လွႆၶေႃ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းလွႆၶေႃ (လွႆၵေႃႇ)
ဝဵင်းၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ဝဵင်းလွႆၶေႃ (လွႆၵေႃႇ) ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 19.6740066°N 97.2113605°E / 19.6740066; 97.2113605
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ယၢင်းလႅင်
ၸႄႈတွၼ်ႈ	လွႆၶေႃ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းလွႆၶေႃ
လတ်ႉတီႇၵျု	(၁၉)တီႇၵရီႇ၊ (၄၀)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
လွင်ႇၵျီႇၵျု	(၉၇)တီႇၵရီႇ၊ (၁၂)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
ဢေႇရိယႃႇ
• ႁုပ်ႈ	3.87 လွၵ်းလၵ်း (10.03 လွၵ်းၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ)
ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ	2,950 ထတ်း (977 မီႇတႃႇ)
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)	၅၁,၃၄၉
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)

ဝဵင်းလွႆၶေႃ (မၢၼ်ႈ: လွိုင်ကော်မြို့), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Loikaw), (သဵင်ဢွၵ်ႇ [Lauikhau]) ၼႆႉ ပဵၼ်ၸႄႈလူင် ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ယဝ်ႉ။ ဝဵင်းလွႆၶေႃၼႆႉ မီးၸဵင်ႇႁွင်ႇပွတ်းဢွၵ်ႇ ဝဵင်းတွင်ႇငူႇ လႄႈ မီးပွတ်းၸၢၼ်း ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး၊ ၸႄႈမိူင်းတႆး ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ငဝ်ႈငႃႇၸိုဝ်ႈ

ဝဵင်းလွႆၶေႃၼႆႉ မိူဝ်ႈတႄႇတင်ႈဝဵင်းၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈငဝ်ႈတိုၼ်းမၼ်းဝႃႈ 'သီႇရိတေႃး" ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီမိူင်းမၢၼ်ႈ ၁၂ဝဝ ပီတဵမ်ၼၼ်ႉ ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ် ဢူးသီႇရိ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢဝ်ဢုမ်ၼမ်ႉမၼ်း သီႇလုၵ်ႈ ၽင်ၸဵင်ႇ သီႇၼႃႈဝဵင်း၊ ၵေႃႇၵွင်းမူးၼၢမ်ႇမိူင်း တီႈႁူဝ်ဝဵင်း၊ ၵေႃႇသၢင်ႈလူႇတၢၼ်းၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ ၸၢဝ်းပုတ်ႉထ တီႈၼႂ်းဝဵင်း၊ ၶုတ်းၶူးဝဵင်း၊ ႁွင်ႈ၊ တီႈပႂ်ႉယၢမ်း လွမ်ႉၶွပ်ႇဝဵင်း၊ ဢဝ်မႆႉလႅမ်ပၵ်းႁႄႉ တီႈပႂ်ႉယၢမ်း၊ မၵ်းမၼ်ႈ ပွတ်းတူၵ်းဝဵင်း ပဵၼ်တီႈပႃႈႁဵဝ်ႈ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈမႄးၵုမ်းဝဵင်းမႃးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸင်ႇလႆႈႁွင်ႉၵိုၵ်းၸိုဝ်ႈ ၽူႈတင်ႈဝဵင်း ဢူးသီႇရိသေၵေႃႈ ၸင်ႇဝႃႈ ႁွင်ႉပဵၼ် သီႇရိတေႃး ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ် ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းယၢင်းလႅင် ဝႃႈ သီႇရိ ၵေႃႈပဵၼ် သီႇရိ၊ တေႃးၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းၼႆသေ ဢၼ်ဝႃႈ သီႇရိတေႃးၼႆၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ဝဵင်းသီႇရိ ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်ဢူးသီႇရိ တႄႇတင်ႈမႃး ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇတႆးၶဝ်ႈယူႇမႃးၼမ် ၸူးႁွင်ႉၵိုၵ်းလွႆ ဢၼ်မီးယူႇႁင်းၶေႃၶေႃ တီႈႁိမ်းၽင်ႇႁွင်ႈၽီလူးၼၼ်ႉသေ ၸူးႁွင်ႉဝႃႈ ပဵၼ် "လွႆၶေႃ" ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်မႃးသေ ယဵၼ်းပဵၼ်ၵႂႃႇ လွႆၵေႃႇ ဝႃႈၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းယၢင်းလႅင်ၶဝ်တႄႉ တိုၵ်ႉႁွင်ႉဝႃႈပဵၼ် 'သီႇရိတေႃး' ယူႇတေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ ၽၢင်ႁၢင်ႈဝဵင်းလွႆၶေႃၼႆႉ ပွတ်းဢွၵ်ႇမီး မိၼ်းၵျွင်း၊ ပွတ်းတူၵ်းမီး ႁွင်ႈၽီလူး၊ ပွတ်းၸၢၼ်းမီး သူၺ်ႇၵျွင်း၊ ပွတ်းႁွင်ႇမီး ၵွင်းမူးၼၢမ်ႇမိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

သၢႆပိုၼ်း

ဝဵင်းလွႆၶေႃၼႆ့ တင်းမိူင်းတႆးသေ မီးသၢႆတၢင်းလိၼ်သၢႆတၢင်းၼမ်ႉ ဢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ်ဝႆႉလႄႈ လႆႈပဵၼ်တီႈလိုဝ်းလင်မႃး တွၼ်ႈတႃႇၵႃႉၶၢႆၵုၼ်ႇသိၼ်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် သိမ်းဢဝ်မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇယဝ်ႉ ဝဵင်းလွႆၶေႃၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၽွင်းပၢႆးမိူင်းဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် ယူႇယဝ်ႉ။

ထိုင် ပီ 1888 လိူၼ်ဢေႇပရႄႇ 20 ဝၼ်း ဢၼ်ပဵၼ် ၸဝ်ႈလဝီႇၵ ၸဝ်ႈၾႃႉၵၼ်ႇတရဝတီႇ ၼႆႉ လႆႈပၵ်းႁေႃ တီႈဝဵင်းလွႆၶေႃယူႇယဝ်ႉ။ ထိုင်ပၢၼ် ၸေႃးၽျႃႇၸဝ်ႈၶုၼ်လီ ၵၼ်ႇတရဝတီႇ မိူဝ်ႈပီ ၶရိတ်ႉ 1910 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉဢဝ် တီႈဝဵင်းၸဝ်ႈလူင် ၶၢႆႉမႃးၸၢမ်ႇတီႈ ဝဵင်းလွႆၶေႃလႄႈ ဝဵင်းလွႆၶေႃၼႆႉ လႆႈပဵၼ်ၸႄႈလူင် ထုင်ႉၵၼ်ႇတရဝတီႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ထိုင်ပီမိူင်းမၢၼ်ႈ ၁၂၆၇ မႃး ၽွင်းလူင် ဢူးၼီႇၼႆႉ လႆႈၶႂၢင်ႈၼႃႈလိၼ်တႃႇ ႁိူၼ်းၵူၼ်းယူႇ တီႈဝဵင်းလွႆၶေႃသေဢမ်ႇၵႃး တင်ႇၵၢတ်ႇ တီႈၽင်ႇၽၢႆႇတူၵ်း ႁွင်ႈၽီလူးၼၼ်ႉသေၵေႃႈ လႆႈၶိုၼ်းမႄးၵုမ်း ဝဵင်းလွႆၶေႃ ထႅင်ႈပွၵ်ႈၵမ်းသွင်ယူႇယဝ်ႉ။

ထိုင်ပီမိူင်းမၢၼ်ႈ ၁၂၇ဝ ၼၼ်ႉ ၸေႃးၽျႃႇၸဝ်ႈၶုၼ်လီၼႆႉ လႆႈၸႂ်ႉၶႂၢၵ်ႈၼႃႈလိၼ်ဝဵင်းလွႆၶေႃ ပွတ်းဢွၵ်ႇပွတ်းတူၵ်း ပွတ်းႁွင်ႇပွတ်းၸၢၼ်းသေ ၸႂ်ႉတိူဝ်းႁဵတ်းသၢင်ႈႁိူၼ်းၵူၼ်းယူႇသေၵေႃႈ လႆႈၶႂၢၵ်ႈလႆႈမႄး ဝဵင်းလွႆၶေႃမႃးယူႇယဝ်ႉ။

တေႃႇထိုင် 1947 ၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉပဵၼ်ဝႆႉဝႃႈ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်ယူႇ။ ထိုင်မႃး ပီ 1948 ၸႄႇဢဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်း ၽွတ်ႈႁဵၼ်း လူင်ပွင်ၸိုဝ်ႈၸႄႈမိူင်းၵယႃးသေၵေႃႈ ၸင်ႇလႆႈမၵ်းမၼ်ႈ ဝဵင်းလွႆၶေႃ ဢၼ်ဢိၵ်ႇပႃး ၵၼ်ႇတရဝတီႇ၊ ဝေႃးလၶႄႉ လႄႈ ထုင်ႉၵျႄႇၽူဝ်းၵျီး ၸိူဝ်းၼႆႉမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ၸႄႈလူင် ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင် (ၸႄႈမိူင်းၵယႃး) (မၢၼ်ႈ: ကယားပြည်နယ်) မႃးယူႇယဝ်ႉ။

ထိုင်ပီမိူင်းမၢၼ်ႈ ၁၃၁၂ ၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈမူၼ်ႉမႄးဝဵင်းလွႆၶေႃ ႁႂ်ႈမၼ်းမီးၽၢင်ႁၢင်ႈ ပဵၼ်ၸႄႈလူင်ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်သေၼႆ လႆႈၶိုၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇၽၢင်ႁၢင်ႈ ဝဵင်းမႂ်ႇ၊ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ် ဢွင်ႈတီႈ တႃႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းသေၵေႃႈ လႆႈၵေႃႇသၢင်ႈပၼ် လုမ်း၊ ၵၢတ်ႇ၊ သူၼ်မွၵ်ႇ၊ ပၢင်ႇလဵၼ်ႈ၊ ႁိူၼ်းၵူၼ်း၊ ၶူင်ႇၶိူင်ႈမိၼ် လႄႈ သဵၼ်ႈတၢင်း ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်

ဝဵင်းလွႆၶေႃၼႆႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်လႄႈ မီးလုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸႄႈမိူင်း၊ လုမ်းၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပိုၼ်ႉတီႈ၊ ႁူင်းယႃၵူၼ်းမိူင်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈ မီးဝႆႉၸၵႂႃႇၸိူဝ်းပဵၼ် ယူင်ႉသၢင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးလွႆၶေႃ (လွႆၵွင်းမူးမင်ႇၵလႃႇသီႇရိ)၊ ၵွင်းမူးလွႆၶမ်း လႄႈ ၵွင်းမူးၼၢမ်ႇမိူင်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်သေ ပဵၼ်ၵွင်းမူးၼႃႈဝၢၼ်ႈတႃမိူင်းယဝ်ႉ။

ၽၢႆႇၸၢၼ်းဝဵင်းလွႆၶေႃ ယၢၼ်ၵႆ ႑႔လၵ်းၼၼ်ႉ မီးထိူၼ်လွႆဢၼ်မူၼ်ႈသိူဝ်းသႃႇယႃႆသေ မီးဝႆႉ ၼွင် ႗ လုၵ်ႈ ဢၼ်ၶပ်ႉယႆၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉသေ မီးတီႈယဵမ်ႈမုင်ႈ ဢၼ်လီမူၼ်ႈသိူဝ်းၸႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼွင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်တီႈၼၢင်းတူၺ်းမႄႇၼေႃႇ လႄႈ ၼၢင်းၼူၵ်ႉၵိင်ႇၼရီႇၸဵတ်းၵေႃႉၶဝ် လဵၼ်ႈၼမ်ႉၼႆ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းယၢင်းလႅင်ၶဝ် မီးလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ဝႆႉ ၸိူင်ႉၼၼ်။

ၽၢႆႇဢွၵ်ႇဝဵင်းလွႆၶေႃ ယၢၼ်ႁဵတ်းလၵ်းၼၼ်ႉ မီးၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇၼမ်ႉမထေးၶုယဝ်ႉ။ တီႈၼၼ်ၼႆႉ မီးၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇသေၵေႃႈ ပဵၼ်တီႈဢၼ်လီမူၼ်ႈသိူဝ်းၸႂ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇ ဝဵင်းလွႆၶေႃ ယၢၼ် ႑႒ လၵ်းၼၼ်ႉ မီး ဢွင်ႈတီႈၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇ ထီးၸႄးၶႃးသေ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈ လႄႈ ၵူၼ်းတီႈၸမ်တီႈၵႆၶဝ် မႃးလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉလိုဝ်ႈမွႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ဝဵင်းလွႆၶေႃ ယၢၼ် ႑႒ လၵ်းၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ် လၢႆးငၢၼ်းၼမ်ႉၾႆးၾႃႉ ႁွင်ႈၽီလူးသေ မီးႁူင်းၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈလူင်ဢၼ်ပၼ်ၾႆးၾႃႉ တီႈ ဝဵင်းဢွၼ်ႇ ၼိူဝ်လွႆလေႃးပိတၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၶူဝ်ႁွင်ႈၽီလူး

သၢႆတၢင်းၵပ်းသိုပ်ႇ

ႁွင်ႈၽီလူး ၼႆႉ လုၵ်ႉဢဝ်တီႈ ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ၊ ၸႄႈမိူင်းတႆးသေ လႆလူင်းမႃးလႄႈ လႆႈလႆလတ်း ဝဵင်းလွႆၶေႃ ဢဝ်ၼႃႈတၢင်းႁွင်ႇတေႃႇၼႃႈတၢင်းၸၢၼ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ဝဵင်းလွႆၶေႃၼႆႉ တင်း ထုင်ႉမိူင်းၽၢႆး၊ ဝဵင်းမိူင်းၽၢႆး၊ ဝဵင်းၽၢႆၶုၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈသင်၊ တင်းႁၢႆးယႃႈ ၸႄႈမိူင်းတႆးၼၼ်ႉလႄႈသင် ၸၢင်ႈဢဝ်ႁိူဝ်းၸၢၵ်ႈသေၵေႃႈ ၵႂႃႇမႃးလႆႈယူႇယဝ်ႉ။ ဝဵင်းလွႆၶေႃၼႆႉ တင်း ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ သေ မီးသၢႆတၢင်းၵပ်းသိုပ်ႇ ၶၢဝ်းတၢင်းသၢႆလူမ်းယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်တၢင်းလိၼ်ဝႃႈ မီးတၢင်းလူတ်ႉၵႃး လွႆၶေႃ-တူၼ်ႈတီး-တႃႇၸီႇ-တႃႈၵုင်ႈ၊ လွႆၶေႃ-မိူင်းၽၢႆး-ၵၢတ်ႇလေႃႉ-တႃႇၸီႇ-တႃႈၵုင်ႈ၊ တၢင်းလူတ်ႉၵႃး လွႆၶေႃ-ၶႄးမၽျူ-မေႃႇၶျီး-တွင်ႇငူႇ-တႃႈၵုင်ႈ၊ လွႆၶေႃ-ယႃႇတူဝ်ႇ-လဵၵ်ႉတူဝ်ႇ-တွင်ႇငူႇ-တႃႈၵုင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။