785 | 141 | 633 | [128][129] | |
|
United Arab Emirates | 2,659 | 12 | 239 | [130][131] | |
|
Finland[မၢႆတွင်း 17] | 2,487 | 40 | – | [135][136] | |
|
Serbia[မၢႆတွင်း 18] | 2,447 | 61 | 118 | [138] | |
|
Thailand | 2,369 | 30 | 888 | [139] | |
|
Panama | 2,249 | 59 | 16 | [140] | |
|
Qatar | 2,210 | 6 | 178 | [141] | |
|
Dominican Republic | 1,956 | 98 | 36 | [142] | |
|
Greece | 1,832 | 81 | 269 | [143][144] | |
|
Colombia | 1,780 | 50 | 100 | [145] | |
|
South Africa | 1,749 | 13 | 45 | [146][147] | |
|
Argentina | 1,715 | 60 | 266 | [148] | |
|
Ukraine[lower-alpha 3] | 1,668 | 52 | 35 | [149] | |
|
Singapore | 1,623 | 7 | 406 | [150][151] | |
|
Iceland | 1,586 | 6 | 559 | [152] | |
|
Algeria | 1,572 | 205 | 237 | [153][154] | |
|
Egypt[lower-alpha 4] | 1,450 | 94 | 276 | [155][156] | |
|
Croatia | 1,343 | 19 | 179 | [157] | |
|
Morocco[မၢႆတွင်း 19] | 1,242 | 91 | 97 | [159][160] | |
|
Estonia | 1,185 | 24 | 69 | [161] | |
|
Slovenia | 1,091 | 40 | 102 | [162] | |
|
Belarus | 1,066 | 13 | 77 | [163] | |
|
Moldova[မၢႆတွင်း 20] | 1,056 | 24 | 43 | [164] | |
|
Iraq | 1,031 | 64 | 344 | [165] | |
|
New Zealand | 969 | 1 | 282 | [166] | |
|
Hong Kong | 961 | 4 | 264 | [167] | |
|
Lithuania | 912 | 15 | 8 | [168] | |
|
Hungary | 895 | 58 | 94 | [169] | |
|
Armenia | 881 | 9 | 114 | [170] | |
|
Kuwait | 855 | 1 | 111 | [171] | |
|
Azerbaijan[မၢႆတွင်း 21] | 822 | 8 | 63 | [172] | |
|
Bahrain | 821 | 5 | 467 | [173] | |
|
Bosnia and Herzegovina | 794 | 34 | 79 | [174] | |
|
Diamond Princess[lower-alpha 5] | 712 | 12 | 619 | [175] | |
|
Kazakhstan | 709 | 7 | 53 | [176] | |
|
Cameroon | 685 | 9 | 60 | [177] | |
|
Tunisia | 623 | 23 | 25 | [178] | |
|
Puerto Rico | 620 | 24 | – | [179] | |
|
North Macedonia | 617 | 30 | 35 | [180][181] | |
|
Bulgaria | 593 | 24 | 42 | [182] | |
|
Slovakia | 682 | 2 | 16 | [183] | |
|
Latvia | 577 | 2 | 16 | [92][184] | |
|
Lebanon | 575 | 19 | 62 | [185] | |
|
Andorra | 564 | 23 | 52 | [186] | |
|
Uzbekistan | 545 | 3 | 30 | [187] | |
|
Cyprus[မၢႆတွင်း 22] | 484 | 14 | 47 | [188] | |
|
Costa Rica | 483 | 2 | 24 | [189] | |
|
Uruguay | 424 | 7 | 150 | [190] | |
|
Afghanistan | 423 | 11 | 18 | [191] | |
|
Oman | 419 | 2 | 72 | [192] | |
|
Albania | 400 | 22 | 154 | [193] | |
|
Cuba[lower-alpha 6] | 396 | 11 | 27 | [194] | |
|
Burkina Faso | 384 | 19 | 127 | [195] | |
|
Taiwan | 379 | 5 | 67 | [196][197] | |
|
|
Réunion[မၢႆတွင်း 23] | 358 | 0 | 40 | [198] | |
|
Jordan | 353 | 6 | 138 | [199] | |
|
Ivory Coast | 349 | 3 | 41 | [200][201] | |
| Honduras | 312 | 22 | 6 | [202] | ||
|
Malta | 299 | 0 | 5 | [203] | |
|
Ghana | 287 | 5 | 31 | [204] | |
|
San Marino | 279 | 34 | 40 | [205] | |
|
Niger | 278 | 11 | 26 | [206] | |
|
Kyrgyzstan | 270 | 4 | 25 | [207] | |
|
Mauritius | 268 | 7 | – | [208] | |
|
Palestine | 263 | 1 | 44 | [209] | |
|
Nigeria | 254 | 6 | 44 | [210] | |
|
Vietnam | 251 | 0 | 126 | [211] | |
|
Montenegro | 248 | 2 | 4 | [212] | |
|
Senegal | 237 | 2 | 105 | [213] | |
|
Bangladesh | 218 | 20 | 33 | [214][215] | |
|
Georgia[မၢႆတွင်း 24] | 211 | 3 | 50 | [216] | |
|
Bolivia | 210 | 15 | 2 | [217] | |
|
Sri Lanka | 189 | 7 | 44 | [218] | |
|
Faroe Islands | 184 | 0 | 131 | [219] | |
|
Kosovo[မၢႆတွင်း 25] | 184 | 5 | 30 | [220] | |
|
DR Congo | 180 | 18 | 9 | [221] | |
|
USS Theodore Roosevelt[မၢႆတွင်း 26] | 173 | 0 | 0 | [63] | |
|
Kenya | 179 | 6 | 7 | [222] | |
|
|
Mayotte | 171 | 2 | 22 | [223] | |
|
Jersey | 170 | 3 | – | [224] | |
|
Guernsey | 166 | 4 | 34 | [225] | |
|
Venezuela | 166 | 7 | 65 | [226] | |
|
Isle of Man[မၢႆတွင်း 27] | 158 | 1 | 82 | [227] | |
|
|
Martinique | 152 | 4 | 50 | [228] | |
|
Guinea | 144 | 0 | 5 | [65] | |
|
|
Guadeloupe | 139 | 7 | 31 | [229] | |
|
Brunei | 135 | 1 | 91 | [230][231] | |
|
|
Greg Mortimer | 128 | 0 | 0 | [232] | |
|
Guam[မၢႆတွင်း 28] | 121 | 4 | 27 | [66][233] | |
|
Cambodia | 117 | 0 | 63 | [234] | |
|
Paraguay | 115 | 5 | 15 | [235] | |
|
Gibraltar | 113 | 0 | 60 | [236] | |
|
Rwanda | 105 | 0 | 7 | [237] | |
|
Trinidad and Tobago | 105 | 7 | 1 | [238] | |
|
El Salvador | 93 | 5 | 9 | [239] | |
|
Northern Cyprus[မၢႆတွင်း 29] | 91 | 2 | 29 | [240] | |
|
Djibouti | 90 | 0 | 9 | [241] | |
|
Madagascar | 88 | 0 | 2 | [242] | |
|
Guatemala | 87 | 3 | 17 | [243] | |
|
Monaco | 79 | 1 | 3 | [244][245] | |
|
Liechtenstein | 77 | 1 | 0 | [246] | |
|
Aruba | 74 | 0 | 14 | [247] | |
|
|
French Guiana[မၢႆတွင်း 30] | 72 | 0 | 34 | [76][248] | |
|
Togo | 65 | 3 | 23 | [249] | |
|
Barbados | 63 | 3 | 6 | [250] | |
|
Jamaica | 63 | 3 | 9 | [251] | |
|
Mali | 56 | 5 | 12 | [252][253] | |
|
Ethiopia | 52 | 2 | 4 | [254] | |
|
Uganda | 52 | 0 | 0 | [255] | |
|
French Polynesia | 47 | 0 | 0 | [256] | |
|
Cayman Islands | 45 | 1 | 6 | [257] | |
|
Republic of the Congo | 45 | 5 | 0 | [258] | |
|
Macau | 44 | 0 | 10 | [259] | |
|
U.S. Virgin Islands | 45 | 1 | 36 | [260] | |
|
Sint Maarten | 40 | 6 | 1 | [261] | |
|
Bermuda | 39 | 2 | 21 | [262] | |
|
Zambia | 39 | 1 | 3 | [263] | |
|
Bahamas | 36 | 6 | 5 | [264] | |
|
Guinea-Bissau | 33 | 0 | 0 | [265] | |
|
Guyana | 33 | 5 | 8 | [266] | |
|
|
Saint Martin | 32 | 2 | 11 | [267] | |
|
Eritrea | 31 | 0 | 0 | [268] | |
|
Gabon | 30 | 1 | 1 | [269] | |
|
Benin | 26 | 1 | 5 | [270] | |
|
Haiti | 25 | 1 | – | [271] | |
|
Tanzania | 24 | 1 | 5 | [65] | |
|
Myanmar | 22 | 3 | 1 | – | [272] |
|
Libya | 20 | 1 | 1 | [273] | |
|
Antigua and Barbuda | 19 | 1 | 0 | [274] | |
|
Maldives | 19 | 0 | 13 | [275] | |
|
Syria | 19 | 2 | 3 | [276] | |
|
New Caledonia | 18 | 0 | 1 | [277] | |
|
Angola | 17 | 2 | 2 | [278] | |
|
Equatorial Guinea | 16 | 0 | 1 | [279] | |
|
Namibia | 16 | 0 | 2 | [280][281] | |
|
Fiji | 15 | 0 | 0 | [282] | |
|
Mongolia | 15 | 0 | 11 | [283] | |
|
Dominica | 14 | 0 | 0 | [284] | |
|
Laos | 14 | 0 | 0 | [285] | |
|
Saint Lucia | 14 | 0 | 0 | [286] | |
|
Liberia | 13 | 3 | 0 | [287] | |
|
Curaçao | 13 | 1 | 5 | [288] | |
|
|
Coral Princess[မၢႆတွင်း 31] | 12 | 0 | 0 | [290] | |
|
Grenada | 12 | 0 | 0 | [291] | |
|
Sudan | 12 | 2 | 2 | [292] | |
|
|
MS Zaandam & Rotterdam[မၢႆတွင်း 32] | 11 | 2 | 0 | [294][295] | |
|
Zimbabwe | 11 | 2 | 0 | [296] | |
|
Saint Kitts and Nevis | 11 | 0 | 0 | [297] | |
|
Seychelles | 11 | 0 | 0 | [298] | |
|
Greenland | 11 | 0 | 10 | [299] | |
|
Northern Mariana Islands | 11 | 2 | – | [300][301] | |
|
Suriname | 10 | 1 | 3 | [302][303] | |
|
Akrotiri and Dhekelia | 10 | 0 | 0 | [304] | |
|
Mozambique | 10 | 0 | 1 | [305] | |
|
Chad | 10 | 0 | 2 | [306] | |
|
Eswatini | 10 | 0 | 4 | [307] | |
|
Åland Islands | 9 | 0 | 0 | [308] | |
|
Nepal | 9 | 0 | 1 | [309][310] | |
|
Central African Republic | 8 | 0 | 0 | [160] | |
|
Malawi | 8 | 1 | 0 | [311] | |
|
Turks and Caicos Islands | 8 | 1 | – | [312] | |
|
Montserrat | 8 | 0 | 0 | [313] | |
|
St. Vincent & the Grenadines | 8 | 0 | 1 | [314] | |
|
Somalia[မၢႆတွင်း 33] | 8 | 0 | 1 | [315] | |
|
Belize | 7 | 1 | 0 | [316][317] | |
|
Cape Verde | 7 | 1 | 0 | [318] | |
|
Vatican City | 7 | 0 | – | [319] | |
|
Sierra Leone | 7 | 0 | 0 | [320] | |
|
Botswana | 6 | 1 | 0 | [321] | |
|
Mauritania | 6 | 1 | 2 | [322] | |
|
Nicaragua | 6 | 1 | 2 | [323][324] | |
|
|
Saint Barthélemy | 6 | 0 | 1 | [267] | |
|
Donetsk People's Republic[မၢႆတွင်း 34] | 5 | 0 | 0 | [326] | |
|
Bhutan | 5 | 0 | 2 | [327] | |
|
Gambia | 4 | 1 | 2 | [328] | |
|
Luhansk People's Republic[မၢႆတွင်း 34] | 4 | 0 | 0 | [329] | |
|
São Tomé and Príncipe | 4 | 0 | 0 | [330] | |
|
Anguilla | 3 | 0 | 0 | [331] | |
|
British Virgin Islands | 3 | 0 | 0 | [332] | |
|
Burundi | 3 | 0 | 0 | [333] | |
|
Falkland Islands | 2 | 0 | 0 | [334] | |
|
Papua New Guinea | 2 | 0 | 0 | [335] | |
|
Sint Eustatius | 2 | 0 | 0 | [336][337] | |
|
Somaliland | 2 | 0 | 0 | [338][339] | |
|
South Sudan | 2 | 0 | 0 | [340] | |
|
Abkhazia | 1 | 0 | 0 | [341] | |
|
Artsakh | 1 | 0 | 0 | [342] | |
|
East Timor | 1 | 0 | 0 | [343] | |
|
Guantanamo Bay[မၢႆတွင်း 35] | 1 | 0 | 0 | [344] | |
|
|
Saint Pierre and Miquelon | 1 | 0 | 0 | [345] | |
| As of ထႅမ်းပလဵတ်ႉ:Format date (UTC) · History of cases: China, international | ||||||
Notes
| ||||||
ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ၵႂႃႇမႃး ၽွင်းပီမႂ်ႇၶႄႇလႄႈ မွၵ်ႈမိူဝ်ႈၸဝ်ႉ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇလႄႈ ၵၢင်လိူၼ်ၼၼ်ႉ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉ လႆႈၽႄႈၸွတ်ႇၵႂႃႇတီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈတၢင်ႇၸိူဝ်း တီႈၼႂ်းမိူင်းၶႄႇယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်တၢင်ႇမိူင်းၵေႃႈ လႆႈၸွပ်ႇႁူႉဝႃႈ ယွၼ်ႉၵူၼ်းထွင်ႈတဵဝ်းၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းတေႃႉၵႂႃႇသေလႄႈ လႆႈမီးလွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈၸပ်ႇႁၼ်မူင်ႈမႅင်းၼႆႉ ထႆး (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 13)၊ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 15)၊ ၵၢဝ်းလီၸၢၼ်း (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 20)၊ ထၢႆႇဝၼ်း လႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 21)၊ ႁွင်းၵွင်း လႄႈ မၵႃႇဢူဝ်ႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 22)၊ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 23)၊ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ၊ ၼီႇပေႃး လႄႈ ဝႅတ်ႉၼမ်း (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24)၊ ဢေႃးသထေးရီးယႃး လႄႈ မလေးသျႃး (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25)၊ ၶၼေႇတႃႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 26)၊ ၵမ်ႇပေႃးတီးယႃး (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 27)၊ ၵျႃႇမၼီႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 28)၊ ၾိၼ်ႇလႅၼ်ႇ၊ သီႇရီလၢင်းၵႃ လႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၸဝ်ႈၾႃႉ ဢႃႇရၢပ်ႈ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29)၊ ဢိၼ်းတီးယႃး လႄႈ ၾီႇလိပ်ႈပိၼ်း (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30)၊ ယူႇၼၢႆႉတႅၵ်ႉၶိင်းတမ်း၊ ရတ်ႈသျႃး၊ သုၼ်ႇတိၼ်ႇ၊ သပဵၼ်ႇ (ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 31)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[346][58] ဖေဖော်ဝါရီ ၁ရက်နေ့၌ ကမ္ဘာတစ်လွှား 12,000ထက်ပိုများသော ရောဂါဖြစ်ပွားမှုများကို တရားဝင်စုံစမ်းသိရှိနိုင်ခဲ့ကာ ၉၈%မှာ တရုတ်ပြည်တွင်ဖြစ်သည်။[346] ယွၼ်ႉဝၢႆးရႅတ်ႉသေ ၵူၼ်းလႆႈတၢႆၵႂႃႇ 1,355 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵေႃႉတၢႆဢွၼ်တၢင်းသုတ်း တီႈၽၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶႄႇၼႆႉ ပဵၼ်တီႈ ၾီႇလိပ်ႈပိၼ်းသေ တၢႆမိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[347][346] ဢၼ်ပဵၼ်လွၵ်းသဵၼ်ႈၼပ်ႉဢၢၼ်ႇဢၼ်လၢမ်းဝႆႉၼႆႉ မၼ်းတေၼမ်လိူဝ်သေ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇတႄႉတႄႉမၼ်းဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵူၼ်းယူႇတီႈပိုၼ်ႉတီႈၼင်ႇၵၼ် ၸပ်းၵၼ်ၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီး ဝႅတ်ႉၼမ်း၊ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ၊ ၵျႃႇမၼီႇ လႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ (ၸႄႈမိူင်းသျီႇၵႃႇၵူဝ်ႇ) ၶဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈၼႄႉၼွၼ်းပၼ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။[348] ၵူၺ်းၵႃႈ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် လွင်ႈဝႃႈ ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ႁႂ်ႈၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် (active centers of propagation) ဢၼ်မီးၽၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶႄႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ပႆႇလႆႈၼႄႉၼွၼ်းၵွၼ်ႇ။ တႄႇဢဝ် ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 23 ၼၼ်ႉသေ ၸုမ်း WHO လႄႈ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈပိုၼ်ႉတီႈၶဝ် ဢွၼ်ႁူဝ်သေ လႆႈၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵၢၼ်လွင်ႈယႂ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ ႁႂ်ႈပၼ်ၶၢဝ်ႇတိုၼ်ႇသၢၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းသၢင်ႈ ယႃႇႁႂ်ႈမူင်ႈမႅင်း သိုပ်ႇၽႄႈထႅင်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30 ၼၼ်ႉ တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ၼႂ်း မိူင်းၶႄႇၼႆႉ မီး 7,711 သေ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29 ၼၼ်ႉ တီႈ မိူင်း 18 မိူင်းၼၼ်ႉ မီး 83 ဢၼ်ဝႃးၼႆယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ သေ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ(2019-nCoV) ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်သၢႆငၢႆၶိုၵ်ႉၶၢၵ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းလႆႈမႆႈၸႂ်(Public Health Emergency of International Concern) ၼႆယဝ်ႉ။[349]
-
![2019-nCoV cases in mainland China, Hong Kong, Macau, and Taiwan[neutralityis disputed] Confirmed 1–9 Confirmed 10–99 Confirmed 100–999 Confirmed ≥1000](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/COVID-19_cases_in_Greater_China.svg/353px-COVID-19_cases_in_Greater_China.svg.png)
2019-nCoV cases in mainland China, Hong Kong, Macau, and Taiwan[neutralityis disputed]Confirmed 1–9Confirmed 10–99Confirmed 100–999Confirmed ≥1000 -
Map of the 2019–20 Wuhan coronavirus outbreak as of 18 ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 2024ၵူၼ်းပဵၼ် ၸိူဝ်းၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 10,000+ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 1,000-9,999ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 100-999ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 10-99ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ 1-9ဢမ်ႇမီးၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ
![2019-nCoV cases in mainland China, Hong Kong, Macau, and Taiwan[neutralityis disputed] Confirmed 1–9 Confirmed 10–99 Confirmed 100–999 Confirmed ≥1000](/wiki/%E1%81%BE%E1%81%A2%E1%82%86%E1%82%87:COVID-19_cases_in_Greater_China.svg)
လွင်ႈၼပ်ႉသွၼ်ႇလၢမ်းဝႆႉ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]လွင်ႈဝူၼ်ႉဝႃႈ ၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် လႄႈ လွင်ႈႁူႉၸွမ်းၼႆႉ တူၵ်းလိုၼ်း 10 ဝၼ်း၊ ဢိင်ၼိူဝ်သၢႆငၢႆလွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉ ၵႃႈတီႈ Northeastern University လႄႈ Imperial College London ၶဝ် လၢမ်းသေ ၼပ်ႉသွၼ်ႇဝႆႉဝႃႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ တေၼမ်လိူဝ် 10 ပုၼ်ႈ သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၽွင်းယၢမ်းဢၼ် ပိုၼ်ၶၢဝ်ႇၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 21 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ Imperial College လႆႈလၢမ်းဝႆႉဝႃႈ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်း 4000 ၼႆသေ မိူဝ်ႈ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 26 ၼၼ်ႉ Northeastern University ဝႃႈ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် 21,300၊ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 27 ၼႆႉ တေၸၢင်ႈသုင်ၶိုၼ်ႈထိုင် 26,200 (with a confidence of 95% within the interval 19,200–34,800) ၼႆသေ ဢွၼ်ၵၼ်ၼပ်ႉသွၼ်ႇလၢမ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။[350][351][352] 2020၊ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30၊ တီႈပွင်ႈၵႂၢမ်း Lancet ဢၼ်ၼိုင်ႈဝႃႈတႄႉ မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈလၢမ်းၼပ်ႉသွၼ်ႇဝႆႉဝႃႈ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၵေႃႉတေႃႇၵေႃႉၼႆႉ မီးဝႆႉ 75,815 ၵေႃႉ ၼႆယဝ်ႉ။[353]
ၽိူဝ်ႇတႃႉတေၵဵပ်းသဵၼ်ႈမၢႆၽိတ်းပိူင်ႈ ၼိူဝ် လွင်ႈထၢမ်ႇထိူမ် ဝႃႈ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ပွတ်ႇၵႂ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်း(severe pneumonia) တွၼ်ႈတႃႇႁူင်းယႃ ႁႂ်ႈပေႃးၸွပ်ႇငိုၼ်ႈ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇလႆႈ လီလီငၢမ်းငၢမ်းၼၼ်ႉ တီႈဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼမ်ၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈမႆႈၸႂ်ၼိူဝ် ဢဵၼ်ႁႅင်းၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ လႆႈ ၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈႁႂ်ႈၵုမ်ႇထူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[354][355][356] ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်တင်းၼမ်ၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇၶဝ်တေဢမ်ႇမီးလွင်ႈ တိူဝ်ႈၸမ်ႈၵၼ်တင်း ၵူၼ်းပဵၼ် ၸိူဝ်းပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်တၢင်ႇမဵဝ်းၼၼ်ႉၼႆသေ လႆႈမီးလွင်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ ယႃႇပေၵႂႃႇႁူင်းယႃသေ ႁႂ်ႈယူႇသဝ်းတီႈႁိူၼ်း (တွၼ်ႈတႃႇယႃႇႁႂ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၽႄႈၸွတ်ႇ) ၼႆယဝ်ႉ။[357] ဝၢႆးလင်လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇၼၼ်ႉ တီႈသၢႆတၢင်းႁိူဝ်းမိၼ်သွင်ဢၼ် ဢၼ်ၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းၵျႃႇပၢၼ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈ ဝူႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်း (400) ၼၼ်ႉ (5) ၵေႃႉၼႆႉ လႆႈၵူတ်ႇထတ်းႁၼ် ၸိူဝ်းမီးဝၢႆးရႅတ်ႉ ၼႆသေ တႃႇၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆႉ ၼႄ ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်သေ ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ် သီႇၵေႃႉၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇၼႄ ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇ တၢင်းပဵၼ်သင်။[358]
ႁၢင်ႈမၢႆ လႄႈ ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ဢၢႆ၊ ၼၢဝ်၊ ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇ၊ ပဵၼ်ၶူပ်းပဵၼ်ၶိုၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ [11][360] ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇမၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢူၼ်ႈဢူၼ်ႈသေ ၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ်ၵႂႃႇ ႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်းယဝ်ႉ။[11][360] လွင်ႈၸဵပ်းတၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼႆႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်ပွတ်ႇၵႂ်ႈ၊ မၢၵ်ႇလမ်းလူႉလႅဝ်၊ ၸၢင်ႈတၢႆ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။[361][362] ဢၼ်ပဵၼ် ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇ တၢင်းပဵၼ်ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇ ပွတ်းၼိူဝ်ၼႆႉ ၶီႇၸၢမ်၊ ၼမ်ႉၶီႈမုၵ်ႈယွႆႉ၊ ၶေႃးၸဵပ်းၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇပေႃးသူႈပဵၼ်။[44][51]
လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ လႆႈလၢမ်းသေၼပ်ႉဝႆႉတႄႉ တႄႇဢဝ် လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် တေႃႉ ပေႃးထိုင် ဢွၵ်ႇၼႄၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်းတႄႇပဵၼ်(incubation period) ၼႆႉ ႁိုင် (2) ဝၼ်းတေႃႇ (10) ဝၼ်းၼႆသေ[363] ဢၼ်ပဵၼ် ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇၵႅတ်ႇၶႄ လႄႈ ပၢႆႇၵုမ်းထိင်းတၢင်းပဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ (Centers for Disease Control and Prevention -CDC) လႆႈလၢမ်းသေ ၼပ်ႉသွၼ်တႄႉ ႁိုင် (2) ဝၼ်းတေႃႇ (14) ဝၼ်းဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[9] ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ဢၼ်ပဵၼ် (41) ဢၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈတၢင်ထိုင် ႁူင်းယႃတီႈဝူႁၢၼ်ႇသေ ၼႂ်းၵႃႈ (13ၵေႃႉ -32%) ၼႆႉပဵၼ်ၸိူဝ်းမီးတၢင်းပဵၼ်ၶၢဝ်းႁိုင်၊ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်၊ ပဵၼ်လူမ်းႁူဝ်ၸႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးႁုပ်ႈတူၺ်းၼႆႉ (13 ၵေႃႉ - 32%)ၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈပႂ်ႉတူၺ်းလီလီသေ (6ၵေႃႉ-15%) ၼႆႉတႄႉ လႆႈတၢႆၵႂႃႇယဝ်ႉ။[44] ၵူၼ်းၸိူဝ်းတၢႆၵႂႃႇ ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ လႆႈပဵၼ်သၢႆငၢႆ လွင်ႈဢႃႇယုယႂ်ႇ(advanced age)၊ လူတ်ႈလိူဝ်(hypertension)၊ လူမ်းႁူဝ်ၸႂ်(cardiovascular disease) ၸိူဝ်းဢၼ်ၸၢင်ႈပၼ် ၶဵၼ် လွင်ႈႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[364]
လွင်ႈတၢင်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]လွင်ႈၽႄႈၸပ်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]လုၵ်ႉတီႈၵူၼ်းၸပ်းဝႆႉတၢင်းပဵၼ် ပေႃးမၼ်းဢႆ၊ ၶီၸၢမ် ၼႂ်းၵႃႈ 3 ထတ်း (0.91 မီႇတႃႇ) တေႃႇ 6 ထတ်း (1.8 မီႇတႃႇ) ၼႆ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉ ပႃးၵႂႃႇၸွမ်း မဵတ်ႉၼမ်ႉဢွၼ်ႇ တီႈၼႂ်းလူမ်းသေ ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ လႆႈၽႄႈတိုၼ်းၵႂႃႇၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉ။[365][366][367]. လွၵ်းလၢႆးၸပ်း လုၵ်ႉတီႈၽၢႆႈလူင် သေ ၸပ်းၸူးသူပ်း(fecal-oral transmission)ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈယူႇ။။[368]
ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းတႄႇၸၸပ်း (41) ၵေႃႉၼၼ်ႉ သၢမ်ႈပုၼ်ႈသွင်ပုၼ်ႈၼႆႉ လႆႈမီးသၢႆမၢႆလွင်ႈဝႃႈ မီးလွင်ႈတိူဝ်ႉၸမ်ႈၵၼ်တင်း ၵၢတ်ႇလူင်ႁွမ်းၼၼ်ႇ ဢၼ်ၶၢႆတၢင်းၵိၼ်ပၢင်ႇလၢႆႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[44]
ၵေႃႉဢၼ်ႁႂ်ႈၸပ်းၽႄႈၽႂ်းၽႂ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ(super-spreader) ၼႆႉ မၼ်းႁႂ်ႈ ၸပ်းၸူး ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ 14 ၵေႃႉ ၼႆႈ လႆႈမီးလွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၸိူင်ႉၼၼ်မႃးယဝ်ႉ။ 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25၊ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈယႂ်ႇ ၽၢႆႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ လႄႈ ၵုမ်းထိင်းတၢင်းပဵၼ် မိူင်းၶႄႇ (Chinese Center for Disease Control and Prevention) ၵၢဝ်းၾူႈ (Gao Fu) လႆႈထဵင် လွင်လၢတ်ႈတီႈ ႁွင်ႈၶၢဝ်ႇသျိၼ်းႁႂႃႇ (Xinhua News Agency) ၼၼ်ႉ "ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်လၢတ်ႈယူႇၼႆႉ ယွၼ်ႉမၼ်းလႆႈၶၢႆႉၸူး ႁွင်ႈဝႆႉၵူၼ်းပဵၼ်တင်းၼမ်သေ တေလႆႈဝူၼ်ႉဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းႁႂ်ႈၸပ်းၽႄႈၽႂ်းၽႂ်း(super-spreader)ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[369] ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈလီ မိူဝ်ႈပၢႆးၸဝ်ႉဝၼ်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉၼႆႉ (ဢၼ်ပဵၼ်ႁွင်ႈၶၢဝ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ၼႂ်းၵႃႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၶႄႇ) China Newsweek ၼၼ်ႉ လႆႈဢိင်ဢၢင်ႈၼိူဝ် ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ တီႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ပီၵိၼ်း (Peking University) သေ မွၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ "ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်လၢတ်ႈမႃးၽၢႆႇၼိူဝ်ၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈဝူၼ်ႉသွၼ်ႇပဵၼ် Super-spreader၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၽၢႆႇႁူင်းယႃၵေႃႈ ဢမ်ႇၵႅတ်ႇၵင်ႈပၼ်ၵူၼ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ်မၼ်း ၸိူဝ်းတိူတ်ႉၸမ်ႈမႅၼ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ လႆႈတၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းမႃးယဝ်ႉ။[370]
ႁူဝ်ၼပ်ႉပိုၼ်ႉထၢၼ်လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
လွင်ႈဝၢႆးရႅတ်ႉ ၽႄႈၸွတ်ႈတီႈၼႂ်းၵႄႈၵူၼ်းၼႆႉ "ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈဢဝ်တၢင်းပဵၼ် ၸပ်းသႂ်ႇၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉသေတႃႉ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် မၢင်ၸိူဝ်းၸမ်ႉ ဢဝ်တၢင်းပဵၼ်တေႃႉသူင်ႇပၼ် ၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉ" ၼႆ မၼ်းမီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။[53] ႁူဝ်ၼပ်ႉ တႄႇဢဝ် တႄႇဢဝ် 2.13 [372] တေႃႇထိုင် 3.11[373] ၼႂ်းဢၢင်ႇၶႂၢင်ႇၼႆႉ လႆႈလၢမ်းသေ ၼပ်ႉသွၼ်ႇ ပိုၼ်ႉထၢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်(basic reproduction number)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တူဝ်ၼပ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းၼႄပၼ်ဝႃႈ ၵူၼ်းမႂ်ႇဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ မၼ်းတေၸၢင်ႈဢဝ်မူင်ႈမႅင်းတၢင်းပဵၼ် ၽႄႈၸပ်းထိုင်ၵူၼ်းလၢႆၵေႃႉဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇဢၼ်မႂ်ႇ ဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉဝႃႈ ၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ တူင်ႇၶႂၢင်ႇဢၼ်မၼ်းၸၢင်ႈသိုပ်ႇၸပ်းၽႄႈလႆႈၼႆႉ မီးထိုင်သီႇၵေႃႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[374] လွင်ႈဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ မၼ်းငၢႆးမိူၼ်ၵၼ်တင်း မူင်ႈပႅင်းရေႃးၵႃႇသႃးၸ် (SARSCoV) ယဝ်ႉ။[375]
ပၢႆးမူင်ႈပႅင်းတၢင်းပဵၼ်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
 Genome organisation (click to enlarge) | |
| NCBI genome ID | MN908947 |
|---|---|
| Genome size | 30473 bp |
| Year of completion | 2020 |
ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ပႆႇၸၢင်ႈမၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ ဝၢႆႈရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ (2019-nCoV) ဢၼ်ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈမူင်ႈမႅင်းတၢင်းပဵၼ်သၽႃႇဝတူဝ်သတ်း (natural wildlife reservoir of the 2019‐nCoV) ဢၼ်တေႃႉသူင်ႇၸူးတီႈၵူၼ်း လႄႈ ၵေႃႉဢၼ်သူင်ႇပၼ်တီႈၼႂ်းၵႄႈ(intermediate host) မၼ်းၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။[376] ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ငဝ်ႈငႃႇဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉ ဢၼ်ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈသေပိူၼ်ႈတႄႉ ပဵၼ် မိင်ႇ ယဝ်ႉ။[50] တွၼ်ႈတႃႇၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်းပိူင်ယၢင်ႇၼႆသေ ဢဝ်တူဝ်သတ်းတီႈၵၢတ်ႇၼၼ်ႉ မႃး 585 မဵတ်းသေ ၵူတ်းထတ်းတူၺ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်လၵ်းထၢၼ် ဝႃႈ ၼႂ်းၵႃႈ 33 မဵဝ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ 2019-nCoV ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[377]
ၽိုၼ်လိၵ်ႈလူင်ႈၼႃႈ(preprint) ဢၼ်ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇ မိူဝ်ႈ ပီ 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 23 ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးမေႃဝၢႆးရႅတ်ႉ ဝူႁၢၼ်ႇ၊ ႁူင်းယႃဝူႁၢၼ်ႇၵျိၼ်းျိၼ်တၼ်ႇ၊ ၸွမ်ႉၸွမ်ႇဢၵႄႇတမီႇပၢႆးသၢႆႊၶႄႇ၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇၵုမ်းထိင်းတၢင်းပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႈ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈမႃးသေ ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈလူင်ႈၼႃႈၼၼ်ႉ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉတႄႉ ငဝ်ႈငႃႇ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019 ၼႆႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈ မိင်ႇ ၊ nCoV-2019 လႄႈ ၸၼ်ႉ genome ၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇဝၢႆးရႅတ်ႉ ဢၼ်ၸႅၵ်ႇၼႄမႃး မိူဝ်ႈပီ 2013 ၼၼ်ႉ မၼ်းမႃးမိူၼ်ၵၼ် တေႃႇထိုင် 96% ဝႃႈၼႆဝႆႉယဝ်ႉ။[378]
ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸၼ်ႉၸွမ်ၵႂၼ်းသျီႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးယႃႈၽိင်ႈထုင်းၶႄႇ(Guangxi Traditional Chinese Medical University)၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ပီႇၵိၼ်း(Peking University)၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ၼိင်းပူဝ်ႇ (Ningbo University)၊ ၶေႃးလဵၵ်ႉဢိၼ်ႇၵျိၼ်ႇၼီႇယႃႇၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၽၢႆႇတူဝ်ၸႂ် ဝူႁၢၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ႁဵတ်းလွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမႃးသေ ၼႂ်းၵႃႈၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ် codon usage bias ၸိူဝ်းမီးတီႈ မူင်ႈမႅင်း 2019-nCoV ၸိူဝ်းမီးတီႈ ငူးသွင်မဵဝ်း၊ ၵႆႇ၊ မဵၼ်ႈ၊ မိင်ႇ၊ လိၼ်ႈ ၼၼ်ႉၼိူင်းၵၼ်တူၺ်းသေး [379]တူဝ်သတ်းဢၼ်မီး မူင်ႈမႅင်း 2019-nCoV ဢၼ်ၸၢင်ႈၸပ်းၸူးၵူၼ်းသေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ် ငူး ၼႆ လႆႈသွၼ်ႇဝႆႉၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉ။[379][380][381] ၵပ်းၵၢႆႇလွင်ႈဢၼ်ၼႆႉသေ လႆႈမီးလွင်ႈထဵင်ၵၼ်ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်သေ မၢင်ၸိူဝ်းဝႃႈ ဢွင်ႈတီႈဢၼ်မီးမူင်ႈမႅင်းၼႆႉ တေလႆႈပဵၼ် မိင်ႇ ၼႆၵေႃႈဝႃႈ။ တူဝ်ဢၼ်ယူႇၼႂ်းၵႄႈသေ တေႃႉသူင်ႇပၼ်ၸမ်ႉ တေပဵၼ် ၼူၵ်ႉ (ဢမ်ႇၼၼ်) တေပဵၼ် တူဝ်သတ်းလိူတ်ႈဢုၼ်ႇ သေမဵဝ်းမဵဝ်း၊ ငူးတႄႉဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ၊ ငူးၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် တူဝ်သတ်း ဢၼ်လူမ်းမႆႈၼႂ်းတူဝ် ၶိုၼ်ႈၽႂ်းလူင်းၽႂ်း (poikilotherm)ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၵူၼ်း ၼႆၵေႃႈဝႃႈယဝ်ႉ။[382][382][383] ထႅင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ဢဝ်ၶေႃႈမုၼ်း codon usage biasနှင့် recombination (ယွၼ်ႉမၼ်းပဵၼ် ၶေႃႈၵႂၢမ်း Genetic term လႄႈ ပေႃးပဵၼ်ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၽၢႆႇပၢႆးၼႆႉ ပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇပၼ် တေတိူဝ်းတုၵ်းထုၵ်ႇယဝ်ႉ။)ႁင်း တၢင်းပဵၼ်သႃးၸ်၊ မႃးၸ် ၸိူဝ်းၼႆႉသေၵေႃႈ လွင်ႈဢၼ်ဝႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈငူး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ ၼႆ ထဵင်ိၶုၼ်းယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ recombination event ဢၼ်ၼႄမႃးၼၼ်ႉ မိင်ႇၼႆႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈသေ ငူးယဝ်ႉ။[384] ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ 2019-nCoV သေ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း လွင်ႈၸၼ်ႉတူဝ်းသတ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈၶိုၼ်ႈယႂ်၊ ၸိူဝ်ႉၽၼ်း (ဢမ်ႇၼၼ်) ၸုမ်းမၼ်းပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်မႃး (Phylogenetic) သေ လႆႈၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်း လွင်ႈပိုၼ်းဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးပဵၼ်ၸၼ်ႉပဵၼ်ၸၼ်ႉ၊ လွင်ႈၵဵဝ်ႇၵွင်ႉၵၼ်တင်း တူဝ်မီးၸႂ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးရႅတ်ႉဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်းထူၼ်ႈၸဵတ်းႁင်း မုင်ႉႁေႃႁိူၼ်းၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ဢၼ်ၸၢင်ႈၸပ်းၵူၼ်း ၼႆႉ မၼ်းမိူၼ်ၵၼ်တင်း SARS-CoV တေႃႇထိုင် 75%-80% သေ ၶႅၼ်းငၢႆးမိူၼ်ၵၼ် တင်းဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇမိင်ႇမၢင်ႇၸိူဝ်း (bat coronaviruses) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[49][50] လႆႈၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ genomes ႁင်း ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ပဵၼ် 5 ဢၼ်ႁင်းၶေႃသေ လႆႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်ႇပၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။[385][386][387] ဢၼ်လွင်ႈၼႆႉ လႆႈၼႄဝႆႉတႄႉ ပေႃးဢဝ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းဝႃႈ တင်း SARS-CoV၊MERS-CoV သေ လႆႈၵႆယၢၼ်ၵၼ်ဝႆႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[385] မၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း ၸိူဝ်းၶိူဝ်း (Betacoronavirus Beta-CoV) lineage B မိူၼ်ၼင်ႇ SARS-CoV ၼင်ႇၵဝ်ႇ ယဝ်ႉ။[388]
ၽိုၼ်လိၵ်ႈထတ်းသၢင်ႈ ႁင်း Domenico Benvenuto et al. ၼၼ်ႉတႄႉ မၼ်းၼႄ လွၵ်းသဵၼ်ႈၼႄသၢႆႁိူဝ်ငိူၼ်ႈၶိူဝ်း(phylogenetic tree) ဢၼ်ႁဵတ်းဝႆႉ ၵႃႈတီႈ ယေးငိုၼ်ႈၶိူဝ်း 12 highly similar whole genome sequences၊ 12 whole genome sequences of 2019-nCoV၊ 15 available whole genome sequence of 2019-nCoV ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။Genomic analysis shows that the Nucleocapsid and the Spike Glycoprotein have some sites under positive selective pressure. Homology modeling indicated certain molecular and structural differences among the viruses. The phylogenetic tree showed that 2019.nCoV significantly clustered with a Bat SARS-like Coronavirus sequence, whereas structural analysis revealed mutations in Spike Glycoprotein and nucleocapsid protein. The authors concluded 2019-nCoV is a coronavirus distinct from SARS virus that probably was transmitted from bats or another host that provided the ability to infect humans.[389]
လွင်ႈၵူတ်ႇႁႃတၢင်းပဵၼ်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]မိူဝ်ႈ 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 15၊ ၼၼ်ႉ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ(WHO) လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၶပ်းမၢႆၵၢၼ်ငၢၼ်း တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းသၢင်ႈၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ပၢႆးပႆႇၺႃႇယႃႈယႃ တႃႇၵူတ်ႇထတ်း 2019-nCoV ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[390] ၸဵမ်မိူဝ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၶပ်ႉမၢႆၵၢၼ်ငၢၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်လူဝ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ WHO လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇပၼ်မႃးယဝ်ႉ။[391] ၼႂ်းလွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၼၼ်ႉ လႆႈၸႂ်ႉဝႆႉ real time "reverse transcription-polymerase chain reaction" (rRT-PCR) ယဝ်ႉ။[392] လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၢင်ႈႁဵတ်းလႆႈတီႈ လွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ် လႄႈ တူဝ်ယၢင်ႇလိူတ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။[393] ၽွၼ်းမၼ်းတႄႉ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ၸၢင်ႈလႆႈ တႄႇဢဝ် လၢႆၸူဝ်ႈမူင်း တေႃႇ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းႁူဝ်ဝၼ်းမၼ်းယဝ်ႉ။[394][395]
လွင်ႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
တီႈၶပ်ႉမၢႆ ဢၼ်လူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ လွင်ႈၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႈၾိင်ႈၵူၼ်း လႄႈ ပၢႆးဝူၼ်ႉၽၢႆႇပၢႆးပႆႇၺႃႇယႃႈယႃၼၼ်ႉ တေမီး လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်သေ ၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉ ဢၼ်မီးလွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၸၢင်ႈပဵၼ်ၽွၼ်ၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ် လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်သေ ၸွင်ႇတေ ၶၢမ်ႇလႆႈ ဢမ်ႇၶၢမ်ႇလႆႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တေမီးလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်တႄႉ လွင်ႈသႅၼ်သႂ်ႇတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ႁႂ်ႈသုၵ်ႈလၢင်ႉပၼ်တႃႇသေ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ယဝ်ႉၼႆၸိုင် ႁႂ်ႈသႂ်ႇဢၼ်တူမ်းၼႃႈဢၼ်ၸႂ်ႉတီႈႁူင်းယႃ (surgical mask) ၊ တွၼ်ႈတႃႇတၢင်းၶႆႈၸႂ်ပၢႆးယႃႈယႃသေ ႁႂ်ႈႁွင်ႉမေႃယႃသေၵေႃႉၵေႃႉ။[396][397] မိူင်းၵမ်ႉၼမ်တႄႉ လႆႈပၼ်ၽၢင်ႉဝႆႉဝႃႈ ယႃႇပေႁႂ်ႈၵႂႃႇ ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈ ႁူပေႈ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[23]
ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈႁွင်းၵွင်း ၵေႃႈ လႆႈၸီႉသင်ႇၵူၼ်းမိူင်း တွၼ်ႈတႃႇ ႁဵတ်းလွင်ႈမူတ်းသႂ်ႇတူဝ်ၽႂ်မၼ်း လႄႈ တွၼ်ႈတႃ သုၵ်ႈလၢင်ႈမိုဝ်းႁႂ်ႈမူတ်းသႂ်ႇယဝ်ႉ။ လႆႈသိုပ်ပၼ်ၽၢင်ႉ ၸိူဝ်းၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇ ၼွၵ်ႈဝဵင်းၶဝ် ယႃႇပေႁႂ်ႈ တိူဝ်ႉၺႃးတူဝ်သတ်း၊ ယႃႇပေၵိၼ် ၼိူဝ်တူဝ်ထိူၼ်ႇ(Game or hunting meat)၊ ယႃႇပေၵႂႃႇတီႈ ၵၢတ်ႇ ၸိူဝ်းၶၢႆ တူဝ်သတ်းဢၼ်ၶီး(live poultry markets)၊ ယႃႇပေၵႂႃႇ ၶွၵ်ႈတူဝ်သတ်း(farms) ၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ သမ်ႉပႃးဝႆႉထႅင်ႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ထၢင်ႇထိူမ်ဝႆႉဝႃႈ ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆ ႁႂ်ႈသုပ်းၽႅၼ်ႈတူမ်းၼႃႈ သေ ႁႂ်ႈႁွင်ႉၾူင်းၸူး မေႃယႃၼႆယဝ်ႉ။[398] စင်္ကာပူ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက လက်ကိုမှန်မှန်ဆေးကြောခြင်းကဲ့သို့ တကိုယ်ရေသန့်ရှင်းရေးအကျင့်ပြုရန် တောင်းဆိုသည်။[399] သင်ၸိူဝ်ႉဝႃး ၼၢဝ်၊ ဢမ်ႇယူႇလီၼႆ ႁႂ်ႈသူပ်းၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈ သေ ႁႂ်ႈၵႂႃႇၸူး မေႃယႃၵမ်းလဵဝ်ၼႆၵေႃႈ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉယူႇ။[400] လုၵ်ႉတီႈ WHO ၵေႃႈ လႆႈမီး ၶေႃႉၸီႉသင်ႇ ႁႂ်ႈသုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်းမၢၼ်ႇမၢၼ်ႇ၊ ပေႃး ႁႆ၊ ၶီႇၸၢမ် ၼႆ ႁႂ်ႈတူမ်းသူပ်း၊ ၶူႈလင်၊ ႁႂ်ႈဝႄႈလွင်ႈတိူဝ်ႉၸမ်ႈ တင်း ၵူၼ်းမီးၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် (ၼႄ)(ၼင်ႇ ဢႆ၊ ၶီႇၸၢမ်) ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။[385]
လွင်ႈသုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]တွၼ်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ႁႂ်ႈ "သုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း" ၼႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ႁွင်ႈၵၢၼ် CDC ဝႃႈ :
- "ၸႂ်ႉၵွၼ်ႈသီ လႄႈတင်း ၼမ်ႉသေ ႁႂ်ႈသုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း တၢင်းႁိုင် (20) သိၵ်ႈ၊ ပိူင်လူင်မၼ်း ပေႃးၵႆ၊ ၶီၸၢမ်၊ ထင်ႇၶီႈမုၵ်ႈယဝ်ႉလႄႈသင်၊ ပေႃးမိူဝ်ႈပႆႇၵိၼ် တၢင်းၵိၼ်ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ဝၢႆးသေ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈထၢင်မႃးယဝ်ႉလႄႈ တေလႆႈသုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း။"
- "ပေႃးတီႈဢၼ် ဢမ်ႇမီး ၼမ်ႉ လႄႈ ၵွၼ်ႈသီ ငၢႆႈငၢႆႈၼၼ်ႉၸၼ်ႉ ၸႂ်ႉၼမ်ႉလၢင်ႉမိုဝ်း ဢၼ်ဢဝ် ဢႄႇလ်ၵူဝ်ႇႁေႃးပဵၼ်ပိုၼ်ႉသေႁဵတ်းဝႆႉ (တီႈဢေႇသုတ်း ဢႄႇလ်ၵူဝ်ႇႁေႃး တေလႆႈၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ 60%)၊ ပေႃးႁၼ်မိုဝ်းၵိူဝ်ႇဝႆႉၼႆ တေလႆႈဢဝ် ၼမ်ႉ လႄႈ ၵွၼ်ႈသီသေ သုၵ်ႈလၢင်ႉ။"
ႁွင်ႈၵၢၼ် CDC ၊ ၵၢၼ်ငၢၼ်းၸွႆႈသၢင်ႈပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ လႄႈ WHO ၶဝ် လၢတ်ႈဝႃႈတႄႉ ၵူၼ်းၵေႃႉတေႃႇၵေႃႉ ယႃႇပေဢဝ် မိုဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈသုၵ်ႈဝႆႉသေ တိူဝ်ႉၸမ်ႈသူပ်း၊ တႃ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[401][402]
လွင်ႈမူတ်းသႂ်ႇ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈသၢႆတၢင်းထူၺ်ႈၸႂ်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ].jpg)
ပေႃးဝႃႈထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈ ၸပ်းတၢင်ပဵၼ်ၼႆၸိုင် လူဝ်ႇလႆႈသူပ်းၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈ မဵဝ်းၸႂ်ႉၼႂ်းၶွင်ႉၽႃႇတတ်း (ပိူင်လူင် ပေႃးဢွၵ်ႇၽၢႆႇၼႃႈၵူၼ်း) သေ တွၼ်ႈတႃႇ ၶေႃႈၸီႉသင်ႇၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ပၢႆးယူႇလီၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈႁွင်ႉ မေႃယႃၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။[398][400][403] ၸိူဝ်းပဵၼ်မဵတ်ႉၼမ်ႉဢွၼ်ႇ ဢၼ်ပိဝ်ဢွၵ်ႇမႃး ၽွင်းဢႆ၊ ၶီႈၸၢမ်၊ လၢတ်ႈၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈႁႄႉဝႆႉၼႆၸိုင် မၼ်းတေယွၼ်ႇယွမ်းလႆႈ လွင်ႈမူင်ႈမႅင်းၽႄႈတိုၼ်းသေ တေမီးၽွၼ်းလီတွၼ်ႈတႃႇ ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်းယဝ်ႉ။
ပေႃးဢမ်ႇမီးၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႆ ၵေႃႉဢၼ်မီးတၢင်းပဵၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ သၢႆတၢင်းထူၺ်ႈၸႂ်ၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈ ဢႆ၊ ၶီႈၸၢမ်ၼႆႉ ဢဝ်ၸေႈၸဵတ်ႉသေႁႄႉ၊ ပေႃးယဝ်ႉ ဢဝ်ၸေႈၼၼ်ႉ ၵႂႃႇပႅတ်ႈၼႂ်း ၵူၺ်ယုၵ်းယၵ်းသေ လူဝ်ႇလႆႈသုၵ်ႈသၢင်ႉမိုဝ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဢမ်ႇမီး ၸေႈၸဵတ်ႉၼႆၸိုင် ဢဝ်ငွၵ်းသွၵ်ႇတူပ်ႉသေ ႁႄႉပၼ်တီႈ သူပ်း လႄႈ ၶူႈလင်တႃႉ။[401]
ၵူၼ်းၸိူဝ်းတေတူၺ်းထိုင်လုမ်းလႃး ၵူၼ်းဢၼ်လႅပ်ႈမီးတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ဝႃႈ ႁႂ်ႈသႂ်ႇၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈၼႆယဝ်ႉ။[403] လွင်ႈသုၵ်ႈၶူႈလင်၊ လွင်ႈဢဝ်ၼမ်ႉလၢင်ႉသူပ်းသေပူၼ်ႈပၢၵ်ႇ၊ လွင်ႈၵိၼ်ၽၵ်းမီႁူဝ်ၽိူၵ်ႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းတေဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၵတ်ႉသင်။
ၽႅၼ်ႇသုပ်းၼႃႈၼႆႉ မၼ်းတေၸၢင်ႈႁႄႉၵင်ႈပၼ်တၢင်းပဵၼ် တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇပႆႇၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ယွၼ်ႉဝႃႈ ပႆႇမီးလၵ်းထၢၼ်သင်လႄႈ တေၸၢင်ႈႁၼ်ထိုင်ၽိတ်းပိူင်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပဵၼ်ဢၼ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈလီၼႃႇၼႆယဝ်ႉ။[403] ဟောင်ကောင်၊[404] ၵျႃႇပၢၼ်ႇ၊[405] သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ၊[406][407] မလေးသျႃး[408] ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းပၢႆးယူႇလီၶႅပ်ႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်သူပ်းတိုဝ်းၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်ယူႇယဝ်ႉ။
ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈသေ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ WHO လႆႈပၼ်တၢင်းၶႂ်ႈၸႂ်ဝႆႉဝႃႈ လွင်ႈတၢင်းၽၢႆႇတႂ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၶႅမ်ႉသေပိူၼ်ႈဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ -[403]
- ဢၼ်ပဵၼ် ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈၼၼ်ႉ တူမ်းပၼ် သူပ်း၊ ၶူႈလင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁႂ်ႈမၼ်းႁူမ်ႇလူမ်ႈလီ၊ တီႈၼႂ်းၵႄႈ ၼႃႈလႄႈ ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼၼ်ႉ ယႃႇႁႂ်ႈမၼ်းလွတ်ႈႁၢင်ႇ၊ ၽွင်းၸႂ်ႉတိုဝ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ယႃႇပေတိူဝ်ႉ ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈၼၼ်ႉ။
- ၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆး ဢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇသေ ဢဝ်ပႅတ်ႈ ၽႃႈတူမ်းၼႃႈ (ၶႂ်ႈဝႃႈၼႆႉ ယႃႇပေတိူဝ်ႉ ၽၢႆႇၼႃႈၽႅၼ်ႇတူမ်းၼၼ်ႉသေ ယွၼ်ႇယွမ်းသၢႆၽၢႆႇလင်မၼ်းသေ ပူတ်းပႅတ်ႈ)
- ဝၢႆးသေဢဝ် ၽႃႈတူမ်းၼႃႈၼၼ်ႉ ပႅတ်ႈယဝ်ႉ (ဢမ်ႇၼၼ်) ၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉတိူဝ်ႉၺႃးၼႆၸိုင် ႁႂ်ႈသုၵ်ႈပၼ်မိုဝ်း။
- ပေႃးၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈၼၼ်ႉ ယမ်းမႃးၼႆၸိုင် ၸႂ်ႉဢၼ်မႂ်ႇ (ဢၼ်ႁႅင်ႈႁွင်) ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈလႄႈ။
- ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈ မဵဝ်လႆႈၸႂ်ႉၼိုင်ႈပွၵ်ႈၵူၺ်းၼၼ်ႉ ယႃႇပေၶိုၼ်းဢဝ်ၸႂ်ႉ၊ ပေႃးၸႂ်ႉယဝ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ပႅတ်ႈသႂ်ႇၼႂ်းၵူၺ်ယုၵ်းယၵ်းၵမ်းလဵဝ်။
ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ပၢႆးယူႇလီၶဝ် ၽွင်းတိုၵ်ႉယူတ်းယႃတိူဝ်ႉၸမ်ႈ ၵူၼ်းမီးတၢင်းပဵၼ်ယူႇၼၼ်ႉ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉ ႁႂ်ႈၸႂ်ႉၶိူင်ႈထူၺ်ႈၸႂ် (respirators) ၼႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၶိူင်ႈၵႅတ်ႇၵင်ႈ NIOSH certified N95၊ EU standard FFP2 ဢမ်ႇၼၼ် မဵဝ်းမိူၼ်ၼၼ်၊ ႁႂ်ႈၸႂ်ႉပႃး ၸိူဝ်းပဵၼ် personal protective equipment (ၶူဝ်း၊ ၵႅဝ်ႈၵင်ႈတႃ) ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ။[403][409]
ယွၼ်ႇယွမ်း လွင်ႈသိူၵ်ႈသမ်ႇတိူဝ်ႉၸမ်ႈၵူၼ်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]လွင်ႇယွၼ်ႇယွမ်း လွင်ႈသိူၵ်ႈသမ်ႇတိူဝ်ႉၸမ်ႈတင်းၵူၼ်းၼႆႉ မၼ်းၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းတၢင်းယိူင်းဢၢၼ်း လွင်ႈၵုမ်းၵမ် ႁႂ်ႈတၢင်းပဵၼ်ယႃႇၽႄႈၽႂ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈၵေႃႉၼိုင်ႈ လူဝ်ႇလႆႈယူႇႁၢင်ႇႁၢင်ႇ။ ၼႂ်းၵႃႈလွၵ်းလၢႆးၼၼ်ႉ မၵ်းၶၢၼ်းယႃႇႁႂ်ႈၵႂႃႇလႂ်၊ မၵ်းၶၢၼ်းဢမ်ႇႁႂ်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း၊ ၶဝ်ႈပႃး တွၼ်ႈတႃႇဢိုတ်းဝႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ႁူင်းႁဵၼ်း၊ ၵၢၼ်ငၢၼ်း၊ ဢွင်ႈတီႈလဵၼ်ႈၵၢၼ်ႁႅင်း၊ ယူင်ႇၸၢတ်ႈ၊ ယူင်ႇငဝ်းတူင်ႉ၊ ၵၢတ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇယွၼ်ႇယွမ်း လွင်ႈၵူၼ်းတေႃႇၵူၼ်း ယူႇၸမ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈယူႇသဝ်းတီႈႁိူၼ်း၊ ႁႄႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း၊ ဝႄႈ တီႈၵူၼ်းၼမ်၊ ဝႄႈလွင်ႈယိပ်းမိုဝ်းၵၼ်သေ တူင်ႉတၵ်ႉ၊ ဝႄႈလွင်ႈတိူဝ်ႉတူဝ်တိူဝ်ႉၶိင်းတင်း ၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။[410][411][412] ယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႈ တီႈဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတင်းၼမ်ၼႆႉ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ႁဵတ်းမၢႆမီႈဢွၵ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ ယွၼ်ႇယွမ်း လွင်ႈၵူၼ်းတေႃႇၵေႃႈ သိုၵ်ႈသမ်ႇတိူဝ်ႉၸမ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[413][414][415]
ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢႃႇယူႇယႂ်ႇ၊ ၵူၼ်းၸိူဝ်းလႆႈၶၢမ်ႇတၢမ်ႇတၢင်းပဵၼ်ၶၢဝ်းႁိုဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ တိူဝ်းလႆႈထူပ်းၺႃး ၽေးတၢင်းပဵၼ်သေ ဢၼ်ပဵၼ် ၽၢႆႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ တၢင်းပဵၼ်လႄႈ ၽၢႆႇၵုမ်းထိင်းတၢင်းပဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မေႇရိၵၢၼ်ႇ (CDC) လႆႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈၶဝ်ဝႃႈ တီႈဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၶဝ်ဝႄႈ တီႈၵူၼ်းၼမ်သေ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉဝႃႈ ပေႃးပဵၼ်လႆႈ ႁႂ်ႈယူႇသဝ်းဝႆႉတီႈႁိူၼ်းၵူၺ်းၼႆယဝ်ႉ။[416]
လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်ၵႂႃႇတၢင်းလႂ်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]မိူဝ်ႈပီ 2020၊ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 23 ၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၶႄ လွင်ႈဝၢႆးရႅတ်ႉၽႅဝ်ၵႂႃႇတၢင်းၼွၵ်ႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇသေၼႆ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်ၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢင်း တၢင်းၼွၵ်ႈ/တၢင်းၼႂ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းဝူႇႁၢၼ်ႇၵေႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် လူတ်ႉလဵၼ်း၊ ႁိူဝ်းမိၼ်၊ လူတ်ႉၵႃးၽၢႆႇတေႃႉသူင်ႇၵူၼ်းမိူင်း၊ လူတ်ႉလဵၼ်းတႂ်ႈလိၼ်၊ လူတ်ႉၵႃးလဵၼ်ႈတီႈၵႆ ၸိူဝ်းၼႆ ႁႂ်ႈၵိုတ်းဝႆႉ ႁၢၼ်ႉတေႃႇၶေႃႈပူင် ပႆႇဢွၵ်ႇထႅင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် လွင်ႈၵူၼ်းၸူႉတုမ်တင်းၼမ်၊ လွင်ႈလႄႇလၢဝ်းတွင်ႈတဵဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈၵိုတ်းယင်ႉဝႆႉယဝ်ႉ။[417] ပီ 2020၊ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24 ၼၼ်ႉ တီႈဝဵင်း 15 ဝဵင်း ဢိၵ်ႇပႃး ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇပၼ်ၵႂႃႇတၢင်းလႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[19] ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ လိူဝ်သေ သျင်းယႅင်ႈ (Xiangyang) လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈ Shennongjia Forestry Distric ၼၼ်ႉသေ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ တင်းဢၼ်ၼႆႉ ထုၵ်ႇၶင်တိၼ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။
ယွၼ်ႉလွင်ႈၶင်တိၼ်ၼၼ်ႉလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၽိုင်းသိုဝ်ႉ ၼမ်ႉမၼ်းၸၢၵ်ႈ၊ တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉ၊ ၶူဝ်းၶွင်ၸိူဝ်းလူဝ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၶၼ်ၶူဝ်းၶွင်ၵေႃႉ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉၶိုၼ်ႈသုင်မႃးယူႇယဝ်ႉ။[418][419][420] ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ပၢႆးယူႇလီၶဝ်ၵေႃႈ ယွၼ်ႉမီးလွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈပႆတိုၼ် လႄႈ လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းလူတ်ႉသုၼ်ႇတူဝ်လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇၵႂႃႇၵႂႃႇမႃးမႃး လႆႈမီးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇမႃးယဝ်ႉ။[421] ၸိူဝ်းပဵၼ် တႅၵ်ႇၸီႇ လႄႈ လူတ်ႉၶၢတ်ႇသုၼ်ႇတူဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးႁူႉဢွင်ႈတီႈၶဝ်တေၵႂႃႇၼႆ ဢွၼ်ၵၼ်ဝႄႈယဝ်ႉ။ [421] တီႈဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇၼႆႉ ၵူၼ်း (5) လၢၼ်ႉ လႆႈဢွၵ်ႇမႃးသေ ၵိုတ်းဝႆႉယူႇ (9) လၢၼ်ႉယဝ်ႉ။[422]
ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၽၢႆႇၵႅတ်ႇၵင်ႈလွင်ႈမူင်ႈမႅင်းၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်၊ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၽၢႆႇပၢႆးမူင်ႈမႅင်းသႃးၸ်၊ (epidemiologist နှင့် SARS virologist)ၵွၼ်းယီႊ(Guan Yi) ဢၼ်မႃးၵူတ်ႇထတ်းပၼ်တီႈ ဝူႁၢၼ်ႇတႃႇဝၼ်းၼိုင်ႈသေ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸုမ်းၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇပၢႆးယူႇလီ ဢၼ်ၶိုၼ်းပွၵ်ႈ ႁွင်းၵွင်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ မၼ်းမွၵ်ႇလၢတ်ႈ ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇၶဝ်ဝႃႈ "လွင်ႈဢၼ်ပဵၼ်တီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇၼႆႉ မၼ်းတေတိူဝ်းယႂ်ႇလိူဝ်သေ တၢင်းပဵၼ်သႃးၸ် (10) ပုၼ်ႈလႄႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ပေႃးပဵၼ်လႆႈ ႁႂ်ႈငိူင်ႉဝႄႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[423][424][425][426] တီႈပူဝ်ႉၸ် ဢၼ်တၢင်ႇတီႈ ၵွင်ႉသၢၼ်တူဝ်ႇဝိူင်းၵူၼ်း Weibo ၼၼ်ႉ "မိူဝ်ႈပၢႆးၸဝ်ႉ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ ၼၼ်ႉ တီႈႁူင်းယႃဝူႇႁၢၼ်ႇၼႆႉ ၵူၼ်းပဵၼ် ၸိူဝ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼႆႉ ပေႃးတဵမ်လူင်ၵႂႃႇသေ မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၼွၼ်းၼိူဝ်ၽၢၵ်ႈလိၼ်ယူႇ" ၼႆယဝ်ႉ။[427] မၢင်ၸိူဝ်းၸမ်ႉ ထတ်းသၢင်ႈႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်း ၼိူဝ် မၢႆၼပ်ႉဢၼ်လႆႈယုမ်ႇယမ်လႄႈ လွင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇၶဝ် ၸတ်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈတုၵ်းယွၼ်း တႃႇၶင်တိၼ်ၵေႃႈ မီးမႃးယဝ်ႉ။[428]မိူဝ်ႈဝၼ်း ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24 ၵေႃႈ ဢဝ်ၶႅပ်းႁၢင်ႈ ၸိူဝ်းၵူၼ်းပဵၼ်း၊ ၶႅပ်းႁၢင်ႈၵူၼ်းတၢႆသၢမ်ၵေႃႉ ဢၼ်ဢဝ်ၽႅၼ်ႇၽိူၵ်ႇႁူမ်ႇသေ တမ်းဝႆႉတီႈၽၢၵ်ႈလိၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တၢင်ႇၶိုၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ Weibo တႄႉ ပေႃးပဵၼ် post ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး လွင်ႈတၢင်းၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၼႆ ၶဝ်မွတ်ႈပႅတ်ႇယဝ်ႉ။[429][430]
မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 26 ၼၼ်ႉ တီႈ ၸႄႈမိူင်းၵႂၢင်းတူင်ႈ(Guangdong) လႄႈ ဝဵင်းသျၢၼ်းတူဝ် (Shantou) ၼၼ်ႉ လႆႈၶင်တိၼ်ပဵၼ်ပွတ်းပဵၼ်တွၼ်ႈယဝ်ႉ။[431] ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ လွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ ဝၢႆးလင် သွင်ၸူဝ်ႈမူင်းမႃး လႆႈၶိုၼ်းႁုပ်ႈသိမ်းမႃးယဝ်ႉ။[432] ၽိူဝ်ႇဝႃႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇလွင်ႈၶင်တိၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉၼႆ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းတီႈဝဵင်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၼႅတ်ႈႁႃသိုဝ်ႉၶူဝ်းၶွင်လႄႈ ပေႃးသူၼ်ႈသိၼ်းသၢၼ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵႃႈပႆႇႁုပ်ႈသိမ်းၶိုၼ်း လွင်ႈၶင်တိၼ်ၼၼ်ႉၼႆ လွင်ႈလႄႇႁႃသိုဝ်ႉၶူဝ်းၶွင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇတူဝ်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ႁူင်းၵၢၼ်ယႃႈယႃ Caixin ဝႃႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ပႃးၼႂ်း ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇငဝ်ႈတိုၼ်းမၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်ႁႄႉႁၢမ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းဝႆႉ။ ပေႃးတေလႆႈ ႁဵတ်းၸွမ်းၼင်ႇ ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼၼ်ႉၸိုင် တေၸၢင်ႈတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈ ၸၢတ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်းဝဵင်း တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ ၼႆယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ် ဝဵင်းသျၢၼ်းတူဝ် ဝႃႈတႄႉ ဢမ်ႇလႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈလွင်ႈၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢင်း၊ ၵူၺ်းလူဝ်ႇၶႃႈမူင်ႈမႅင်း ၸိူဝ်းပဵၼ် လူတ်ႉဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼၼ်ႉၼႆ လႆႈသၢင်းလၢင်းဝႃႈၼၼ်ယဝ်ႉ။[433]
ႁၢင်ႇၸိူဝ်ဝ်း(Hangzhou)၊ ၵႂၢင်ႇၸိူဝ်ဝ်း(Guangzhou)၊သျၢၼ်ႇႁၢႆး(Shanghai)၊ သျႅၼ်ႇၸႅၼ်း(Shenzhen)ဢိၵ်ႇပႃး ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ပႄႇၵျိၼ်းာ်(Beijing) ၼႆႉ တေဢမ်ႇႁဵတ်း လွင်ႈၶင်တိၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ ဝဵင်းတီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပႄႉၼၼ်ႉ ၼႆ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပိုၼ်ႉတီႈၶဝ် လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ပႆႇဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉတႄႉ ၶၢဝ်ႇၽၢင်းလႆႈဢွၵ်ႇမႃးယဝ်ႉ။[434] ၽူႈမီးသုၼ်ႇလၢတ်ႈ ၽၢႆႇၵမ်ၵၢၼ် လွင်ႈတေႃႉသူင်ႇမျူႇၼီႇၸပႄႇ ဝဵင်းပႄႇၵျိၼ်း လၢတ်ႈဝႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် လူတ်ႉၵႃးလႅၼ်ႈတီႈၵႆ ၊ သဵၼ်ႈတၢင်းတီႈၵႆ ၊ လူတ်ႉလဵၼ်းတႂ်ႈလိၼ်၊ လူတ်ႉပၢတ်ႉၸ်ၵႃး ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တေၵႂႃႇမႃးမိူၼ်တႃႇသေႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ ယႃတၢင်းမႆႈၸႂ် ၵူၼ်းတီႈဝဵင်းၼႆသေ ဢၼ်ပဵၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝဵင်းႁၢင်ႇၸိူဝ်ဝ်း ဝႃႈ ဢမ်ႇလႆႈၸႅၵ်ႇဝဵင်းဢၼ်ၼႆႉတင်း တၢင်ႇတီႈၽၢႆႇၼွၵ်ႈဝဵင်း ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၽေးၶဵၼ်ဢၼ်ၸၢင်ႈတေပဵၼ်မႃးတီႈဝဵင်း သွင်ဝဵင်းၼႆႉတႄႉ တေလႆႈမၵ်းမၼ်ႈတွၼ်ႈတႃႇႁႄႉၵင်ႈဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[435]
-
People queueing outside a Wuhan pharmacy to buy face masks and medical supplies -
Residents of Wuhan wearing masks rushed out to nearby markets to buy vegetables and other food on 23 January during the outbreak -
Residents of Wuhan waiting for the last train of the city's metro on 10 A.M., 22 January
လွင်ႈၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းၽႂ်ႇမိူင်းမၼ်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ယွၼ်ႉလွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ လွင်ႈၶင်တိၼ် ၽၢႆႇၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇၵူၼ်းမိူင်း တီႈ ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ ၼၼ်ႉလႄႈ မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ လႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်း တႃႇၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ်ၶိုၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းမၼ်းလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၽွင်းတၢင်တူဝ်ၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸဝ်ႈႁိူၼ်း လႆႈၶႂၢင်းပၼ်သေ ဢဝ်တၢင်း သၢႆႁိူဝ်းမိၼ် ဢၼ်ဢႃႇၼႃႇပၢၼ်ႇၶႄႇၶဝ် ၶႂၢင်းပၼ်သေ တေႁွင်ႉဢဝ်ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ မိူင်းဢၼ်တႄႇႁဵတ်းသၢင်ႈ တႃႇႁွင်ႉဢဝ်ၶိုၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ပဵၼ် ၵျႃႇပၢၼ်ႇ၊ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢႃႇမေႇရိၵ၊ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ၊ ဢေႃႉသထရေးလီးယႃး ၊ သီႇရိလၢင်းၵႃ၊ ၵျႃႇမၼီႇ လႄႈ မိူင်းထႆး ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။[436][437][438][439][440][441] ပႃႇၵိတ်ႉသတၢၼ်ႇတႄႉ မၼ်းတေဢမ်ႇႁွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း ဢၼ်ၽႅဝ်ဝႆႉယူႇတီႈ မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[442]
လွင်ႈၼႄၶပ်ႉမၢႆၶၢဝ်းယၢမ်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ်ၵူၼ်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]- မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၼႆႉ လႆႈၶႂၢင်းပၼ် ဢဝ်တင်းႁိူဝ်းမိၼ်သီႇလမ်းသေ မိူဝ်ႈဝၼ်း ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24-27 ၼၼ်ႉ လႆႈၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ် ၵူၼ်းထွင်ႈတဵဝ်းတီႈဝူႇႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[443]
- ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29၊ မိူင်းဢေႃႉသထရေးလီးယႃး၊ မိူင်းၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇ မိူင်းသွင်မိူင်းလႆႈႁူမ်ႈၵၼ်သေ တေဢၢၼ်းၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်၊ တီႈဝူႇႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇ မီးယူႇ 50-82၊ ၵူၼ်းဢေႃႉသထရေးလီးယႃးဢိၵ်ႇပႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇမီး 140 တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းဢေႃႉသထရေးလီးယႃး မီးယူႇ 600 ယဝ်ႉ။[444][445] လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇၸွႆႈထႅမ် လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈဢၼ်ၶိုၼ်းႁွင်ႉၵူၼ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈၶၢတ်ႈဢဝ် Boeing 777-200ER လမ်းၼိုင်ႈ ၵႃႈတီႈ ၽၢႆႇတေႃႉသူင်ႇၵၢၼ်ႁိူဝ်းမိၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇၶဝ်ၵေႃႈ လႅပ်ႈပၼ်ၶႂၢင်ႉယူႇယဝ်ႉ။[446][447][448] ႁူမ်ႈဝႃႈတေပၼ်ပႃႇၸႃး ၵူၼ်းမိူင်းၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ႁိူဝ်းမိၼ်ၼၼ်ႉ တေႁွင်ႉပၼ်ပႃး ၵူၼ်း ဢေႃးသထရေးလီးယႃး လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းမူႇၵုၼ်ပၸီၽိၵ်ႉ ၸၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။[449]
- ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29၊ သၵွတ်ႉ မေႃးရိတ်ႉသၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၸွမ်ၽွင်းလူင် ဢေႃးသထရေးလီးယႃးၼႆႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၶပ်ႉမၢႆ တွၼ်ႈတႃႇ ဢဝ်ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း ၸိူဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ ၵူၼ်းထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇၸိူဝ်းဢၼ်ႁွင်ႉမႃးတီႈဝူႇႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၵႂႃႇဝႆႉတီႈၼိူဝ်ၵုၼ်ၶရိတ်ႉသမၢတ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃးၼၼ်ႉ ၵႂႃႇဝႆႉတီႈၼိူဝ်ၵုၼ် ဢၼ်ယၢမ်ႈဝႆႉ ၵူၼ်းၸိူဝ်းယွၼ်းမႃးပိုင်ႈႁူမ်ႈလူၺ်ႈၵၢၼ်မိူင်း တီႈဢၼ်ပဵၼ်ဢွင်ႈဢၼ်မီးလွင်ႈထဵင်မေႃးၵၼ် (လႆႈယႃႉပႅတ်ႈ မိူဝ်ႈ ပီ 2018) ၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်လႆႈမီး လွင်ႈထတ်းသၢင်မႃးယဝ်ႉ။[450]
- ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29 မိူင်းၵၢဝ်းလီၸၢၼ်း ၵေႃႈ မီးလွင်ႈၽွမ်ႉၸႂ်ၵၼ်တင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇ သေ လႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းသၢႆႁိူဝ်းမိၼ် တွၼ်ႈတႃႇၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း မွၵ်ႈ 700 ဢၼ်မီးယူႇတီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸုမ်းသွင်ၸုမ်း၊ ႁၢင်ႈႁႅင်းမႃး ႁိူဝ်းမိၼ်သွင်လမ်း၊ ၼိုင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈၸုမ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃး မေႃယႃ ၊ မေႃလုမ်းလႃး ၊ လုမ်းၵၢၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်း လႄႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၽၢႆႇႁဵတ်းသၢင်ႈ ၸႅၵ်ႇၽႄၶင်တိၼ်ဝႆႉႁင်းၶေႃၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[451]
- ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29၊ ဢၼ်ပဵၼ်တပ်ႉလူမ်းဢိၼ်ႇတူဝ်ႇ (TNI-AU) ၵေႃႈ Boeing 737 သွင်လမ်း၊ C-130 Hercules လမ်းၼိုင်ႈ ႁူမ်ႈသၢမ်လမ်း ၸိူဝ်းဢၼ်မီးတီႈ Halim Perdanakusuma Air Force Base ၼၼ်ႉသေ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းပၼ်ယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၸွႆႈထႅမ်ၵေႃႈ ပႃးၸုမ်းပၢႆးယူႇလီသေယဝ်ႉ။[452][453] မိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇႁွင်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းဢိၼ်ႇတူဝ်ႇ မွၵ်ႈ 243 ၵေႃႉသေ ၸေၸႅၵ်ႇၶဝ်ဝႆႉၶေႃၶေႃ ၵႃႈတီႈ Natuna Regency တၢင်းႁိုင်တႃႇ 14 ဝၼ်းၼႆယဝ်ႉ။
[454] ငဝ်ႈတိုၼ်းမၼ်း ႁွင်ႉ 245 ၵေႃႉသေတႃႉ တႃႇ 4 ၵေႃႉၼႆႉ လႆႈထဵင် တွၼ်ႈတႃႇဢွၵ်ႇၼႂ်းမိူင်းၶႄႇသေ 3 ၵေႃႉၼႆႉ ယွၼ်ႉဢမ်ႇၶၢမ်ႈပူၼ်ႉလႆႈ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းပၢႆးယူႇလီၽၢႆႇၶႄႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[455] ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ယွၼ်ႉဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၶဝ် ၵႂႃႇဝႆႉတီႈၼိူဝ်ၵုၼ် Natuna လႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်မီးယူႇတီႈၼိူဝ်ၵုၼ်ၼၼ်ႉ ၽွမ်ႉၵၼ်ၼႄၵၢင်ၸႂ်သေ ဢဝ်မၢၵ်ႇလူတ်ႉၸုတ်ႇၽႆးလႄႈ ၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈၶဝ်ပေႃးလႆႈ တမ်းတပ်ႉၶဝ်ဝႆႉယဝ်ႉ။[456]
- ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30၊ တွၼ်ႈတႃႇ သၢႆႁိူဝ်းမိၼ် ပေႃးတေၶႅမ်ႉလႅပ်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၶႄႇ လႄႈတင်း ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁွမ်းႁဵတ်းသၢင်ႈသေ လုၵ်ႉတီႈ သၢႆႁိူဝ်းမိၼ် Scoot သေ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸေႇတၼႃႇၶဝ် ၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းသိင်ႇၵႃႇပူႇ 92 သွင်ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းသိင်ႇၵႃႇပူႇ ဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဝႆႉတႄႉ လႆႈၵိုတ်းဝႆႉတီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီႁွင်ႉၸွမ်း ၵူၼ်းဢၼ်ဢမ်ႇမီးတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၵူၼ်းႁွင်ႉမႃးၼၼ်ႉ တႃႇသွင်ၵေႃႉၼႆႉ လႆႈႁၼ်တၢင်းပဵၼ်လႄႈ ၸင်ႇလႆႈၼႄႉၼွၼ်းဝႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းသိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ ဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ်တီႈၼိူဝ်ႁိူဝ်းမိၼ်သေ ၽိူဝ်ႇႁွတ်ႈၽႅဝ် ၸင်ႇၸပ်းၼၢဝ်ယဝ်ႉ။[457]
- ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30၊ ႁိူဝ်းမိၼ်ပရိတ်ႉတိတ်ႉ ဢၼ်တေႃႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းဢီးယူႇ 110 ၵေႃႉ (ပရိတ်ႉတဵင်ႇ 83၊ တၢင်ႇမိူင်း 27၊ ဢမ်ႇပႃးမေႃယႃ တီႈယူႇၶေႇ) ၼၼ်ႉ လႆႈဢွၵ်ႇမႃးတီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ ႁွတ်ႈၽႅဝ်တီႈ RAF Brize Norton မိူင်းဢိင်ႇၵလႅၼ်ႇယဝ်ႉ။ ဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းပရိတ်ႉတဵင်ႇၶဝ် ၸႅၵ်ႇဝႆႉႁင်းၶေႃ ၵႃႈတီႈ ၵုၼ်ယွၼ်ႇ (Wirral) တီႈ ႁူင်းယႃ Arrowe Park Hospital ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းတင်းသဵင်ႈၼႆႉ မိူဝ်ႈပႆႇတႄႇၶၢဝ်းတၢင်းႁိူဝ်းမိၼ်ၼၼ်ႉ ၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်း ဢမ်ႇႁၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းဢီးယူႇတၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ Brize Norton သေ သူင်ႇၸူး သပဵၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းပရိတ်ႉတဵင်ႇ လဵပ်ႈတေၸွမ်း မွၵ်ႈ 150 ၼႆႉၼႆသေ လႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းတွၼ်ႈတႃႇဢွၵ်ႇႁိူဝ်းမိၼ် ၸဝ်ႉၸဝ်ႉယဝ်ႉ။ မိူင်းၶႄႇၶဝ် လႆႈထဵင် လွင်ႈၶႂၢင်းပၼ်သေ ၸိူဝ်းမီး မႂ်ၶၢမ်ႈမိူင်းမိူင်းၶႄႇ (ၸိူဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်ပေႃႈမႄႈဢိင်းၵလဵတ်ႈၵိူတ်ႇဝႆႉ၊ ဢိၵ်ႇပႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႅင်) ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢွၵ်ႇလႆႈ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ႁိူဝ်းမိၼ်ဢွၵ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ လႆႈၶိုၼ်းႁုပ်ႈသိမ်းပၼ် လွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼၼ်ႉသေတႃႉ တူၵ်းလိုၼ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ လူဝ်ႇမႃးၼႆ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ တေၶပ်းၶိုင် တႃႇပွႆႇပၼ် ႁိူဝ်းမိၼ်ထႅင်ႈလမ်းၼိုင်ႈၼႆယူႇ။ ဝၼ်းၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ တီႈယူႇၶေႇၼႆႉ လႆႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇ လွင်ႈပဵၼ်ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ဢၼ်ထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈမီးမူင်ႈမႅင်ႈၼႆသေ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇၶိုၼ်းသိုပ်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇထႅင်ႈယဝ်ႉ။[458][459][460]
- ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1၊ ပွတ်းၼႂ်ၼၼ်ႉ တီႈဢၼ်ပဵၼ်ႁိူဝ်းမိၼ် ၶၢတ်ႈတၢင်းလမ်း ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ မိူင်းထႆးသေ ဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ၽွင်းလူင်ပၢႆးယူႇလီ Anutin Charnvirakul လႆႈဢွၼ်ႁူဝ်သေ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ respiratory tract infectionနှင့် emergency medicine ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပႃးမႃးၸွမ်းၸုမ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇႁွင်ႉဢဝ်ၶိုၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းထႆး (64) ၵေႃႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[461]
- ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1, 2020၊ ဢၼ်ပဵၼ် ႁိူဝ်းမိၼ် တပ်ႉလူမ်းၵျႃႇမၢၼ်ႇ လမ်းၼိုင်ႈၼႆႉ ၽွင်းလုၵ်ႉတီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇသေ ပွၵ်ႈၼၼ်ႉ ထၢၼ်ၽွင်းလူင်ၽၢႆႇၵႅတ်ႇၵင်ႈၵျႃႇမၢၼ်ႇဝႃႈ ဢမ်ႇလႆႈၶႂၢင်းပၼ် တွၼ်ႈတႃႇၵိုတ်းလိုဝ်ႈတီႈ မေႃႇသၵူဝ်ႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၵၼူ်းမိူင်းၵျႃႇမၢၼ်ႇ 102 ၵေႃႉလႄႈ ဢၼ်ဢမ်ႇၸိူဝ်ႈၵျႃႇမၢၼ်ႇ ပႃးမႃး 26 ၵေႃႉသေ လႆႈၵိုတ်းလိုဝ်ႈတီႈ Helsinki သေ ၸင်ႇၽႅဝ်ထိုင် Frankfurt Airport ယဝ်ႉ။ ထၢၼ်ၽွင်းလူင်ပၢႆးယူႇလီၵျႃႇမၢၼ်ႇဝႃႈတႄႉ တီႈၵူၼ်းၸိူဝ်းမႃးၸွမ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁၼ်မီးၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ်သင် ၼႆယဝ်ႉ။[462]
- ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1, 2020 လႆႈၶိုၼ်းႁွင်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းမလေးသျႃး 120 ၸိူဝ်းဢၼ်မီး ဝူႇႁၢၼ်ႇလႄႈ ႁိမ်းႁွမ်းၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။[463]
- ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1၊ ႁိူဝ်းမိၼ်ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ ဢၼ်တေႃႉဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းဢီးယူႇ လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းဢိင်းၵလဵတ်ႈၸိူဝ်းၵိုတ်းဝႆႉၼၼ်ႉသေ ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃးတီႈ ဝဵင်းမႃႇသေး(Marseille)ယဝ်ႉ။[464] ဝၼ်းၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပရႃႇၸီးၵေႃႈ တေပွႆႇႁိူဝ်းမိၼ်သေ ႁွင်ႉဢဝ်ၶိုၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း 58 ၵေႃႉသေ တေဢဝ်ၶဝ်ဝႆႉတီႈ ဢွင်ႈသိုၵ်းၼိုင်ႈဢၼ်ၼႆယဝ်ႉ။[465] ၵူၼ်းမိူင်းၶၼေႇတႃႇ 325 ၵေႃႉ ဢၼ်မီးတီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉၼၼ်ႉ လႆႈတၢင်ႇမၢႆၽၢင် တွၼ်ႈတႃႇဢွၵ်ႇတီႈမိူင်းၶႄႇသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶၼေႇတႃႇၵေႃႈ တိုၵ်ႉပႂ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇ ၶႂၢင်းပၼ်ယူႇယဝ်ႉ။[466]
- လုၵ်ႈႁဵၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းၵႂႃႇသွၼ်ႁဵၼ်းယူႇတီႈ ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ ၼႂ်းၵႃႈ 63 ၵေႃႉၼၼ်ႉ တႃႇ 59 ၵေႃႉၼႆႉ ဢဝ်တင်းႁိူဝ်းမိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းသေ လႆႈၽႅဝ်မႃးတီႈ ဝဵ်ငးလိူဝ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 2-2-2020 ယၢမ်းၵၢင်ၼႂ် 4:15 မဵတ်ႉၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၵူၼ်းၵိုတ်းမႃးၼၼ်ႉ တႃႇၵေႃႉၼိုင်ႈတႄႉ ယွၼ်ႉဢမ်ႇငမ်ႇမႅၼ်ႈတင်း ပၵ်းပိူင်ၵၢၼ်ၶဝ်ႈမိူင်းဢွၵ်ႇမိူင်း မိူင်းၶႄႇလႄႈသင်၊ တႃႇၵေႃႉၼိုင်ႈၸမ်ႉ ယွၼ်ႉၽႅဝ်ဝႆႉၼွၵ်ႈၸႄႈမိူင်းလႄႈသင်၊ တႃႇ 2 ၵေႃႉတႄႉ ယွၼ်ႉလူမ်းမႆႈတူဝ် သုင်ႁႅင်းဝႆႉသေ လူဝ်ႁပ်ႉဢဝ် လွင်ႈတူၺ်းထိုင်လႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈပႃးမႃးၸွမ်း။ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸိူဝ်း ၽႅဝ်မႃးတီႈ မိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ဢဝ်ၶဝ်ၸႅၵ်ႇဝႆႉႁင်းၶေႃ ၵႃႈတီႈ ႁူင်းယႃၵၢၼ်ႇတေႃႇၼတီႇသေ လႆႈတူၺ်းထိုင်ၶဝ်ဝႆႉၸွမ်းပိူင်မၼ်းလီလီယူႇ။[467]
လွင်ႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉ ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ၸုမ်းၸိူဝ်းမီးတီႈ ပတ်ႉပိုၼ်ႉလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ၵူတ်ႇထတ်းယႃႈယႃႁႄႉၵၼ် (ဢမ်ႇၼၼ်) ႁဵတ်းဢွၵ်ႇယူႇ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းၵႅတ်ႇၵင်ႈတၢင်းပဵၼ် လႄႈ ၽၢႆႇၵုမ်းထိင်ႈတၢင်းပဵၼ် မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈတႄႇၵူတ်ႇထတ်း ယႃႈယႃၵႅတ်ႇၵင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇတိုၵ်းတေႃး တၢင်းပဵၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ၼႆယူႇသေ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ဢဝ်တင်း ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈပွတ်ႇၵႂ်ႈသေၵေႃႈ ၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်းယူႇယဝ်ႉ။[468][469] Yuen Kwok-yung ဢၼ်ပဵၼ် မေႃၶူၼ်ႉၶႂႃႉႁွင်းၵွင်း လႄႈ ၸုမ်းၸၼ်ႉၸွမ်ႁွင်းၵွင်းၶဝ်လႆႈ ၽေႃႇၸၢပ်ႈယႃႈယႃၵႅတ်ႇၵင်ႈမႂ်ႇသေတႃႉ မိူဝ်ႈပႆႇၸၢမ်းတူၺ်းတီႈၵူၼ်းၼၼ်ႉ လူဝ်ႇၸၢမ်းတူၺ်း တူဝ်သတ်းဢွၼ်တၢင်းၼႆယဝ်ႉ။[470] ဢၼ်ပဵၼ် ၸုမ်းလူလွမ်ပႂ်ႉတူၺ်း ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်းရတ်ႉသျႃး Rospotrebnadzor ၵေႃႉ ဢဝ်ၶေႃႈၶႂ်ႈၸႂ်ႉပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ႁင်း WHO ပဵၼ်ပိုၼ်ႉသေ လႆႈတႄႇ လွင်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈယူႇယဝ်ႉ။[471] တီႈမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးယူႇလီ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ (NIH) ၼၼ်ႉ ၶဝ်မုင်ႈမွင်းဝႃႈ ပေႃး လိူၼ်ဢေႇပရႄႇ 2020 မႃး တေတႄႇၸမ်းတူၺ်းတီႈၵူၼ်းၼႆယဝ်ႉ။[472][473] ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ဢွၼ်ပဵၼ် Moderna ဢၼ်ပၵ်းတီႈ မႅၵ်ႇသႃႇၶျူးသႅတ်ႉ ၶႅမ်းပရိတ်ႉ ၼၼ်ႉ ဢဝ်လွင်ႈၵမ်ႈထႅမ် CEPI သေ လႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ mRNA vaccine မဵဝ်းၼိုင်ႈသေ[474][475] Inovio Pharmaceuticals ၵေႃႈ ဢဝ်တင်း ၶပ်ႉမၢႆၸိူဝ်ႉၽၼ်း(gene sequence) ဢၼ်လႆႈ လွင်ႈၶႂၢင်းပၼ်တီႈ CEPI သေ ဝၢႆးႁိုင် သွင်ၸူဝ်ႈမွင်း လႆႈၽေႃႇၸၢပ်ႈ ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈမဵဝ်းၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။[476] လႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇၸၢမ်းတူၺ်းတီႈ တူဝ်သတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[476] ဢၼ်ပဵၼ် Coalition for Epidemic Preparedness Innovations(CEPI) ႁင်းၼေႃႇဝေးၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈဢဝ်ငိုၼ်းၵမ်ႉထႅမ်ပၼ် ၵၢၼ်ငၢၼ်းယႃႈယႃႁႄႉၵင် သၢမ်ဢၼ်သေ[477] လႆႈမူင်ႈမွင်းဝႆႉဝႃႈ မွၵ်ႈ လိူၼ်ၵျုၼ်ႇ 2020 ၼႆႉ တႃႇႁဵတ်းလႆႈ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈသေ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းၼိုင်ႈပီၼႆႉ ႁႂ်ႈထိုင်ၸၼ်ႉ ၼႄႉၼွၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ၸၼ်ႉၸွမ် ၵႂိၼ်းသလႅၼ် မိူင်းဢေႃးသထရေးလီးယႃးၵေႃႈ လႆႈငိုၼ်း AU$10.6million ၵႃႈတီႈ CEPI သေ တွၼ်ႈတႃႇ ၵေႃႇသၢင်ႈ molecular clamp vaccine platform ဢၼ်ၼိုင်ႈၼႆယဝ်ႉ။[478][479][480]
လွင်ႈၶပ်းၶိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ/ယူတ်းယႃ တွၼ်ႈတႃႇ 2019-nCoVၼႆႉ ဢမ်ႇပႆႇမီး။ တိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ်ၵူတ်ႇထတ်းၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇယူႇ။[481][482] ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁႂ်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉ သၢၵ်ႈသႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ယႃႈယႃၼၢဝ် ဢၼ်ၸႂ်ႉယူႇတႃႇသေ (flu medications (over-the-counter) - မဵဝ်းပဵၼ်ယႃႈယႃ ဢၼ်ဢမ်ႇပႃး ၶေႃႈၸီႉသင်ႇမေႃယႃၶဝ်သေ သိုဝ်ႉၵိၼ်လႆႈ)၊ [483][484]လွင်ႈၵိၼ်ပၼ်ၼမ်ႉၼမ်ၼမ်၊ လွင်ႈလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။[485] လၢႆးယူတ်းယႃ ဢၼ်ပၼ်ဢွၵ်ႇသီႇၵျိၼ်ႇ (Oxygen therapy)၊ လၢႆးယူတ်းယႃသမ်းယႃႈယႃ(intravenous fluids)၊ breathing support ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႅပ်ႈတေလူဝ်ႇဝႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။[486] မိူင်းတီႈၵမ်ၽွင်ႈၼႆႉ ပေႃးၵူၼ်းမိူင်း မီးၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ် ၼင်ႇ ၼၢဝ်ၵတ်းသၼ်ႇ (ပိူင်လူင် ပေႃးဝႃႈယၢမ်ႈၵႂႃႇမႃးမိူင်းၶႄႇ) ၼႆ လူဝ်ႇလႆႈသူင်ႇၶၢဝ်ႇဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[487]
လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]_(cropped).jpg)
ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25၊ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်း ပေႃလိတ်ႉပျူႇရူဝ်ႇ ပႃႇတီႇၶွမ်ႇမျူႇၼိတ်ႉၶႄႇၼၼ်ႉ လႆႈႁူပ်ႉၵၼ်သေ လႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်း လွင်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သျီၵျိင်းပိင်ႇ ၽူႈၼမ်းၼႂ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ပႃႇတီႇၶွမ်ႇမျူႇၼိတ်ႉႉ မွၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ယွၼ်ႉႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉၶိုၼ်ႈမႃးၼမ်လႄႈ သၢႆငၢႆၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်ဝႆႉသၢႆငၢႆၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉယူႇ ဝႃႇၼႆယဝ်ႉ။[488] ပေႃးထိုင်တၢမ်းၶၢမ်မႃး တီႈဝူႁၢၼ်ႇၼႆႉ ပေႃးလိူဝ်သေဝႃႈပဵၼ်လွင်ႈၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉၼႆ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈလွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း လူတ်ႉၵႃးသုၼ်ႇတူဝ်ယဝ်ႉ။[489]
ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 26၊ ၸွမ်ၽွင်းလူင် Li Keqiang လႆႈဢွၼ်ႁူဝ် ၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၸုမ်းၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇယဝ်ႉ။[490] တွၼ်ႈတႃႇၵုမ်းထိင်းလႆႈလွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼႆသေ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းဢၼ်ၼႆႉ လႆႈတပ်းတႅတ်း တွၼ်ႈတႃႇ ၸၼ်ၶၢဝ်းတၼ်းၶၢဝ်းဢိုတ်းၵၢၼ်ပီမႂ်ႇ ဢၼ်ယၢဝ်းလိူဝ်ၼႆႉၼႆယဝ်ႉ။
ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 27 ၼၼ်ႉ ၸွမ်ၽွင်းလူင် ၵႂႃႇၽႅဝ်တီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇသေ လႆႈပၼ်ၶေႃႈၸီႉသင်ႇ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်းလွင်ႈၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[491]
တီႈမိူင်းၶႄႉပတ်ႉပိုၼ်ႉၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ်လႆႈ ဢိုတ်းႁူင်းႁဵၼ်း၊ လႆႈၶၢႆႉၶၢဝ်းသွၼ်လိၵ်ႈႁူဝ်ၶၢဝ်းမႆႈၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၸႄႈတွၼ်ႈႁူပႄႉပတ်ႉပိုၼ်ႉၵေႃႈ လုၵ်ႉဢဝ် ၸၼ်ႉငဝ်ႈ တေႃႇထိုင် ၸၼ်ႉၸွမ်ၼၼ်ႉ လႆႈတိူဝ်းၶၢဝ်းဢိုတ်းႁဵၼ်းယဝ်ႉ။[492] ၸိူဝ်းပဵၼ် ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ မိူၼ်ၼင်ႇ ႁွင်းၵွင်း၊ မႃႇၵၢဝ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၶပ်ႉမၢႆႁူင်းႁဵၼ်းသေ လႆႈႁဵတ်းလွင်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းငူပ်ႉငိၵၼ်ယဝ်ႉ။[493] တီႈ မႃႇၵၢဝ်ႈၵေႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ႁူင်းတူၺ်းလိၵ်ႈ၊ ႁွင်ႈၼႄပိုၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ လႆႈဢိုတ်းဝႆႉသေ ဢၼ်ပဵၼ်ၶၢဝ်းဢိုတ်းပီမႂ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈတိူဝ်းလိူဝ် တွၼ်ႈတႃႇ ပိူင်ထၢၼ်ႈပၢႆးပႆႇၺႃႇယူႇယဝ်ႉ။[494]
ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 27 ၼၼ်ႉ လုမ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ႁင်း ၶွင်ႇၸီႇၸိုင်ႈမိူင်း (General Office of the State Council of China) ဢၼ်ပဵၼ် ၸုမ်းထႅၼ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ လႆႈတိူဝ်းလိူဝ်ၶၢဝ်းဢိုတ်းပီမႂ်ႇ လႄႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၶိုင်ပီသွၼ်လိၵ်ႈႁူဝ်ၶၢဝ်းမႆႈ (spring semester) ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶၢႆႉဝႆႉၼႆယဝ်ႉ။[495]
ဢၼ်ပဵၼ် ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၽၢႆႇထွင်ႈတဵဝ်း လႄႈ ၽၢႆႇၾိင်ႈငႄႈၵေႃႈ လႆႈၽိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈလႄႇလၢဝ်းထွင်ႈတဵဝ်း လႄႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၶွမ်ႇပၼီႇၵႂႃႇပဵၼ်ၸုမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၶၢႆႉဝၼ်းမၼ်း၊ ၸိူဝ်းပဵၼ် လွင်ႈၶပ်ႉမၢႆၶၢဝ်းတၢင်း (ႁိူဝ်းမိၼ်+ႁူင်းလႅမ်း) ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈၵိုတ်းဝႆႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[496][497]
ၸိူဝ်းပဵၼ်ဝဵင်း၊ ၸႄႈတွၼ်ႈ ဢၼ်မီးၽၢႆႇၼွၵ်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼမ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈလွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းယူႇယဝ်ႉ။ တီႈပႄႇၵျိၼ်းတႄႉ မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈၵိုတ်းယင်ႉ လွင်ႈတေႃႉသူင်ႇပၢတ်ႉသ်ၵႃးၼႂ်းဝဵင်းယဝ်ႉ။[498] ထႅင်ႈဝၼ်းမႃး ဝဵင်းၸိူဝ်းဢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်းၵၼ်ၼႆႉ ပဵၼ် Shanghai, Tianjin, Shandong, Xi'an, လႄႈ Sanya ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။။[497]
ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1, 2020 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ႁွင်ႈၶၢဝ်ႇသျိၼ်ႇႁႂႃႇသေ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ဢၼ်ပဵၼ်လုမ်းတတ်းသိၼ်လူင် မိူင်းၶႄႇ Supreme People's Procuratorate(SPP)ဝႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈႁဵတ်းသၢင်ၵၢၼ်မၢႆမီႈၾိင်ႈမိူင်းၶဝ်၊ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈတေႃႇသူႈ တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇဝၢႆးရႅတ်ႉသေ တွၼ်ႈတႃႇ ႁဵတ်းသၢင်ႈႁႂ်ႈပဵၼ်သိူင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်း ဢၼ်ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈၽဵင်ႇပႅင်းလီၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၽႅဝ်တီႈလႂ်တူၵ်းပုၼ်ႈၽွၼ်းသင်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၼ်တဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးႁၼ်ဝႃႈ လုတ်ႈႁၢမ်းပုၼ်ႈၽွၼ်း၊ လႆႈသိူင်ႇသိမ်းၶေႃႈၶၢဝ်ႇၼႆ ႁႂ်ႈပၼ်တၢင်းၽိတ်းၼၵ်းၼၵ်းၼႃၼႃဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ လႆႈမီးလွင်ႈႁၢမ်ႈသီး လွင်ႈယုၵ်ႉၶၼ်ၵုၼ်ႇသေၶၢႆ၊ လွင်ႈၵိၼ်ၸိၵ်းၵၼ်၊ လွင်ႈၵဝ်းယႃႉ ၵၢၼ်ၵႃႉၵၢၼ်ၶၢႆလီလီငၢမ်းငၢမ်း၊ လွင်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်ပွမ်၊ ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်ဢမ်ႇမီး ၼမ်ႉၸႂ်ႉၶႅမ်ႉ၊ လွင်ႈယွၼ်းၵႃႈၶၼ်တိူဝ်းလိူဝ်ၼိူဝ် ၵၢၼ်ၽိတ်းၽိင်ႈၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းပဵၼ်ၸိူဝ်းလွၵ်ႇငိူတ်ႈ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ၊ ၵူၼ်းပဵၼ်ၸိူဝ်းထဵင်ၶိုၼ်း လွင်ႈၶင်တိၼ်၊ လွင်ႈၸႅၵ်ႇဝႆႉႁင်းၶေႃ ဢမ်ႇၼၼ် လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းတၢင်းပဵၼ်၊ ၵူၼ်းပဵၼ်ၸိူဝ်းဢၼ်တင်ႈၸႂ်ၽႄႈတိုၼ်းတၢင်းပဵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၸီႉသင်ႇ ႁႂ်ႈႁဵတ်းၸွမ်းၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၶေႃႈၸီႉသင်ႇ SPP ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးၸိူဝ်းပဵၼ် လွင်ႈႁဵတ်းၶၢဝ်ႇပွမ်ႇ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်သေ ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းလႆႈၵူဝ်ႁေ၊ လွင်ႈလၢတ်ႈၶၢဝ်ၽၢင်း၊ လွင်ႈယႃႉၵဝ်း ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈလူၺ်ႈပၵ်းပိူင်၊ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈဢၼ်ႁႂ်ႈၵူၼ်းမီးထူပ်းၽေးၶဵၼ် ၊ သင်ဝႃႈသေၵေႃႉၵေႃႉႁဵတ်းသၢင်ႈမႅၼ်ႈလွင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၸိုင် ႁႂ်ႈႁဵတ်းၸွမ်းၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ၊ ပေႃးဝႃႈ လမ်းတူဝ်ထိူၼ်ႇတူဝ်းသတ်း ဢၼ်မီးတႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵႅတ်ႇၶႄႇဝႆႉၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈပၼ်တၢင်းၽိတ်းၼၵ်းၼႃ၊ ႁႂ်ႈတိူဝ်းၵူတ်ထတ်း လွင်ႈၶၢႆၼိူဝ်ႉလိပ်းပႃလိပ်း၊ ၶဝ်ႈပႃး ၸဵမ် လွင်ႈၸႅၵ်ႇဝႆႉႁင်းၶေႃ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။[499]
လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ၸႄႇဢဝ် 2019၊ တီႇသႅမ်ႇပႃႇ 31 ဝၼ်းသေ မိူင်းႁိမ်းႁွမ်း မိူင်းၶႄႇၼႆႉ လႆႈတိူဝ်းၵူတ်ႇထတ်းၼိူဝ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းလိူၵ်ႈသေပၼ်ၶႂၢင်ႉၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢငႂ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[47] ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ် ယူႇဢႅတ်ႉသ် (CDC) လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ "ၸၼ်ႉ(1)လွင်ႈပႂ်ႉတူၺ်းၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း" ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[37][500] တီႈမိူင်းၶႄႇၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်၊ တႃႈလူတ်ႉၵႃး ၼၼ်ႉ လႆႈႁၢင်ႈ ၶိူင်ႈတႅၵ်ႈလူမ်းမႆႈတူဝ် ဢိၼ်ႇၽႃႇရႅတ်ႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းႁၼ်ၵူၼ်းမီးလူမ်းၼၢဝ်ၼၼ်ႉ သႂ်ႇပၼ်သဵၼ်ႈမၢႆ၊ သူပ်းပၼ်ဢၼ်တူမ်းသူပ်းတူမ်းၶူႈလင်သေ ႁွင်ႉၵႂႃႇပၼ်တီႈ ႁွင်ႈပၢႆးယူႇလီယဝ်ႉ။[501] လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း Real time Reverse Transcription-Polymerase Chain Reaction (rRT-PCR) ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၼႄႉၼွၼ်း လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်မႂ်ႇၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇဝၢႆးရႅတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[502]
ၽွၼ်းယွၼ်ႉပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်သေ တီႈမိူင်းၵမ်ႉၼမ်ၼမ်ၼႆႉ ပေႃးပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းၶႄႇ၊ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်တိုၵ်ႉႁႃၵႂႃႇမႃးမိူင်းၶႄႇၼႆ လႆႈဢိုတ်းသုၼ်ႇၶဝ်ႈမိူင်းၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉသေ လႆႈၵိုတ်းပႃးလွင်ႈပၼ်ဝီႇသႃႇယဝ်ႉ။[503][504][505][506][507][508][509][510][511][512][513][514]
မိူင်းႁိမ်းႁွမ်းၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ လႆႈဢိုတ်းသၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ်ဢၼ်ဢိူမ်ႈၸပ်းတင်းမိူင်းၶႄႇယဝ်ႉ။[515] ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 22 ၼၼ်ႉ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ငဝ်ႈငုၼ်းၸုမ်းမၢၵ်ႇၼင်ႇဢေးသျႃး (AFC) ၼႆႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ဢၼ်ပဵၼ် ပၢင်ၸၢမ်းတိၼ်ဢူဝ်ႇလမ်ႇပိတ်ႉ ၼၢင်းယိင်း 2020 ၼႆႉ တေလုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ ၶၢႆႉၵႂႃႇတီႈ ၼၢၼ်ႉၵျိၼ်း ၼႆသေ[516] ယူႇဝၼ်းဢမ်ႇပေႃးႁိုင် လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ တေၶၢႆႉၵႂႃႇၸူး သိတ်ႇၼီႇ(Sydney)ၼႆယဝ်ႉ။[517]
ဢၼ်ပဵၼ်ပွႆးပွၵ်ႇသိင်ႇဢူဝ်ႇလမ်ႇပိတ်ႉ ဢေးသျႃး-ပၸိၾိၵ်ႉ ဢၼ်ဢၢၼ်းႁဵတ်းတီႈဝူႇႁၢၼ်ႇ ၼႂ်းၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶၢႆႉၵႂႃႇၸူး ဝဵင်း Amman မိူင်းၵျေႃႇတၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[518][519]
သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်တီႈ မိူင်းၵမ်ႉၼမ်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ယႃႉပႅတ်ႈ ၶၢဝ်းတၢင်းမိူင်းၶႄႇယူႇယဝ်ႉ။[520][521] [522] မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်လွင်ႈပၼ်ဝီႇသႃႇၵူၼ်းမိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၵိုတ်းဝႆႉယဝ်ႉ။[523] [524][525][526] [503]
သၢႆႁိူဝ်းမိၼ် ၸိူဝ်းၼႄဝႆႉတီႈၽၢႆႇတႂ်ႈၼႆႉ လႆႈၵိုတ်းၶၢဝ်းတၢင်း ဢမ်ႇၼၼ် လႆႈယွမ်းပႅတ်ႈၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်မႃးတီႈမိူင်းၶႄႇလႄႈသင်၊ ဢၼ်ၵႂႃႇၸူးတီႈမိူင်းၶႄႇလႄႈသင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ -:[527][528][529][530][531][532][533]
- AirAsia
- Air Astana
- Air Canada
- Air France
- Air India
- Air KBZ (သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်ၵမ်ႇပေႃးၸ)
- Air New Zealand
- Air Seoul
- Air Tanzania
- American Airlines
- Asiana Airlines
- Austrian Airlines
- British Airways
- Cathay Pacific
- Cebu Pacific
- China Airlines
- Citilink
- Delta Air Lines
- Egyptair
- El Al
- EVA Air
- Fiji Airways
- Finnair
- Garuda Indonesia
- Hong Kong Airlines
- Iberia
- IndiGo
- Jetstar Asia
- Jetstar Pacific Airlines
- KLM
- Kenya Airways
- Lion Air
- LOT Polish Airlines
- Lufthansa
- MIAT Mongolian Airlines
- Myanmar Airways International (သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်မျၢၼ်ႇမႃႇ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း)
- Myanmar National Airlines (သၢႆႁိူဝ်းမိၼ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမျၢၼ်ႇမႃႇ)
- Qantas
- Qatar Airways
- Philippine Airlines
- Royal Brunei Airlines
- RwandAir
- Scandinavian Airlines
- SCAT Airlines
- Scoot
- Singapore Airlines
- Swiss International Air Lines
- Turkish Airlines
- Turkmenistan Airlines
- Ukraine International Airlines
- United Airlines
- Ural Airlines
- VietJet Air
- Vietnam Airlines
- Virgin Atlantic
လွင်ႈၸွႆႈထႅမ် ၵူႈမိူင်းမိူင်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ဝဵင်းပိတ်ႉသ်ပၢၵ်ႉ (Pittsburgh)၊ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် ဝဵင်းပီႈၼွင်ႉၵၼ်တင်း ဝူႇႁၢၼ်ႇၼႆႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇပၼ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ် ဝူႇႁၢၼ်ႇၽႂ်းၽႂ်းၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်ၼႆႉ တေၸၢင်ႈပႃး ၶိူင်ႈတူမ်းၼႃႈ၊ မူင်မိုဝ်းယၢင်၊ လႄႈ ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်တေၸၢင်ႈႁႃယၢပ်ႇဝၢႆးလင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[534] The University of Pittsburgh Medical Center ၵေႃႈ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇပၼ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ်ယဝ်ႉ။[535] ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်း(humanitarian aid organisation Direct Relief)ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁူမ်ႈပွင်းၵၼ်တင်း ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ FedEx သေ ၸွမ်းၼင်ႇ ႁူင်းယႃယူႇၼီႇယႅၼ်ႇဝူႇႁၢၼ်ႇတုၵ်းယွၼ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် မူင်မိုဝ်း၊ ၽႃႈၼုင်ႈ (gown) ၊ ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်ၵႅတ်ႇၵင်ႈသုၼ်ႇတူဝ် လႄႈ ၶိူင်ႈႁႄႉၼႃႈ 2 သႅၼ် ဢဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ တၢင်ႇႁိူဝ်းမိၼ်သေ သူင်ႇပၼ်ယူႇယဝ်ႉ။[536] လုၵ်ႉတီႈၾွင်ႉတေးသျိၼ်း ပီႇလ်ၵဵတ်ႉသေၵေႃႈ တေလူႇတၢၼ်းငိုၼ်းတေႃႇလႃႇဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ (5) မီႇလီႇယႅၼ်ႇၼႆ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ မိူဝ်ႈ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 26 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[537] လုၵ်ႉတီႈ မိူင်းၵျႃႇပၢၼ်ႇသေၵေႃႈ လႆႈသူင်ႇပၼ် ၶူဝ်းၶွင်ၵႅတ်ႇၵင်ႈယဝ်ႉ။[538] [539] [540] [540] မိူင်းမလေးသျႃးၵေႃႈ တေလူႇတၢၼ်းပၼ် မူင်မိုဝ်းၸႂ်ႉတီႈႁူင်းယႃ တႃႇ 18 လၢၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။[541] ၸုမ်းၶႂၢႆႇၶႃပေလႅင်ၾီလိပ်ႈပိင်းၵေႃႈ ဢဝ်ၶိူင်ႈတူမ်းၼႃႈ ဢၼ်မီးၵႃႈၶၼ် 14 လၢၼ်ႉတေႃႇလႃႇ ဢၼ်ႁဵတ်းတီႈမိူင်းၶဝ်ၼၼ်ႉ တၢင်ႇႁိူဝ်းသေ လူႇတၢၼ်းပၼ်ယဝ်ႉ။[542] ၂၀၂၀ ဖေဖော်ဝါရီ ၁တွင် တူရကီက ကျန်းမာရေးကိရိယာများပေးပို့ခဲ့သည်။[543] မိူင်းၵျႃႇမၼီႇၵေႃႈ ဢဝ်တင်းၶူဝ်းၵႅတ်ႇၵင်ႈႁူင်းယႃ ၼိုင်ႈမိုၼ်သေ လႆႈသူင်ႇပၼ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ်တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။[544] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 3 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်သၢႆႁိူဝ်းမိၼ် ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျႃး Sriwijaya Air ၵေႃႈ လႆႈလူႇတၢၼ်းပၼ် ၶူဝ်းၵႅတ်ႇၵင်ႈ လႄႈ ဢၼ်တူမ်းၼႃႈ 15000 ဢၼ်ယဝ်ႉ။[545] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 3 ဝၼ်းၼၼ်ႉ တီႈတႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၵူႈမိူင်းမိူင်း (ဢိၵ်ႇပႃးမိူင်းၶႄႇ) ၼႆႉ လႆႈဢဝ်တင်း မေႃႇၼီႇတႃႇသေ ၵူတ်းထတ်းလူမ်းၼၢဝ်ႇ၊ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းဝူႇႁၢၼ်ၼႆႉ လႆႁဵတ်းလွင်ႈၸႅၵ်ႇၶဝ်ဝႆႉႁင်းၶေႃ ယဝ်ႉ။[546]
ႁူင်းယႃယူတ်းယႃၽိသဵတ်ႇ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းသၢင်ႈလွင်ႈၵႅတ်ႇၶႄတၢင်းပဵၼ်လူင်ၼႆႉၼႆသေ တႃႇၸႅၵ်ႇၵူၼ်းပဵၼ်ဝႆႉႁင်းၶေႃၼၼ်ႉ လႆႈၵေႃႇသၢင်ႈ ႁူင်းယႃလူင် ႁူသႅၼ်းသျၢၼ်ႇ (Huoshenshan Hospital)ယဝ်ႉယဝ်ႈ။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇၼႆႉ လႆႈၼိူင်းတူၺ်း လွင်ႈတၢင်းပဵၼ်သႃးၸ် 2003 ၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇလႆႈတုၵ်း ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၶွင်ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ႁႂ်ႈၵေႃႇသၢင်ႈပၼ်ၽႂ်းလႆႈၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈၽႂ်းၽႂ်းၼႆယဝ်ႉ။[547] ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈဝူႇႁၢၼ်ႇၶဝ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24 ဝၼ်းၼၼ်ႉဝႃႈ ႁူင်းယႃၼႆ တေဢၢၼ်းၵေႃႇသၢင်ႈ ၼႂ်းၵႃႈႁူၵ်းဝၼ်းသေ ပေႃးလိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 3 ဝၼ်ႈၼၼ်ႉ တေပိုတ်ႇသေ တီႈႁူင်းယႃလူင်ႁူသႅၼ်းသျၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တေမီး ၵူႇတီႈၼွၼ်းၼိုင်ႈႁဵင်ၼႆယဝ်ႉ။[548] ဢဝ်ပိူင် ႁူင်းယႃ Xiaotangshan Hospital ဢၼ်တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 30,000 မီႇတႃႇ (30,000 m sq) ဢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 7 ဝၼ်း မိူဝ်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်သႃးၸ် ပီ 2003 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ [549][550] ဢၼ်ပဵၼ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၸိုင်ႈမိူင်းၵေႃႈ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၼႂ်းၼႃႈၵၢၼ် ၽွင်းဢၼ်သုၵ်ႉသေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် (7000) လႄႈ သၢၵ်ႈၵေႃႇသၢင်ႈ (300) လမ်း ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[551] မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 25 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ်ႈလႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ တေၵေႃႇသၢင်ႈ ႁူင်းယႃၶိုၵ်ႉတွၼ်း လေႉသျႅၼ်းသျၢၼ်ႇ' (Leishenshan Hospital) ဢၼ်ပႃးၵူႇတီႈၼွင်း (1600) ၼၼ်ႉၼႆသေး[552] လွင်ႈၵေႃႇသၢင်ႈၼႆႉ တေတႄႇ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 6 ဝၼ်းယဝ်ႉ။ [553][554] ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24, 2020 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ တေဢဝ်ယူင်ႉသၢင်ႈဢၼ်ပဝ်ႇ ႁႂၢၼ်ၵၢၼ်း(Huanggang) ဢၼ်မီးတီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁႂၢၼ်ႇၵျဵဝ်း (Huangzhou District) ၼၼ်ႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် ႁူင်းယႃ(Dabie Mountain Regional Medical Centre) ဢၼ်ၵူႇတီႈၼွၼ်းၶဝ်ႈလႆႈ (1000) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[555]
လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၼိူဝ် ၽၢႆႇႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ WHO
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ (WHO)လႆႈယွင်ႈဢၢမ်းၼိူဝ် လွင်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶႄႇၶဝ် ၵုမ်းထိင်ႈလႆႈလွင်ႈၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် လႄႈ လွင်ႈၸတ်းၵၢၼ်သေ ဢၼ်ပဵၼ် Tedros Adhanom ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸတ်းၵၢၼ်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ႁင်း WHO လႆႈတုၵ်းယွၼ်းၵူၼ်းမိူင်းဝႃႈ ၶဝ်ယုမ်ႇယမ် လွၵ်းလၢႆးမိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ တႃႇၵုမ်းထိင်းလႆႈတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉသေ ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ဝႆႉၸႂ်ၵတ်းၵတ်းၼႆယဝ်ႉ။[556] ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇၶဝ်ႁဵတ်း လွင်ႈၶင်တိၼ်ဝူႇႁၢၼ်ႇ2020 (လွင်ႈဢိုတ်းတၢင်းၵႂႃႇတၢင်းမႃး) ၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈတၢင်းၶႆႈၸႂ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ႁင်း WHO ၼႆသေတႃႉ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ငၢၼ်းလမ်ႇလွင်ႈတွၼ်ႈတႃႇ ၵုမ်းထိင်းတၢင်းပဵၼ်သေ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ ၼႂ်းၵႃႈပိုၼ်းပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇတွၼ်ႈယၢမ်ႈၺႃးမႃးသေပွၵ်ႈၼႆယဝ်ႉ။[557] 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30 ဝၢႆးသေၼႄႉၼွၼ်းဝႃႈ တီႈၽၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈၵူၼ်းတေႃႇၵူၼ်း ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉၸိုင် WHO ၸင်ႇလႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်း ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်သၢႆငၢႆၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉ (Public Health Emergency of International Concern) ၼႆယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ်တၢင်းပဵၼ်ဝတ်းမူ-2009 ဢၼ်မေႃၽႄႈၸပ်း (2009 Swine flu pandemic)ၼၼ်ႉယဝ်ႉသေ ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼႆႉ ပဵၼ် ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇထူၼ်ႈႁူၵ်းယဝ်ႉ။[28][558]
လွင်ႈလၢတ်ႈၸႃ ႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ].jpg)
ၶိုၼ်းၼိူင်းၵၼ်တူၺ်းတင်း လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ တၢင်းပဵၼ်သႃးၸ်-2003 ၼၼ်ႉ လႄႈ လွင်ႈဢၼ်မိူင်းၶႄႇ ႁဵတ်းသၢင်ႈတုမ်ႉတေႃႇၶိုၼ်း ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆသေ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တၢင်ႇမိူင်းဢွၼ်ၵၼ်ယွင်ႈယေႃးယူႇယဝ်ႉ။[560] မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24 ၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ တေႃႇၼႄႇလ်ထရၢမ်ႉ တႅမ်ႈတၢင်ႇတီးၼိူဝ် တုၺ်ႉတႃႇ မၼ်းဝႃႈ ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈ သျီႇၵျိင်းပိင်ႇ ၼႆႉ မၼ်းလႆႈၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇၵႅတ်ၶႄမူင်ႈမႅင်းတၢင်းပဵၼ်ယူႇ။ လုၵ်ႉတီႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵသေ လႆႈယိုၼ်ႁပ်ႉ လွင်ႈၶတ်းၸႂ်ၶဝ် လႄႈ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈလီၼၼ်ႉယူႇ၊ လႆႈယိၼ်းၸူမ်းၶွပ်ႈၸႂ်တၢင် ၵူၼ်းမိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇယူႇ၊ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း တေၶႅပ်ႉလႅပ်ႈၵႂႃႇယူႇ" ၼႆယဝ်ႉ။[561]
တီႈလွင်ႈႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ် ၽွင်းလူင်ပၢႆးယူႇလီၵျႃႇမၢၼ်ႇ တင်း Jens Spahnက Bloomberg TV ၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ ပေႃးၸႃႇဢဝ် တၢင်းပဵၼ်သႃးၸ်-2003 ၼၼ်ႉသေ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ မၼ်းမီးလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈမႃးတင်းၼမ်ယူႇ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈ မီးလွင်ႈပွင်ႇလႅင်းထၢင်ႇႁၢင်ႈယူႇတင်းၼမ်။ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈမိူင်းၶႄႇၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈတႄႇဢဝ်ဝၼ်းထိၼိုင်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းမီးၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီမႃးယူႇ။ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ တႃႇႁႄႉၵင်ႈမူင်ႈမႅင်းသေ လွင်ႈဢၼ်ၶဝ် ႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈတင်းၵူႈမိူင်းမိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းလႆႈ ယွင်ႈဢၢမ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။[562][563]
ဝဵင်းဝႃႇတီႇၵၢၼ်ႇ၊ တီႈပၢင်ႇသဵင်ႇပီႇတႃႇ တီႈပၢင်ပွႆးၵူၼ်းမိူင်းဝၼ်းသဝ်ၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ပူၵ်ႉၽရၢၼ်ႇသိတ်ႉ လႆႈယွၼ်းသူးပၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်သေ မၼ်းလႆႈယွင်ႈဢၢမ်း တူင်ႇဝိူင်းၵူၼ်းၶႄႇယူႇယဝ်ႉ။[564]
လွင်ႈထတ်းသၢင်ႈၼိူဝ် ၵၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ၵပ်းၵၢႆလူၺ်ႈလွင်ႈယိပ်းၵမ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပိုၼ်ႉတီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉ လႄႈ ဝဵင်းဝူႁၢၼ်ႇသေ ၼွၵ်ႈမိူင်း၊ ၼႂ်းမိူင်းလႆႈမီးလွင်ႈထတ်းသၢင်ႈမႃးယဝ်ႉ။[565] ၼႂ်းလွင်ႈလၢတ်ႈၼႄးၼၼ်ႉတႄႉ မိူဝ်ႈၽွင်းတႄႇပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ လွင်ႈဢိုတ်းဝႆႉ ဢိၼ်ႇတႃႇၼႅတ်ႉ (ၵွင်ႉသၢၼ်တူင်ႇၵူၼ်း)၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၶဝ်ႇ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈပွင်ႇလႅင်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ၊ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉပၢႆးယူႇလီ ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။[566][567] လွင်ႈထတ်းသၢင်ႈၼႆႉ ဢၼ်ၶႂ်ႈယိူင်းၸူး Wang Xiaodong ၵေႃႉပဵၼ်ၽူႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉၼၼ်ႉၵေႃႈမီးယဝ်ႉ။ လွင်ႈတၢင်းမၼ်းတႄႉ တီႈပၢင်ၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈၼႆႉ မၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ တီႈၸႄႈတွၼ်ႈၼႆႉ ၼိုင်ႈပီ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇဢၼ်တူမ်းၼႃႈ 10.8 ပီႇလီႇယႅၼ်ႇၼႆသေ ဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇတေႉတေႉတႄႉ ပဵၼ် 1.8 ပီႇလီႇယႅၼ်ႇၵူၺ်း။ [568] ၸိူဝ်းပဵၼ် ပလိၵ်ႈဝူႇႁၢၼ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 14 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၽွင်းၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇႁွင်းၵွင်းၶဝ် မႃးႁဵတ်းလွင်ႈတွင်ႈထၢမ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶင်ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇၶဝ်ဝႆႉ မွၵ်ႇၼိုင်ႈၸူဝ်ႈမူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[569][570] ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇ၊ ႁူပေႉၶဝ်ၼႆႉ လႆႈထုၵ်ႇထတ်းသၢင်ႈဝႃႈ ဢဝ်လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼႆႉ ဝႆႉၶၢင်ႈ၊ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈတုမ်ႉတေႃႇၵေႃႈထိူင်း ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[571] မိူဝ်ႈပႆႇၶင်တိၼ်ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ လူင်ႈၼႃႈသီႇဝၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၸၼ်းႁဵတ်း ပၢင်ပွႆးၵိၼ်ယႅမ်ႉ "Wan jia yan" (ၶႄႇ: 万家宴; literally: "ten-thousand family banquet") ဢၼ်မုင်ႉႁေႃႁိူၼ်း (40,000) ၶဝ်ႈပႃးၼၼ်ႉလႄႈ လွင်ႈထတ်းသၢင်ႈလႆႈပၼ်းၵႂႃႇထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် လိၵ်ႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇၼႂ်းမိူင်း The Beijing News ၼၼ်ႉၵေႃႈ လၢတ်ႈဝႃႈ ၽွင်းၼင်ႇယၢမ်းတိုၵ်ႉၶတ်းၸႂ် တႃႇၵုမ်းထိင်းတၢင်းပဵၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပိုၼ်ႉတီႈၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီၶႂၢင်းပၼ်ႁႂ်ႈႁဵတ်းပွႆးၸိူင်ႉၼႆ ၼႆယဝ်ႉ။ ၽွင်းတႄႇပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇၶဝ် ၽႅဝ်ႁွတ်ႈတီႈ ၵၢတ်ႇႁွၼ်းၼၼ်သေ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ဢမ်ႇသူပ်းဢၼ်တူမ်းသူပ်းတူမ်းၶူႈလင် ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[572] ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 20၊ ဢၼ်ပဵၼ် ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇဝဵင်းမူၼ်းၵူၼ်းၵိုၼ်း ၽၢႆႇထွင်ႈတဵဝ်း လႄႈ ၽၢႆႇၾိင်ႈငႄႈဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း တႃႇၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ တီႈၸၼ်ၸႂ်ၵူၼ်းထွင်ႈတဵဝ်းၶဝ်ၼႆသေ ဢဝ် မႂ်တိုတ်း (200,000) ၸႅၵ်ႇပၼ်လၢႆလၢႆလႄႈ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇထတ်းသၢင်ႈမႃးယဝ်ႉ။[572] ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈထတ်းသၢင်ႈပိုၼ်ႉတီႈသေ လႆႈမၢႆလႆႈတွင်းသေ ငဝ်ႈငုၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼႆႉ ဢဝ်တင်းၸွႆႈထႅမ်ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းသေ လႆႈယွင်ႈဢၢမ်း လၢႆးယိပ်းၵမ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပိုၼ်ႉတီႈယူႇယဝ်ႉ။[573] but also especially by state media.[574] တီႈၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉၼၼ်ႉ ဝၢႆးသေဝူႇႁၢၼ်ႇယဝ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ဝဵင်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်သေပိူၼ်ႈထိသွင် တီႈဝဵင်းႁႂၢၼ်းၵၼ်းၼၼ်ႉ Tang Zhihong ၽူႈယႂ်ႇၽၢႆႇပၢႆးယူႇလီၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉမၼ်းဢမ်ႇတွပ်ႇၶေႃႈထၢမ်လႆႈ ဢၼ်ဝႃႈ ယူတ်းယႃပၼ်ၵူၼ်းလၢႆၵေႃႉယူႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈထုၵ်ႇလိုဝ်ႈၵၢၼ်ပႅတ်ႈယဝ်ႉ။[575]
ၶၢဝ်ႇၽိတ်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ဝၢႆးသေပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ယဝ်ႉ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇသေ ၶၢဝ်ၵၢင်လၢႆၵေႃႈ ၽႄႈၸွတ်ႈမႃးယဝ်ႉ။[576] ပိူင်ယၢင်ႇမၼ်း ၼႂ်းၵႃႈၶၢဝ်ႇပွမ်၊ ၶၢဝ်ႇၽိတ်း၊ ၶၢဝ်ၵၢင်လၢႆၼၼ်ႉ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈတူဝ်မီးၸႂ်ဢၼ်ၼိုင်ႈ၊ ပဵၼ်ၶပ်ႉမၢႆႉ လွင်ႈတႃႇၵုမ်းထိင်းႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း (ဢမ်ႇၼၼ်) ပဵၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်းၽူႈၸွပ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈဝႃးၼႆယဝ်ႉ။[577][578][579] ၸိူဝ်းပဵၼ် ၾဵတ်ႉပုၵ်ႉၶ်၊ တုၺ်ႉတႃႇ၊ ၵူႇၵႄႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၶဝ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၶဝ်တေတိုၵ်းပႅတ်ႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၶၢဝ်ႇၽၢင်း၊ ၶၢဝ်ႇပွမ်၊ ၶၢဝ်ႇၵၢင်လၢႆၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။[580][581]
လွင်ႈလၢတ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၽိတ်းပိူင်ႈ -
- "လွင်ႈၵိၼ်မိင်ႇ" : မိူၼ်ၼင်ႇ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ Daily Mail၊ Russia Today ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼႄငဝ်ႈႁၢင်ႈသဵင် ဢၼ်ၼၢင်းယိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ၶူပ်းၵိၼ်မိင်ႇယူႇသေ ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ယွၼ်ႉၵူၼ်းၵိၼ်မိင်ႇၼႆ လႆႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇၽိတ်းပိူင်ႈယဝ်ႉ။[582][583] တီႈၼႂ်းငဝ်းႁၢင်ႈသဵင် ဢၼ်ၽႄႈၸွတ်ႈၵႂႃႇယႂ်ႇယႂ်ႇလူင်လူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ မိူဝ်ႈပီ 2016 ဢၼ်ပဵၼ် ဝီလွၵ်ႇၵႃႇၽူႈထွင်ႈတဵဝ်းၶႄႇ (vlogger)[မၢႆတွင်း 1] ၵေႃႉၼိုင်ႈ လႆႈတူမ်ႈၵိၼ်မိင်ႇ တီႈ မိူင်းပႃႇလၢဝ်း(Palua) ယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[582][583][585][586] မၼ်းၼၢင်း လႆႈလၢတ်ႈဝႃႈ မၼ်းၶႂ်ႈတၢင်ႇမၢႆတွင်း လွင်ႈၽၵ်း မိူင်းပႃႇလၢဝ်း ၼႆယဝ်ႉ။[585][586] ယွၼ်ႉငဝ်းႁၢင်ႈသဵင်ဢၼ်ၼၼ်ႉသေ မၼ်းၼၢင်းလႆႈထူပ်းလွင်ႈလွၵ်ႇငိူတ်ႈသၢႆၸႂ်သေဢမ်ႇၵႃး လႆႈၶၢမ်ႇၺႃးတၢင်းလႃႇယဝ်ႉ။[585]
- "လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈတူဝ်ၸႂ်" : လုၵ်ႉတီႈ BBC သေ လႆႈပိုၼ်ဢွၵ်ႇ ပွင်ႈလိၵ်ႈပွတ်း ဢၼ်ႁုပ်ႈသေတႅမ်ႈဝႆႉ ၶၢဝ်ႈၽိတ်းၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။[587] BBC လႆႈဢိင်ဢၢင်ႈပွင်ႈၵႂၢမ်းသွင်ႁူဝ် ဢၼ် The Washington Times လၢတ်ႈဝႃႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ၶပ်ႉမၢႆၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈတူဝ်ၸႂ် ႁင်း မိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ပိုၼ်ၶၢဝ်ႇ မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 24 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ [576] ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 29 မႃး လုၵ်ႉတီႈ The Washington Post သေ လႆႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇ တီႇဢူဝ်ႇရီႇၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈတူဝ်ၸႂ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[588] ဢၼ်ပဵၼ် ဝႅပ်ႉသၢႆႉၽၢႆႇငိုၼ်းတွင်း ZeroHedge ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇဝႃႈ ၸုမ်းၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼမီးတီႈ ပၢႆးဝၢႆးရႅတ်ႉတီႈၸၼ်ႉၸွမ်ဝူႇႁၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢၼ်တိုၵ်ႉၶူၼ်ႉၶႂႃႇဢဝ် ၼမ်ႉၵတ်ႉ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ဝူႇႁၢၼ်ႇ ပဵၼ်တူဝ်တၢင် ၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈတူဝ်ၸႂ် ၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉလွင်ႈတုၵ်းယွၼ်း BuzzFeed သေ တုၺ်ႉတႃႇ ၼႆႉ ဢဝ်လွင်ႈဝႃႈ ပူၼ်ႉပႅၼ်ပိူင်ၵၢၼ်ၶဝ်ၼႆသေ လႆႈဢိုတ်းပႅတ်ႈ (Block) ZeroHedge account ယဝ်ႉ။[589][590]
- "လွင်ႈၽူႈလုမ်းလႃးၵူၼ်းပဵၼ် ပၼ်ၶၢဝ်ႇ" : ငဝ်းတူင်ႉ ၵေႃႉဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ Jin Hui ဢၼ်ထုၵ်ႇၸီးၸွႆးဝႃႈ ပဵၼ်ၵေႃႉပၼ်ၶၢဝ်ႇတၢင်းလင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽႄႈၸွတ်ႇမႃးတီႈၼိူဝ် ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၽူႈလုမ်းလႃးၵူၼ်းပဵၼ် တီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁူပေႉသေ မၼ်းသိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇမီးတီႈၸၢင်ႈမုင်ႈမွင်းယဝ်ႉဝႃႈၼႆ။ တီႈၼိူဝ် သူဝ်ႇသျႄပလႅတ်ႉၾွင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၸိူဝ်းတူၺ်း ငဝ်းတူင်ႉၼၼ်ႉမီးႁူဝ်လၢၼ်ႉမၼ်းယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပီႇပီႇၸီႇၽၢင်ႉမႅၼ်ႈၺႃးတႄႉ ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်တင်း လိၵ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈဢၼ်ၼႄဝႆႉၼၼ်ႉ ၼၢင်းယိင်းဢၼ်ပႃးၼႂ်းငဝ်းႁၢင်ႈသဵင်ၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် မေႃလုမ်းလႃး ဢမ်ႇၼၼ် မေႃယႃ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ယူႇၼီႇၾွမ်း လႄႈ ဢၼ်တူမ်းၼႃႈမၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇငမ်ႇမႅၼ်ႈၵၼ်တင်း ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီၶဝ်။ ဢၼ်မၼ်းလၢတ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵူၼ်း 100,000 ၼိုင်ႈၼႆႉ ထုၵ်ႇၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဝႆႉသေ ႁႅင်းၽႄႈၸပ်းမၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် ၼိုင်ႈၵေႃႈ : သိပ်းၵေႃႉၼႆလႄႈ ၸင်ႇၽၢမ်းႁူႉဝႃႈ ပဵၼ် ၶၢဝ်ပွမ်ၼႆယဝ်ႉ။[576][579][591]
- "လွင်ႈၵုမ်းထိင်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း" : ဢိင်ဢၢင်ၼိူဝ် ပွင်ႈၶၢဝ်ႇ ၵေႃႇပူဝ်ႇရေးသျိၼ်းငဝ်းႁၢင်ႈသဵင်ၶၼေႇတႃႇ (CBC) (ၵျူႇလၢႆႇ 2019) သေ ၼင်ႇၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်လၵ်ႉလွမ်ႁူမ်ႈပွင်း anti-vaxxers (ၸိူဝ်းဢၼ်ထဵင် တႃႇသမ်းယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ) ၊ alternative news media ၸိူဝ်းၼႆႉဝႃႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ဝၢႆးရႅတ်ႉဢၼ်ၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊၶႄႇၶဝ်တိုၵ်ႉၸၢမ်းယူႇသေ ပဵၼ်ဢၼ်ၶဝ်လၵ်ႉဢဝ်ၵႂႃႇတီႈ ႁွင်ႈၽႃႇထၢတ်ႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶၼေႇတႃႇၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။[589] CBC လၢတ်ႈဝႃႈတႄႉ ၶၢဝ်ႇၶဝ် ၸိူဝ်းပွတ်းၸဝ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ၶၢဝ်ၽၢင်းသေ ဢၼ်ပဵၼ် တီႇဢူဝ်ႇရီႇလွင်ႈႁူမ်ႈႁွမ်းၸွမ်းၵၼ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇမီးငဝ်ႈႁၢၵ်ႈသၢၵ်ႈသေသင်ၼႆယဝ်ႉ။[592][593][594] ဢၼ်ပဵၼ် QAnon ၸိူဝ်းယိုၼ်ႁပ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းႁူမ်ႈႁွမ်းၸွမ်းၵၼ် လႄႈ ၸုမ်း the anti-vax (ၸိူဝ်းဢၼ်ထဵင် တႃႇသမ်းယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ) ၼႆႉဝႃႈ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ၶပ်ႉမၢႆၵုမ်းထိင်းႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ဢၼ် ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆႇပရၢႆႉ (Pirbright Institute) ၶဝ်ႁဵတ်းမႃး ၼႆသေ ၸၼ်ႉၸွမ်ၼၼ်ႉ ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ် ပီႇလ်ၵဵတ်ႉ ႁူဝ်ၼႃႈၵဝ်ႇ မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် လႄႈ ၸၢႆးၸိူင်းႁုၼ်ႉၶူဝ် သႅမ်ႇႁူတ်ႉ (Sam Hyde)ၶဝ်ၵေႃႉ တႄႇတင်ႈမႃးယဝ်ႉ။[576][595][596]
လွင်ႈပဵၼ်ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႆႉ မိူဝ်ႈ ပီ 2020- လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 23 ၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇႁၼ် ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် 2 ၵေႃႉသေ တေႃႇထိုင် 2020-ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 31 ၼႆႉ ၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်း (52,706) ၵေႃႉ၊ ၵူၼ်းႁၢႆလီၶိုၼ်း (32,774)၊ ၵူၼ်းတၢႆ (1,237) ၵေႃႉယဝ်ႉ။[597]
လိၵ်ႈမၢႆတွင်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]- ↑ Sweden
- Testing of suspected infections has been cut back in the whole country in the period around 12 March 2020, in order to focus efforts on people with increased risk of serious illness and complications.
- ↑ Australia
- Excluding the cases from Diamond Princess cruise ship which are classified as "on an international conveyance". Ten cases, including one fatality recorded by the Australian government.
- ↑ Ukraine
- Excluding cases from the disputed Crimea, which was annexed by Russia in 2014 but remains internationally recognized as being under Ukrainian sovereignty. Because the Russian authorities are tabulating cases from Crimea, they are included in the Russian total.
- Excluding cases from the unrecognized Donetsk and Lugansk People's Republics.
- ↑ Egypt
- Includes cases identified on the MS River Anuket.
- ↑ Diamond Princess
- The British cruise ship Diamond Princess was in Japanese waters, and Japanese administration was asked to manage its quarantine, with the passengers having not entered Japan. Therefore, this case is neither included in the Japanese government's official count nor in United Kingdom's one. The World Health Organization classifies the cases as being located "on an international conveyance".
- ↑ Cuba
- Includes cases on the MS Braemar.
- Excluding cases from the Guantanamo Bay, which is governed by the United States.
ၽိုၼ်ဢိင်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Coronavirus Update (Live). Worldometer (2020).
- ↑ Coronavirus disease 2019. World Health Organization. Retrieved on 15 March 2020။
- ↑ WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 – 11 March 2020. World Health Organization (11 March 2020).
- ↑ WHO: Europe now world's COVID-19 epicenter (in en). Retrieved on 16 March 2020။
- ↑ COVID-19 ရောဂါ စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုမှုနှင့်ပတ်သက်၍ သတင်းထုတ်ပြန်ခြင်း. Retrieved on ၂၄ March 2020။
- ↑ China virus death toll rises to 41, more than 1,300 infected worldwide (24 January 2020).
- ↑ Confirmed 2019-nCoV Cases Globally | CDC (in en-us) (30 January 2020). Retrieved on 31 January 2020။
- ↑ "Fifth coronavirus case confirmed in U.S., 1,000 more cases expected in China"။
- ↑ 9.0 9.1 Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV) (31 January 2020).[ႁဵင်းၵွင်ႉဢၼ်တၢႆႇ]
- ↑ "Transmission of 2019-nCoV Infection from an Asymptomatic Contact in Germany" (30 January 2020). New England Journal of Medicine. doi:.
- ↑ 11.0 11.1 11.2 Hessen, Margaret Trexler (27 January 2020). Novel Coronavirus Information Center: Expert guidance and commentary (in en).
- ↑ 12.0 12.1 Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China (Report 2 (21 January 2020). Archived from the original on 24 January 2020။ Retrieved on 17 October 2020။
- ↑ 13.0 13.1 HKUMed WHO Collaborating Centre for Infectious Disease Epidemiology and Control releases real-time nowcast on the likely extent of the Wuhan coronavirus outbreak, domestic and international spread with the forecast for chunyun. Archived from the original on 25 January 2020။ Retrieved on 23 January 2020။ Archive copy. Archived from the original on 25 January 2020။ Retrieved on 17 October 2020။
- ↑ China coronavirus: 'family cluster' in Vietnam fuels concerns over human transmission (29 January 2020).
- ↑ Germany confirms human transmission of coronavirus (28 January 2020).
- ↑ Wuhan coronavirus: Thousands of cases confirmed as China goes into emergency mode.
- ↑ Hui, Jane Li, Mary. China has locked down Wuhan, the epicenter of the coronavirus outbreak.
- ↑ Hamblin, James (24 January 2020). A Historic Quarantine – China's attempt to curb a viral outbreak is a radical experiment in authoritarian medicine..
- ↑ 19.0 19.1 Archived copy (in zh-hans). Deutsche Welle (24 January 2020).
- ↑ China cancels Lunar New Year events over deadly virus fears. Deutsche Welle (23 January 2020). Retrieved on 24 January 2020။
- ↑ Hong Kong Chinese New Year | Hong Kong Tourism Board. Archived from the original on 29 November 2019။ Retrieved on 16 October 2020။
- ↑ "China coronavirus: Hong Kong leader hits back at delay criticism as she suspends school classes, cancels marathon and declares city at highest level of emergency"၊ South China Morning Post၊ South China Morning Post၊ 25 January 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 26 January 2020။။
- ↑ 23.0 23.1 Gilbertson, Jayme Deerwester and Dawn. Coronavirus: US says 'do not travel' to Wuhan, China, as airlines issue waivers, add safeguards.
- ↑ bw_mark-US. Travelers from China asked to check for flu-like symptoms | BusinessWorld.
- ↑ MOH | Updates on Novel Coronavirus.
- ↑ Hotel operators waive fees for Chinese hotel cancellations as Wuhan virus fears grow. Archived from the original on 24 January 2020။ Retrieved on 16 October 2020။ Archive copy. Archived from the original on 24 January 2020။ Retrieved on 16 October 2020။
- ↑ Coronavirus Update: Masks And Temperature Checks In Hong Kong. Archived from the original on 2 June 2020။ Retrieved on 16 October 2020။
- ↑ 28.0 28.1 "Coronavirus declared global health emergency"၊ BBC News Online၊ 30 January 2020။
- ↑ Joseph, Andrew။ "WHO declares coronavirus outbreak a global health emergency"၊ Stat News၊ 30 January 2020။
- ↑ "W.H.O. Declares Global Emergency as Wuhan Coronavirus Spreads"၊ 30 January 2020။
- ↑ Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV) (30 January 2020).
- ↑ Zhao, Erxun (1928). Draft History of Qing 388. “七年，偕林翼疏言：「湖北為長江上游要害，ထႅမ်းပလဵတ်ႉ:Uline，自來東南有事必爭之地。」”
- ↑ Outbreak of Pneumonia of Unknown Etiology (PUE) in Wuhan, China. Centers for Disease Control and Prevention (8 January 2020).
- ↑ "China says Wuhan pneumonia not Sars, but virus remains unidentified, more people hospitalised"၊ South China Morning Post၊ 5 January 2020။
- ↑ Update: Cluster of pneumonia cases associated with novel coronavirus – Wuhan, China – 2019 (14 January 2020).
- ↑ 36.0 36.1 36.2 Undiagnosed pneumonia – China (HU) (01): wildlife sales, market closed, RFI Archive Number: 20200102.6866757. International Society for Infectious Diseases. Retrieved on 13 January 2020။
- ↑ 37.0 37.1 Pneumonia of Unknown Cause in China – Watch – Level 1, Practice Usual Precautions – Travel Health Notices (6 January 2020).
- ↑ Schnirring, Lisa (8 January 2020). Virologists weigh in on novel coronavirus in China's outbreak.
- ↑ Shih၊ Gerry။ "Specter of possible new virus emerging from central China raises alarms across Asia"၊ 8 January 2020။
- ↑ (2019) "33. Viral Respiratory Infections", Hunter's Tropical Medicine and Emerging Infectious Diseases E-Book, 10th, Elsevier Health Sciences, 286. ISBN 978-0-323-55512-8.
- ↑ Novel Coronavirus 2019 | CDC (13 January 2020).
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in zh-cn). National Health Commission of the People's Republic of China.
- ↑ 43.0 43.1 Wang, Chen (24 January 2020). "A novel coronavirus outbreak of global health concern". The Lancet 0. doi:. ISSN 0140-6736. PMID 31986257.
- ↑ 44.0 44.1 44.2 44.3 44.4 Huang, Chaolin (24 January 2020). "Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China". Lancet. doi:. ISSN 0140-6736. PMID 31986264.
- ↑ 45.0 45.1 Hui, David S. (14 January 2020). "The continuing epidemic threat of novel coronaviruses to global health – the latest novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". International Journal of Infectious Diseases 91: 264–266. doi:. ISSN 1201-9712. PMID 31953166.
- ↑ 46.0 46.1 Cohen, Jon (17 January 2020). "New SARS-like virus in China triggers alarm". Science 367 (6475): 234–235. doi:. ISSN 0036-8075. PMID 31949058.
- ↑ 47.0 47.1 47.2 Parry, Jane (January 2020). "China coronavirus: cases surge as official admits human to human transmission". British Medical Journal 368. doi:. ISSN 1756-1833. PMID 31959587.
- ↑ Voytko, Lisette. WHO Declares Coronavirus A Global Health Emergency, Praises China’s ‘Extraordinary Measures’ (in en).
- ↑ 49.0 49.1 Zhu, Na (24 January 2020). "A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019". New England Journal of Medicine. doi:. ISSN 0028-4793. PMID 31978945.
- ↑ 50.0 50.1 50.2 Perlman, Stanley (24 January 2020). "Another Decade, Another Coronavirus". New England Journal of Medicine 0: null. doi:. ISSN 0028-4793. PMID 31978944.
- ↑ 51.0 51.1 Joseph၊ Andrew။ "New coronavirus can cause infections with no symptoms and sicken otherwise healthy people, studies show"၊ STAT၊ 24 January 2020။
- ↑ Chan, Jasper Fuk-Woo (24 January 2020). "A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster". The Lancet 0. doi:. ISSN 0140-6736. PMID 31986261.
- ↑ 53.0 53.1 Schnirring, Lisa (25 January 2020). Doubts rise about China's ability to contain new coronavirus.
- ↑ Gallagher၊ James။ "New Chinese virus 'will have infected hundreds'"၊ BBC News Online၊ 18 January 2020။
- ↑ Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China (report 1) (17 January 2020). Archived from the original on 21 January 2020။ Retrieved on 17 October 2020။
- ↑ Lisa Schnirring: WHO decision on nCoV emergency delayed as cases spike Archived 24 January 2020 at the Wayback Machine. 23 January 2020 CIDRAP News, accessed 23 January 2020
- ↑ China confirms sharp rise in cases of SARS-like virus across the country.
- ↑ 58.0 58.1 Frejdeman၊ Hannah။ "Coronaviruset har upptäckts i Jönköping" (in sv)၊ Svenska Dagbladet၊ 31 January 2020။
- ↑ Which countries have confirmed cases of new coronavirus?.
- ↑ Singapore, Malaysia both report fourth confirmed coronavirus cases (26 January 2020).
- ↑ 61.0 61.1 Borunda, Daniel. Coronavirus: Fort Bliss stops releasing numbers of COVID-19 cases after Pentagon order (in en).
- ↑ Myers, Meghann (2020-04-06). Number of troops diagnosed with COVID-19 jumped nearly 50 percent over the weekend (in en-US).
- ↑ Air Force update for COVID-19 (in en-US).
- ↑ 65.0 65.1 65.2 Coronavirus Update (Live) - Worldometer.
- ↑ 66.0 66.1 COVID-19/Coronavirus Real Time Updates With Credible Sources in US and Canada | 1Point3Acres.
- ↑ Sevillano, Elena (March 23, 2020). 640,000 rapid coronavirus tests arrive in Spain.
- ↑ El mapa del coronavirus en España: 14.673 muertos y más de 146.000 casos (in es).
- ↑ Italy blasts virus panic as it eyes new testing criteria (February 27, 2020).
- ↑ Perrone, Alessio (March 14, 2020). How Italy became the ground zero of Europe’s coronavirus crisis.
- ↑ Dipartimento della Protezione Civile. COVID-19 Italia - Monitoraggio della situazione.
- ↑ 72.0 72.1 72.2 Wie sich das Coronavirus in Ihrer Region ausbreitet (in German). Zeit Online.
- ↑ 73.0 73.1 Corona-Karte Deutschland: COVID-19 live in allen Landkreisen und Bundesländern (in de).
- ↑ France to step up coronavirus testing methods as death toll climbs (March 18, 2020).
- ↑ 75.0 75.1 COVID-19 (in fr).
- ↑ 76.0 76.1 76.2 Nombre cumulé de personnes retournées à domicile depuis le 1er mars 2020 (in fr) (2020-03-30).
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in zh-cn). National Health Commission (6 April 2020). “"31个省（自治区、直辖市）和新疆生产建设兵团报告新增无症状感染者137例,其中境外输入无症状感染者102例；当日转为确诊病例11例（境外输入11例）；当日解除医学观察64例（境外输入8例）；尚在医学观察无症状感染者1095例（境外输入358例）。"”
- ↑ 'People Are Dying Left and Right.' Inside Iran's Struggle to Contain Its Coronavirus Outbreak (in en).
- ↑ Weinthal, Benjamin (7 April 2020). Iran has 500,000 people infected with coronavirus (in en). Jerusalem Post.
- ↑ "What is the real size of the coronavirus epidemic in Iran?"၊ France 24၊ 1 March 2020။
- ↑ "Iran Lawmaker Says Fifty Died Of Coronavirus in Qom Alone, As Crisis Deepens"၊ Radio Farda၊ 24 February 2020။
- ↑ "Iran rejects BBC Persian report of at least 210 coronavirus deaths"၊ 28 February 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 28 February 2020။။ Archived from the original on 28 February 2020။
- ↑ "COVID-19 kills 121 more in Iran: Official" (in en)၊ IRNA English၊ 8 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 8 April 2020။။
- ↑ Historic data. Public Health England.
- ↑ Total UK cases COVID-19 Cases Update. Public Health England.
- ↑ T.C Sağlık Bakanlığı Günlük Koronavirüs Tablosu, Turkey Ministry of Health Daily Coronavirus Table (in tr).
- ↑ Coronavirus COVID-19 (in dutch).
- ↑ Cas d'infection au Sars-CoV-2 en Suisse (in fr). Tribune de Genève.
- ↑ "Coronavirus in the Netherlands: the questions you want answered"၊ Dutch News။
- ↑ Actuele informatie over het nieuwe coronavirus (COVID-19) (in Dutch). RIVM. Retrieved on 2020-04-07။
- ↑ "Tracking every case of COVID-19 in Canada"၊ CTV News။
- ↑ 92.0 92.1 92.2 Coronavirus COVID-19 Global Cases by the Center for Systems Science and Engineering (CSSE) at Johns Hopkins University.
- ↑ "Casos de coronavírus no Brasil em 7 de abril" (in pt-br)၊ G1။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 7 April 2020။။
- ↑ Neuartiges Coronavirus (2019-nCov) (in de). Federal Ministry of Labour, Social Affairs and Consumer Protection.
- ↑ Amtliches Dashboard COVID19 - öffentlich zugängliche Informationen (in de). Federal Ministry of Labour, Social Affairs and Consumer Protection.
- ↑ Ponto de Situação Atual em Portugal (in pt). Ministry of Health.
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.KCDC. (in ko).
- ↑ "Israel's coronavirus death toll up to 72, with 9,404 confirmed cases"၊ www.ynetnews.com/။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 8 April 2020။။
- ↑ "First death from coronavirus registered in Moscow"၊ 19 March 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 19 March 2020။။
- ↑ "О подтвержденных случаях новой коронавирусной инфекции COVID-2019 в России"၊ Rospotrebnadzor၊ 19 March 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 19 March 2020။။
- ↑ "Оперштаб заявил об отсутствии в России летальных исходов от коронавируса" (in ru)၊ RBC၊ 19 March 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 19 March 2020။။
- ↑ Оперативные данные. По состоянию на 8 апреля (in ru) (8 April 2020). Retrieved on 8 April 2020။
- ↑ Han Lin Yap. Coronavirus i Sverige.
- ↑ Latest updates on COVID-19 (Coronavirus). Department of Health (Ireland) (8 April 2020).
- ↑ "Charting the coronavirus spread: The latest Australian data on the COVID-19 pandemic" (in en-AU)၊ ABC News၊ 17 March 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 8 April 2020။။
- ↑ 106.0 106.1 Live: Corona-viruset sprer seg i Norge og verden. Retrieved on 8 April 2020။
- ↑ Venli, Vegard (March 23, 2020). 20.200 personer registrert med korona-diagnose.
- ↑ Kristensen, Mette (March 24, 2020). FHI: 23.000 kan være koronasmittet.
- ↑ Casos confirmados COVID-19 (in es). Gobierno de Chile.
- ↑ "5 nuevos fallecidos y casos confirmados por coronavirus asciende a 4.161" (in es)၊ El Dínamo၊ 8 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 4 April 2020။။
- ↑ Retningslinjer for håndtering af COVID-19 i sundhedsvæsenet (in da). Sundhedsstyrelsen (Danish Health Authority) (2020-04-03).
- ↑ Tal og overvågning af COVID-19 (in Danish). Coronavirus/COVID-19. Sundhedsstyrelsen (Danish Health Authority) (7 April 2020). Retrieved on 8 April 2020။
- ↑ Home - Ministry of Health and Family Welfare - GOI (in en).
- ↑ Ministerstwo Zdrowia [MZ_GOV_PL] (8 April 2020). W sumie liczba zakażonych koronawirusem 5000/136 (wszystkie pozytywne przypadki/w tym osoby zmarłe) (in pl).
- ↑ COVID-19 | Onemocnění aktuálně od MZČR (in czech). Ministry of Health (Czech Republic) (2020). Retrieved on 2020-04-06။
- ↑ Informare COVID -19, Grupul de Comunicare Strategică, 8 Aprilie 2020, ora 13.00 – MINISTERUL AFACERILOR INTERNE (in ro-RO). Retrieved on 8 April 2020။
- ↑ 新型コロナウイルス感染症の現在の状況と厚生労働省の対応について（令和２年４月８日版） (in ja). Retrieved on 8 April 2020။
- ↑ COVID-19 Health Advisory Platform by Ministry of National Health Services Regulations and Coordination. Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ Covid-19 (Maklumat Terkini). Ministry of Health (Malaysia).
- ↑ "Ecuador registra 3 995 casos de covid-19 y 220 fallecidos" (in es)၊ El Comercio၊ 7 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 8 April 2020။။
- ↑ COVID-19 Cases: Philippines.
- ↑ "COVID-19 cases in PH up by 106; total at 3,870"၊ ABS CBN၊ 8 April 2020။
- ↑ Coronavirus: COVID-19. Government of Luxembourg.
- ↑ Dashboard Pemantauan Kasus COVID-19. Indonesian National Board for Disaster Management. Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ Ministry of Health (Peru)။ "Sala Situactional COVID-19 Perú" (in es)၊ 2 April 2020။
- ↑ "Minsa: Casos confirmados por coronavirus COVID-19 ascienden a 2954 en el Perú (Comunicado N°57)" (in es)၊ Plataforma digital única del Estado Peruano၊ 7 April 2020။
- ↑ COVID 19 Dashboard: Saudi Arabia (in ar). Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ Coronavirus, día a día (in es). El Universal.
- ↑ "Pacientes recuperados de coronavirus en mexico, hoy 2 de abril" (in es)၊ tikitakas၊ 2 April 2020။
- ↑ "UAE announces recovery of 19 patients, 283 new cases of COVID-19, one death"၊ Emirates News Agency၊ 8 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 8 April 2020။။
- ↑ "COVID-19: 300 new coronavirus cases reported in UAE on Wednesday"၊ Gulf News၊ 8 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 8 April 2020။။
- ↑ Suomi miettii nyt, kumpaa tietä pitkin edetä pois rajoitustoimista: Lisätäänkö koronaviruksen vai vasta-aineiden testaamista? (in fi) (2020-03-31). Retrieved on 2020-04-01။
- ↑ Frequently asked questions about coronavirus COVID-19. Retrieved on 2020-04-06။
- ↑ HUS:n ylilääkäri: Suomessa satoja koronasta parantuneita – vanhimmat yli 80-vuotiaita (in fi) (2020-04-01). Retrieved on 2020-04-06။
- ↑ Varmistetut koronatapaukset Suomessa (COVID-19). Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ Tilannekatsaus koronaviruksesta. Finnish Institute for Health and Welfare. Retrieved on 2020-04-08။
- ↑ Kosovo is the subject of a territorial dispute between the Republic of Kosovo and the Republic of Serbia. The Republic of Kosovo unilaterally declared independence on 17 February 2008, but Serbia continues to claim it as part of its own sovereign territory. The two governments began to normalise relations in 2013, as part of the 2013 Brussels Agreement. Kosovo is currently recognized as an independent state by 98 out of the ထႅမ်းပလဵတ်ႉ:UNnum United Nations member states. In total, 113 UN member states recognized Kosovo at some point, of which 15 later withdrew their recognition.
- ↑ "Three more coronavirus-related deaths in Serbia, 247 new cases" (in en)၊ N1 Srbija၊ 7 April 2020။
- ↑ โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) (in th). Department of Disease Control (Thailand).
- ↑ Casos de Coronavirus COVID-19 en Panamá (in es). Ministerio de Salud de la República de Panamá.
- ↑ Covid-19. Ministry of Public Health (Qatar).
- ↑ "Twelve new deceased since yesterday for a total of 98 deaths and 1,956 confirmed cases of COVID-19" (in en)၊ dominicantoday.com။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 7 April 2020။။
- ↑ "Κορωνοϊός: 81 νεκροί και 1.832 επιβεβαιωμένα κρούσματα στη χώρα μας" (in el)၊ CNN.gr၊ 7 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 8 April 2020။။
- ↑ Ενημέρωση διαπιστευμένων συντακτών υγείας από τον Υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων Νίκο Χαρδαλιά και τον εκπρόσωπο του Υπουργείου Υγείας για το νέο κορονοϊό, Καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα (6/4/2020) (in Greek).
- ↑ Coronavirus en Colombia (in es). Instituto Nacional de Salud.
- ↑ Mkhize announces total Covid-19 infections in SA now at 1,749, with one more death. The Citizen (2020-04-07).
- ↑ COVID-19 South African coronavirus news and information portal.
- ↑ "Mapa del coronavirus en Argentina en tiempo real" (in es)၊ Página 12။
- ↑ Оперативна інформація про поширення коронавірусної інфекції COVID-19.
- ↑ Updates on Covid-19 local situation. Ministry of Health (Singapore).
- ↑ "Singapore sees record daily spike of 142 new COVID-19 cases"၊ ChannelNewsAsia၊ 8 April 2020။
- ↑ COVID-19 á Íslandi - Tölfræði (in Icelandic) (7 April 2020).
- ↑ COVID-19 Information (7 April 2020). Retrieved on 8 April 2020။
- ↑ COVID-19 : Carte épidémiologique. Ministry of Health, Population, and Hospital Reform (Algeria). Retrieved on 6 April 2020။
- ↑ Egypt Cares (Official government source) (5 April 2020).
- ↑ Egypt confirms 9 new deaths, 128 additional coronavirus cases, raising total to 1,450 (7 April 2020).
- ↑ Službena stranica Vlade. Croatian Institute of Public Health.
- ↑ Regular Updates by MINURSO on Covid-19. United Nations Mission for the Referendum in Western Sahara (4 April 2020).
- ↑ Le Portail Officiel du Coronavirus au Maroc (in fr). Ministère de la santé.
- ↑ 160.0 160.1 Coronavirus in Africa tracker. BBC.
- ↑ Information about Coronavirus disease COVID-19. Estonian Health Board.
- ↑ Nove okužbe v domovih za starejše, skupaj 1091 okuženih. Retrieved on 8 April 2020။
- ↑ "В Беларуси с начала вспышки — 1066 случаев коронавируса. 77 человек выздоровели" (in ru)၊ 8 April 2020။
- ↑ COVID-19 în Republica Moldova: situaţia la zi.
- ↑ وزارة الصحة العراقية (in en). Retrieved on 6 April 2020။
- ↑ COVID-19 - current cases. Ministry of Health (New Zealand).
- ↑ Together, We Fight The Virus!. Department of Health.
- ↑ Svarbiausia informacija apie koronavirusą (COVID-19). Lietuvos Respublikos sveikatos apsaugos ministerija (7 April 2020). Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ Tájékoztató oldal a koronavírusról Aktualis. koronavirus.gov.hu.
- ↑ Հաստատված դեպքերն ըստ օրերի — NCDC Armenia (in hy-AM).
- ↑ KUWAIT_MOH (8 April 2020). تعلن #وزارة_الصحة عن تأكيد إصابة 112 حالة جديدة، وتسجيل 6 حالة شفاء بـ #فيروس_كورونا_المستجدّ COVID19 ، ليصبح إجمالي عدد الحالات 855 حالة.
- ↑ Azərbaycanda cari vəziyyət (in az-AZ).
- ↑ Covid-19 Updates. Ministry of Health (Bahrain).
- ↑ Koronavirus u BiH (in bs). Klix.
- ↑ About Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (in en) (2020-03-26).
- ↑ Ситуация с коронавирусом официально (in ru). Kazinform. Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ CoronaStat Cameroun.
- ↑ covid-19.tn.
- ↑ RESULTADO DE PRUEBAS PARA COVID-19 EN PUERTO RICO (in es). Departamento de Salud de Puerto Rico.
- ↑ Latest information on COVID-19 and measures for prevention of spreading issued by the Government. Ministry of health (North Macedonia).
- ↑ Real-time Coronavirus condition in North Macedonia (in mk-MK).
- ↑ Актуални новини. Ministry of Health (Bulgaria) (7 April 2020).
- ↑ Domov | Koronavírus na Slovensku - COVID-19. Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ Sākumlapa | Covid-19 (in lv).
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in ar-lb). Lebanese Ministry of Information. Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ Actualitat coronavirus (in ca). Govern d'Andorra.
- ↑ Коронавирусная инфекция (COVID-19) (in ru).
- ↑ Michael၊ Peter။ "Coronavirus: Coronavirus: 29 cases announced on Tuesday (updated)" (in en-GB)၊ Cyprus Mail၊ 7 April 2020။
- ↑ Situacion Nacional Covid-19 (in es). Ministerio de Salud (Costa Rica). Retrieved on 6 April 2020။
- ↑ Comunicados (in es).
- ↑ 56 New COVID-19 Cases in Afghanistan, Total 423 (in en).
- ↑ Covid-19 cases in Oman.
- ↑ Coronavirus Albania | Statistika (in sq). Agjencia Kombëtare e Shoqerisë së Informacionit.
- ↑ Infecciones por coronavirus – COVID-19 (in es).
- ↑ "Ministère de la Santé - Burkina Faso" (in fr)၊ Facebook၊ 7 April 2020။
- ↑ Taiwan Centres for Disease Control (in zh-tw). Taiwan Centres for Disease Control.
- ↑ 國內累計379人確診，67人解除隔離 (in zh-tw). Taiwan Centres for Disease Control (8 April 2020).
- ↑ Réunion, Les services de l’Etat à La (2020-04-07). Point de situation du 07/04/2020 : 9 nouveaux cas confirmés (in fr).
- ↑ فيروس كورونا المستجد (كوفيد-١٩) (in ar). corona.moh.gov.jo.
- ↑ CORONAVIRUS (COVID-19) : PROTÉGEONS-NOUS CONTRE LE CORONAVIRUS (in French). Retrieved on 4 April 2020။
- ↑ "Covid-19 : la Côte d’Ivoire enregistre 26 nouveaux cas confirmés"၊ Abidjan.net။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 7 April 2020။။
- ↑ Coronavirus COVID-19 En Honduras (in es). Gobierno de la República de Honduras.
- ↑ "[WATCH Coronavirus: Six new cases, including one-month-old baby]"၊ Malta Today၊ 8 April 2020။
- ↑ COVID-19 Updates | Ghana. Retrieved on 6 April 2020။
- ↑ ISS - Istituto per la Sicurezza Sociale di San Marino.
- ↑ Évolution du Coronavirus au Niger en temps réel – Coronavirus, Covid19 (in en-US).
- ↑ Информации (in ru). Ministry of Health (Kyrgyz Republic). Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ Covid19 | Coronavirus Mauritius.
- ↑ فايروس كورونا (COVID-19) في فلسطين (in ar). Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ NCDC Covid-19 Page. Nigeria Centre for Disease Control.
- ↑ TRANG TIN VỀ DỊCH BỆNH VIÊM ĐƯỜNG HÔ HẤP CẤP COVID-19 (in vi). BỘ Y TẾ (Ministry of Health).
- ↑ "Presjek situacije u Crnoj Gori u utorak, 08.04. u 08:30" (in Montenegrin)၊ Institut za javno zdravlje Crne Gore (IJZCG)၊ 8 April 2020။
- ↑ Communiqué de Presse N°37 (in fr). Ministry of Health and Social Action (Senegal) (7 April 2020).
- ↑ COVID-19 Status Bangladesh. Retrieved on 8 April 2020။
- ↑ Covid Public Dashboard Information at a glance. IEDCR (Bangladesh).
- ↑ StopCOV.ge. Retrieved on 5 April 2020။
- ↑ Datos Oficiales (in es).
- ↑ Epidemiology Unit. Ministry of Health (Sri Lanka).
- ↑ QODIO. Corona í Føroyum (in en).
- ↑ Statistikat e fundit (in Albanian). Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ ANICiiS (in en).
- ↑ Ministry of Health [MOH_Kenya] (7 April 2020). #KomeshaCorona update.
- ↑ "Coronavirus COVID-19 à Mayotte : 171 cas confirmés au total" (in fr)၊ Agence Régionale de Santé - Mayotte၊ 7 April 2020။
- ↑ Jersey, States of. Coronavirus (COVID-19) cases (in en).
- ↑ COVID-19 Coronavirus - Testing results (in en) (27 March 2020). Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ María Victoria Fermín Kancev။ "En últimas 24 horas sólo se detectó un caso de COVID-19 y hay 166 contagiados #7Abr" (in es)၊ Efecto Cocuyo၊ 6 April 2020။
- ↑ 227.0 227.1 Latest updates. Isle of Man Government. Retrieved on 6 April 2020။
- ↑ Coronavirus : point d'actualité (in fr). Agence régionale de santé Martinique.
- ↑ COVID-19 : informations, recommandations et points de situation / Informations coronavirus / Sécurité sanitaire / Risques naturels, technologiques et sanitaires / Politiques publiques / Accueil - Les services de l'État en Guadeloupe.
- ↑ Ministry of Health - pressreleaseCOVID-19. Retrieved on 2 April 2020။
- ↑ "COVID-19 live updates: Self-isolation at home no longer allowed for inbound travellers"၊ The Scoop၊ 4 April 2020။
- ↑ Nearly 130, Including Australians, On Antarctic Cruise Ship Have Coronavirus (in en).
- ↑ JIC RELEASE NO. 52 - Six Test Positive for COVID-19; SMS Alerts Being Utilized; DPHSS Updates; Visitation Suspended at GMHA - GHS OCD | Government of Guam.
- ↑ COVID-19 Tracking System. Ministry of Health of Cambodia (7 April 2020).
- ↑ "Suman quince recuperados por COVID-19" (in es)၊ Ministry of Public Health and Social Welfare (Paraguay)၊ 7 April 2020။
- ↑ Covid-19 Government Public Notifications. HM Government of Gibraltar.
- ↑ Coronavirus Disease COVID-19. Rwanda Biomedical Centre.
- ↑ COVID-19 (Novel Coronavirus). Retrieved on 4 April 2020။
- ↑ SITUACIÓN NACIONAL. Ministry of Health (El Salvador).
- ↑ "Pozitif vaka 91'e çıktı!" (in tr)၊ www.haberturk.com။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 5 April 2020။။
- ↑ "Covid-19 : 31 personnes testées positives au cours des 24 dernières heures à Djibouti" (in fr)၊ Agence Djiboutienne d'Information၊ 6 April 2020။
- ↑ "Covid 19:5 nouveaux cas de..." (in fr)၊ 7 April 2020။
- ↑ Coronavirus (in es). Ministerio de Salud Pública (Guatemala).
- ↑ CORONAVIRUS : Deux nouveaux cas positifs révélés à Monaco. Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ GvtMonaco (7 April 2020). Quatre nouveaux cas positifs révélés à Monaco. (in French).
- ↑ Ministerium für Gesellschaft (in German). Retrieved on 4 April 2020။
- ↑ Aruba Covid-19 Information (in en).
- ↑ Covid Info du vendredi 3 avril 2020 / COVID INFO / Coronavirus / Covid-19 / Santé / Politiques publiques / Accueil - Les services de l'État en Guyane. Retrieved on 6 April 2020။
- ↑ Coronavirus au Togo (in fr).
- ↑ "COVID-positive Bajan, 95, dies in isolation; Barbados hits 63 cases" (in en)၊ Loop News၊ 7 April 2020။
- ↑ CORONAVIRUS DISEASE (COVID-19). Retrieved on 5 April 2020။
- ↑ "Urgent: 8 nouvelles guérisons du Coronavirus au Mali" (in fr)၊ Ministère de la Santé et des Affaires Sociales (Mali)။
- ↑ "Coronavirus au Mali: un total de 56 personnes infectées dont douze (12) guéris (mise à jour du 7 avril 2020)" (in fr)၊ Ministère de la Santé et des Affaires Sociales (Mali)၊ 7 April 2020။
- ↑ Facebook update (in am). Ministry of Health, Ethiopia (7 April 2020).
- ↑ Information Portal. Ministry of Health (Uganda).
- ↑ La Direction de la santé met à disposition les derniers communiqués et notes d’informations relatifs au Coronavirus Covid-19.
- ↑ Coronavirus (COVID-19). Cayman Islands Government (1 April 2020).
- ↑ "Covid-19: Congo registers 45 cases, 5 deaths"၊ Panapress၊ 4 April 2020။
- ↑ Special webpage against Epidemics. Retrieved on 6 April 2020။
- ↑ Coronavirus Disease 2019 (COVIS-19). USVI Department of Health.
- ↑ "40 positive COVID-19 cases, for Dutch side, 28 men, 12 women" (in en-gb)၊ The Daily Herald၊ 7 April 2020။
- ↑ Novel Coronavirus (COVID-19) (in en) (1 April 2020). Retrieved on 2 April 2020။
- ↑ ZAMBIA SITUATION REPORT NO.18. Zambia National Public Health Institute (5 April 2020).
- ↑ Novel Coronavirus (2019-nCoV). Ministry of Health (Bahamas).
- ↑ "Covid-19 : AUTORIDADES ANUNCIAM AUMENTO DE 15 CASOS INFETADOS E TOTALIZA 33 CASOS DE CORONAVÍRUS"၊ 6 April 2020။
- ↑ "Guyana COVID-19 cases now total 29"၊ News Room Guyana၊ 7 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 7 April 2020။။
- ↑ 267.0 267.1 Le Pélican Saint-Martin (in en). Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ Announcement from the Ministry of Health.
- ↑ "Covid-19: 6 nouveaux cas testés positifs au Gabon" (in fr)၊ Gabon Media Time၊ 6 April 2020။
- ↑ Coronavirus au Bénin: un premier cas de décès enregistré (Officiel).
- ↑ Centre de Documentation (in French). Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ ArcGIS Dashboards.
- ↑ المركز الوطني فايروس كورونا المستجد في ليبيا (in ar). covid19.ly.
- ↑ "Officials Announce First COVID-19 Death, New Cases"၊ Antigua News Room၊ 7 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 8 April 2020။။
- ↑ Maldives News Leader. Avas.
- ↑ "Health Ministry: Recovery of a third case of coronavirus detected in Syria"၊ Syrian Arab News Agency၊ 7 April 2020။
- ↑ POINT DE SITUATION SANITAIRE MARDI 31 MARS À 18H (in French) (2 April 2020).
- ↑ "Angola com mais um caso positivo de Covid-19. São 17 no total" (in pt-AO)၊ noticiasaominuto.com၊ 7 April 2020။
- ↑ "COVID-19: Se elevan a 16 los casos confirmados de coronavirus en Guinea Ecuatorial"၊ 4 April 2020။
- ↑ "Partial lockdown in effect from Friday" (in en)၊ The Namibian၊ 24 March 2020။
- ↑ "Coronavirus cases climb to 16" (in en)၊ The Namibian၊ 5 April 2020။
- ↑ "One more COVID-19 case confirmed, total up to 15"၊ Fiji Broadcasting Corporation၊ 7 April 2020။
- ↑ IKON.MN, Б. МАНЛАЙ (2020-04-07). Д.Нямхүү: Коронавирусийн халдвар авсан дахин хоёр хүн эдгэрч өнөөдөр ХӨСҮТ-өөс гарч байна (in Mongolian).
- ↑ "BREAKING NEWS: Dominica reports two new cases of coronavirus (COVID-19)"၊ Dominica News Online၊ 3 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 4 April 2020။။
- ↑ ຄະນະສະເພາະກິດເພື່ອປ້ອງກັນ, ຄວບຄຸມ ແລະ ແກ້ໄຂການລະບາດ: ຂອງພະຍາດອັກເສບປອດ ຈາກເຊື້ອຈຸລະໂລກສາຍພັນໃຫມ່ (COVID-19) (in lo). Retrieved on 7 April 2020။
- ↑ "BREAKING NEWS: Saint Lucia's 14th confirmed COVID-19 case was the contact for a previous case"၊ St. Lucia News Online၊ 4 April 2020။
- ↑ The Liberian Influence.
- ↑ "Update COVID-19: 13 confirmed cases in Curaçao"၊ Curaçao Chronicle၊ 6 April 2020။
- ↑ Freeman, Marc. After two deaths on board, Coral Princess cruise ship gets Miami welcome.
- ↑ Cruises, Princess (4 April 2020). Princess Cruises: Coral Princess Updates - Notices & Advisories (in en).
- ↑ "Covid-19 positive cases reach 12"၊ NOW Grenada၊ 3 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 4 April 2020။။
- ↑ مجلس السيادة الإنتقالي - السودان.
- ↑ Deerwester, Morgan Hines and Jayme. Holland America ships caught in COVID-19 pandemic dock in Florida; here's how disembarkation will work (in en-US).
- ↑ Deal is done: Cruise ship with sick passengers and sister ship will be allowed to dock in Florida (in en).
- ↑ Statement Regarding Zaandam | Holland America Blog (in en-US).
- ↑ #Covid19Zim: Daily-Update 07/04/2020 (April 7, 2020).
- ↑ Government of St. Kitts and Nevis - COVID-19 Updates.
- ↑ "Seychelles and COVID-19: US, Australian nationals, foreign yachts banned; 7th case confirmed"၊ www.seychellesnewsagency.com။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 21 March 2020။။
- ↑ Coronavirus-ip nutaap siaruarnera malinnaaffigiuk (in da,kl).
- ↑ Commonwealth Healthcare Corporation.
- ↑ WHO Situation Report 71 (PDF) (5 April 2020).
- ↑ Covid 19: Three people released for s Land Hospitaal ontslagen (In Dutch).
- ↑ COVID-19.
- ↑ "Coronavirus: one new death, 40 new cases, total 396 (Updated)"၊ Cyprus Mail၊ 3 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 3 April 2020။။
- ↑ Início (in en-US).
- ↑ "Covid-19 : Le Tchad enregistre son 10ème cas, un homme de 31 ans" (in fr)၊ Al Wihda၊ 7 April 2020။
- ↑ EswatiniGovern1 (7 April 2020). Ministers of Health & Home Affairs provide #COVID19 updates from Cabinet Offices.
- ↑ Statistik covid-19 (in sv). Ålandstidningen | Nyheter på Åland.
- ↑ Nepal COVID19 Monitor.
- ↑ "Three new cases of COVID-19 confirmed in Nepal"၊ The Himalayan Times၊ 4 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 4 April 2020။။
- ↑ Covid 19 National Information Dashboard. Ministry of Health and Population, Malawi.
- ↑ TCI COVID-19 Dashboard. Ministry of Health, Agriculture, Sports and Human Services.
- ↑ News. Government of Montserrat.
- ↑ Corona Virus Updates.
- ↑ Ministry of Health- Somalia (in en).
- ↑ Government of Belize Press Office (in en).
- ↑ "Breaking: Two more Covid-19 cases confirmed in Belize; total cases now at 7"၊ Breaking Belize News-The Leading Online News Source of Belize၊ 6 April 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 6 April 2020။။
- ↑ COVID 19 – Corona Virus (in pt-PT).
- ↑ "Coronavirus Vaticano, il contagio interno continua: salgono a 7 i ricoverati" (in it)၊ Il Messaggero၊ 2 April 2020။
- ↑ COVID-19 CASE UPDATE (in en). The Ministry of Information and Communication. Retrieved on 5 April 2020။
- ↑ Mmegi (@MmegiOnline) | Twitter.
- ↑ COVID-19 Rapport de Situation – 9 | Ministère de la santé.
- ↑ "Nicaragua: Otro paciente con coronavirus recuperado y dado de alta" (in es)၊ 5 April 2020။
- ↑ "Advierten “alto riesgo de contagio” de coronavirus en escuelas de Nicaragua" (in es)၊ 3 April 2020။
- ↑ Оперативна інформація про поширення коронавірусної інфекції COVID-19 (in uk). Ministry of Health (Ukraine) (2 April 2020). Retrieved on 3 April 2020။ “Дані з тимчасово окупованих територій АР Крим, Донецької, Луганської областей та міста Севастополя відсутні.”
- ↑ Число зараженных коронавирусом в ДНР выросло до пяти человек (in ru) (2020-04-06).
- ↑ Ministry of Health. Retrieved on 8 April 2020။
- ↑ COVID19 – MINISTRY OF HEALTH (in en-US).
- ↑ В ЛНР сообщили о четырех случаях заражения коронавирусом (in ru) (2020-04-05).
- ↑ Africa, CGTN (2020-04-06). Sao Tome and Principe has confirmed its first four #COVID19 cases. Prime Minister Jorge Bom Jesus said the confirmation came after test results returned from Gabon. (in en).
- ↑ "COVID-19 Update – 1 new confirmed case; Six Negative and One Pending"၊ COVID-19: The Anguillian Response၊ 2 April 2020။
- ↑ "BVI Government Receives Protective Supplies To Fight COVID-19"၊ Government of the Virgin Islands၊ 30 March 2020။
- ↑ Burundi Government [BurundiGov] (2 April 2020). Le Ministre de la Santé Publique, @dr_thaddee annonce que le #Burundi enregistre un 3è cas testé Positif du #COVIDー19, à l'issue d'un test effectué sur 23 personnes qui étaient en contact avec les deux cas confirmés positif le 31 mars (y compris les membres de leurs familles). (in fr).
- ↑ FalklandsinUK (5 April 2020). A second positive test result for coronavirus #COVID19 has been confirmed by CMO Dr Edwards in the #Falklands #FalklandIslands..
- ↑ "PNG's second COVID-19 case confirmed"၊ Loop PNG၊ 6 April 2020။
- ↑ "Coronavirus a yega Sint Eustatius: a confirma e prome 2 casonan!" (in Papiamento)၊ 24ora.com၊ 31 March 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 1 April 2020။။
- ↑ COVID-19 Information. U.S. Consulate General in Curacao. Retrieved on 4 April 2020။
- ↑ Dawladda Somaliland oo Shaacisay laba qof oo laga helay Cudurka Covid-19 (in so).
- ↑ Somaliland Confirms 2 Covid-19 Cases (in en).
- ↑ "South Sudan confirms second COVID-19 case"၊ China.org.cn၊ 8 April 2020။
- ↑ "Abkhazia confirms first case of novel coronavirus"၊ TASS Russian News Agency၊ 7 April 2020။
- ↑ "Azerbaijan's breakaway Nagorno-Karabakh region reports first coronavirus case"၊ National Post၊ 7 April 2020။
- ↑ "East Timor confirms first case of coronavirus: health ministry"၊ Reuters၊ 21 March 2020။
- ↑ Naval Station Guantanamo Bay Announces Positive COVID-19 Case (in en). Naval Station Guantanamo Bay, Cuba Public Affairs.
- ↑ Saint-Pierre et Miquelon : un «porteur sain», premier cas avéré de Covid-19 (in fr).
- ↑ 346.0 346.1 346.2 Holm, Phil; Moritsugu, Ken, Where the virus has spread, Associated Press, archived from the original on 30 January 2020, retrieved 29 January 2020 Unknown parameter
|url-status=ignored (help) - ↑ Philippines, World Health Organization (2020-02-01). A 44-year-old male is confirmed as the second person with the 2019 novel coronavirus acute respiratory disease (2019-nCoV) in the Philippines. He passed away on 1 February 2020.pic.twitter.com/5a5tPWtvpc.
- ↑ Feuer, Berkeley Lovelace Jr ,William (2020-01-30). CDC confirms first human-to-human transmission of coronavirus in US.
- ↑ World Health Organization (30 January 2020), Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)
- ↑ Report 2: Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China. Imperial College London-GB. Archived from the original on 24 January 2020။ Retrieved on 17 October 2020။
- ↑ Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China. Imperial College London (17 January 2020). Archived from the original on 21 January 2020။ Retrieved on 17 October 2020။
- ↑ Preliminary analysis of the 2019 nCOV outbreak in Wuhan city. Northeastern University (22 January 2020).
- ↑ Nowcasting and forecasting the potential domestic and international spread of the 2019-nCoV outbreak originating in Wuhan, China: a modelling study.
- ↑ Fifield၊ Anna။ "As families tell of pneumonia-like deaths in Wuhan, some wonder if China virus count is too low"၊ 22 January 2020။
- ↑ Kuo၊ Lily။ "Coronavirus: Chinese hospitals not testing patients, say relatives"၊ 21 January 2020။
- ↑ Fan၊ Wenxin။ "Relatives Wonder Whether Pneumonia Deaths Were Tied to Coronavirus"၊ 24 January 2020။
- ↑ "The new coronavirus: is China moving quickly enough?"၊ 25 January 2020။
- ↑ "New pneumonia Two people returning home on the second flight Infection confirmed No symptoms such as fever"၊ NHK Japan။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 31 January 2020။။
- ↑ Julia Naftulin, Business Insider (26 January 2020). Wuhan Coronavirus Can Be Infectious Before People Show Symptoms, Official Claims.
- ↑ 360.0 360.1 Coronavirus About Symptoms and Diagnosis (30 January 2020).
- ↑ Hui DS, I Azhar E, Madani TA, Ntoumi F, Kock R, Dar O, Ippolito G, Mchugh TD, Memish ZA, Drosten C, Zumla A, Petersen E. The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health – The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China. Int J Infect Dis. 2020 Jan 14;91:264–266. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. PMID 31953166.
- ↑ Q&A on coronaviruses.
- ↑ Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Report - 6 26 January 2020. Retrieved on 2 February 2020။
- ↑ WHO Director-General's statement on the advice of the IHR Emergency Committee on Novel Coronavirus.
- ↑ How does coronavirus spread?.
- ↑ Transmission of Novel Coronavirus (2019-nCoV) (27 January 2020).
- ↑ AFP (24 January 2020), Doctor, nurses describe treating coronavirus patient, archived from the original on 25 January 2020, retrieved 28 January 2020 Unknown parameter
|url-status=ignored (help) - ↑ Chinese government website. Accessed 2 Feb 2020
- ↑ "China CDC head dismisses super-spreader media report"၊ 25 January 2020။ Archive copy. Archived from the original on 25 January 2020။ Retrieved on 18 October 2020။
- ↑ Template error: argument title is required.
- ↑ 公示公告 (in Chinese). Wuhan Municipal Health Commission. Archived from the original on 11 January 2019။ Retrieved on 18 October 2020။
- ↑ Leung, Gabriel (27 January 2020). Real-time nowcast and forecast on the extent of the Wuhan CoV outbreak, domestic and international spread.
- ↑ Read, Jonathan M. (28 January 2020). "Novel coronavirus 2019-nCoV: early estimation of epidemiological parameters and epidemic predictions". MedRxiv: 2020.01.23.20018549. doi:.
- ↑ Saey, Tina Hesman (24 January 2020). How the new coronavirus stacks up against SARS and MERS.
- ↑ Julien Riou & Christian L. Althaus, Pattern of early human-to-human transmission of Wuhan 2019-NCoV, Preprint, bioRxiv, 23 January 2020.
- ↑ Liu, Shan-Lu (22 January 2020). "Emerging Viruses without Borders: The Wuhan Coronavirus". Viruses 12 (2). doi:. PMID 31979013.
- ↑ Page၊ Jeremy။ "Virus Sparks Soul-Searching Over China's Wild Animal Trade"၊ Wall Street Journal၊ 27 January 2020။
- ↑ Zhou, Peng (23 January 2020). "Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin". bioRxiv. doi:.
- ↑ 379.0 379.1 Hamzelou, Jessica. Wuhan coronavirus may have been transmitted to people from snakes.
- ↑ Snakes Could Be the Original Source of the New Coronavirus Outbreak in China (22 January 2020).
- ↑ Ji, Wei (22 January 2020). "Homologous recombination within the spike glycoprotein of the newly identified coronavirus may boost cross‐species transmission from snake to human". Journal of Medical Virology. doi:. PMID 31967321.
- ↑ 382.0 382.1 Callaway, Ewen (23 January 2020). "Why snakes probably aren't spreading the new China virus". Nature. doi:.
- ↑ Multeni, Megan (23 January 2020). No, the Wuhan Virus Is Not a 'Snake Flu'.
- ↑ Andersen, Kristian (24 January 2020). nCoV-2019 codon usage and reservoir (not snakes v2).
- ↑ 385.0 385.1 385.2 Coronavirus. World Health Organization (WHO).
- ↑ Initial genome release of novel coronavirus (11 January 2020).
- ↑ Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1, complete genome (17 January 2020).
- ↑ Phylogeny of SARS-like betacoronaviruses.
- ↑ Benvenuto, D (29 January 2020). "The 2019-new coronavirus epidemic: evidence for virus evolution". Journal of Medical Virology. doi:. PMID 31994738.
- ↑ Schirring, Lisa (16 January 2020). Japan has 1st novel coronavirus case; China reports another death.
- ↑ Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases: Interim guidance.
- ↑ 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Summary (31 January 2020).
- ↑ Real-Time RT-PCR Panel for Detection 2019-nCoV (29 January 2020).
- ↑ Brueck, Hilary. There's only one way to know if you have the coronavirus, and it involves machines full of spit and mucus.
- ↑ Curetis Group Company Ares Genetics and BGI Group Collaborate to Offer Next-Generation Sequencing and PCR-based Coronavirus (2019-nCoV) Testing in Europe (30 January 2020).
- ↑ Centre for Health Protection, Department of Health - Severe Respiratory Disease associated with a Novel Infectious Agent.
- ↑ Updates on Wuhan Coronavirus (2019-nCoV) Local Situation.
- ↑ 398.0 398.1 Centre for Health Protection, Department of Health – Severe Respiratory Disease associated with a Novel Infectious Agent. Government of Hong Kong.
- ↑ "Insurance companies will provide coronavirus coverage despite exclusion for diseases with legal quarantine"၊ The Star Online၊ 31 January 2020။
- ↑ 400.0 400.1 Updates on Wuhan Coronavirus (2019-nCoV) Local Situation.
- ↑ 401.0 401.1 Advice for public.
- ↑ Coronavirus public information campaign launched across the UK.
- ↑ 403.0 403.1 403.2 403.3 403.4 Advice on the use of masks the community, during home care and in health care settings in the context of the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak.
- ↑ As Hongkongers clamour for surgical masks, 25,000 stolen from warehouse (31 January 2020).
- ↑ Takahashi၊ Ryusei။ "Amid virus outbreak, Japan stores scramble to meet demand for face masks"၊ Japan Times။
- ↑ munsan (31 January 2020). Wuhan virus: Who needs to wear a mask and what's the proper way to wear it?.
- ↑ Chia, Rachel Genevieve. These 12 Twitter posts show the insane queues for masks in Singapore, Shanghai and Hong Kong, which are all sold out, Business Insider – Business Insider Singapore. Archived from the original on 1 February 2020။ Retrieved on 26 October 2020။
- ↑ Harun၊ Hana Naz။ "Demand for face masks, hand sanitisers soars"၊ New Straits Times၊ 31 January 2020။
- ↑ Infection Control: Novel Coronavirus 2019 (2019-nCoV) (6 February 2020).
- ↑ Advice for public. who.int.
- ↑ Singapore: The Model for COVID-19 Response?. MedPageToday.com (5 March 2020).
- ↑ What every American and community can do now to decrease the spread of the coronavirus. CDC (n.d.).
- ↑ Kottasová၊ Ivana။ "Italy shuts all schools over coronavirus outbreak"၊ CNN။
- ↑ Coronavirus (COVID-19): What is social distancing? – Public health matters. Government of the United Kingdom.
- ↑ Pueyo, Tomas (12 March 2020). Coronavirus: Why You Must Act Now. Medium.com.
- ↑ CDC (11 February 2020). People at Risk for Serious Illness from COVID-19. CDC.gov. US Centers for Disease Control and Prevention.
- ↑ "China halts flights and trains out of Wuhan as WHO extends talks"၊ Channel News Asia၊ 23 January 2020။
- ↑ Baker၊ Sinéad။ "Residents left in Wuhan — which China quarantined to stop the coronavirus — are desperately stockpiling food and fuel, leaving empty shelves and prices skyrocketing"။
- ↑ "Residents of China's Wuhan rush to stock up as transport links severed"၊ Reuters၊ 23 January 2020။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in Chinese).
- ↑ 421.0 421.1 Template error: argument title is required.
- ↑ "China warns coronavirus strengthening as Lunar New Year holiday extended three more days to discourage travel"၊ ABC News၊ Australian Broadcasting Corporation၊ 27 January 2020။
- ↑ Template error: argument title is required.
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in Chinese). Caixin (23 January 2020). “保守估计，此次感染规模最终可能会是SARS的10倍起跳。我经历过这么多，从没有感到害怕过，大部分可控制，但这次我怕了。”
- ↑ "'This time I'm scared': SARS virologist warns Wuhan virus is far worse, as China locks down second city"၊ Canada: The Globe and Mail၊ 23 January 2020။
- ↑ Template error: argument title is required.
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in zh-hant) (17 January 2020).
- ↑ Coleman၊ Alistair။ "Chinese social media users worry over virus"၊ BBC News Online၊ 22 January 2020။
- ↑ "Coronavirus Crisis Exposes Cracks in China's Facade of Unity"၊ The New York Times၊ 28 January 2020။
- ↑ Smith၊ Nicola။ "Coronavirus: Fears rise of Chinese cover-up as 56 million in lockdown and hospitals overwhelmed"၊ The Telegraph၊ 26 January 2020။
- ↑ "Wuhan virus: China imposes partial lockdown in Shantou, the first city to face measure outside virus epicentre"။
- ↑ "China's Shantou city will not ban cars, ships, people from entering, state media reports"၊ Reuters၊ 26 January 2020။
- ↑ Template error: argument title is required.
- ↑ Template error: argument title is required.
- ↑ Ma၊ Zhenhuan။ "Authorities say no imminent lockdown of Beijing"၊ People's Republic of China: China daily၊ 26 January 2020။
- ↑ Press, Associated. Countries Evaluate Evacuation of Citizens Amid Wuhan Coronavirus Panic.
- ↑ NWS, VRT (27 January 2020). België haalt landgenoten terug uit Chinese provincie Hubei na uitbraak coronavirus.
- ↑ Nathalia, Telly (30 January 2020). Last-Minute Preparations Underway to Evacuate Indonesian Citizens From Coronavirus-Ravaged Wuhan.
- ↑ C130 aircraft on standby for Wuhan evacuation. Bangkok Post (26 January 2020).
- ↑ Jiang၊ Steven။ "US arranging charter flight to evacuate American diplomats and citizens out of China amid coronavirus outbreak, official says"၊ CNN၊ 25 January 2020။
- ↑ "PH sending special flights to get Pinoys from Wuhan, Hubei in China"၊ Tempo၊ 29 January 2020။
- ↑ Pakistan cancels flights to China as fears of coronavirus spread (31 January 2020).
- ↑ Vietnam to fly last Wuhan visitors home.
- ↑ "Wuhan coronavirus: Govt to team up with Australians to get NZers out of city"၊ Radio New Zealand၊ 29 January 2020။
- ↑ Walls၊ Jason။ "Coronavirus: New Zealand and Australia to evacuate citizens"၊ The New Zealand Herald၊ 29 January 2020။
- ↑ "Coronavirus: Air New Zealand will charter flight to Wuhan"၊ Newstalk ZB၊ 30 January 2020။
- ↑ Martin၊ Hannah။ "Coronavirus: Government charters Air NZ flight to assist Wuhan departure"၊ Stuff၊ 30 January 2020။
- ↑ Bradley၊ Grant။ "Coronavirus: Air New Zealand rescue flight details revealed"၊ The New Zealand Herald၊ 31 January 2020။
- ↑ "Government charters Air New Zealand flight to evacuate Kiwis from coronavirus epicentre in China"၊ 1 News၊ 30 January 2020။
- ↑ Derwin, Jack (29 January 2020). The government will evacuate Australians trapped in Wuhan by the coronavirus outbreak and quarantine them on Christmas Island. Archived from the original on 31 January 2020။ Retrieved on 31 October 2020။ Archive copy. Archived from the original on 31 January 2020။ Retrieved on 31 October 2020။
- ↑ (LEAD) S. Korea makes last-minute preparations to airlift citizens from coronavirus-hit Wuhan | Yonhap News Agency.
- ↑ "Virus corona: TNI AU siapkan tiga pesawat di tengah evakuasi warga Jepang, AS dan Korea" (in id)၊ BBC News Indonesia၊ 29 January 2020။
- ↑ Atina Arbi, Ivany (29 January 2020). Air Force prepares carriers to airlift Indonesian citizens from virus-stricken Wuhan.
- ↑ Liputan6.com (1 February 2020). WNI dari Wuhan Akan Dikarantina 14 Hari di Natuna (in id).
- ↑ Asmara, Arif Budiansyah & Chandra Gian. Bukan 245! Hanya 238 WNI yang Dievakuasi dari Cina, Ada Apa? (in id-ID).
- ↑ Maulana, Hadi (2 February 2020). Warga Natuna Datangi Koramil, Protes Karantina WNI dari Wuhan (in id-ID).
- ↑ Singapore confirms 2 more Wuhan virus cases, including 2nd Singaporean woman on Scoot flight from Wuhan.
- ↑ "Britons on Wuhan evacuation flight land in UK"၊ BBC News၊ 31 January 2020။
- ↑ "British evacuation flight out of Wuhan delayed"၊ BBC News၊ 30 January 2020။
- ↑ "Two coronavirus cases confirmed in UK"၊ BBC News၊ 31 January 2020။
- ↑ Nanuam၊ Wassana။ "Thais to be evacuated from Wuhan on Saturday"၊ Bangkok Post၊ 31 January 2020။
- ↑ tagesschau.de. Coronavirus: Rückholflug darf nicht in Moskau landen (in de).
- ↑ "M'sian team on the way to Wuhan"၊ The Star၊ 2 February 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 2 February 2020။။
- ↑ "More Britons evacuated from Wuhan on French flight"၊ BBC News၊ 2 February 2020။
- ↑ "Coronavírus: Brasil trará todos os brasileiros que quiserem sair de Wuhan, na China, diz governo"၊ G1၊ 2 February 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 2 February 2020။။
- ↑ https://globalnews.ca/news/6495129/canadians-coronavirus-hubei-evacuation/
- ↑ https://www.mofa.gov.mm/ဝူဟန်မြို့၌-ပိတ်မိနေသော/[ႁဵင်းၵွင်ႉဢၼ်တၢႆႇ]
- ↑ China CDC developing novel coronavirus vaccine (26 January 2020). Archived from the original on 26 January 2020။ Retrieved on 31 October 2020။ Archive copy. Archived from the original on 26 January 2020။ Retrieved on 31 October 2020။
- ↑ Chinese scientists race to develop vaccine as coronavirus death toll jumps (26 January 2020).
- ↑ Cheung၊ Elizabeth။ "Hong Kong researchers have developed coronavirus vaccine, expert reveals"၊ South China Morning Post၊ 28 January 2020။
- ↑ Russian Tourists Undeterred From China Despite Coronavirus Outbreak (22 January 2020).
- ↑ "With Wuhan virus genetic code in hand, scientists begin work on a vaccine"၊ 24 January 2020။
- ↑ Levine, Jon (25 January 2020). Scientists race to develop vaccine to deadly China coronavirus.
- ↑ Inovio, Moderna score CEPI funding for vaccine work against deadly coronavirus.
- ↑ Infectious Diseases. Archived from the original on 5 July 2019။ Retrieved on 31 October 2020။ Archive copy. Archived from the original on 5 July 2019။ Retrieved on 31 October 2020။
- ↑ 476.0 476.1 Local Biotech Company Developing Coronavirus Vaccine.
- ↑ hermesauto (23 January 2020). Wuhan virus: Work to start on three possible vaccines, says epidemic response group.
- ↑ Molecular Clamp: a Novel Protein Vaccine for Influenza, RSV, Ebola and Other Human and Veterinary Viruses. Archived from the original on 28 January 2020။ Retrieved on 31 October 2020။ Archive copy. Archived from the original on 28 January 2020။ Retrieved on 31 October 2020။
- ↑ CEPI to fund three programmes to develop vaccines against the novel coronavirus, nCoV-2019.
- ↑ Insider, James Hennessy, Business. Australia's Been Asked to Make a Coronavirus Vaccine at 'Unprecedented Speed'.
- ↑ China confirms deadly Wuhan coronavirus can be transmitted by humans. Sky News.
- ↑ Prevention & Treatment. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (26 January 2020).
- ↑ Coronavirus.
- ↑ Coronaviruses: Symptoms, treatments, and variants.
- ↑ Prevention and Treatment. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (9 August 2019).
- ↑ Overview of novel coronavirus (2019-nCoV) – Summary of relevant conditions.
- ↑ Wuhan pneumonia: Hong Kong widens net but can hospitals cope? (17 January 2020).
- ↑ "CPC leadership meets to discuss novel coronavirus prevention, control"၊ People's Daily၊ 25 January 2020။ "Xi Jinping, general secretary of the CPC Central Committee, chaired the meeting."
- ↑ Xiao, Bang (26 January 2020). 'No-one in the family knows what to do': Over 100 Australian children trapped in Wuhan coronavirus area.
- ↑ China to extend Spring Festival holiday to contain coronavirus outbreak (26 January 2020). Archived from the original on 26 January 2020။ Retrieved on 1 November 2020။ Archive copy. Archived from the original on 28 October 2020။ Retrieved on 1 November 2020။
- ↑ Chinese Premier Li visits Wuhan, epicenter of virus outbreak (27 January 2020).
- ↑ Template error: argument title is required. Archive copy. Archived from the original on 25 January 2020။ Retrieved on 1 November 2020။
- ↑ "Wuhan bans cars, Hong Kong closes schools as virus spreads"၊ 25 January 2020။
- ↑ Template error: argument title is required. Archive copy. Archived from the original on 25 January 2020။ Retrieved on 1 November 2020။
- ↑ "China extends Spring Festival holiday to contain coronavirus outbreak"၊ 27 January 2020။ Archive copy. Archived from the original on 27 January 2020။ Retrieved on 1 November 2020။
- ↑ "China Orders Travel Agencies to Suspend Tours to Contain Virus Outbreak"၊ Bloomburg၊ 24 January 2020။
- ↑ 497.0 497.1 Template error: argument title is required.
- ↑ "Beijing to suspend interprovincial road transport starting Sunday"၊ China Daily။
- ↑ Chinese prosecutors urged to toughen crackdown on epidemic-related crimes. Archived from the original on 1 February 2020။ Retrieved on 1 November 2020။ Archive copy. Archived from the original on 1 February 2020။ Retrieved on 1 November 2020။
- ↑ Schnirring, Lisa (6 January 2020). Questions still swirl over China's unexplained pneumonia outbreak.
- ↑ France-Presse၊ Agence။ "Coronavirus: China reports 17 new cases of Sars-like mystery virus"၊ The Guardian၊ 19 January 2020။
- ↑ rRT-PCR, a method to confirm Wuhan coronavirus case – Artificial Intelligence for Chemistry-US.
- ↑ 503.0 503.1 Confirmed: All Schengen Countries, but France, Have Suspended Visa Issuance in China (1 February 2020).
- ↑ Armenia suspends visa-free travel for Chinese citizens over virus fears -deputy PM (31 January 2020).
- ↑ News page.
- ↑ Iraq's Basra airport to deny entry to travellers from China and Chinese citizens over coronavirus – state news agency (31 January 2020).
- ↑ Kurdistan's Erbil airport denies entry to three Chinese over coronavirus (1 February 2020).
- ↑ Kazakh prime minister orders to suspend visa-free entry for Chinese transit passengers (26 January 2020).
- ↑ Indonesia closes doors to travelers from China (3 February 2020).
- ↑ Kuwait suspends China, Hong Kong flights.
- ↑ Countries ban China arrivals as coronavirus death toll hits 213 (31 January 2020).
- ↑ Vietnam to stop issuing visas for Chinese tourists over coronavirus concerns (30 January 2020).
- ↑ Proclamation on Suspension of Entry as Immigrants and Nonimmigrants of Persons who Pose a Risk of Transmitting 2019 Novel Coronavirus. Archived from the original on 2020-02-01။ Retrieved on 2020-11-01။ Archive copy. Archived from the original on 2020-02-01။ Retrieved on 2020-11-01။
- ↑ NOVEL CORONAVIRUS OUTBREAK. Archived from the original on 2005-01-25။ Retrieved on 2021-09-28။ Archive copy. Archived from the original on 2005-01-25။ Retrieved on 2021-09-28။
- ↑ O'Connor, Tom (30 January 2020). China's neighbors close borders as country's coronavirus cases surpass SARS.
- ↑ Archived copy.
- ↑ Colangelo၊ Anthony။ "Matildas' Olympic qualifiers switched to Sydney after virus fears"၊ Brisbane Times၊ 26 January 2020။
- ↑ "IOC Boxing Task Force: Asian/Oceanian Tokyo 2020 boxing qualifying event to be held in Jordan in March"၊ Olympic Channel၊ 24 January 2020။
- ↑ "Olympic boxing qualifiers moved to Jordan"၊ Japan Times၊ 25 January 2020။
- ↑ "British Airways, Iberia suspend direct flights to mainland China amid virus fears"၊ 29 January 2020။
- ↑ Coronavirus: Lufthansa setzt alle China-Flüge aus.
- ↑ Alert: British Airways, Lion Air and Seoul Air suspend all flights to China; others cut back service as virus fears grow (29 January 2020). Archived from the original on 29 January 2020။ Retrieved on 1 November 2020။ Archive copy. Archived from the original on 29 January 2020။ Retrieved on 1 November 2020။
- ↑ Coronavirus: Czech Republic Becomes First Schengen Country to Stop Granting Visas in China (30 January 2020).
- ↑ Closure 30–31 jan 2020 (29 January 2020).
- ↑ After Czech Republic, Greece Halts Visa Issuance in China Amid Coronavirus Epidemic (31 January 2020).
- ↑ Italy Suspends Visa Issuance and All Air Traffic From China (31 January 2020).
- ↑ Pallini, Thomas. 34 airlines have canceled flights to China amid coronavirus fears – here's the full list.
- ↑ Chokshi, Niraj (31 January 2020). Coronavirus Travel: 3 Major U.S. Airlines Suspend China Flights.
- ↑ "Wuhan virus: Scoot to suspend flights between Singapore and 11 Chinese cities, SIA to reduce capacity"၊ CNA၊ 31 January 2020။
- ↑ "China travel bans spread despite WHO advice"၊ Bangkok Post၊ 1 February 2020။
- ↑ "PAL, Cebu Pacific suspend flights between Philippines, China"၊ ABS-CBN News၊ 2 February 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 2 February 2020။။
- ↑ Garuda Indonesia to halt flights to China amid new coronavirus fear (3 February 2020).
- ↑ Khoiri, Ahmad Masaul. Citilink Ikut Setop Semua Penerbangan ke dan dari China (in id).
- ↑ Pittsburgh planning aid for sister city of Wuhan, China, stricken with coronavirus.
- ↑ Mayo, Bob (27 January 2020). Pittsburgh reaches out to help its Chinese sister city deal with coronavirus, looks at its own preps. WTAE.
- ↑ Staff (28 January 2020). Direct Relief Rushes Facial Masks to China to Fight Coronavirus Spread.
- ↑ Secon, Holly. The Gates Foundation is spending $10 million to fight the coronavirus outbreak in China and Africa. Bill Gates has warned about a pandemic for years..
- ↑ "Japan sends plane to fly citizens home from China's virus-hit Wuhan"၊ 28 January 2020။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in zh-cn) (26 January 2020).
- ↑ 540.0 540.1 "Support efforts begin across Japan to help coronavirus-hit Wuhan"၊ Japan Times။
- ↑ Kaos, Jr.၊ Joseph။ "Coronavirus: Malaysia to donate 18 million medical gloves to China"၊ The Star၊ 31 January 2020။
- ↑ "Will gov't give free masks? Palace says, 'How can we give when there's none'"၊ GMA News၊ 31 January 2019။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 2 February 2020။။
- ↑ "Turkish plane carrying Wuhan evacuees lands in Ankara"၊ TRT World၊ 1 February 2020။
- ↑ "Coronavirus: German air force evacuates citizens from Wuhan; gives China 10,000 protective suits"၊ South China Morning Post၊ 1 February 2020။
- ↑ "Sriwijaya Air Kirim 15.000 Masker ke China" (in Indonesian)၊ Detik.com၊ 3 February 2020။
- ↑ Analysis - Coronavirus safety measures at major international airports. By Praveen Duddu. Airport Technology. Published and seen 3 February 2020. https://www.airport-technology.com/features/coronavirus-measures-world-airports/
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in zh) (23 January 2020).
- ↑ 李克强督战武汉"小汤山"医院建设：把这里建成遏制疫情蔓延的"安全岛" (28 January 2020).
- ↑ "Wuhan to follow Beijing's SARS treatment model in new coronavirus control"၊ 24 January 2020။ Archive copy. Archived from the original on 12 July 2020။ Retrieved on 1 November 2020။
- ↑ "Chinese city plans to build coronavirus hospital in days"၊ The Guardian၊ 24 January 2020။
- ↑ Template error: argument title is required.
- ↑ 雷神山医院病床增至1600张 (29 January 2020).
- ↑ 火神山、雷神山医院将于2月3日和2月6日收治病人 (31 January 2019).
- ↑ Template error: argument title is required.
- ↑ Hartley-Parkinson၊ Richard။ "China completes 1,000-bed coronavirus hospital in just 48 hours"၊ 29 January 2020။
- ↑ Yang၊ Stephanie။ "WHO Chief Praises Beijing's Coronavirus Response as Travel Barriers Rise"၊ The Wall Street Journal၊ 28 January 2020။
- ↑ "Wuhan lockdown 'unprecedented', shows commitment to contain virus: WHO representative in China"၊ 23 January 2020။
- ↑ Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV). WHO (30 January 2020).
- ↑ Meeting on measures to counter the spread of coronavirus in Russia.
- ↑ AFP။ "Trump praises China 'efforts and transparency' on virus"၊ Business Standard India၊ 25 January 2020။
- ↑ hermesauto (25 January 2020). Trump praises China 'efforts and transparency' on Wuhan virus.
- ↑ Coronavirus reaches Europe as France confirms 3 cases (24 January 2020).
- ↑ China Doing Good Job in Combating Virus, German Minister Says – Bloomberg.
- ↑ "Pope Francis praises China's efforts to contain coronavirus"၊ 26 January 2020။
- ↑ Griffiths၊ James။ "China's unprecedented reaction to the Wuhan virus probably couldn't be pulled off in any other country"၊ CNN။
- ↑ "Toll From Outbreak Climbs in China as Infections Reach Europe and Australia (Anger and mistrust spill over online)"။
- ↑ Hernández၊ Javier C.။ "The Test a Deadly Coronavirus Outbreak Poses to China's Leadership"၊ The New York Times၊ 21 January 2020။
- ↑ "Chinese provincial press conference on coronavirus inspires anger, criticism"၊ 26 January 2020။
- ↑ Template error: argument title is required.
- ↑ Yuan၊ Li။ "China Silences Critics Over Deadly Virus Outbreak"၊ The New York Times၊ 22 January 2020။
- ↑ Template error: argument title is required.
- ↑ 572.0 572.1 Template error: argument title is required.
- ↑ Deng၊ Lingling Wei and Chao။ "China's Coronavirus Response Is Questioned: 'Everyone Was Blindly Optimistic'"၊ The Wall Street Journal၊ 24 January 2020။
- ↑ 人民网评：面对疫情，任何侥幸都可能夺人性命--观点--人民网.
- ↑ Weaver၊ Damien Gayle (now) Matthew။ "Coronavirus: health chief in Chinese city near Wuhan sacked – live news"၊ The Guardian၊ 30 January 2020။
- ↑ 576.0 576.1 576.2 576.3 "China coronavirus: Misinformation spreads online about origin and scale"၊ BBC Monitoring၊ BBC၊ 30 January 2020။
- ↑ Jessica McDonald (24 January 2020). Social Media Posts Spread Bogus Coronavirus Conspiracy Theory.
- ↑ Here's A Running List Of Disinformation Spreading About The Coronavirus.
- ↑ 579.0 579.1 How tech companies are scrambling to deal with coronavirus hoaxes (31 January 2020).
- ↑ Google, Facebook, Twitter Working To Stop Spread Of Misinformation About Coronavirus.
- ↑ Wuhan virus: As coronavirus misinformation spreads, Facebook removes posts (1 February 2020).
- ↑ 582.0 582.1 James Palmer။ "Don't Blame Bat Soup for the Wuhan Virus"၊ Foreign Policy၊ 27 January 2020။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 3 February 2020။။
- ↑ 583.0 583.1 Josh Taylor (30 January 2020). Bat soup, dodgy cures and 'diseasology': the spread of coronavirus misinformation.
- ↑ Oxford English Dictionary
- ↑ 585.0 585.1 585.2 Marnie O’Neill (29 January 2020). Chinese influencer Wang Mengyun, aka 'Bat soup girl' breaks silence.
- ↑ 586.0 586.1 Coronavirus: Outrage over Chinese blogger eating 'bat soup' sparks apology (28 January 2020).
- ↑ "China coronavirus: Misinformation spreads online"၊ BBC News၊ 30 January 2020။
- ↑ Experts debunk fringe theory linking China's coronavirus to weapons research (29 January 2020).
- ↑ 589.0 589.1 Broderick, Ryan (31 January 2020). A Pro-Trump Blog Doxed A Chinese Scientist It Falsely Accused Of Creating The Coronavirus As A Bioweapon.
- ↑ Zerohedge Suspended On Twitter (in en) (29 January 2020).
- ↑ 泛科學：關於新冠肺炎的20個傳言，哪些是真哪些是假？ (30 January 2020).
- ↑ Online claims that Chinese scientists stole coronavirus from Winnipeg lab have 'no factual basis'. Canadian Broadcasting Corporation.
- ↑ Chinese translation: 中国科学家从温尼伯实验室中窃取 冠状病毒的网络传言'没有事实根据'. Canadian Broadcasting Corporation.
- ↑ Saranac Hale Spencer (28 January 2020). Coronavirus Wasn't Sent by 'Spy' From Canada.
- ↑ Comedian Sam Hyde Not 'Behind' Spread of Coronavirus (24 January 2020).
- ↑ Broderick, Ryan (23 January 2020). QAnon Supporters And Anti-Vaxxers Are Spreading A Hoax That Bill Gates Created The Coronavirus.
- ↑ https://doph.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/f8fb4ccc3d2d42c7ab0590dbb3fc26b8/
တႃႇလူထႅင်ႈ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]Mainland China and Hong Kong
- Wuhan unexplained viral pneumonia epidemic The pathogen was initially identified as a new type of coronavirus. CCTV, (9 January 2020)
- Wuhan Municipal Health Commission Archived 2020-01-20 at the Wayback Machine.
- Statutory Reporting of Severe Respiratory Disease associated with a Novel Infectious Agent. CHP, Hong Kong, (7 January 2020)
WHO
- Surveillance case definitions for human infection with novel coronavirus (nCoV): interim guidance v1, January 2020. World Health Organization. 2020. WHO/2019-nCoV/Surveillance/v2020.1. Unknown parameter
|hdl-access=ignored (help); Unknown parameter|vauthors=ignored (help); Unknown parameter|hdl=ignored (help) - Laboratory testing of human suspected cases of novel coronavirus (nCoV) infection: interim guidance, 10 January 2020. World Health Organization. 2020. WHO/2019-nCoV/laboratory/2020.1. Unknown parameter
|hdl-access=ignored (help); Unknown parameter|vauthors=ignored (help); Unknown parameter|hdl=ignored (help)
Europe
- "Cluster of pneumonia cases caused by a novel coronavirus, Wuhan, China". ECDP (17 January 2020)
- Wuhan novel coronavirus and avian flu: advice for travel to China. PHE, UK, (10 January 2020).
- Threat level remains LOW but authorities raise alertness to symptoms MSN (22 January 2020)
ႁဵင်းၵွင်ႉၽၢႆႇၼွၵ်ႈ
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ] |
တီႈWikimedia Commons ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ မီႇတီႇယႃႇ ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ 2019–20 outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV) ၼၼ်ႉဢေႃႈ။ |
မီးဝႆႉ တီႈပိုတ်ႇ တီႈပွင်ႇ ၶေႃႈသပ်းလႅင်းမၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။
- Novel Coronavirus (2019-nCoV) situation reports at WHO website, include official numbers of confirmed cases in countries of the world
- Live global map of Wuhan novel coronavirus (2019-nCoV) spread using official Chinese sources by Medgic, updated daily
- Interactive global map of Wuhan novel coronavirus (2019-nCoV) spread and spreadsheet by Johns Hopkins University, updated daily
- CORONATRACKER – a community-based project by data scientists, medical professionals and web developers to keep track of and collect data about latest developments about 2019-nCoV
- Coronavirus.
- Geographical distribution of 2019-nCov cases by European Centre for Disease Prevention and Control
- Statement on the meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus 2019 (n-CoV) on 23 January 2020.
မီးလွင်ႈၽိတ်းပိူင်ႈ : <ref> tags exist for a group named "မၢႆတွင်း", but no corresponding <references group="မၢႆတွင်း"/> tag was found
- Articles containing potentially dated statements from ဢေႇပရႄႇ 2020
- လိၵ်ႈႁွမ်တွမ် ၸိူဝ်းဝၼ်းတီႈဢမ်ႇမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ထႅမ်းပလဵတ်ႉ
- All articles containing potentially dated statements
- All articles with minor POV problems
- Articles with minor POV problems since January 2020
- ပွင်ႈၵႂၢမ်း ၸိူဝ်းဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ထႅမ်းပလဵၵ်ႉ ဢၼ်ပႃႇရႃႇမီႇတႃႇဝၼ်းၶၢဝ်း ဢမ်ႇမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈး
- All articles with dead external links
- Articles with dead external links since August 2021
- လိၵ်ႈႁွမ်တွမ် ၸိူဝ်းဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ လိၵ်ႈ ၽႃႇသႃႇ - Chinese
- Articles with broken citations
- Pages with citations using unsupported parameters
- Articles with dead external links since September 2022
- ၼႃႈလိၵ်ႈ ၸိူဝ်းၸႂ်ႉဝႆႉ လိင်ႉၶ် ISBN
- ၼႃႈလိၵ်ႈၸိူဝ်းၸႂ်ႉ လိင်ႉၶ် PMID
- လိၵ်ႈႁွမ်တွမ် ၸိူဝ်းၶဝ်ႈပႃး ၽႃႇသႃႇၶႄႇ
- တၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼႃႇ 2019-20
- Interlanguage link template forcing interwiki links
- Pages using multiple image with auto scaled images
- လိၵ်ႈႁွမ်တွမ် ၸိူဝ်းၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၽႃႇသႃႇၶႄႇပၢၼ်မႂ်ႇ
- Pages with reference errors