တယႅတ်ႉၶျွင်း၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းတယႅတ်ႉၶျွင်း
ဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ဝဵင်းတယႅတ်ႉၶျွင်း ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ၼႄဢွင်ႈတီႈဝဵင်း
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 13°51′N 98°15′E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈတိူင်း	တၼိၼ်းတႃႇယီႇ
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈထဝႄႇ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းတယႅတ်ႉၶျွင်း
လတ်ႉတီႇၵျု	(13)တီႇၵရီႇ၊ (51)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
လွင်ႇၵျီႇၵျု	(98)တီႇၵရီႇ၊ (15)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း	ဝဵင်းတယႅတ်ႉၶျွင်း
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)
• ႁုပ်ႈ	105,662
•	11,305
• ဝၢၼ်ႈ	94,357
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6:30)

ဝဵင်းတယႅတ်ႉၶျွင်း (မၢၼ်ႈ: သရက်ချောင်းမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Thayetchaung) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းတယႅတ်ႉၶျွင်း၊ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈထဝႄႇ၊ ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇ ပွတ်းတႂ်ႈ မိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် တၢင်းၵႃး ထဝႄႇ-ပဵၵ်ႉၼၼ်ႉသေ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းထဝႄႇ ၵႆယၢၼ် 17 လၵ်းယဝ်ႉ။ တိူဝ်းၸမ်ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆလိူဝ် ဝဵင်းထဝႄႇ မွၵ်ႈ 15 လၵ်းၼၼ်ႉသေ မီးဝႆႉတီႈ ၽင်ႇၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ၼမ်ႉထဝႄႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ ၼႂ်းၵႃႈယူင်ႉသၢင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် လုမ်းၶုၼ်ၽွင်းဝဵင်း လႄႈ ဢွင်ႈတီႈပလိၵ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းထိူၼ်ႇၶဝ် ဢဝ်ၾႆးၽဝ်လႄႈ လႆႈလူႉလႅဝ်မႃးသေ ထိုင်ပီ 1961-62 ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းတင်ႈတႄႇဢၼ်မႂ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် တိူၵ်ႈငိုၼ်း ၼၼ်ႉၵူၺ်း ပဵၼ်ယူင်ႉသၢင်ႈဢၼ်လဵဝ် ဢၼ်မီးမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇပဵၼ် သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပထဝီႇ

ၸႄႈဝဵင်းတယႅတ်ႉၶျွင်းၼႆ့ ၶဝ်ႈပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ၼႂ်းၵႃႈၸႄႈဝဵင်း သီႇၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးတီးၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈထဝႄႇၼၼ်ႉသေ လိူဝ်သေ ၸိူဝ်းဢၼ်ၸမ်တီႈႁိမ်းၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ ၸိူဝ်းၵိုတ်းလိူဝ် တၢင်ႇတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းတယႅတ်ႉၶျွင်းၼႆႉ လိၼ်ပဵင်းဢေႇသေ ၵွင်းလွႆၼမ်ယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ သၼ်လွႆတၼိၼ်းတႃႇယီႇသေ ၽၢႆႇတူၵ်းၼႆႉ မီးဝႆႉ ၼမ်ႉထဝႄႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၼႃးယၢဝ်း ႁွင်ႇတေႃႇၸၢၼ်း ၼႆႉ တႄႇဢဝ်တီႈ ႁွင်ႈသူၺ်ႇၵူႇ ဢၼ်မီးတီႈႁိမ်း ဝၢၼ်ႈသျိၼ်ႇမူၵ်ႉထီး ဢၼ်တူၵ်းၽၢႆႇၸၢၼ်းသုတ်း တီႈၸႄႈဝဵင်းထဝႄႇ ၼၼ်ႉ တေႃႇပေႃးထိုင် ႁွင်ႈပလွၵ်ႉ ဢၼ်မီးတီႈ သၢပ်ႇလိၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈပဵၵ်ႉၼၼ်ႉသေ တၢင်းယၢဝ်းမီးမွၵ်ႈ 60 လၵ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၵႂၢင်ႈသုင်းတီႈ ၼႃႈဢွၵ်ႇၼႃႈတူၵ်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ မီးမွၵ်ႈ 30 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈဢေႇရိယႃႇ တင်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ မီး 1013 လွၵ်းလၵ်းသေ ဝၢၼ်ႈ ၶဝ်ႈပႃး 149 ဝၢၼ်ႈသေ ပူႇၵႄႇ 45 ၵေႃႉ ၸႅၵ်ႇၵၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈၵူၼ်း

တီးၼိူဝ်ဝဵင်း လႄႈ တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းထဝႄႇ ၸၢဝ်းမၢၼ်ႈ ယူႇသဝ်းၵမ်ႉၼမ်သေ ၵူၼ်းၶိူဝ်းယၢင်း ၵမ်ႈၽွင်ႈလႄႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းမွၼ်း မီးဝႆႉယူႇဢိတ်းဢွတ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးလႆႈလၢမ်းၽတ်ႉၽဵင်ႇတူၺ်း ၵူၼ်း ထဝႄႇ၊ ယၢင်း၊ မွၼ်း လႄႈ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆႉ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ မၼ်းတေမီး 90:7:2:1 ၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵမ်ႉၼမ် ပဵၼ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉထသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽႃႇသႃႇၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇၵေႃႈ မီးဝႆႉယူႇ ဢိတ်းဢွတ်းယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်သူၼ် ၵၢၼ်ၼႃးၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ပိူင်လူင် တီႈၸႄႈဝဵင်းယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်လမ်ႇလွင်ႈထူၼ်ႈသွင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ် ႁဵတ်းပႃၼဝ်ႈပႃႁႅင်ႈသေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၸမ်ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇလႄႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်ငၢၼ်း တီႈဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈထူၼ်ႈသၢမ်ၼႆႉ ပဵၼ် ၵၢၼ်ၶူဝ်းႁေႈယဝ်ႉ။ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇဢၼ်ဢွၵ်ႇတီး ၸႄႈဝဵင်းတယႅတ်ႉၶျွင်းၼႆႉ ၶဝ်ႈသၢၼ်၊ မၢၵ်ႇဢုၼ်၊ မၢၵ်ႇမု၊ မၢၵ်ႇလၢင်းလိၼ်၊ ပႃၼဝ်ႈ၊ ပႃႁႅင်ႈ၊ ႁဵၵ်ႇ လႄႈ ၶူဝ်းႁေႈ တၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်

ၵွင်းမူးသျိၼ်ႇတွင်ႇပူင်ႇ

ၼႂ်းၵႃႈၵွင်းမူးၸိူဝ်းမီးဝႆႉ တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၵွင်းမူးသျိၼ်ႇတွင်ႇပူင်ႇ ဢၼ်တႄႇတင်ႈဝႆႉတီႈၼိူဝ် လွႆၸုပူင်ႇ ဢၼ်မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ဝဵင်းတယႅတ်ႉၶျွင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵႄႇ ဢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်းသေ ဢွၼ်ၵၼ် မႄးၵေႃႇမႄးၵုမ်း လုမ်းလႃးၵိူဝ်းယမ်မႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈပိုၼ်းဝႃႈ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇသၢၵ်ႈၵရဵတ်ႈ 100 ပီတဵမ်ၼၼ်ႉ မီးမူးသိူဝ်း ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ မွင်ႇၼႂႃးဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇလႄႇထိူၼ်ႇသေ ၸူးထူပ်းၺႃးရသေးပႃးၼိုင်ႈသေ ရသေးၸူးသင်ႇသွၼ်ဢွၼ်လီၼႄထမ်းတြႃးယဝ်ႉ ၸူးလႆႈတၢင်းႁူႉသၢင်ႇဝေႇၵသေ ဢဝ်ၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈပိုၼ်ၵၢင်ထဝ်ႇလေး ၸိူဝ်းပႃးမႃးၼၼ်ႉ သႂ်ႇၼႂ်းၵူၺ်သေ လူႇတၢၼ်းယဝ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ၾႆးၽဝ်ပႅတ်ႈသေ ၼုင်ႈရသေးရႁၢၼ်းၵႂႃႇလႄႈ ၸူးတႄႇၵွင်းမူး တီႈ ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ဢဝ် ၶိူင်ႈလၢင်ႈၼၢၵ်ႈၼၼ်ႉ ၸုၵွင်သေ ၸုတ်ႇၾႆးၼၼ်ႉ လႄႈ ၸူးႁွင်ႉဝႃး သျိၼ်ႇတွင်းပူင်ႇ (ၸဝ်ႈဢဝ်ၵူၺ် တမ်းၵွင်) ဝႃးၼႆယဝ်ႉ။ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵွင်းမူးသျိၼ်ႇတွင်ႇပူင်ႇၼႆႉသေ ၼႂ်းၵႂၢမ်းထဝႄႇ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇဝႃႈဝႆႉဝႃႈ )မၢၼ်ႈ: တောင်းပုံတောင်းပုံရှင်တောင်းပုံ၊ တောင်းပုံမတ်စောက် တတ်မရောက်၊ အောက်ကကွမ်းရာ ရွှေဖလားနှင့်ပူဇော် ပါနော်မယ်ဝေ) ၼၼ်ႉလႆႈလိုဝ်းလင်မႃး ၸွမ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။